Τρίτη 30 Μαΐου 2023

Στο Ελλαδιστάν του 2023

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ζοφεροί καιροί! Πολιτικοθρησκευτικοί ιρρασιοναλισμοί λαμβάνουν χώρα σε μυστικούς χώρους, για λύτρωση τάχαμου, του λαού μας από το κακό. Αυτό, θα μου πείτε, γίνονταν πάντοτε στο Ελλαδιστάν. «Τότες ακόμη βέβαια, η Ελλάδα ήτανε γνησίως βαλκανική και το Αιγαίον άγνωστον. Όμως οι προικισμένοι γνώριζαν τα επερχόμενα», έλεγε ο Μάνος Χατζηδάκις. «Οι προικισμένοι», για τον κορυφαίο Έλληνα μουσικό, ήταν ο Ελύτης και ο Καζαντζάκης.
Και στη δύσμοιρη Εκπαίδευση; Τράπεζες Θεμάτων καταρρέουν και κανενός «το αυτί δεν ιδρώνει». Εισβολή χάκερς, μας λένε, για να μας καθησυχάσουν. Μα «ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν έχει άλλο. Γι’ αυτό δεν είναι νοήμων […] Οι μηχανές πάνε πιο γρήγορα επειδή είναι αποσυνδεδεμένες από κάθε ετερότητα», κατά Jean Baudrillard· πρόκειται για «άγαμες μηχανές».
Συμπέρασμα μετά απ’ αυτό το αλαλούμ διαρκείας; «Είναι δύσκολο πράμα να κοιτάξεις κατάματα το παιδί / καθώς εκείνο κατάματα σε κοιτάζει. / Σαν ν' ανεβαίνεις σε κατάψηλο χιονισμένο βουνό / και ν' αντικρύζεις τον ήλιο, / και να αντικρίζεις το φως τ' ανοιχτό, το καθάριο, το πρώτο», κατά Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο.


ΟΡΕΣΤΗΣ ΚΑΝΕΛΛΗΣ. Το Παιδί με το Ηλιοτρόπιο, περ. 1948.

Κυριακή 28 Μαΐου 2023

Η Άλωση της Πόλης

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Η βιβλιογραφία για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαΐου 1453 εμπλουτίστηκε με τον παρόντα τόμο. Πρόκειται για συλλογική προσπάθεια ειδικών επιστημόνων που καταγράφουν τις ιστορικές συντεταγμένες που οδήγησαν στην πτώση της Βασιλεύουσας. Μολονότι τα γεγονότα της Άλωσης έχουν επανειλημμένα αναλυθεί και ερμηνευτεί, ο παρών τόμος προσφέρει στην ιστορική έρευνα ένα corpus μελετημάτων, οι οποίες σκιαγραφούν πολύπλευρα τις τελευταίες ημέρες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Η συλλογή των κειμένων, όπως υπογραμμίζει ο επιμελητής του τόμου καθηγητής βυζαντινολόγος Ευάγγελος Χρυσός, έγινε «sine ira et studio» και την ευθύνη για το περιεχόμενο τους έχουν αποκλειστικά οι συγγραφείς τους. Αυτό, συνακόλουθα, καταδεικνύει και τις «ερμηνευτικές τάσεις» του κάθε μελετήματος. Η ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων της Άλωσης συντελείται στο πλαίσιο της διακρίβωσης αυτών, υπό την «οπτική γωνία του κάθε ερευνητή». Ωστόσο, στην προσέγγιση και την κατανόησή τους παραμένει σταθερή η άποψη ότι η πτώση της Πόλης το 1453 δεν έγινε απροσδόκητα. Στην προκείμενη περίπτωση, η δουλεία που προέκυψε επέφερε μεν την πνευματική κατάπτωση, επέτρεψε δε στο Γένος να ανασυντάξει τις δυνάμεις του και να επιβιώσει. Τούτο άριστα μπορεί κανείς να το διαγνώσει στο γεγονός ότι στη μακρά περίοδο της Οθωμανοκρατίας ο Ελληνισμός ανάπλασε το παρόν με το παρελθόν του, συντήρησε τη μακραίωνη βυζαντινή παράδοση και αφομοίωσε νέες ιδέες, όπως αυτές της Αναγέννησης και του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, στοχεύοντας έτσι στην Εθνική Παλιγγενεσία του 1821.
Οι περισσότερες μελέτες του παρόντος τόμου συγκλίνουν στην παραπάνω θέση. Η πρώτη, του Ph. Serrand, τιτλοφορούμενη «Η καταστροφή μιας εικόνας», παρουσιάζει με τρόπο ποιητικό, την «εσωτερική εικόνα» της Πόλης προς τον κόσμο της Δύσης και της καθ’ ημάς Ανατολής. Εδώ, η «εσχατολογική διάσταση» των γεγονότων, δείχνει τη «στάση των ίδιων των Βυζαντινών απέναντι στη μοίρα της Πόλης τους». Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι η αίσθηση του τέλους της Κωνσταντινούπολης, για τους Ρωμηούς κατοίκους του πρώτου μισού του 15ου αιώνα, θεωρήθηκε ως αντανάκλαση φυσικών φόβων που προερχόταν από την εμπειρία πολλών επιθέσεων και πολιορκιών. Προσεκτική ανάλυση των πρωτογενών πηγών, καταδεικνύει πως σκοτεινές και αλύτρωτες δυνάμεις καταστροφής και διαφθοράς της ιδιωτικής και δημόσιας βυζαντινής κοινωνίας ενέδρευαν παντού, εξωθώντας τον επίλεκτο λαό της Νέας Ιερουσαλήμ να εκπίπτει από την υψηλή κλήση στην οποία είχε κληθεί. Για το λόγο αυτό δεν ήταν λίγοι οι βυζαντινοί λόγιοι που πίστευαν ότι κάθε εσωτερικός ή εξωτερικός εχθρός, όπως η πανώλη, ο πόλεμος, ακόμη και οι σεισμοί, αποτελούσαν θεϊκή παρέμβαση ως τιμωρία για αμαρτίες που είχαν διαπραχθεί. Ο Ιωσήφ Βρυέννιος ο πυρίπνους σοφός διδάσκαλος, γνωστός από τη ρήση του «ουκ αρνησόμεθά σε, φίλη ορθοδοξία, ου ψευσόμεθά σε, πατροπαράδοτον σέβας», στον 14ο αιώνα, όταν το κακό της πτώσης της Βασιλεύουσας φαινόταν μη αναστρέψιμο, με λεπτομερή τρόπο καταγράφει την αντίσταση ολίγων στην κατάσταση φθοράς στην οποία είχε περιέλθει μεγάλο μέρος του βυζαντινού λαού: «Αν η εικόνα των τιμωριών που μας επιβάλει ο Θεός, προκαλεί αμηχανία και σύγχυση, ας αναλογιστούμε τους παραλογισμούς μας και τότες θα εκπλαγούμε γιατί ακόμη δεν μας κτύπησε κεραυνός… Παραπονιόμαστε στο Θεό είτε βρέχει είτε δε βρέχει, είτε κάνει κρύο είτε κάνει ζέστη, πως δίνει πλούτο στον ένα ενώ αφήνει τον άλλο φτωχό, πως πνέει νοτιάς ή έρχεται καταιγίδα από βοριά, και εντελώς απλά μεταμορφωνόμαστε σε αδιάλλακτους δικαστές του Θεού. Πολλοί από μας αδιάντροπα βλασφημούν την ορθόδοξη πίστη, το Σταυρό, το Νόμο, τους αγίους, τον ίδιο το Θεό, όταν ακόμη κι ένας άπιστος δε θα έκανε τόσο πολύ… Αυταπατόμαστε όταν πιστεύουμε στους αστρολόγους, πως η ύπαρξή μας δηλαδή κατευθύνεται από τις Ώρες, την Τύχη, τις Μοίρες, την Ειμαρμένη, τα σημάδια του Ζωδιακού Κύκλου και των Πλανητών. Είμαστε βέβαιοι πως οι Νηρηίδες ζουν στη θάλασσα και πως Στοιχειά υπάρχουν παντού… Προσέχουμε τα όνειρα και πιστεύουμε πως λένε το μέλλον. Κρεμάμε φυλακτά στο λαιμό μας και εξασκούμε τη μαντεία… Απομακρυνόμαστε ακόμη πιο πολύ και από την αρετή ψάχνοντας συνεχώς το κακό… Αυτές και άλλες είναι οι αμαρτίες που μας καθιστούν αξίους των τιμωριών μας, με τις οποίες ο Θεός μας επισκέπτεται ως πληρωμή γι’ αυτά τα λάθη και άλλες ίσης βαρύτητας κακοήθειες. Έτσι τιμωρεί ο Θεός το λαό Του»[1]. Η περιγραφή αυτή μαρτυρά τη αίσθηση πως το πλήθος των αμαρτιών της Πόλης έκαμε αναπόφευκτη τη θεία εκδίκηση και δεν υπάρχει αμφιβολία πως για τους βυζαντινούς το τέλος της, πέρα από οποιαδήποτε ιστορική ερμηνεία, προήλθε και μέσα από ένα ισχυρό κτύπημα εσωτερικών εχθρών έχοντας εσχατολογική διάσταση.
Η δεύτερη μελέτη, γραμμένη από τον Γ. Πρίντζιπα, εκθέτει τους ιστορικούς, αυτόπτες μάρτυρες της Άλωσης. Οι Γ. Σφραντζής, Δούκας, Μ. Κριτόβουλος και Λ. Χαλκοκονδύλης προσεγγίζονται με βάση την παλαιότερη μελέτη του Ν. Β. Τωμαδάκη[2].
Η τρίτη μελέτη του Αθανάσιου Αγγέλου παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον. Προσεγγίζει από διαφορετική σκοπιά τον πρώτο μετά την Άλωση Οικουμενικό Πατριάρχη Γεννάδιο Β΄ Σχολάριο. Για λόγους που έχω εξηγήσει σε σχετικό άρθρο μου[3], η μελέτη του κ. Αγγέλου παρακάμπτει τη μοναδική ως σήμερα μονογραφία του π. Θ. Ζήση, Γεννάδιος Β΄ Σχολάριος Βίος – Συγγράμματα - Διδασκαλία, Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1980. Ωστόσο, η άποψή του ότι ως «βυζαντινός λόγιος» ο Γεννάδιος είχε μια ιδιότυπη στάση, που τον έκανε να εξαρτιέται από το δυτικό σχολαστικισμό, φρονώ ότι είναι διερευνήσιμη, στο πλαίσιο της συσχέτισής του με τον Θωμά Ακινάτη, τον οποίο και εκτενώς είχε μεταφράσει.
Ακολουθούν δύο μελέτες παρόμοιες ως προς τη θεματολογία τους. Η μία, του Κ. Κωνσταντινίδη παρουσιάζει τους Κωνσταντινοπουλίτες πρόσφυγες στην Μεγαλόνησο και τη δραστηριότητά τους στην αντιγραφή χειρογράφων στη Μονή Μαγγάνων, και η άλλη της Μ. Ευθυμίου, διαπραγματεύεται το ρόλο που έπαιξαν οι Εβραίοι κατά τις ημέρες της Άλωσης.
Τον Νικόλαο Κουζάνο, φιλόσοφο-θεολόγο και το έργο του «De pace fidei» προσεγγίζει ο Γερμανός ιστορικός E. Meuthen. Υπό τη σκιά της άλωσης της Πόλης ο Ν. Κουζάνος, συνέγραψε τον παραπάνω διάλογο, διαπνεόμενος από την ιδέα της συγκλίσεως των θρησκειών.
Η έβδομη μελέτη, του W. Brandmuller παρουσιάζει την αντίδραση της Ρώμης στην πτώση της Κωνσταντινούπολης. Η αξιοπιστία όμως του άρθρου είναι ελέγξιμη, γιατί με κέντρο βάρους τη στάση του Πάπα Νικολάου Ε΄ και όσα συνέβησαν στη Σύνοδο Φερράρας - Φλωρεντίας (1438-1439), ο συγγραφέας επιχειρεί μονοσήμαντη και μεροληπτική θεώρηση των γεγονότων, στηριζόμενος σε μονομερείς ως επί το πλείστον πηγές, όπως του G. Hofmann και του J. Gill, και αποσιωπώντας τα απομνημονεύματα του Σίλβεστρου Συρόπουλου, αλλά και το έργο του Κ. Γιαννακόπουλου, Βυζαντινή Ανατολή και Λατινική Δύση, Εστία, Αθήνα 1966, σσ. 131-170.
Τα επόμενα τέσσερα άρθρα παρουσιάζουν τον απόηχο που είχε η Άλωση της Βασιλεύουσας στον σλαυϊκό και ισλαμικό κόσμο. Η J. Kalic, μελετά το ρόλο των Σέρβων κατά την πτώση της, οι V. Tapkova-Zaimova και A. Miltenova, προσεγγίζουν την Άλωση μέσα από την ιστορικοαποκαλυπτική λογοτεχνία της Βουλγαρίας, ο ρώσος ιστορικός D. Afinogenov παραθέτει άγνωστες ειδήσεις για την Άλωση μέσα στα ρωσικά χρονικά και ο S. Aksin παρουσιάζει την οθωμανική άποψη γι’ αυτή.
Εξίσου σημαντικές είναι και οι επόμενες τρεις μελέτες. Ο Μ. Βαρβούνης προσφέρει μια διεισδυτική προσέγγιση των «λαϊκών αντιλήψεων» των Ελλήνων για την Άλωση. Λαϊκές παραδόσεις, δημοτικά τραγούδια και διηγήσεις, δικαιολογούσαν κατά πολύ το χαρακτηρισμό της Πόλης ως «εθνικό και θρησκευτικό σύμβολο». Ο W. Puchner περιγράφει τη θεατρική δραματουργία του 16ου και 17ου αιώνα και τον αντίκτυπο που είχε σ’ αυτή η Άλωση. Τέλος, μακαριστός ο πρωτοπρ. Γ. Δ. Μεταλληνός με τον ευαίσθητο πάντα τρόπο που χαρακτηρίζει το λόγο του μας πλοηγεί στην ιστορική πορεία του Γένους μετά την Άλωση. Βασικός άξονας των απόψεων του πατρός Γεωργίου είναι η οικουμενική συνείδηση της Ρωμανίας, στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή διάστασή της.
Τις σελίδες του συγκεκριμένου έργου κοσμούν πολλές λιθογραφίες και χαλκογραφίες της Κωνσταντινούπολης. Ξεχωριστή είναι η χαλκογραφία του 1728 που παρατίθεται στο τέλος του τόμου. Το παράρτημα με τα χρονικά της Άλωση είναι ο μεγεθυντικός φακός, απ’ όπου αυτούσια έρχονται κοντά μας τα ιστορικά γεγονότα.


[1] L’ Etat intellectuel et moral des Byzantins au XIVe siècle, Mélanges Charles Diehl, vol. I, Paris, 225.
[2] Δούκας, Κριτόβουλος, Σφραντζής, Χαλκοκονδύλης. Περί Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, Αθήναι 1953.
[3] Ο Ποιμήν, 63 (1998) 149-151.

29η Μαΐου 1453: Η Πόλις Εάλω

«Η συντήρησις της εθνικής μνήμης είναι έργο παντός δυναμένου και αποτελεί χρέος δι’ όλους. Ας γυρίσωμεν λοιπόν προς τα οπίσω. Το παρελθόν διδάσκει και φρονηματίζει. Έχομεν δύο χρονολογίας, που έγιναν σταθμοί της εθνικής μας ιστορίας. Το 1453 και το 1821. Η μεταξύ των απόστασις έχει μήκος χρόνου τεσσάρων αιώνων. Οι δύο σταθμοί είναι και οι δύο όψεις της εθνικής μας ζωής. Γεμάτη άγχος η διανυθείσα πορεία. Ένα τέλος και μια αρχή. Από την επομένην της αποφράδος μέχρι της προηγουμένης της ηρωικής εξορμήσεως πολλά εμεσολάβησαν, πολλά, πάρα πολλά συνέβησαν. Αν δεν επιμείνωμεν εις όλ’ αυτά, τουλάχιστον ας ανιχνεύσωμεν δι’ αυτών τους παράγοντας που εδημιούργησαν το νέο παρόν και ωδήγησαν προς την ασφαλή νίκην, πριν επιχειρηθή ο ιερός αγών υπέρ των όλων».

ΤΑΣΟΣ ΓΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ. (1963). «Από της Αλώσεως εις το 1821», στο: Σχεδιάσματα. Αθήνα: Φέξης, σ. 195.


ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Θεός & Θρησκεία, τχ. 3ο.

Σάββατο 27 Μαΐου 2023

Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος: «Δεν θα ανεχθώ την χυδαία απόπειρα χρησιμοποίησης της εκκλησίας μας ως εργαλείο για την επιδίωξη αλλότριων σκοπών»


Ξεκάθαρο μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση στέλνει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος μετά τα όσα διακινούνται τις τελευταίες ημέρες για δήθεν εμπλοκή ιεραρχών και μητροπόλεων σε διάφορα κομματικά παιχνίδια ενόψει των επερχόμενων εθνικών εκλογών.
«Επιτρέψτε μου να επαναλάβω τα αυτονόητα σε μία ιδιαίτερα περίεργη στιγμή κατά την οποία επιχειρείται αλυσιτελώς βεβαίως η «προβολή» δια ερωτημάτων η δια υπονοουμένων αλλά πάντως με ανάρμοστο, ανοίκειο και δόλιο τρόπο και προς εξυπηρέτηση προφανών σκοπιμοτήτων, της δήθεν «εμπλοκής» της Εκκλησίας μας και κληρικών της και δη ιεραρχών και εμού προσωπικώς, στα πολιτικά δρώμενα του τόπου μας ενόψει των επερχόμενων εθνικών εκλογών.
Η Εκκλησία είναι θεανθρώπινος οργανισμός και όχι κοσμικός και εξουσιαστικός θεσμός. Δεν είναι εκ του κόσμου τούτου αλλά ζει και λειτουργεί μέσα στον κόσμο τούτο για να τον μεταμορφώσει, διακονώντας το ανθρώπινο πρόσωπο, κάθε πιστό, κάθε πολίτη, χωρίς διακρίσεις και φυσικά ανεξαρτήτως των πολιτικών πεποιθήσεων και των κομματικών προτιμήσεων του καθενός και της καθεμιάς. Όλους τους αγαπά, όλους τους αγκαλιάζει, όλους τους αποδέχεται, όλους τους υπηρετεί και για την σωτηρία όλων εργάζεται πιστή στις αρχές και στη διδασκαλία του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού και στην ιερή αποστολή Της.
Δεν διαχωρίζει τους ανθρώπους σε αμνούς και ερίφια, σε εκλεκτούς και μη, σε ευνοούμενους και σε παραπαίδια, γιατί για Αυτήν είμαστε όλοι μας παιδιά του ίδιου Θεού. Και, φυσικά, σεβόμενη απόλυτα το αυτεξούσιο και την ελευθερία του ανθρώπου, ουδένα επιχειρεί να «ποδηγετήσει» ή να «χειραγωγήσει» ή να «καθοδηγήσει» προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση σε κάθε πτυχή του δημόσιου βίου της χώρας μας. Όποιος ισχυρίζεται κάτι τέτοιο είτε ουδέν γνωρίζει από τα της Εκκλησίας και ουδεμία επαφή έχει με Αυτήν, είτε, ηθελημένα και συνειδητά, βιάζοντας την αλήθεια και την πραγματικότητα και παίζοντας δικά του παιχνίδια, αποπειράται να την απομειώσει, να την προσβάλει και να την υβρίσει.
Η Εκκλησία μας, όπως σοφά και έγκαιρα, είχε επισημάνει ο μεγάλος προκάτοχός μου Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Σεραφείμ ούτε πολιτεύεται, ούτε συμπολιτεύεται, ούτε αντιπολιτεύεται, ούτε «κομματίζεται» θα πρόσθετα εγώ, αλλά πορεύεται. Και την Εκκλησία μας εκπροσωπεί και εκφράζει αποκλειστικά και μόνον Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας μας και ο Πρόεδρός της, ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος και έτερος ουδείς.
Ως εκ τούτου, δεν πρόκειται να ανεχθώ ούτε την χυδαία απόπειρα χρησιμοποίησης της Εκκλησίας μας ως εργαλείο για την επιδίωξη των αλλότριων σκοπών οιωνδήποτε και της οικειοποίησής Της από τους οιουσδήποτε παραχαράκτες της πίστης μας, που, εκμεταλλευόμενοι το θρησκευτικό συναίσθημα των ανθρώπων, επιζητούν να δημιουργήσουν οπαδούς και στρατούς, ούτε όμως την ομοίως βλάσφημη απόπειρα στοχοποίησης της Εκκλησίας μας ως δήθεν παράγοντα «υπόγειας» ή «μυστικής» ανάμιξης σε διαδικασίες και σε ζητήματα απολύτως αλλότρια με την αποστολή της. Ως εδώ».

ΠΗΓΗ: ORTHODOXIA INFO

Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος: «Οι εκλογές στη χώρα μας προκαλούν έντονο προβληματισμό και ανησυχία»


«Οι 19ες εκλογές της μεταπολίτευσης στη χώρα μας ανέδειξαν και τεκμηρίωσαν ένα φαινόμενο και μια πρακτική που προκαλούν έντονο προβληματισμό και ανησυχία», επισημαίνει σε δήλωσή του ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος.
Όπως τονίζει ο ιεράρχης, «εννοώ την εργαλειοποίηση της θρησκευτικής ταυτότητος των πολιτών από κέντρα και εξουσίες που έχουν ως στόχο, αφ’ ενός μεν την χειραγώγηση των πολιτών στις εκλογές και αφ’ ετέρου τον έλεγχο βασικών πυλώνων του πολιτικού μας συστήματος».
«Η συγκεκριμένη επικίνδυνη πρακτική η οποία σε μια πολιτική διαδικασία προτάσσει το θρησκευτικό συναίσθημα έναντι της πολιτικά ιδεολογικής οικειότητος, δημιουργεί τις προϋποθέσεις ανατροφής φονταμενταλιστών και φανατικών ή υπάκουων πολιτικών στελεχών. Τα επικίνδυνα αυτά άτομα στη συνέχεια στρεβλώνουν και υπονομεύουν τους Κανόνες και τις Αξίες του Δημοκρατικού Πολιτεύματος», υπογραμμίζει ο κ. Άνθιμος.
Προσθέτει δε χαρακτηριστικές ανησυχητικές περιπτώσεις που εμφανίσθηκαν στην προ ημερών εκλογική διαδικασία, είναι οι διεργασίες και τα αποτελέσματα στους κόλπους της μειονότητας στο Νομό Ροδόπης, καθώς και η προκλητική παρέμβαση μοναστικών και παρεκκλησιαστικών οργανώσεων στην υποστήριξη κομμάτων. «Ο αντιδημοκρατικός αυταρχισμός, ο ψηφοθηρικός κυνισμός και η εργαλειοποίηση του θρησκευτικού συναισθήματος, ως μέσα για την κατάκτηση αλλότριων στόχων αποτελούν τεράστιες απειλές για το πολιτικό σύστημα και την κοινωνία των προσώπω».
Ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως διευκρινίζει ωστόσο πως «ειδικότερα για την Θράκη οι προκλητικές και φαύλες διεργασίες εντός της μουσουλμανικής μειονότητας αποδεικνύουν περίτρανα ότι το περίφημο “Πόρισμα της Διακομματικής Επιτροπής για την Ανάπτυξη της Θράκης”, εξόκειλλε τελικά σε άλλοθι απενοχοποίησης των Κομμάτων από τις ευθύνες που έχουν απέναντι στην περιοχή και όχι φυσικά αυτό που θα έπρεπε να είναι, ένα υλοποιήσιμο σχέδιο για την πολυδιάστατη ανάπτυξη της Θράκης υπέρ όλων ανεξαιρέτως των πολιτών της», καταλήγει ο κ. Άνθιμος.

ΠΗΓΗ: ORTHODOXIA INFO

Τρίτη 23 Μαΐου 2023

Σχολικών εξετάσεων κριτικός έλεγχος και προτάσεις

Του ΤΑΣΟΥ ΧΑΤΖΗΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ· Δρ Ιστορίας ΑΠΘ

Επειδή, αμέσως μετά τη διενέργεια των εκλογών, ξεκινούν οι προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις στα Γυμνάσια και στα Λύκεια της χώρας, είναι ίσως ευκαιρία να ανοίξει και πάλι ο διάλογος για ένα θέμα που, παρότι αφορά τον ιδρυτικό σκοπό του σχολείου, δηλαδή τη μετάδοση γνώσεων, δε φαίνεται ν’ απασχολεί ούτε την κυβέρνηση, ούτε τα κόμματα, ούτε τους συνδικαλιστικούς φορείς. Το ερώτημα είναι: ανταποκρίνονται οι εξετάσεις στον έλεγχο της εμπέδωσης της γνώσης που μεταδόθηκε στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς;
Τα αποτελέσματα των τελικών γραπτών εξετάσεων, τόσο εμπειρικά, όσο και με βάση τα πορίσματα των ερευνών που διεξάγει η Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (!) είναι μάλλον απογοητευτικά: μεγάλος αριθμός παιδιών δε κατέχει ούτε βασικές γνώσεις. Ωστόσο, προάγονται ή απολύονται όλοι χωρίς να υπάρχει καμία μέριμνα για την κάλυψη των κενών. Σπεύδω δε να διευκρινίσω ότι οι μελέτες αυτές αφορούν την περίοδο πριν από την εφαρμογή της Τράπεζας Θεμάτων. Δεν είναι, επομένως, αυτός ο θεσμός που οδηγεί στην αποτυχία. Τι έχουν λοιπόν «τα έρμα και ψοφάνε;»
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό. Το ότι, για παράδειγμα, τα παιδιά από ένα περιβάλλον «σε κρίση», οικονομική, κοινωνική, συναισθηματική/ψυχολογική και κυρίως από ένα περιβάλλον με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, αποδίδουν λιγότερο στο σχολείο, είναι το κοινό συμπέρασμα όλων των σχετικών ερευνών. Αυτό, βέβαια, για την περίπτωση της Ελλάδας, αφορά τις τελευταίες δεκαετίες, που η απόκτηση πτυχίου δεν συνεπάγεται διορισμό στο δημόσιο. Γιατί έως τότε, η πλειοψηφία των φοιτητών είχε αγροτική κυρίως προέλευση. Έως τότε δηλαδή η κοινωνική κινητικότητα στην Ελλάδα μέσω της εκπαίδευσης ήταν υψηλή.
Το παιδί του αγράμματου αγρότη γινόταν γιατρός, δικηγόρος, μηχανικός, εκπαιδευτικός κτλ, με πολύ διάβασμα, βέβαια, και άλλες τόσες στερήσεις προκειμένου να ξεφύγει από τη σκληρή μοίρα του αγρότη και την κλειστή κοινωνία του χωριού. Τώρα όμως κυριαρχεί το σύνθημα: «καμία θυσία (=διάβασμα) για άχρηστα πτυχία».
Άρα, σ’ έναν βαθμό η μελέτη σχετίζεται με την επαγγελματική προοπτική των σπουδών. Σχετίζεται, βεβαίως και με το οικονομικό μοντέλο της χώρας. Σήμερα η χώρα στηρίζεται πολύ λιγότερο στην παραγωγή την ώρα που ο τομέας των υπηρεσιών (τουρισμός, εστίαση, μεταφορές/ταχυμεταφορές κ.ά.) είναι υπερδιογκωμένος. Γιατί να διαβάσει το παιδί που ξέρει ότι θα γίνει γκαρσόνι ή μπάρμαν;
Ένας άλλος παράγοντας είναι οι διδακτικές μέθοδοι και τα βιβλία. Λέγεται συχνά ότι η αποτυχία στις εξετάσεις οφείλεται στην κακή ποιότητα των σχολικών βιβλίων, στην υπερβολικά πολλή ή δυσνόητη και άσχετη με τις σύγχρονες ανάγκες ύλη, στο σύστημα της «παπαγαλίας», αλλά κι επειδή δε γίνεται «σωστό» μάθημα. Φυσικά και ισχύουν πολλά απ’ αυτά, αλλά υπάρχει και μία σαφής υπερβολή, που αγνοεί τις προόδους που έχουν συντελεστεί σε πολλούς τομείς και ειδικά στις διδακτικές μεθόδους και φυσικά στη συμπεριφορά του εκπαιδευτικού στην τάξη.
Παλιότερα που η συγγραφή των εγχειριδίων και η μέθοδος διδασκαλίας μάλλον δε βασίζονταν στις αρχές της Παιδαγωγικής επιστήμης και της Διδακτικής (πολλοί θυμόμαστε τις ειρωνείες, τις προσβολές και τη «βέργα»!) πώς έφταναν να έχουν οι τελειόφοιτοι Γυμνασίου ένα ομολογουμένως υψηλό μορφωτικό επίπεδο που τους επέτρεπε να στελεχώνουν δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες, τράπεζες, επιχειρήσεις και οργανισμούς; Η απάντηση είναι ότι υπήρχε αυστηρότερη επιλογή: ο αριθμός όσων αποφοιτούσαν από το εξατάξιο Γυμνάσιο και το Λύκειο ήταν πολύ μικρότερος, όπως εξάλλου και των πτυχιούχων και όσοι αποφοιτούσαν «ήξεραν γράμματα». Οι υπόλοιποι θεωρούνταν ότι «δεν έπαιρναν τα γράμματα» και αφήνονταν στη μοίρα τους. Και τώρα το ίδιο συμβαίνει, μόνο που προάγονται και τους χορηγείται απολυτήριο, πολύ συχνά δε και πτυχίο.
Η κατευθυντήρια γραμμή είναι: «περάστε τους». Το εάν μαθαίνουν ή όχι δεν αφορά κανέναν, αλλά το πληρώνουμε όλοι ως άτομα και ως κοινωνία. Γι’ αυτό και οι εξετάσεις, αλλά και η αξιολόγηση του μαθητή συνολικά έχουν περισσότερο διεκπεραιωτικό και λιγότερο ουσιαστικό χαρακτήρα.
Ας τολμήσουμε, λοιπόν, επιτέλους να πούμε αλήθειες. Οι παραπάνω ταξικοί, μορφωτικοί, κοινωνικοί, πολιτισμικοί, παιδαγωγικοί, διδακτικοί κ.ά. περιορισμοί σαφώς και επηρεάζουν την επίδοση ενός παιδιού, αλλά δεν είναι τόσο καθοριστικοί και ειδικά στη διδακτική μεθοδολογία έχει συντελεστεί πρόοδος. Γνωρίζουμε όλοι παιδιά απ’ όλον τον κόσμο και στην πατρίδα μας, που αριστεύουν και σήμερα, ενώ ξεκίνησαν από πολύ στερημένο περιβάλλον. Διέθεταν όμως, εκτός από εξαιρετική ευφυΐα, εργατικότητα, ήταν συγκεντρωμένα την ώρα του μαθήματος και είχαν ισχυρό κίνητρο.
Συνηθίζουμε δηλαδή να αγνοούμε τον καθοριστικότερο παράγοντα, μαζί με τον πολιτισμικό (αυτόν δηλαδή που, για παράδειγμα, φέρνει τους Ασιάτες μαθητές, ακόμη κι όταν είναι μετανάστες σε ξένη χώρα στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως), που είναι η ατομική επιμέλεια, η συγκέντρωση και η πειθαρχία της μελέτης. Αν θέλουμε τα παιδιά να μελετούν και να μαθαίνουν, πρέπει να τους καλλιεργήσουμε τις αντίστοιχες αξίες και να τους δώσουμε κίνητρα. Κι ένα, απαξιωμένο, μαζί με το σχολείο, κίνητρο είναι η διάκριση, η αναγνώριση, η τόσο παρεξηγημένη αριστεία.
Έπειτα, έχουμε δαιμονοποιήσει την αποστήθιση ταυτίζοντάς την με την παπαγαλία και αντιπαραβάλλοντάς την, εσφαλμένα ή συνειδητά, με την «κριτική σκέψη». Είναι δυνατόν όμως να κρίνω κάτι όταν δεν το γνωρίζω επαρκώς; Είναι δυνατόν να θεωρείται κάποιος μορφωμένος, καλλιεργημένος, καταρτισμένος έστω, εάν δεν γνωρίζει «απ’ έξω» τουλάχιστον κάποια βασικά πράγματα; Φαντάζεστε τον γιατρό, τον οδηγό, τον μηχανικό, τον ελεγκτή να συμβουλεύεται για το κάθε τι τις οδηγίες χρήσης και το διαδίκτυο; Γιατί αυτό περίπου μας λένε όσοι επιμένουν στην κατάργηση της αποστήθισης: «επειδή η γνώση είναι άπειρη και μπορείς να βρεις ό,τι θέλεις στο διαδίκτυο, δε χρειάζεται να μαθαίνεις τίποτα απέξω!» Η πλήρης απαξίωση της αποστήθισης, όμως, οδηγεί μαθηματικά στην αμορφωσιά ενώ συχνά καταντά επικίνδυνη.
Πρώτο βήμα, λοιπόν, εάν θέλουμε, όντως να μαθαίνουν τα παιδιά είναι να αποκαταστήσουμε την αποστήθιση και τον έλεγχό της, αυτό δηλαδή που λέγαμε πάντοτε «εξέταση» και το έχουμε επίσης δαιμονοποιήσει στη βάση μίας ανόητης και εν τέλει καταστροφικής παιδοκεντρικής, κακώς εννοούμενης «αντιαυταρχικής» αντίληψης, «να μη ζορίζουμε (δήθεν) τα παιδιά».
Στο πλαίσιο αυτό, είναι εκ των ων ουκ άνευ η εξέταση στο μάθημα της ημέρας που επίσης έχει σιωπηρά καταργηθεί. Ας την πούμε: «έλεγχο προηγούμενων γνώσεων» αν ενοχλεί ο όρος: «εξέταση». Η ουσία μας ενδιαφέρει. Να ένα πρώτο κίνητρο να διαβάζουν τα παιδιά: ότι ο εκπαιδευτικός θα ελέγξει εάν εργάστηκαν και μελέτησαν. Το επιχείρημα ότι αυτό συνιστά «βασανιστήριο» δε στέκει, διότι αντί της καθημερινής εξέτασης στο «μάθημα της ημέρας» έχουμε θεσμοθετήσει στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, το πραγματικό μαρτύριο της επαναληπτικής εξέτασης σε…δέκα κεφάλαια σε όλα τα μαθήματα σε κάθε τετράμηνο! Έτσι τα παιδιά που επειδή δεν τους το ζητούσε κανείς, δεν είχαν διαβάσει τις προηγούμενες εβδομάδες, καλούνται σε 3-5 εβδομάδες να μάθουν εκατοντάδες σελίδες.
Μαρτύριο λοιπόν δεν είναι να μελετούν κάθε μέρα τα παιδιά μία λογική ποσότητα ύλης και να κάνουν 1-2 ασκήσεις όπου απαιτείται, διότι αυτή είναι, στο κάτω κάτω, η δουλειά τους ως μαθητών, αλλά να περνάνε στη διάρκεια της χρονιάς δύο εξεταστικές ανακεφαλαιωτικές περιόδους ενώ υπάρχουν οι τελικές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις. Και μάλιστα, σε θέματα χωρίς δυνατότητα επιλογής, όπως ίσχυε παλιότερα. Να πώς αυξάνεται το μορφωτικό χάσμα ανάμεσα στο παιδί που θα αριστεύσει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, ένα πολύ μικρό ποσοστό δηλαδή, και αυτό που μπορεί να δυσκολευτεί σε ένα θέμα ή μία άσκηση.
Σε ό,τι αφορά τις τελικές προαγωγικές και απολυτήριες ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις, αυτές θα πρέπει να γίνονται σε όλα τα θεωρητικά μαθήματα, καθώς αποτελούν έναν σημαντικό δείκτη της αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας και δε νοείται να υπάρχουν μαθήματα πρώτης κατηγορίας/σπουδαιότητας (που εξετάζονται στο τέλος της χρονιάς) και μαθήματα δεύτερης κατηγορίας/σπουδαιότητας (που δεν εξετάζονται). Η επαναφορά της επιλογής θεμάτων καθιστά λιγότερο αγχωτική και κρίσιμη τη διαδικασία, επιτρέποντας να καλυφθούν οι απαιτήσεις της εξέτασης ακόμη κι αν υπάρχουν θέματα που δεν έχουν κατανοηθεί ή εμπεδωθεί επαρκώς. Το σχολείο οφείλει να παρέχει βασικές γνώσεις και να κρίνει την εμπέδωσή τους και όχι να απαιτεί να γνωρίζει ο μαθητής τα πάντα.
Ο θεσμός της Τράπεζας Θεμάτων είναι χρήσιμος καθώς αφενός επιβάλλει την κάλυψη της ύλης κι αφετέρου καθορίζει ένα μίνιμουμ εθνικό επίπεδο (για τα μισά θέματα) για κάθε αντικείμενο. Διασφαλίζεται έτσι μία ισορροπία ανάμεσα στις «εθνικές» απαιτήσεις και την πραγματική δουλειά που έγινε στην τάξη, τις ιδιαιτερότητες και το επίπεδο των μαθητών της κάθε περιοχής/σχολείου και την έμφαση που δόθηκε σε συγκεκριμένα ζητήματα. Είναι δυσκολότερο να αριστεύσει κανείς, αλλά γιατί αυτό συνιστά πρόβλημα; Από την άλλη, περιορίζεται η δυνατότητα να δίνονται εκ των προτέρων τα θέματα με τις λύσεις τους από μαθητομαμάδες και μαθητομπαμπάδες (ναι, υπάρχουν κι αυτοί, οι «καλοί» εκπαιδευτικοί στα σχολεία).
Τα προβλήματα της Τράπεζας Θεμάτων που αφορούν κακοδιατυπωμένα, ασαφή, εξεζητημένα κτλ., θέματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με στοχευμένες διορθωτικές κινήσεις. Τα υπόλοιπα αφορούν την εξεταστέα ύλη, για την οποία επίσης μπορούν να συζητηθούν αλλαγές για τον εξορθολογισμό της. Η τάση κάποιων επιστημονικών κλάδων να «χωρέσουν» στην ύλη… όλη την επιστήμη δεν πρέπει να βρίσκει εφαρμογή στο σχολείο που οφείλει να παρέχει βασικές γνώσεις. Σε κάθε περίπτωση, η Τράπεζα Θεμάτων είναι ένα σημαντικό εργαλείο και για τη διδασκαλία και για την αξιολόγηση της μαθησιακής διαδικασίας. Το ότι τα θέματα είναι εκατοντάδες δε καθιστά εφικτή τη διδασκαλία τους κι επομένως αποκλείεται ο «πειρασμός» να περιορίσει κανείς τη διδασκαλία του στα θέματα της Τράπεζας και η αντίστοιχη «παπαγαλική» νοοτροπία να μάθει ο μαθητής απέξω τις απαντήσεις σε όλα τα θέματα.
Οι εξετάσεις, ωστόσο, με ή χωρίς την Τράπεζα Θεμάτων, με το ισχύον σύστημα προαγωγής και απόλυσης, έχουν πλέον διεκπεραιωτικό και όχι ουσιαστικό χαρακτήρα: κανείς δεν απορρίπτεται και δεν αξιοποιούνται τα αποτελέσματα προκειμένου να διασφαλίζεται ότι όσοι έχουν ελλείψεις και κενά θα τα καλύψουν. Γιατί ο σκοπός του σχολείου δεν είναι βεβαίως η απόρριψη μαθητών αλλά οφείλει να είναι η εμπέδωση της παρεχόμενης γνώσης.
Απαιτούνται επομένως μέτρα αντισταθμιστικής αγωγής για όσα παιδιά υστερούν, όπως ο θεσμός της υποχρεωτικής ενισχυτικής διδασκαλίας, τα θερινά μαθήματα κ.ά. Σήμερα, το «σύστημα» απλώς αδιαφορεί για τη μόρφωση όλων των παιδιών λαμβάνοντας μέτρα χαριστικής προαγωγής και απόλυσης αντί εμπέδωσης της γνώσης, ενώ σε μεγάλο βαθμό επιδιώκει τη μετατροπή του σχολείου σε χώρο «ευχάριστης διαμονής» με υπερβολική έμφαση σε «προγράμματα», εκδρομές, επισκέψεις, δραστηριότητες, που είναι φυσικά καλοδεχούμενες, αξιέπαινες και συχνά πολύ δημιουργικές και ωφέλιμες, αλλά όχι σε βάρος της μετάδοσης βασικών γνώσεων, αλλά και του κύρους, ειδικά του δημόσιου, σχολείου. Γιατί είναι κυρίως «υπερασπιστές» του δημόσιου σχολείου που αντιτίθενται πεισματικά σε οποιονδήποτε θεσμό ή μέτρο αξιολόγησης και ελέγχου της σχολικής επίδοσης.
Πώς όμως διασφαλίζεται το κύρος οποιουδήποτε εκπαιδευτικού οργανισμού όταν είναι κοινό μυστικό ότι χορηγεί απολυτήρια και πτυχία επαγγελματικής ειδικότητας χωρίς πραγματικό αντίκρισμα; Αυτό από μόνο του συνιστά δυσφήμηση και απαξίωση του δημόσιου σχολείου από τους ίδιους που σε κάθε ευκαιρία διατρανώνουν την υπεράσπισή του.
Απέναντι σε όλα αυτά, υπάρχει εδώ και δεκαετίες ένας δήθεν «παιδαγωγικός» αντίλογος ότι οι εξετάσεις είναι ένας αναχρονιστικός και αντιπαιδαγωγικός θεσμός καθώς δεν προσφέρουν τίποτα στη μάθηση και πως τάχα τα πετυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα διεθνώς έχουν καταργήσει τις εξετάσεις διότι το ζήτημα πλέον είναι «τα παιδιά να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν», «να έχουν κριτική σκέψη», ότι «η γνώση είναι πλέον προσβάσιμη σε όλους κι άρα δε χρειάζεται να ξέρει κανείς τίποτα απέξω», πως έτσι «τα παιδιά μισούν το σχολείο» κι άλλα παρόμοια.
Πρώτα πρώτα, με μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο αλλά και στο έργο αναφοράς της Lucy Crehan για τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα («Φυτώρια ευφυΐας» ο ελληνικός τίτλος), αντιλαμβάνεται κανείς ότι παντού υπάρχουν εξετάσεις. Έπειτα, ας αναλογιστεί σε ποιον γνωστικό τομέα αναγνωρίζεται επάρκεια χωρίς κάποιου είδους εξέταση/αξιολόγηση/πιστοποίηση; Αυτό λοιπόν που θεωρείται αδιαμφισβήτητο για τις ξένες γλώσσες, τη μουσική, την υποκριτική και τη… μαγειρική, ας αναγνωριστεί και για το σχολείο. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι η εντατική μελέτη είναι το πιο ευχάριστο πράγμα του κόσμου.
Φανταστείτε όμως σε τι εφιαλτικό κόσμο θα ζούσαμε εάν κανείς δεν επέλεγε να μελετήσει για να γίνει μηχανικός, γιατρός, δάσκαλος, μουσικός. Και σε πιο απλό επίπεδο, πόσο θλιβερή, δύσκολη, ακόμη κι επικίνδυνη, γίνεται η ζωή μας καθημερινά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ανθρώπους αστοιχείωτους, που η χαριστική προαγωγή και η ευνοιοκρατία τούς διόρισε σε υπεύθυνη θέση. Αντίθετα, πόσο ωραιότερη, ευκολότερη και ανετότερη γίνεται όταν συναντάμε ανθρώπους που ξέρουν κι αγαπούν τη δουλειά τους που την ασκούν με προθυμία, γνώση και κυρίως εντιμότητα (που κι αυτό σ’ το μαθαίνουν η οικογένεια και το σχολείο).
Γιατί αυτό που πραγματικά χρειάζεται να αποκατασταθεί δεν είναι αυτές καθεαυτές οι εξετάσεις που, στο κάτω κάτω αποτελούν ένα απλό, αλλά απολύτως αναγκαίο, παιδαγωγικό «διαγνωστικό» εργαλείο. Είναι η ίδια η αγάπη για τη μάθηση, η γνωριμία και κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει και των επιτευγμάτων του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι η ευγενής μας επιθυμία να σταθούμε στην κοινωνία ως υπεύθυνοι, χρήσιμοι, εργατικοί και δημιουργικοί άνθρωποι σε μία χώρα που δίνει προτεραιότητα στην εγχώρια παραγωγική ανάπτυξη και προκοπή.
Καλή επιτυχία λοιπόν!

ΠΗΓΗ: ΑΡΔΗΝ

Σάββατο 20 Μαΐου 2023

Παναγιώτης Κονδύλης (1943-1998): επίκαιρος, πάντοτε!!!

«Σε καμμιά περίπτωση, και πολύ περισσότερο στην περίπτωση της ελληνικής, δεν πρέπει να παραβλέπεται η εκτεταμένη αυτονομία του πολιτικού – κομματικού παιχνιδιού ως πελατειακής σχέσης μεταξύ πολιτικού και ψηφοφόρου, κατά την οποία ο μεν ψηφοφόρος παρέχει υποστήριξη προσδοκώντας προστασία, ενώ ο πολιτικός εκποιεί το κράτος στους ψηφοφόρους με αντάλλαγμα να το κατέχει ο ίδιος, δηλαδή να θεμελιώνει την ισχύ του στη δυνατότητα να διανέμει –αυτός, κι όχι κάποιος άλλος- προσοδοφόρες θέσεις και αξιώματα. Τούτη η αυτονομία του πολιτικού – κομματικού παιχνιδιού κάνει κατά κανόνα δευτερεύουσες ή και απλώς προσχηματικές τις “ιδεολογικές” κτλ., αντιθέσεις, ήτοι τις λεγόμενες αντιθέσεις “αρχών”· στο ιδεολογικό φάσμα ένας πολιτικός καταλαμβάνει ορισμένη θέση γιατί όλες οι υπόλοιπες είναι κατειλημμένες, και είναι πρόθυμος, αν το κρίνει συμφέρον, να εγκαταλείψει τη θέση που κατέλαβε αρχικά, αν κενωθεί άλλη. Μονάχα σ’ αυτήν την προοπτική μπορεί να εξηγηθεί ικανοποιητικά το χαρακτηριστικό για τη νεοελληνική πολιτική φαινόμενο της συνεχούς μετατόπισης πολιτικών σε διάφορες θέσεις του παραπάνω φάσματος. Πολύ λιγότερο μετατοπίστηκε η συγκεκριμένη πολιτική πράξη, δηλαδή η άσκηση της πολιτικής ως πελατειακής σχέσης. Η διόγκωση του κρατικού μηχανισμού για σκοπούς κομματικού οφέλους υπήρξε εκ ίσου έργο των “δεξιών” όσο και των “φιλελεύθερων” ή “δημοκρατικών” κομμάτων, όλα τα ελληνικά κόμματα υπήρξαν δηλαδή μ’ αυτήν την πολύ χειροπιαστή έννοια, κόμματα κρατιστικά, ανεξάρτητα απ’ το πώς αντιμετώπιζαν το κράτος στο επίπεδο των προγραμματικών τους αρχών».


ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ. (2007). Η παρακμή του αστικού πολιτισμού: Από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή κι από τον φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία. Αθήνα: Θεμέλιο, σσ. 22-23.

Πέμπτη 18 Μαΐου 2023

Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο: Η θέση της γυναίκας κατά την μακραίωνη περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (330-1453)

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ


Ο Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων (ΣΕΕ), μετά την επιτυχή διοργάνωση, τα δύο προηγούμενα χρόνια, δύο προσυνεδρίων για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυσή του, δύο συνεδρίων για τον ρόλο της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821 και άλλων δύο για τον ρόλο των γυναικών της καθ’ ημάς Ανατολής στην διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, αναγγέλλει την διοργάνωση συνεδρίου με τίτλο: «Η θέση της γυναίκας κατά την μακραίωνη περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας (330-1453)», το οποίο θα πραγματοποιηθεί ΔΩΡΕΑΝ διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας zoom 22-23 Σεπτεμβρίου 2023.
Η γλώσσα του συνεδρίου είναι η ελληνική. Η ιστορική περίοδος που θα καλυφθεί είναι από το 330 έως και το 1453.
Άρθρα μπορούν να υποβάλουν μέχρι 30 Ιουνίου 2023 στο see1924@otenet.gr γυναίκες και άνδρες επιστήμονες και ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Τα θέματα του συνεδρίου είναι:
  • Η θέση της γυναίκας στον δημόσιο βίο.
  • Η θέση της γυναίκας στον ιδιωτικό βίο.
  • Η θέση της γυναίκας στην επιστήμη, τις τέχνες, τα γράμματα.
  • Η συμμετοχή της γυναίκας στην οικονομία και στην εργασία.
  • Προσωπογραφίες – βιογραφίες επιφανών γυναικών.
Τα πρακτικά του συνεδρίου θα εκδοθούν σε ηλεκτρονική μορφή και θα αναρτηθούν στο academia.edu και το Research Gate. Aν βρεθεί χρηματοδότηση, θα εκδοθούν και σε έντυπη μορφή.
Η συμμετοχή είναι ΔΩΡΕΑΝ.
Oι κρίσιμες ημερομηνίες είναι:
Καταληκτική ημερομηνία υποβολής περιλήψεων: 30 Ιουνίου 2023
Καταληκτική ημερομηνία υποβολής πλήρους κειμένου: 15 Ιουλίου 2023
Η υποβολή της περίληψης γίνεται σε ειδική φόρμα. Η υποβολή του πλήρους κειμένου γίνεται βάσει προδιαγραφών, που αποστέλλονται στους ενδιαφερομένους.

Τετάρτη 17 Μαΐου 2023

Η θρησκεία δεκανίκι πολιτικών κομμάτων

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

«Η θρησκεία έχει αμετάκλητα γίνει υπόθεση προσωπικού γούστου», ΕΡΝΕΣΤ ΡΕΝΑΝ[1]

Όποιες κι αν είναι οι προθέσεις (καλές θέλω να πιστεύω) κάποιων πολιτικών κομμάτων –αντισυστημικών όπως τα χαρακτηρίζουν- τα οποία στο πρόγραμμά τους, σ’ αυτές τις εκλογές, προτάσσουν την ελληνορθόδοξη κληρονομιά μας, έχω την ταπεινή γνώμη πως κάνουν τη θρησκεία δεκανίκι της κομματικής πολιτικής τους. Ένας αχταρμάς με ονόματα άλλοτε ιερά κι άλλοτε κορυφαίου πνευματικού και ιστορικού μεγέθους (Ιησούς Χριστός, Παναγία, Άγιοι, Μακρυγιάννης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Φώτης Κόντογλου, Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης κ.ά.), δυστυχώς, έχουν γίνει άθυρμα ενός λανθάνοντος πατριωτισμού που επιθυμεί να έχει ηγετικό ρόλο για να ξεπεραστεί η κρίση του πολιτικού μας συστήματος. Πρόκειται για μια πρακτική που σώνει και καλά θέλει τη θρησκεία να αποτελεί αντίπαλο της πολιτικής, ενώ όπως πολύ σωστά έχει υποστηριχθεί συμβαίνει το αντίθετο. Ο καλός φίλος και συνάδελφος Δημήτρης Μαγριπλής θεωρεί ότι, η θρησκεία είναι «σημαντικός συντελεστής επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, στην προοπτική μιας πανανθρώπινης και υπερκοινωνικής πραγματικότητας». Βασικό πρόβλημα αυτών των κομματικών μορφωμάτων, στην επί δύο σχεδόν δεκαετίες διαδρομής τους, είναι ότι επιστρατεύουν κληρικούς και Γεροντάδες του Αγίου Όρους να κάνουν προεκλογικό αγώνα για την προβολή τους. Στο Διαδίκτυο μπορεί κανείς να βρει πολλά βιντεάκια, άλλα σύντομα κι άλλα μεγάλης διάρκειας, όπου ρασοφόροι αμύντορες της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας, ως θεραπεία της πολιτικής αρρώστιας της πατρίδας μας προτείνουν ψήφο σε κόμματα όπου το ελληνικό και το θρησκευτικό περπατάνε χεράκι - χεράκι. 
Για να κατανοήσουμε πλήρως αυτό το φαινόμενο θα αναφέρω επί λέξει τα γραφόμενα του Δημήτρη Μαγριπλή: «Η τρομοκρατία ως τυφλή επιδίωξη των ιδιαίτερων απόψεων μιας πολιτικής – θρησκευτικής ομάδας μέχρι το δήθεν απολιτικό χαρακτήρα των φανατικών πιστών, από όποια θρησκεία κι αν εκπορεύεται, δεν αποτελεί παρά μια αυτοαναίρεση της αληθινής πίστης. Τα βράδια που καίγονται βιβλία από “πιστούς” της όποιας ομολογίας, μάλλον ο Θεός τους είναι απών»[2].
Στο κομματικό παράλογο, (συστημικών και αντισυστημικών κομμάτων), που και σ' αυτές τις εκλογές κυριαρχεί, απαιτείται περισσότερο από ποτέ αντίδραση, αντίκρουση. Μόνο με αυτόν τον τρόπο προσδοκάται κάποια στιγμή να ανατείλει η ελπίδα να απεγκλωβιστούμε από την κρίση του πολιτικού συστήματος.

[1] Σταύρος Ζουμπουλάκης. (1998). «Ο Θεός επιστρέφει στην Ευρώπη: Δοκίμιο για τη θρησκευτική δυνατότητα άθεης θρησκείας», στο: Ζαν Ντανιέλ. Ο Θεός είναι φανατικός; Αθήνα: Πόλις, σ. 15.
[2] Δ. Γ. Μαγριπλής. (2003). «Αποτελεί η θρησκεία στις μέρες μας κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή;», Σύναξη, τχ. 87, σ. 23.

Κυριακή 14 Μαΐου 2023

Η Παιδαγωγία ΑΝΤΙΒΑΡΟ στις Εξετάσεις

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η παιδαγωγική γνώση είναι πολύτιμος αρωγός στο διδακτικό έργο του εκπαιδευτικού. Η άμεση και η έμμεση παιδαγωγική γνώση. Άμεση που σχετίζεται με το βίωμα κάθε εκπαιδευτικού για το πως αντιμετωπίζει παιδαγωγικά ζητήματα εντός της σχολικής τάξης και έμμεση που προέρχεται από το διάβασμα παιδαγωγικών βιβλίων και ενημέρωση επάνω στις εξελίξεις της παιδαγωγικής επιστήμης.
Συνηθισμένη, εδώ και χρόνια, είναι η εικόνα σε πολλά Λύκεια, μετά τις γιορτές του Πάσχα, η Γ’ Λυκείου να απέχει από τα μαθήματα του σχολείου, ενεργά όμως να συμμετέχει στα φροντιστήρια των εξεταζόμενων μαθημάτων στις πανελλαδικές εξετάσεις, ακόμα και σε ώρες που λειτουργεί το σχολείο. Πρόκειται για μια θλιβερή εικόνα, επ' αυτού δεν χωρά καμιά αμφιβολία. Οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν αυτή την εικόνα επιθυμούμε να την ανατρέψουμε όλοι μας: μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς, το εκάστοτε ΥΠΑΙΘ. Θα ήθελα να προσπαθήσω να δώσω κάποιαν απόκριση σε ετούτη την ερώτηση, αλλά όσο δεν τολμούμε να την αλλάξουμε, πολύ φοβάμαι ότι θα συνεχίσουμε να βλέπουμε την απαξίωση του σχολείου, σχολείο διαρκώς εξεταστικό κάτεργο (διαγωνίσματα, τεστ, τράπεζα θεμάτων - τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν και οι εξετάσεις προσομοίωσης: «εξετάσεις πριν τις εξετάσεις») - μια πύλη δηλαδή που οδηγεί σ’ ένα πλαστό τρόπο μάθησης και γνώσης του κόσμου. Κι αυτό συμβαίνει άλλοτε θελητά κι άλλοτε αθέλητα, με κύρια την ευθύνη εμάς των εκπαιδευτικών, που από τους μαθητές μας ζητάμε πάρα πολλά, τα οποία ούτε εμείς πολλές φορές μπορούμε να διαχειριστούμε, με αποτέλεσμα να πορεύονται πάνω σε ακυβέρνητη σχεδία μέσα σε απέραντη θάλασσα.


Για την εδώ περίσταση, για ακόμη μια φορά, σοφός ο λόγος του αξέχαστου ΔΑΣΚΑΛΟΥ Μανόλη Ανδρόνικου: «Και μια τελευταία γνώμη ενός παλιού δασκάλου: ας μη ζητάμε από τους μαθητές μας περισσότερα από όσα ζητούμε από τους εαυτούς μας, ούτε ωριμότητα μεγαλύτερη από τη δική μας». Αν δεν αλλάξουμε νοοτροπία δεν θα δούμε ποτέ τους μαθητές μας ανάμεσα στον ύπνο και στην αφύπνιση, να επιλέγουν την αφύπνιση· απεναντίας πάντα θα επιλέγουν τον ύπνο. Καιρός να αντιστρατευτούμε στη βολεμένη πραγματικότητα του ύπνου εντός της σχολικής τάξης.

Το πολιτικό αδιέξοδο και οι ιδεαλιστικές μπούρδες

Του ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ

Στην πολιτική, εξαποανέκαθεν όπως λένε, οι λύσεις ήταν γνωστές και χειροπιαστές, τα μέσα όμως αποδεικνύονταν ζοφερά. Η υπακοή των πολιτών για παράδειγμα είχε όλα τα απαραίτητα παραστατικά για να θεωρηθεί αποδεκτό «δέον», στην πράξη ωστόσο μηδενιζόταν διότι κανείς δεν δεχόταν να γίνει παράδειγμα για τους άλλους. Περιέργως πως κάθε παράβαση του νόμου χάριζε αίσθημα ελευθερίας - άρα καθιστούσε την εξουσία ύποπτη. Ύποπτη όσο και τους πολίτες καθώς η περιλάλητη σχέση της κοινωνίας με το κράτος αποκάλυπτε το ανεξιχνίαστο πρόσωπό της.
Σήμερα βέβαια, που η παγκόσμια κρίση δεν θυμίζει και πολύ τις παρωχημένες κοινωνίες, η σχέση κράτους και κοινωνίας εξακολουθεί να αποτελεί γρίφο και η πολιτική αγωνίζεται να πείσει ότι εργάζεται προς την ίδια κατεύθυνση, παρότι οι συνθήκες άλλαξαν καταιγιστικά. Τι ακριβώς προσδοκά ο πολίτης από το κράτος; Ουσιαστικά να παίζει το ρόλο του προστάτη των αδυνάτων. Αύξηση της απασχόλησης, διεύρυνση του κοινωνικού κράτους, μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, υγεία, παιδεία, ειρήνη. Το ιδεώδες δηλαδή θα ήταν να ζει κανείς σε ένα κράτος τόσο συνεπές ώστε ο πολίτης να μην αντιλαμβάνεται την παρουσία του. Ιδεαλιστικές μπούρδες με άλλα λόγια, που ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα.
Η νέα πραγματικότητα που βαπτίστηκε παγκοσμιοποίηση και υπερέβη το διπολισμό, όχι μόνο υπέταξε τις κοινωνίες στα οικονομικά δεδομένα και σε πετρελαϊκές κρίσεις, αλλά υπέβαλε τις εθνικές οικονομίες σε δοκιμασίες πρωτόγνωρες. Ο απομονωτισμός δεν έχει νόημα. Η σοσιαλδημοκρατία πάλιωσε παρότι κανείς δεν την ξεχνάει. Όσο για τον οικονομικό φιλελευθερισμό, για να αποδώσει, έχει ανάγκη τη διεύρυνση των ανισοτήτων και των αντιφάσεων στο διεθνές πεδίο. Η ιδιωτική πρωτοβουλία με άλλα λόγια «αποκρατικοποιήθηκε» και η πολιτική παρεμβατικότητα χλώμιασε διότι κάθε κίνησή της θυμίζει εμπόδιο στην «πρόοδο».
Ποιος είναι ο νέος Γκραν Γκινιόλ που απειλεί την ανθρωπότητα υπό το προσωπείο της κατάκτησης του μέλλοντος; Η ανεξέλεγκτη ιδιωτική οικονομία, ο παραβατικός ανταγωνισμός, η πολυεθνική δραστηριότητα και το εμπόριο χωρίς πατρίδα. Το πανόραμα είναι πρωτοφανές: εκατομμύρια φτωχών μεταναστεύουν προς τις αναπτυγμένες χώρες, εκατοντάδες επιχειρήσεις βρίσκουν άσυλο σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια και περιορισμένο κόστος, η ανεργία ογκούται, οι δημοσιονομικές κρίσεις πολλαπλασιάζονται με συνέπεια την πίεση για περιορισμό των δημόσιων δαπανών του κοινωνικού κράτους. Η ασυδοσία (που δηλώνει: αυτόν που δεν συνεισφέρει) αποτελεί τη λέξη-κλειδί της νέας κατάστασης πραγμάτων. Ενώ η φορολογία ανακατανέμει τρόπον τινά τα εισοδήματα, ο ασύδοτος ανταγωνισμός τη θεωρεί θλιβερό κατάλοιπο του εθνικού κράτους. Οι πολυεθνικές προβάλλουν ως σύνθημα το «αφήστε μας να κυριαρχήσουμε», ενώ, κοινωνίες σαν τη δική μας που μιμούνται την ανάπτυξη χωρίς να την πραγματοποιούν, προβάλλουν το αίτημα του «αφήστε μας να επιβιώσουμε».
Το μέγεθος του παγκόσμιου οικονομικού πολέμου γίνεται κατανοητό με την πρόσφατη ανησυχία για το περιβάλλον. Πρόσφατος σημαίνει αυτός που μόλις δολοφονήθηκε, άρα ο πλανήτης όχι μόνο έρχεται στο επίκεντρο των προγραμματισμών για την επιβίωση αλλά θέτει και το μεταφυσικό ζήτημα για την ουσία της τεχνικής, για το νόημα της προόδου και της ανάπτυξης, για τη δυτικού τύπου πεποίθηση ότι η φύση αποτελεί αντικείμενο προς εκμετάλλευση.
Μέσα σε αυτό το ναρκοθετημένο παγκόσμιο περιβάλλον, η θέση της χώρας μας -και η πολιτική της- θυμίζουν κουφό μουσικό, μαθητή ανεπίδεκτο μαθήσεως ή σαδομαζοχιστή που ασκείται στην αναλγησία. Η αλήθεια είναι ότι την έχουμε βολέψει με τα κόμματα που αλληλοτρώγονται, τους πολιτικούς που αλληλοκατηγορούνται και το κλίμα μιας λανθάνουσας ευημερίας που κυριαρχεί σε ένα τμήμα του πληθυσμού. Κανείς δεν πιστεύει πια ότι οι πολιτικοί του τόπου είναι ικανοί να επωμιστούν τα προβλήματα της κοινωνίας, ότι τα κόμματα ενδιαφέρονται πραγματικά να δώσουν λύσεις, έστω κι αν δυσαρεστήσουν την πελατεία τους, ότι τέλος πάντων λειτουργεί στοιχειωδώς ο πολιτικός παρεμβατισμός.
Κοινό μυστικό είναι πλέον ότι ο ανίατος ασθενής, ήτοι ο κρατικός μηχανισμός με τις θεσμικές του θωρακίσεις, σκοπίμως συντηρείται σε προκομματώδη κατάσταση διότι έτσι λύνονται τα χέρια της εκάστοτε κυβέρνησης. Οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί, αμαρτωλά καταστήματα που φιλοξενούν τις κυβερνητικές ασυδοσίες, αντί για απόδοση και παραγωγικότητα προσφέρουν ειδήσεις για το αστυνομικό δελτίο. Η βουλευτική ιδιότητα επέχει θέση αυτοσκοπού. Απ' όπου και η άποψη ότι η παραμονή στην εξουσία κάνει καλό για δύο τετραετίες, ενώ πέραν αυτών η ίδια η εξουσία απλώνει τα χέρια της και σε πνίγει.

ΠΗΓΗ: LIFO

Ανιστόρητες, συκοφαντικές για τα θύματα της Κατοχής και εθνικά επιζήμιες οι δηλώσεις του Κυβερνητικού Εκπροσώπου: Ο Πρωθυπουργός καλείται να επανορθώσει

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ του Ε Σ Δ Ο Γ Ε 


Οι δηλώσεις του Κυβερνητικού Εκπροσώπου είναι ανιστόρητες, προσβάλλουν τη μνήμη των θυμάτων της Κατοχής και πλήττουν τα εθνικά μας δίκαια! Πρέπει να υπάρξει άμεσα επανόρθωση από τον Πρωθυπουργό!
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος κ. Άκης Σκέρτσος μας καλεί να ξεχάσουμε τις οφειλές της Γερμανίας προς την Ελλάδα (αποζημιώσεις στα θύματα, επανορθώσεις στο κράτος για τις καταστροφές και τη λεηλασία του πλούτου, έντοκη επιστροφή του Κατοχικού Δανείου και επαναπατρισμός των αρχαιολογικών – πολιτιστικών θησαυρών), τις οποίες θεωρεί ένα παρωχημένο θέμα, που κατ’ αυτόν ανήκει στο παρελθόν!!!
Η τοποθέτηση αυτή αποτελεί μνημείο κυνισμού και ιστορικού αναθεωρητισμού προσβάλλοντας κατάφωρα τη μνήμη των θυμάτων της Κατοχής. Επιχειρεί, δε, να κουρελιάσει την ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων της 17ης Απριλίου 2019, τις ρηματικές διακοινώσεις της Ελληνικής Δημοκρατίας (14.11.1995, 4.6.2019, Ιανουάριος 2020), τις διαχρονικές δηλώσεις των Προέδρων της Δημοκρατίας, των Πρωθυπουργών και των Υπουργών Εξωτερικών. Τέτοια δήλωση γίνεται για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία από Έλληνα κυβερνητικό αξιωματούχο και συνιστά μείζον ατόπημα! Συνιστά, μάλιστα, για το Γερμανικό Κράτος έναν απροσδόκητο και ιδανικό μοχλό στήριξης της ενορχηστρωμένης εκστρατείας, που έχει ξεκινήσει πρόσφατα με συγκεκριμένες δράσεις, προκειμένου να πείσει τους απογόνους των θυμάτων να ξεχάσουν τις αποζημιώσεις και να αρκεστούν σε πράξεις ελεημοσύνης, τις οποίες η Γερμανία έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή.
Ο Πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης καλείται να προβεί άμεσα στις αναγκαίες ενέργειες αποκατάστασης της θεσμικής και δημοκρατικής τάξης ανακαλώντας ρητώς και κατηγορηματικώς τις επαίσχυντες δηλώσεις του Κυβερνητικού Εκπροσώπου κ. Σκέρτσου. Οφείλει, δε, να λάβει υπόψη του ότι η δήλωση αυτή, αν δεν υπάρξει άμεση και ρητή επανόρθωση, θα αξιοποιηθεί από τη γερμανική πλευρά σε διεθνή φόρα εις βάρος των εθνικών μας δικαίων. Αναμένουμε επίσης και την τοποθέτηση των κομμάτων της Αντιπολίτευσης.
Δεν δικαιούται κανείς να «ξεχνά» ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής η χώρα μας υπέστη μία ανείπωτη τραγωδία, στα όρια της γενοκτονίας για την οποία η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, καθολικός διάδοχος του Γ’ Ράιχ αρνείται με αυθαίρετο και αλαζονικό τρόπο να αναλάβει την ιστορική της ευθύνη και να εκφράσει την έμπρακτη μεταμέλειά της. Η Ελλάδα ουδέποτε αποζημιώθηκε και ουδέποτε παραιτήθηκε των αξιώσεών της, οι οποίες παραμένουν «νομικώς ενεργές και δικαστικώς επιδιώξιμες».
Συνεπώς, η Ελληνική Δημοκρατία έχοντας στο πλευρό της το Διεθνές Δίκαιο έχει χρέος να επιδείξει αποφασιστικότητα, σθένος και συνέπεια στη διεκδίκηση, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα διπλωματικά και δικαστικά μέσα! Κάθε άλλη στάση προσβάλλει την αγωνιστική Ιστορία της χώρας μας, ζημιώνει τα εθνικά μας δίκαια και δεν πρόκειται να γίνει ανεκτή!

Σάββατο 13 Μαΐου 2023

Η προεκλογική περίοδος και η ΠΑΙΔΕΙΑ μας

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Οι στίχοι του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού στο επίγραμμά του Προς τους Επτανησίους είναι πασίγνωστοι: «Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ κι αγαπημένε, / πάντοτ’ ευκολόπιστε και πάντα προδομένε». Όπως σε προηγούμενες προεκλογικές περιόδους έτσι και στην τωρινή βλέπουμε το ίδιο σκηνικό: πολιτικούς αρχηγούς να λένε ψέματα, ο καθένας να κατηγορεί τους αντιπάλους του, κομματάνθρωποι, τα λεγόμενα «κομματόσκυλα», σε περιοδείες να ακολουθούν αρχηγούς και υποψήφιους βουλευτές, και το χειρότερο, νέοι και νέες να τους χειροκροτούν. Σ’ αυτό το κομματικό «καραγκιόζ μπερντέ», λείπει η πολιτική. Και λέγοντας πολιτική εννοώ τη σύγκρουση ιδεών, την ισορροπία ανάμεσα στο πρακτικό και το ωφέλιμο για την πατρίδα κι όχι για το κόμμα. Η σημερινή αποστολή των πολιτικών μας δεν είναι εκείνη που ξεχωρίζει ό,τι είναι μεγάλο και υψηλό, ό,τι είναι άξιο να επιζήσει, προς ωφέλεια πάντοτε του λαού και της πατρίδας. Ετούτη η πολιτική, δυστυχώς, δεν υπάρχει πια. Οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων δεν είναι πια ηγέτες, δεν μπορούν να υπηρετήσουν τους νέους καιρούς. Η εξουσία τους εξαντλείται μόνο σε διαχειριστικές τυπικές πράξεις. Η κρίση και η κριτική προς τους αντιπάλους τους είναι κοροϊδία και σαρκασμός.
Βλέποντας και σ' ετούτη την προεκλογική περίοδο, ως απλός πολίτης, το απόλυτο κενό της πολιτικής παιδείας των πολιτικών κι ένα μεγάλο μέρους του λαού μας να συμμετέχει στον ευτελισμό της πολιτικής, έρχονται στο νου τα γραφόμενα του Μανόλη Ανδρόνικου: «Η κρίση και η κριτική, η σάτιρα και το χιούμορ δεν μπορεί να είναι συνώνυμα με τη χλεύη, την ύβρη ή τον ευτελισμό. Τα πρώτα χρειάζονται νου, φαντασία, ευστροφία και ποίηση. Για τα δεύτερα είναι αρκετή η αθυροστομία και η θρασύτητα».
Βλέποντας, επίσης, και σ' ετούτη την προεκλογική περίοδο, ως εκπαιδευτικός όμως, την έλλειψη κοινής πολιτικής για την Παιδεία των μαθητών και των παιδιών μας, έρχονται στο νου μου τα γραφόμενα ξανά του Μανόλη Ανδρόνικου: «Θα μου επιτραπεί να καταλήξω με την αφοριστική διατύπωση πως και το πρόβλημα της παιδείας είναι τελικά κοινωνικό άρα και πολιτικό. Δεν έχω την αφέλεια να πιστεύω πως μπορεί να υπάρχει μια κοινή πολιτική άποψη για το θέμα της παιδείας, μια εθνική, που λέμε, πολιτική, αφού είναι αδύνατο να συμφωνούν σ’ αυτό όλες οι κοινωνικές δυνάμεις. Είναι όμως δυνατόν για μερικά βασικά και ουσιαστικά αιτήματα, που μπορούν και οφείλουν να τα υποστηρίξουν όλες οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Οπωσδήποτε έχουν την υποχρέωση τα πολιτικά κόμματα, που εκφράζουν τον ελληνικό λαό, να καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι ώρες και μέρες πολλές και να συζητήσουν χωρίς μικροπολιτικούς καιροσκοπισμούς ένα τόσο βασικό θέμα για την προκοπή του τόπου, βασικότερο υποθέτω από το πρόβλημα, π.χ., της δορυφορικής τηλεόρασης». Αυτά από έναν φωτισμένο ΔΑΣΚΑΛΟ, γραμμένα στα 1988, τέσσερες δεκαετίες πριν, επίκαιρα σήμερα, σε καιρούς που την Παιδεία αυτού του τόπου την έχουν κάμει τσιφλίκι τους και τη βεβηλώνουν οι γνωστοί κομματάνθρωποι. Τελευταίο τρανταχτό παράδειγμα ο τρόπος και η διαδικασία αξιολόγησης και επιλογής διευθυντών των σχολείων μας. Τραγικό σ’ αυτήν την περίπτωση είναι το γεγονός ότι έτουτη την έκπτωση της εκπαιδευτικής πολιτικής την ακολούθησαν και την επιβεβαίωσαν οι «διοριζόμενοι» συνάδελφοι σε διευθυντικές θέσεις, άλλοτε ανεβαίνοντας κι άλλοτε κατεβαίνοντας το «ασανσέρ» βαθμολόγησης της συνέντευξης, αυτή που, έστω και ελάχιστα, κρίνει και αξιολογεί την προσωπικότητα κάθε υποψηφίου για θέση διευθυντή σε σχολείο. Κι όσοι αρνηθήκαμε να πάρουμε μέρος σ’ αυτή την κομματική αρένα, ν’ αναρωτιόμαστε τι χρώμα έχουν οι κομματάνθρωποι και τι γυρεύουν; Το ερώτημα ζητά απάντηση. Δεν έχω καμιά ελπίδα πως και σε ετούτες τις εκλογές μπορεί κανείς να απαντήσει.


Δημήτριος Γέρος, «Το κόκκινο πλοίο», μεικτή τέχνη σε χαρτί, 68Χ49. ΠΗΓΗ: ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΝ

Πέμπτη 11 Μαΐου 2023

Για τη βία

«Στη βάση της βίας βρίσκονται μπλεγμένα όλα τα κοινωνικά προβλήματα. Αλλά η βία αντί να τα επιλύσει τα περιπλέκει, και τις περισσότερες φορές οδηγεί σε αδιέξοδα και σε τραγωδίες». ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ


«Η 3η Μαΐου του 1808», του Φρανσίσκο Γκόγια. Η βία είναι σταθερή σύντροφος της ανθρωπιάς μας. Είναι η αντίστιξή της, η δυνατότητά μας να σκοτώσουμε αντί να γεννήσουμε, να αφανίσουμε αντί να δημιουργήσουμε. (ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΡΑΔΟ)· 

Τρίτη 9 Μαΐου 2023

Η Διεθνής Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας στην Αρχαία Ολυμπία

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Στην 31η Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας συμμετέχουν δύο μαθήτριες της Γ΄ Λυκείου του Σχολείου μας (Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου). Πρόκειται για την Μαριάννα Καμπάκου και την Ευδοκία Κώτη, οι οποίες διακρίθηκαν στην τελικά φάση του 13ου Πανελλαδικού Μαθητικού Διαγωνισμού Φιλοσοφικού Δοκιμίου, που για ακόμη μια χρονιά με επιτυχία οργάνωσε το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών.


Την 31η Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας συνδιοργανώνουν η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, το Πανεπιστήμιο Πατρών δια του Τμήματος Φιλοσοφίας, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και ο Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις εγκαταστάσεις της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας στην Αρχαία Ολυμπία από τις 11 έως τις 14 Μαΐου 2023. Μεγάλος υποστηρικτής του εγχειρήματος είναι ο Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας, ενώ την προσπάθεια ενισχύει ο ΕΛΚΕ του Πανεπιστημίου Πατρών.


Η Διεθνής Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας αποτελεί αναγνωρισμένη υπο-οργάνωση της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Φιλοσοφικών Εταιρειών και τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO. Ο διαγωνισμός απευθύνεται προς τους μαθητές της Β’ Λυκείου, χωρίς να αποκλείονται ενδιαφερόμενοι μαθητές άλλων τάξεων του Λυκείου. Μαθητές και καθηγητές που έχουν ενδιαφέρον για την φιλοσοφική σκέψη και την ιστορία της συμμετέχουν εθελοντικά, πέραν των μαθητικών ή υπηρεσιακών τους υποχρεώσεων.
Αξίζει, εδώ, να σημειώσω ότι το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών διοργανώνει τον Πανελλαδικό Mαθητικό Διαγωνισμό Φιλοσοφικού Δοκιμίου ανελλιπώς από το 2011 και υποστηρίζει την συμμετοχή των νικητών του εθνικού διαγωνισμού στις Διεθνείς Ολυμπιάδες Φιλοσοφίας. Ο μαθητικός αυτός διαγωνισμός Φιλοσοφίας θεσπίστηκε με πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Πατρών (2010), υπό την αιγίδα του οποίου τελεί, και διοργανώνεται με κύρια ευθύνη του Τμήματος Φιλοσοφίας, με την επίσημη έγκριση του ΥΠΑΙΘ και τη σύμπραξη όλων των Διευθύνσεων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας, σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών (Ελλάδας) του Πανεπιστημίου του Harvard, ενώ έχει εξασφαλίσει και την υποστήριξη της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. Από το πρώτο έτος προκήρυξης του Διαγωνισμού έχουν λάβει μέρος σε αυτόν περί τους 4.000 μαθητές από όλη την ελληνική επικράτεια. Οι δύο μαθητές που πρωτεύουν προκρίνονται για συμμετοχή στη Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας, όπου αντίστοιχες αποστολές από 50 χώρες συναγωνίζονται για τα μετάλλια και τις διακρίσεις.
Πληροφορίες για την Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.ipo2023.org/

Κυριακή 7 Μαΐου 2023

ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ: Η ανάδυση του “παπικού πρωτείου”

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ 


Διεθνές Σεμινάριο Εκκλησιολογίας διοργανώνει η Απαρχή με θέμα την εμφάνιση του “παπικού πρωτείου” σε ιστορικό, εκκλησιολογικό και θεολογικό επίπεδο με διακεκριμένους ακαδημαϊκούς καθηγητές και ομιλητές.
Αναλυτικότερα, στις συνεδρίες θα μιλήσουν ο κ. Δημήτριος Μόσχος Καθηγητής Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ, ο Μητροπολίτης Περιστερίου κ. Γρηγόριος Παπαθωμάς, Καθηγητής Κανονικού Δικαίου, Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ και ο π. Δημήτριος Μπαθρέλλος, Επισκέπτης Καθηγητής, Ινστιτούτου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών, Cambridge Ηνωμένο Βασίλειο.
Μέχρι και σήμερα η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία βασίζεται στην αντίληψη ότι ο Πάπας της Ρώμης κατέχει ως διάδοχος του Αποστόλου Πέτρου, το πρωτείο της τιμής και της εξουσίας επί όλων των Εκκλησιών της Οικουμένης, ως ορατή Κεφαλή της Εκκλησίας.
  • Πώς αναπτύχθηκε η αντίληψη αυτή στη Δύση;
  • Ποιες είναι οι εκκλησιολογικές και θεολογικές επιπτώσεις που φέρει;
  • Κατά πόσο συνέβαλαν σε αυτήν οι πολιτικές, ιστορικές και πολιτιστικές συνθήκες της εποχής;
Το σεμινάριο που παρέχεται δωρεάν, δεν απευθύνεται μόνο σε θεολόγους, αλλά σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο θέλει να γνωρίσει τους ιστορικούς λόγους για τους οποίους εμφανίστηκε η θεωρία αυτή στη Δύση, αλλά και τις εκκλησιολογικές και θεολογικές της επιπτώσεις.
Θα πραγματοποιηθεί στα ελληνικά αλλά θα υπάρχει και ζωντανή διερμηνεία στην αγγλική γλώσσα, ενώ θα χορηγηθούν και βεβαιώσεις παρακολούθησης. Κατεβάστε την φόρμα εγγραφής εδώ και το αναλυτικό πρόγραμμα εδώ.

Σάββατο 6 Μαΐου 2023

Πολιτικοί και Τεχνολογία... σε ημέρες προεκλογικών ψεμάτων!

«Γενικά οι πολιτικοί δεν είναι καθόλου εφοδιασμένοι ούτε διανοητικά ούτε επιστημονικά να διαφεντεύουν το τεχνικό σύστημα. Έχουν άλλες ασχολίες. Το πολιτικό παιχνίδι αφορά το ποιος θα αναλάβει την εξουσία, ποιος θα τη διατηρήσει, θα τη χρησιμοποιήσει κτλ., που είναι στην πραγματικότητα ένα διαφορετικό ζήτημα σε σύγκριση με ένα σφαιρικό προβληματισμό… πάνω στην κατεύθυνση του τεχνικού κόσμου και του τεχνικού συστήματος»· ΖΑΚ ΕΛΛΥΛ

ebook Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ

Η κατάρτιση ενός γλωσσικού ερμηνευτικού οδηγού, που θα επιτρέψει στον μέσο αναγνώστη να προσεγγίσει τη δυσπρόσιτη γλώσσα του Νίκου Καζαντζάκη, αποτελούσε από παλιά επιτακτικό επιστημονικό ζητούμενο. Το Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, προϊόν πολύχρονης και επίμοχθης λεξικογραφικής έρευνας, έρχεται να καλύψει αυτό το μεγάλο κενό· να συστήσει ξανά τον συγγραφέα στο αναγνωστικό κοινό υπό το πρίσμα του ιδιότυπου λεξιλογίου του και να συμβάλει στην κατανόησή του. Περιέχει συνολικά 15.000 περίπου λήμματα, ελληνικά και ξενόγλωσσα, τα οποία αποδελτιώθηκαν από το σύνολο των πρωτότυπων έργων του Καζαντζάκη, από τα ξενόγλωσσα έργα του που μεταφράστηκαν από άλλους (Βραχόκηπος, Τόντα Ράμπα), καθώς και από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη και τον Ηγεμόνα του Μακιαβέλι που μετέφρασε στα ελληνικά ο ίδιος. Η κατάρτιση του Γλωσσαρίου βασίστηκε κυρίως στις εκδόσεις που εκπονήθηκαν τις δεκαετίες 1950 και 1960 με φιλολογική επιμέλεια του Εμμανουήλ Κάσδαγλη, και δευτερευόντως σε νεότερες εκδόσεις, όπου ήταν αναγκαίο, ενώ η επεξεργασία και ερμηνεία του γλωσσικού υλικού στηρίχθηκε σε έγκριτα λεξικά της Νεοελληνικής, παλαιότερα και σύγχρονα, καθώς και σε ποικίλα έγκυρα μελετήματα, γλωσσάρια και πηγές, συμπεριλαμβανομένων των ερμηνευτικών λεξιλογίων του ίδιου του Καζαντζάκη για την Οδύσ(σ)ειά του και τη Θεία ­Κωμωδία του Δάντη.
Η ιδιαιτερότητα και χρησιμότητα του παρόντος ερμηνευτικού γλωσσικού οδηγού έγκειται στο ότι δεν αρκείται σε αλφαβητική παράθεση λεκτικών τύπων με ερμηνευτικές αναφορές και ετυμολογικές εκδοχές, αλλά προτάσσει αυτούσιο τον ίδιο τον λόγο του Κρητικού δημιουργού μέσα από επιλεγμένα —κατά λέξη και σημασία— χαρακτηριστικά αποσπάσματα από όλα τα έργα του, ώστε να τεκμηριώ­νεται άμεσα η συγκεκριμένη χρήση της μελετώμενης κάθε φορά λέξης.

Η δεύτερη, αναθεωρημένη και επαυξημένη έκδοση κυκλοφορεί σε μορφή ebook. Η ψηφιακή έκδοση έγινε λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του Ανήφορου, του ανέκδοτου έως τον Οκτώβριο του 2022 έργου του Καζαντζάκη· έτσι, εκ των πραγμάτων, παρουσιάστηκε η ανάγκη το γλωσσικό υλικό που προέκυψε από την αποδελτίωση και επεξεργασία του συγκεκριμένου έργου να ενσωματωθεί στο Γλωσσάρι. Στην παρούσα ψηφιακή μορφή έγιναν ορισμένες αναγκαίες αναδιατυπώσεις και βελτιώσεις άρθρων, ελάχιστες διορθώσεις αβλεψιών που εντοπίστηκαν εκ των υστέρων, καθώς και λίγες προσθήκες νέων (αναξιοποίητων) άρθρων ή εμπλουτισμός ευάριθμων άρθρων με νέους τύπους.
Φωτογραφία εξωφύλλου: O Νίκος Καζαντζάκης στην Αίγινα, πιθανώς το 1937. © Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, Μυρτιά.

Αβεβαιότητες και βεβαιότητες της ετερότητας

«Πάντα ρεί. Στη φύση, στην κοινωνία, στις συνειδήσεις. Μαζί με τα έμβια όντα, τα προϊόντα του νου μεταλλάσσονται συνεχώς. Είτε κάτω από την πίεση του περιβάλλοντος είτε υπακούοντας σε αόρατες νομοτέλειες, οι λέξεις, οι σημασίες και τα ερωτήματα κινούνται ακατάπαυστα. Επιταχύνουν ή επιβραδύνουν τους ρυθμούς τους. Προχωρούν. Οπισθοχωρούν. Επιχειρούν απρόβλεπτα άλματα κατά μήκος διαδρομών που δεν έχουν απόληξη ή προορισμό. Από την άποψη αυτή η “ιστορική επιλογή” των ιδεών δεν διαφέρει από τη φυσική επιλογή των ειδών. Ως προϊόντα μιας συνεχούς διαπάλης ανάμεσα σε αντίθετες δυνάμεις, οι μεταλλάξεις των ιδεών θα αποκρυσταλλωθούν μόνο εκ των υστέρων και εκ του αποτελέσματος. Στην εξελικτική τους πορεία προς το άγνωστο η αντοχή των νοημάτων στο χρόνο δεν μπορεί να είναι προδιαγεγραμμένη. Την ίδια στιγμή που το ήδη υφιστάμενο τείνει να αναπαράγεται ως ακέραιο και αναλλοίωτο, το νέο καλείται να υπερνικήσει τις δυνάμεις της αδράνειας, τις “κοινωνιολογικές βαρύτητες” και τους εσωτερικευμένους νοηματικούς αυτοματισμούς που ενεργοποιούνται στους κόλπους όλων των σημασιακών τάξεων. Κανένα σύστημα νοημάτων και αξιών δεν ανατρέπεται αυτοβούλως. Σε διαρκή εγρήγορση οι κατεστημένες ιδέες τείνουν πάντα να αμύνονται ενάντια σε κάθε επίβουλο εισβολέα, ενώ οι νεογέννητες, σαν σπερματοζωάρια, ψάχνουν τα αβγά που θα τις γονιμοποιήσουν.
»Οι ιστορικές μορφές αυτής της εγρήγορσης δεν είναι όμως πάντα ίδιες. Κάθε κοινωνία εκτρέφει τις δικές της αντιστάσεις και τους δικούς της τρόπους χειρισμού των “καινών δαιμονίων”. Από την άποψη αυτή το κύριο χαρακτηριστικό που διακρίνει την εποχή μας από όλες τις προηγούμενες είναι οι τρόποι αντιμετώπισης αυτού που κάθε φορά ορίζεται ως νέο. Όλο και περισσότερο, οι τρέχοντες νοηματικοί αυτοματισμοί υπονομεύονται, οι ιδεολογικές σταθερές αποδυναμώνονται και οι βεβαιότητες αποκαθηλώνονται δίχως έκδηλες αντιστάσεις. Μέσα σε μια νύχτα, ολόκληρα συστήματα ιδεών μπορούν πια να αποδομούνται και να αναδομούνται. Σαν κακέκτυπα του Αρτούρ Ρεμπώ, οι άνευ όρων ζηλωτές του “εκσυγχρονισμού”, της “επικαιροποίησης” και της “καινοτομίας” (που δεν περιορίζεται φυσικά στα προϊόντα της επιστήμης και της τεχνολογίας) αναγορεύουν το νέο σε φετίχ ενάντια στους εσωρικευμένους ψυχαναγκασμούς της “αιώνιας επανάληψης του ίδιου”. Ανεξάρτητα από το περιεχόμενό τους, οι καινούργιες ιδέες αυτοπροτάσσονται πλέον ipso jure ως υπερέχουσες των παλαιών. Οι λέξεις δεν καλούνται να υποτάξουν τις δυνάμεις της αλλαγής, αλλά υποτάσσονται σ’ αυτές. Στο εξής οι όροι πρόσβασης στο ως αληθές ισχύον φαίνεται να προικίζονται με τη δική τους ιδιότυπη “πολιτική ορθότητα”.
»Στις μέρες μας, πολλές κοινωνικές και ιδεολογικές δυσαρμονίες όχι μόνο δεν θα παταχθούν, αλλά αντίθετα θα εκλογικευτούν ή ακόμα και θα εξιδανικευτούν. Το τέλος των “μεγάλων αφηγήσεων” [σύμφωνα με την έκφραση του Ζαν Φρανσουά Λυοτάρ], που χαρακτηρίζει το μετανεωτερικό κόσμο, φαίνεται να συνοδεύεται από ένα αντίστοιχο τέλος των “μεγάλων ολιστικών αποκλεισμών”.
»Φαίνεται […] πως η ιστορία δεν τελείωσε με τις ειρωνείες της. Όλα συμβαίνουν ως εάν το μείζον ιστορικό τίμημα της πρόσφατης εμπέδωσης της πολιτιστικής ανεκτικότητας είναι, τουλάχιστον υπό τις παρούσες συνθήκες, η επικρατέστερη μιας ευρύτερης, αποστασιοποιημένης και ηθικοποιημένης κοινωνικής αναλγησίας. Ακόμα λοιπόν και αν το δικαίωμα στη διαφορά και η διερεύνηση και κατοχύρωση των συλλογικών εγγυήσεων και των κοινωνικών δικαιωμάτων δεν βρίσκονται σε λογική αντίθεση αλλά σε ιστορική σύγκρουση μεταξύ τους, τα πολιτικά και ηθικά διλήμματα παραμένουν ανοικτά και περίπλοκα. Δεν έχουμε βέβαια τη δυνατότητα να τα λύσουμε. Ίσως όμως μπορούμε να ιχνηλατήσουμε τα σκοτεινά μονοπάτια μιας νέας κατανόησης. Αναφέρομαι σε όλους εκείνους τους αντιφατικούς ιστορικούς παράγοντες που οριοθετούν τις τρέχουσες διαδικασίες. Όπως το κατανοείν έτσι και το περιγράφειν συμβάλλουν στο γίγνεσθαι και παράγουν ιστορία».


ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ. (2010). Η επινόηση της ετερότητας. «Ταυτότητες» και «διαφορές» στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Αθήνα: Καστανιώτη, σσ. 15-16, 66, 156.