«[…] Με συντομία θα ήταν απαραίτητο να φέρουμε αντιμέτωπους “τον ιστορικό άνθρωπο” (τον μοντέρνο άνθρωπο), ο οποίος συνειδητά και με τη θέλησή του δημιουργεί την ιστορία, με τον άνθρωπο των παραδοσιακών πολιτισμών, ο οποίος, όπως έχουμε δει, είχε αρνητική στάση απέναντί της. Είτε την καταργεί περιοδικά, είτε την υποτιμά, ανακαλύπτοντας συνεχώς μεταϊστορικά πρότυπα και αρχέτυπα γι’ αυτήν, είτε τελικά της αποδίδει μεταϊστορικό νόημα (κυκλική θεωρία, εσχατολογικές σημασίες κ.λπ.), ο άνθρωπος των παραδοσιακών πολιτισμών δεν έδινε καμιάν αξία στο ιστορικό γεγονός καθ’ εαυτό· με άλλα λόγια, δεν το θεωρούσε ως μια ειδική κατηγορία τού ίδιου τού τρόπου τής ύπαρξής του. Όμως για να συγκρίνουμε τους δύο αυτούς τύπους τής ανθρωπότητας, προϋποτίθεται μια ανάλυση όλων των μοντέρνων “ιστορικισμών” και μια τέτοια ανάλυση για να είναι πραγματικά χρήσιμη, θα μας απομακρύνει από το κύριο θέμα αυτής της μελέτης. Παρ’ όλα αυτά είμαστε υποχρεωμένοι να θίξουμε το πρόβλημα του ανθρώπου συνειδητά και με τη θέληση του ιστορικού, γιατί ο μοντέρνος κόσμος στις μέρες μας δεν έχει προσχωρήσει ολοκληρωτικά στον ιστορικισμό. Είμαστε ακόμη μάρτυρες μιας διαμάχης μεταξύ δύο κόσμων: της αρχαϊκής αντίληψης, που θα την ονομάζαμε αρχετυπική και αντιϊστορική, και της μοντέρνας, μετα-εγελιανής αντίληψης, που επιχειρεί να είναι ιστορική. Θα περιοριστούμε στην εξέταση μιας μόνο αλλά σημαντικής πλευράς τού προβλήματος: των λύσεων που προσφέρονται από την ιστορικιστική αντίληψη για να δώσουν τη δυνατότητα στον μοντέρνο άνθρωπο να αντέξει τη διαρκώς πιο ισχυρή πίεση της σύγχρονης ιστορίας».
ΜΙΡΤΣΕΑ ΕΛΙΑΝΤΕ. (1999). Κόσμος και Ιστορία. Ο Μύθος της Αιώνιας Επιστροφής, μτφρ. Στρατής Ψάλτου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σσ. 179-180.
