Αποικισμένη Αριστερά

Γράφει ο ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ*

Η καρδιά των woke κινήσεων είναι ο φυλετισμός, η αποθέωση του επιμέρους και η απεμπόληση του οικουμενικού.

Η Αμερικανίδα Σούζαν Νέιμαν είναι διευθύντρια του «Φόρουμ Αϊνστάιν», το οποίο εδρεύει στο Πότσδαμ της Γερμανίας. Το Φόρουμ αυτοπροσδιορίζεται ως ανοιχτό εργαστήρι σκέψης που ζευγαρώνει την κριτική σκέψη με την κοινωνική έγνοια, όπως έκανε ο ίδιος ο Αϊνστάιν.

Με τίτλο «Η Αριστερά δεν είναι Woke», το βιβλίο επιχειρηματολογεί ακριβώς για τη ριζική διαφορά μεταξύ αριστερής οπτικής και οπτικής Woke. Η συγγραφέας δίνει εξαρχής το στίγμα της: «Κανείς άλλος πλην του Αλμπερτ Αϊνστάιν δεν έγραψε μια περήφανη υπεράσπιση του σοσιαλισμού στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου. Όπως ο Αϊνστάιν και τόσοι άλλοι, είμαι περήφανη να λέγομαι αριστερή και σοσιαλίστρια».

Η Νέιμαν υπενθυμίζει τη βασική διαφορά μιας φιλελεύθερης αντίληψης από μια αριστερή: Για την αριστερή τα πολιτικά δικαιώματα και οι πολιτικές ελευθερίες (πολύτιμα αμφότερα) αναιρούνται στην πράξη αν δεν έχουν κοινωνικό χαρακτήρα, αν δηλαδή δεν δένουν με δομική κοινωνική δικαιοσύνη. Με αυτό το πρόταγμα η συγγραφέας προχωρά στα επίδικα και επισημαίνει ότι σήμερα η woke σκέψη είναι άλλο πράγμα από αυτό που ξεκίνησε πριν από λίγες δεκαετίες. Είναι ενδεικτική η αναφορά της στην Μπάρμπαρα Σμιθ. Η Αφροαμερικανή φεμινίστρια, λεσβία και σοσιαλίστρια που πρωταγωνίστησε τo 1977 στη δημιουργία του όρου «πολιτική της ταυτότητας» (identity politics), ψέγει σήμερα τον εκφυλισμό του κοινωνικού κινήματος σε κίνηση αυτάρεσκου απομονωτισμού.

Η αριστερή οπτική είναι καταστατικά οικουμενική. Το επιμέρους δεν το ακυρώνει, αλλά ούτε το αυτονομεί. Το κρατά σε όσμωση με το πανανθρώπινο. Οπότε αντιθέτως αποθεώνεται το επιμέρους, απεμπολείται το οικουμενικό. Αυτή την αποθέωση η Νέιμαν την αποκαλεί φυλετισμό (tribalism) και εννοεί την απολυτοποίηση και αυτονόμηση κάποιας ταυτότητας (εθνικής, φυλετικής, βιολογικού ή κοινωνικού φύλου κ.ο.κ.). Αυτή τη στιγμή ο φυλετισμός είναι η καρδιά των woke κινήσεων.

Η Νέιμαν υποστηρίζει ότι οι woke πολίτες έχουν αποικιστεί πνευματικά από αντιλήψεις που έχουν τα ριζώματά τους στη Δεξιά. Μεγάλα τμήματα της Αριστεράς έχουν μεταλλαχθεί ιλιγγιωδώς, απομακρύνονται από τα προκρίματα που καθιστούν αριστερή την Αριστερά και αυτομολούν στον «φυλετισμό». Αυτό συμβαίνει σαρωτικά· κι όμως πολλοί δεν μπορούν καν να το δουν, διότι η αυτομόληση δεν γίνεται με το παλιό λεξιλόγιο των αυταρχικών καθεστώτων που απορρίπτουν τα δικαιώματα. Η αυτομόληση γίνεται με αναπεπταμένες τις σημαίες των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Μα εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα: δημιουργείται θολούρα. Η φωνή υπέρ των περιθωριοποιημένων είναι σωστή, απερίφραστα. Αλλά το ζήτημα στρεβλώνεται από τη στιγμή που η όποια ταυτότητα θα νοηθεί ως κάτι συμπαγές, χωρίς την απελευθερωτική έγνοια για διάκριση μεταξύ κυρίαρχων και κυριαρχούμενων στο εσωτερικό της, και με το ερώτημα για το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα ουσιαστικά να προσπερνιέται. Στις woke διεκδικήσεις φυσικά και γίνεται λόγος για την κοινωνία, αλλά ως αίτημα, η κοινωνία να θεσπίζει την αυτάρκεια της ταυτότητας. Όμως αυτό σημαίνει –προδήλως αντιφατικά– ότι από την κοινωνία ζητείται άρρητα η αυτοαναίρεσή της, δηλαδή η πρόταξη του φυλετικού έναντι του κοινωνικού, αλλά... μέσω κοινωνικών θεσμίσεων!

Σήμερα κυριαρχεί η εντύπωση ότι ο αποφασιστικός αντίπαλος του woke είναι η Ακρα Δεξιά. Άλλη μια έκφανση της θολούρας! Η Neiman λοιπόν αρνείται να χαρίσει την κριτική κατά της woke οπτικής στη Δεξιά. Αντιθέτως, φωτίζει παράδοξες συγγένειες μεταξύ των δύο. Η Άκρα Δεξιά είναι καταστατικά φυλετιστική, κι αυτό εξηγεί την αύξηση των ψήφων που λαμβάνει ο Τραμπ από μαύρους και Λατίνους. Οι συγκεκριμένοι ψηφοφόροι προσπερνούν ως ελάσσονα τα ρατσιστικά ξεσπάσματα του Τραμπ, διότι μείζον θεωρούν την πολιτική αντίληψή του η οποία εδράζεται ακριβώς στον φυλετισμό και εύχεται την αυθυπαρξία κάθε φυλετικής ταυτότητας – πράγμα το οποίο αυτοί οι ψηφοφόροι επιθυμούν! Ουσιαστικά, με τέτοιας λογής κριτήρια η (κατά τα άλλα αντίπαλος του Τραμπ) Χίλαρι Κλίντον εξέφρασε χαρά για την εκλογή της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, επειδή αναδείχθηκε πρωθυπουργός γυναίκα – σαν το φύλο να είναι τάχα ένα μασίφ πράγμα πέρα από δομές ιεραρχίας και κυριάρχησης. Ταυτόχρονα ο ευέλικτος καπιταλισμός ενσωματώνει πανεύκολα την ποικιλότητα ταυτοτήτων για να τη μετατρέπει σε ποικιλότητα καταναλωτικών προϊόντων. Μαϊμού οικουμενικότητα (fake universalism) αποκαλεί η Neiman αυτού του είδους την οικουμενικότητα – όπως μαϊμού είναι και η οικουμενικότητα του ιμπεριαλισμού.

Όχι λοιπόν κάθε οικουμενικότητα, αλλά συγκεκριμένα η οικουμενικότητα της πανανθρώπινης ανθρωπιάς, των πανανθρώπινων αξιών, έχει τεράστια σπουδαιότητα. Είναι αυτή που δεν καταστέλλει την ποικιλότητα, αλλά, αντιθέτως, την αναδεικνύει και την κάνει πανηγύρι, επειδή κάθε μοναδικότητα την καθιστά ομοτράπεζη όλων. Και γι’ αυτό η οικουμενικότητα των πανανθρώπινων αξιών αντιτίθεται στη woke αποθέωση του μερικού. Δίχως την πανανθρώπινη οικουμενικότητα και δίχως συμφωνία περί πανανθρώπινων αληθειών, νομιμοποιείται ως αυθύπαρκτο και αύταρκες κάθε τι, ακόμα και η μισαλλοδοξία. Αυτό ακούγεται ως παραλογισμός, και ναι, για παραλογισμό πρόκειται. Καθόσον, πώς θα απορριφθεί η μισαλλοδοξία, αν ισχυριστεί ότι αποτελεί ταυτότητα, στο πλαίσιο της ιεροποίησης κάθε ταυτότητας και κάθε επιλογής; Νομίζετε ότι ήταν τυχαίο το μίσος του Καρλ Σμιτ (εμβληματικού θεωρητικού του Ναζισμού) κατά της οικουμενικότητας; Η Νέιμαν μάλιστα υπενθυμίζει ότι στη Βίβλο βρίσκουμε τον πρωιμότερο συναγερμό για τον κίνδυνο εγκλωβισμού στην αντι-οικουμενική ταυτότητα αίματος, γης, φυλής. Δύναμαι να βεβαιώσω ότι η ματιά της μπορεί να συναντηθεί εξαιρετικά με τη χριστιανική πίστη και ειδικότερα με τη Θεολογία της Απελευθέρωσης.

Χάριν όλης αυτής της κρίσιμης σχοινοβασίας, θεωρώ επείγουσα ανάγκη τον διάλογο με τους καλοπροαίρετους που κινούνται στον woke χώρο, χωρίς όμως να έχει εξατμιστεί η δίψα τους για το πανανθρώπινο και η ευλογημένη καχυποψία απέναντι στον ιδεολογικό ναρκισσισμό. Το βιβλίο προστίθεται σε όσα παλεύουν τα τελευταία χρόνια ποικιλοτρόπως με τον αναπροσδιορισμό Αριστεράς και Δεξιάς στη διεθνή πραγματικότητα (Νορμπέρτο Μπόμπιο, Ραφαέλε Σιμόνε, Αδριανός Εριγκέλ κ.ά.), με το ζήτημα όχι απλώς να μην κλείνει, αλλά να ανοίγει ολοένα και περισσότερο. Ο αποικισμός τρέφεται από την εθελοδουλία, μα η αντίσταση θέλει αναστοχασμό. Όχι ξόρκια.

*Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας & Διευθυντής του περιοδικού «Σύναξη».

ΠΗΓΗ: efsyn.gr

Αγκυλώσεις, αλλά εμείς τι φταίμε;

Γράφει ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΒΑΡΔΗΣ

Μέχρι και οι Massive Attack χάρηκαν. Αναμένω δηλώσεις Αγγελάκα για να κλείσω. Εδώ ο κόσμος καίγεται και χάνεται, και εμείς στα «αντι-δεξιά» αντανακλαστικά μας, που φυσικά ευνοούν αυτούς που ξέρουν το παιχνίδι, δηλαδή τους απανταχού Μακρονιστές. Αγκυλώσεις περασμένων δεκαετιών σε ένα πολιτικό σκηνικό που πλέον έχει αλλάξει άξονα: σήμερα η αντίθεση είναι ανάμεσα στους οπαδούς της παγκοσμιοποίησης (αριστερούς τε και δεξιούς) και σε αυτούς που τουλάχιστον τολμούν και αμφισβητούν. Με τα μυαλά αυτά, σε πολύ λίγο η Λε Πεν θα σαρώσει πραγματικά (γιατί τα «αγγούρια» είναι πραγματικά).

ΠΗΓΗ: manolisgvardis

Οπτιμιστική ή πεσιμιστική Αριστερά;

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Οι δεύτερες εκλογές για την ανάδειξη Προέδρου στο κόμμα της μείζονος αντιπολίτευσης, λένε οι ειδήσεις των καναλαρχών, θα έχουν προσέλευση μεγαλύτερη από την προηγούμενη Κυριακή, με τα στελέχη και τους φίλους-της να χαίρουν άκρας αισιοδοξίας και χαμόγελων για τις τύχες του κόμματός τους. Χαράς ευαγγέλια λοιπόν! Ο οπτιμισμός σε πρώτο πλάνο! Όμως, στο Αστείο του Μίλαν Κούντερα, ο Λούντιβ και η Μαρκέτα, στη συζήτηση που έχουν με τους συντρόφους φοιτητές της Φοιτητικής Ένωσης, ο οπτιμισμός είναι όπιο, όπως και η θρησκεία είναι το όπιο του λαού.

Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως οι σημερινοί «Αριστεροί» - και «Δεξιοί» γιατί όχι κι αυτοί- θα λάβουν σοβαρά υπόψη-τους το αποτέλεσμα των εκλογών στο κόμμα της μείζονος Αντιπολίτευσης. Γιατί το ερώτημα των συντρόφων φοιτητών στο Αστείο του Κούντερα είναι σημαντικό: «ώστε λοιπόν, επειδή η Μαρκέτα τα παίρνει όλα στα σοβαρά, άρχισε ο άλλος, εσύ της κάνεις πλάκες. Για πες μας όμως, τι ακριβώς παίρνει στα σοβαρά; Το Κόμμα, λόγου χάρη, τον οπτιμισμό, την πειθαρχία, έτσι; Κι όλα αυτά που τα παίρνει στα σοβαρά εσύ βρίσκεις πως είναι για γέλια». Για να δούμε πως θα είναι η «Αριστερή» αντιπολίτευση από δω και πέρα: οπτιμιστική ή πεσιμιστική;

D. MOOR. Βοήθεια! 1921. ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: περιοδικό Ίνδικτος, τχ. 14 (Ιούνιος 2001), το οποίο κοσμούν έργα ζωγραφικής, σχέδια, χαρακτικά, αγάλματα και κατασκευές της Ρωσσικής Πρωτοπορίας.

Ο «Αριστερός» συμπαθητι-(αντι)κούλης

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Είμαστε οι κούφιοι ανθρώποι / Είμαστε οι παραγεμισμένοι ανθρώποι / Που σκύβουνε μαζί. / Καύκαλα μ' άχερα γεμάτα, αλίμονο!». Θ. Σ. ΕΛΙΟΤ. Η Έρημη Χώρα, σε μετάφραση Γιώργου Σεφέρη.

Προχθές, σε μια γνωστή-μου που, όπως καλά γνωρίζω ανήκει στον χώρο της Αριστεράς, έλεγα ότι η εκλογή του νέου συμπαθητι-(αντι)κούλη τάχαμου «Αριστερού», που από το πουθενά εμφανίστηκε στη ζώσα πολιτική σκηνή, συνιστά την αμερικανοποίηση της Αριστεράς. Η γνωστή-μου, εκτός από εκείνα τα χιλιοειπωμένα «αριστερά» τσιτάτα που με αυτά χορτασμένοι είμαστε χρόνια τώρα, υποστήριζε ότι η σύγχρονη «Αριστερά» ψάχνει να βρει δρόμους να εκφραστεί και μέσα από τέτοιες επιλογές. Της είπα αυτό που, πριν τέσσερεις σχεδόν δεκαετίες (1987), είχε υποστηρίξει ο πολύς Κορνήλιος Καστοριάδης, σε μια συνέντευξή του στην Τέτα Παπαδοπούλου, η οποία δημοσιεύθηκε στο παλιό καλό περιοδικό Αντί, σε δύο μέρη (τχ. 355 και 356)· ο σοφός οικονομολόγος και φιλόσοφος έλεγε πως «Δεξιά και Αριστερά δεν σημαίνουν τίποτα πλέον». Δεν γνωρίζω πόσοι είναι σήμερα οι «Αριστεροί» που διαβάζουν και συμφωνούν με τον Καστοριάδη. Εκείνο, όμως, που με έμφαση επισημαίνω είναι το εξής: η από το πουθενά εμφάνιση ενός κούφιου στην κυριολεξία «πολιτικού» στον σημερινό αντιπολιτευτικό χώρο, αποτελεί όνειδος για την ιδεολογία της Αριστεράς, της πατριωτικής εννοώ… 

Και για να κλείσω τις σκέψεις-μου με τον Καστοριάδη, προσκαλώ γνωστούς και φίλους «Αριστερούς» να διαβάσουν με τη δέουσα προσοχή ένα πολύ καλό κείμενό του, δημοσιευμένο στο βιβλίο-του: Η άνοδος της ασημαντότητας, σε μετάφραση του Κώστα Κουρεμένου, στις εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 2000. Σ’ αυτό, ο Καστοριάδης, αφού πρώτα ασκεί κριτική στον μαρξισμό, τον λενινισμό και τον σταλινισμό, καταλήγει στο εξής συμπέρασμα, το οποίο αξίζει ιδιαίτερα να προσέξουν όσοι σήμερα αυτοπροσδιορίζονται ως «Αριστεροί», τύπου «(αντι)κούλη» και πάει λέγοντας. Αντιγράφω επί λέξει τα γραφόμενα του Καστοριάδη: «Αυτά είναι μερικά από τα συμπεράσματα στα οποία πρέπει να οδηγήσει η διπλή εμπειρία της κονιορτοποίησης του μαρξισμού – λενινισμού και της εξέλιξης του σύγχρονου καπιταλισμού. Δεν είναι τα συμπεράσματα στα οποία θα καταλήξει η κοινή γνώμη αύριο κιόλας. Όταν όμως κατακάτσει ο κουρνιαχτός, σε αυτά θα πρέπει να καταλήξει η ανθρωπότητα, εκτός κι αν συνεχίσει την πορεία της προς έναν όλο και πιο απατηλό στόχο που, αργά ή γρήγορα, θα συντριβεί πάνω στα φυσικά όρια του πλανήτη, αν δεν καταρρεύσει νωρίτερα, κάτω από το βάρος της ανυπαρξίας νοήματος που τον χαρακτηρίζει», (σ. 66).

Όσο για την αντίπερα όχθη, αυτή της Δεξιάς, οι ηγέτες της παλαιάς φρουράς-της, αν σήμερα ζούσαν, θα έδιναν πολλά χαστουκάκια...

Τώρα που γεμίζουν οι ροδιές με κόκκινους καρπούς!

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ. «Ρόδια». ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: paletaart – Χρώμα & Φώς