Πάπας Φραγκίσκος: Ο γεφυροποιός με τον παγκόσμιο Νότο και την Ανατολή

Του ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΚΛΗΡΗ[*]

Ο Πάπας Φραγκίσκος, που μόλις εξεδήμησε στον ξενώνα της Αγίας Μάρθας στη Ρώμη, προέβαλε με γενναίο τρόπο προτάγματα, όπως η πολυπολικότητα και η συμπερίληψη, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Βενέδικτο, ο οποίος εξέφραζε έναν ευρωπαϊκό συντηρητισμό. Ο Φραγκίσκος απευθύνθηκε στους μετανάστες, στους φτωχούς, στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης από κληρικούς του Βατικανού, ενώ επιζήτησε βελτίωση των σχέσεων του Βατικανού με τον παγκόσμιο νότο και ανατολή και δη με την αναδυόμενη δύναμη της Κίνας. Υιοθέτησε νέα μέτρα, ώστε να έρχονται προ των ευθυνών τους εκκλησιαστικοί ποιμένες που κατηγορούνται για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, αν και η επικράτηση πλήρους διαφάνειας έμεινε ακόμη εκκρεμής κατά τη στιγμή της εκδημίας του. Η περίοδος που ποίμανε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υπήρξε πάντως περισσότερο μιας περίοδος έργου και λιγότερο μία αφηρημένων εξαγγελιών.

Ένας πραγματικός «ποντίφικας»

Ήταν, όμως, κυρίως στον παγκόσμιο νότο, όπου ανέπτυξε τον ρόλο του ειρηνευτή «γεφυροποιού» (αυτή είναι η ετυμολογική σημασία της λέξης «ποντίφικας» από το λατινικό «pontifex»), όπως στο Νότιο Σουδάν, όπου επιζήτησε την ειρήνευση, ακόμη και πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2023, όταν αντιμετώπιζε προβλήματα κινητικότητας και ενίοτε χρειαζόταν ειδικό αμαξίδιο για τις μετακινήσεις του. Πρωτύτερα το 2019 είχε προβεί σε μία εκούσια τελετουργική ταπείνωση έναντι ηγετών στο Νότιο Σουδάν, σε μία ικεσία για ειρήνευση. Επέμεινε επίσης στην ειρήνευση στην Ουκρανία με τρόπο ο οποίος ήταν εντελώς διαφορετικός από αυτόν των ηγετών της «συλλογικής Δύσης», με αποτέλεσμα να κατηγορείται ενίοτε ότι ήταν πιο κοντά στην προσέγγιση των χωρών του Νότου και της Ανατολής παρά σε αυτήν των χωρών της Δύσης.

Ποιμαντική πολυφωνία και θεσμική αποκέντρωση

Επί των ημερών του άνοιξαν σημαντικά θέματα, όπως η αγαμία των Ρωμαιοκαθολικών κληρικών, η θέση της γυναίκας στην Εκκλησία και η μετάδοση της θείας κοινωνίας στους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους, όμως συχνά ο διάλογος δεν οδήγησε σε συγκεκριμένες αλλαγές, γεγονός που απογοήτευσε τους περισσότερο προοδευτικούς. Μεταξύ των πράξεων συμπερίληψης που πραγματοποίησε ήταν ότι έπλυνε τα πόδια μιας Μουσουλμάνας γυναίκας, σε μία νέα επιτέλεση του Νιπτήρος, η οποία συνηθίζεται στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Επίσης, αναφερόταν συχνά στην αδύναμη υγεία του, προκειμένου να διαρρήξει τον ηλικισμό, δηλαδή τον ηλικιακό ρατσισμό. Ως προς θέματα ΛΟΑΤΚΙ+ συμπερίληψης, συνήθως επέμενε στη μη κατάκριση, λ.χ., με τη διάσημη απάντηση «ποιος είμαι εγώ, για να κρίνω;», η οποία αντέβαινε στη μακραίωνα κατανόηση του παπικού θεσμού ως κριτή,0 και όχι σε παγκόσμιες θεσμικές αλλαγές. Απέρριπτε τις θεσμικές ενώσεις ομοφυλοφίλων, ωστόσο καλούσε τους κληρικούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας να είναι επιεικέστεροι με ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται γενικά σε μη παραδοσιακούς τύπους ενώσεως. Ενώ κάποιοι έβλεπαν αντιφάσεις στους μετεωρισμούς του Πάπα Φραγκίσκου μεταξύ προοδευτισμού και συντηρητισμού, είναι πιο ασφαλές να πούμε ότι ο Πάπας Φραγκίσκος υποστήριζε την αποκέντρωση σε παρόμοια ποιμαντικά θέματα και τη μη ομογενοποίηση. Αυτό βεβαίως οφείλεται και στο γεγονός ότι στη μεν Ευρώπη και εν μέρει στις ΗΠΑ υπάρχει περισσότερο ένα ευμενές κίνημα υπέρ των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας εντός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ενώ λ.χ., στην Αφρική υπάρχει μεγαλύτερος συντηρητισμός. Ο Πάπας Φραγκίσκος επεδίωκε την ύπαρξη ποιμαντικής πολυφωνίας σε παρόμοια θέματα και τη μη αποξένωση κανενός μέρους του παγκόσμιου ποιμνίου του.

Πολυπολικότητα και αντίστροφη ιεραποστολή

Ο Πάπας Φραγκίσκος χρησιμοποίησε τον όρο «πολυπολικότητα» με προφητικό προδρομικό τρόπο ήδη στην αρχή της παποσύνης του, πολύ προτού εμπεδωθεί ως βασική έννοια στη γεωπολιτική. Η επιμονή του στον παγκόσμιο νότο και ανατολή οφείλεται πάντως στη θέλησή του να αντιμετωπίσει την επίδραση των Ευαγγελικών και Πεντηκοστιανών Προτεσταντών που έχουν τεράστια διείσδυση στην Αφρική και την Ασία. Επέμεινε, επίσης, με τόλμη στους διωγμούς που υποφέρουν οι Χριστιανοί στη Δυτική Ασία. Μαζί με την «πολυπολικότητα» μία άλλη σημαντική αρχή του Πάπα Φραγκίσκου ήταν η «αντίστροφη ιεραποστολή». Στα ιεραποστολικά του ταξίδια, ιδίως στους ιθαγενείς λαούς της Παταγονίας και της Αμαζονίας, αλλά και σε συνομιλίες του με απογόνους των Μάγιας, ο Φραγκίσκος τονίζει ότι δεν έρχεται για να διδάξει αφ’ υψηλού το χριστιανικό ευαγγέλιο, αλλά, αντιστρόφως, για να διδαχθεί από τη σοφία αρχέγονων πολιτισμών, που είχαν κατορθώσει αρμονία με τη φύση.

Ο μείζων κίνδυνος σήμερα είναι η αποψίλωση: Η κυριολεκτική, των τροπικών δασών, που αφαιρεί το οξυγόνο του πλανήτη, συνδέθηκε άλλωστε και με τις αιτίες της πανδημίας του Covid-19. Υπάρχει, όμως, και η πνευματική αποψίλωση των παραδοσιακών βιωμένων αξιών ανθρωποτύπων που χάνονται. Ο Πάπας Φραγκίσκος εμβάθυνε στον λατινοαμερικάνικο «ιθαγενισμό» (indigenismo), αποδίδοντας στην παραδοσιακή σοφία των αυτοχθόνων πολιτισμών έναν οιονεί «ιεραποστολικό» χαρακτήρα προς τους δυτικούς χριστιανούς που καλούνται να αποδεχθούν ένα ανανεωμένο ευαγγέλιο ότι η σωτηρία της φύσης είναι δυνατή, αν αποποιηθούν τον εγωκεντρισμό του «πρώτου κόσμου».

Υπαρξιακή περιφέρεια και χριστιανισμός των αποβλήτων

Ο Φραγκίσκος εισήγαγε τον όρο «υπαρξιακή περιφέρεια», για να δηλώσει ότι ο ιεραπόστολος οφείλει να εκκινεί την αναζήτησή του από τους πιο απομακρυσμένους. Όχι μόνο γιατί ο ιεραπόστολος, όπως ο Χριστός, αναζητεί το ένα πρόβατο που απομακρύνεται από το ποίμνιο, αλλά και γιατί η εξοικείωση με κάθε είδους φτώχεια γειτνιάζει προς το χριστιανικό μήνυμα του επωμισμού της θνητότητας κατά τη σταύρωση. Από την «υπαρξιακή περιφέρεια» ο Φραγκίσκος μεταπηδά ενίοτε στη γεωπολιτική περιφέρεια, προσδοκώντας οι πρώην αποικιοκρατούμενοι λαοί να επαναδιαμορφώσουν τον χριστιανισμό εκ νέου, μέσα από καινοτόμες συνθέσεις. Ο Φραγκίσκος μιλά επίσης για «πολιτισμό των αποβλήτων» για να δηλώσει ότι ο σημερινός πολιτισμός μας παράγει τα περισσότερα απόβλητα στην ιστορία της ανθρωπότητας με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον, ενώ ορισμένα από αυτά, όπως τα πυρηνικά απόβλητα, αποστέλλονται και αποθηκεύονται ενόχως σε χώρες της περιφέρειας.

Η έννοια του «απόβλητου» έχει, ταυτοχρόνως, μια υπαρξιακή χριστιανική σημασία: Ο χριστιανικός Μεσσίας είναι ο απόβλητος από την κοινότητά του, ο «λίθος ον απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες» κατά την προφητεία, οπότε κάθε γεωπολιτικός ή υπαρξιακός τόπος υποδοχής αποβλήτων, με τις διαφορετικές σημασίες του όρου, αποκτά μια μεσσιανική δυναμική.

Στις ΗΠΑ η φωνή του Πάπα Φραγκίσκου θεωρείται ως αντίθετη του τραμπισμού σε μια εποχή που ο καθολικισμός διεκδικείται και από τον τελευταίο ιδίως διά του νεοφώτιστου στον Ρωμαιοκαθολικισμό Αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς. Ο Αμερικανός Αντιπρόεδρος είχε κατορθώσει να συναντήσει τον Πάπα λίγο πριν την εκδημία του, προκειμένου να διασκεδάσει τη γενική εντύπωση ότι εκφράζει ένα πολύ διαφορετικό είδος ρωμαιοκαθολικισμού από τον Πάπα. Ο Φραγκίσκος δέχθηκε τον Τζέι Ντι Βανς, όμως, αμέσως μετά επανέλαβε δημοσίως την έμφασή του ότι η προστασία των προσφύγων, των μεταναστών και κάθε αδύναμου βρίσκεται στο επίκεντρο της χριστιανικής διδασκαλίας. Με τον τρόπο αυτό κατέκλεισε την πνευματική του παρακαταθήκη.

[*] Ο Διονύσιος Σκλήρης έχει σπουδάσει Φιλολογία, Φιλοσοφία, Θεολογία και Ιστορία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Παρισίων. Έχει ασχοληθεί με το πρόβλημα του κακού, τον Μάξιμο Ομολογητή, τη λογοτεχνία και την τραπ.

ΠΗΓΗ: ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ

Με αφορμή «Το Στρατόπεδο των Αγίων»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Το Στρατόπεδο των Αγίων», του γηραιού Γάλλου συγγραφέα Ζαν Ρασπάιγ έχει χαρακτηριστεί ως προφητικό για τη σημερινή μεταναστευτική κρίση που περνά η Ελλάδα και η Ευρώπη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο Ρασπάιγ όταν έγραφε αυτό το βιβλίο (1973), -δεν έχει μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα- ήταν μπροστά από την εποχή του, αποδεικνύοντας ότι ο δυτικός πολιτισμός είχε χάσει από τότε την αίσθηση του σκοπού και της ιστορίας – την “ιδιαιτερότητά” του. Από την άλλη πλευρά, «Το Στρατόπεδο των Αγίων» θεωρείται πως είναι η βίβλος της ξενοφοβίας και ευαγγέλιο του alt-right κινήματος. Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο. Διάβασα, όμως, τα δύο παραπάνω άρθρα, τα οποία κάνουν διαφορετική προσέγγιση του ζητήματος της μετανάστευσης λαών. Το γεγονός αυτό, βέβαια, δεν αναιρεί τη βασική παρατήρηση που κάμει ένας από τους σημαντικότερους σήμερα μελετητές της μετανεωτερικότητας, ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν· στο πλαίσιο, βέβαια, που η μετανεωτερικότητα συνδέεται άμεσα με τον περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας, την παγκοσμιοποίηση της κουλτούρας και τους τρόπους συσσώρευσης οικονομικού κεφαλαίου. Στο καταιγιστικό βιβλίο του Ρευστοί καιροί, ο κορυφαίος Πολωνός κοινωνιολόγος, αναφερόμενος στους πρόσφυγες γράφει ότι, «αποτελούν την ενσάρκωση των “ανθρώπινων αποβλήτων”, χωρίς να έχουν κάποια χρήσιμη λειτουργία να επιτελέσουν στη χώρα άφιξης και προσωρινής παραμονής και χωρίς να υπάρχει ούτε η πρόθεση ούτε η ρεαλιστική προοπτική για αφομοίωση και ενσωμάτωση στο κοινωνικό σώμα». Και συνεχίζει: «οι πρόσφυγες βρίσκονται μεταξύ διασταυρούμενων πυρών ή, για μεγαλύτερη ακρίβεια, είναι δέκτες αντιφατικών μηνυμάτων. Εκδιώκονται με τη βία ή εκφοβίζονται για να φύγουν από την ιδιαίτερη πατρίδα τους, αλλά τους αρνούνται την είσοδο σε κάποια άλλη. Δεν αλλάζουν χώρους. Χάνουν το χώρο τους πάνω στη γη και πετιούνται στο πουθενά […] Τα στρατόπεδα των προσφύγων ή των αιτούντων άσυλο είναι έξυπνα επινοήματα προσωρινών εγκαταστάσεων που καθίστανται μόνιμα μέσω του αποκλεισμού των εξόδων τους. Επιτρέψτε μου να το επαναλάβω. Οι τρόφιμοι των στρατοπέδων προσφύγων ή των αιτούντων άσυλο δεν μπορούν να επιστρέψουν “εκεί απ’ όπου ήρθαν”, αφού οι χώρες αυτές δεν τους θέλουν πίσω. Οι ζωές τους έχουν καταστραφεί, τα σπίτια τους έχουν υποστεί ζημιές, ισοπεδωθεί ή κλαπεί. Επιπλέον δεν υπάρχει διέξοδος, γιατί καμιά κυβέρνηση δεν θα δει με ευχαρίστηση την εισροή εκατομμυρίων αστέγων και θα κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει την εγκατάσταση των νεοφερμένων»[1].

Και σ’ άλλο βιβλίο του, έχοντας ως παράδειγμα το Σαν Πάολο της Βραζιλίας, μιας πόλης συνεχώς αναπτυσσόμενης, με τείχη και φυσικούς φράχτες που υπάρχουν παντού (γύρω από σπίτια, πάρκα, πλατείες και σχολεία), «μια αισθητική που επιβάλλει μια νέα λογική επιτήρησης και απόστασης», κατά την Teraza Caldeira, ο Πολωνός κοινωνιολόγος γράφει: «όπως όλοι γνωρίζουμε, οι φράχτες έχουν δύο πλευρές… Οι φράχτες διαιρούν έναν κατά τα άλλα συνεχόμενο χώρο σε ένα “μέσα” και ένα “έξω”, αλλά εκείνο που είναι “μέσα” γι’ αυτούς που βρίσκονται στη μία πλευρά του φράχτη είναι “έξω” για εκείνους που βρίσκονται στην άλλη πλευρά. Οι κάτοικοι αυτών των συγκροτημάτων περιφράσσουν τον εαυτό τους έξω από τη θορυβώδη και σκληρή ζωής της πόλης, μέσα σε μια όαση ηρεμίας κι ασφάλεια. Ταυτόχρονα όμως περιτειχίζουν όλους τους άλλους έξω από τα ευπρεπή και αρεστά, ασφαλή μέρη, στους δικούς τους, ομολογουμένως άθλιους και βρομερούς δρόμους. Ο φράχτης διαχωρίζει το “οικειοθελές γκέτο” των ισχυρών και τρανών από τα επιβεβλημένα γκέτο των ταπεινών και δύσμοιρων. Για όσους βρίσκονται στο οικειοθελές γκέτο, το μη οικιοθελή γκέτο είναι χώροι όπου “δεν μπαίνουμε”. Για όσους βρίσκονται στα μη οικειοθελή γκέτο, η περιοχή στην οποία έχουν περιοριστεί είναι ο χώρος από τον οποίο “δεν μπορούμε να βγούμε”»[2].

Ένα τέτοιος φράχτης, εδώ και δύο χρόνια, κατασκευάζεται εδώ στη Λέσβο. Είναι η Βάστρια, ένα υπερσύγχρονο γκέτο…

[1] ΖΙΓΚΜΟΥΝΤ ΜΠΑΟΥΜΑΝ. (2008), Ρευστοί καιροί. Η ζωή την εποχή της αβεβαιότητας, Αθήνα: Μεταίχμιο, σσ. 77, 82-83.

[2] ΖΙΓΚΜΟΥΝΤ ΜΠΑΟΥΜΑΝ. (2012). Παράπλευρες απώλειες. Κοινωνικές ανισότητες στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, μτφρ. Εύα Παραδέλλη. Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού πρώτου, σ. 101.

«νὰ παρηγορᾶτε τοὺς ξένους»

[…] νὰ παρηγορᾶτε τοὺς ξένους καὶ νὰ τοὺς δίνετε ψωμὶ νὰ τρώγουσιν καὶ νὰ γευματίζουν καὶ ἀπὸ κανένα κομμάτι ψωμὶ καὶ νὰ πηγαίνουσιν εἰς τὴν ὥραν τὴν καλήν.

Διότι ἀκούομεν, ἀδελφοί μου, ὁποὺ λέγει ἡ Παλαιὰ Διαθήκη, ὅτι ὁ Πατριάρχης Ἀβραὰμ […] βάνει καὶ κτίζει ἕνα σπίτι καὶ ἀνοίγει τρεῖς θύρας καὶ ἔβαλε ψωμᾶν καὶ ἐζύμωνεν, καὶ ὅσοι ἄνθρωποι ἐδιάβαινον, ὅλους τοὺς ἐφίλευεν. Καὶ εἶχε συνήθειαν, κάθε ἡμέραν, ἂν ἴσως δὲν ἐπήγαινεν ξένος νὰ φάγῃ ψωμί, μήτε ὁ Ἀβραὰμ δὲν ἔτρωγεν.

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς

ΠΗΓΗ: ἀδράχτι

ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ: Προσπάθειες ενάντια στην εμπορία ανθρώπων και τη σύγχρονη δουλεία

Διαβάστε το πρόγραμμα ΕΔΩ

ΣΧΟΛΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ. «31 Βασικές Δραστηριότητες». Ένα πολύτιμο εργαλείο συμπερίληψης

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Διαδικτυακή παρουσίαση του εγχειριδίου του έργου «Σχολεία Για Όλους» – Συμπερίληψη Παιδιών Προσφύγων στα Ελληνικά Σχολεία. Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2022 18:30 - 19:30 μέσω της πλατφόρμας zoom & σε livestreaming. Εισηγητές: Γκέλη Αρώνη, Άγγελος Βαλλιανάτος, Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης, Ηρώ Ποταμούση.

Η ομάδα έργου του «Σχολεία Για Όλους» παρουσιάζει το εγχειρίδιο «31 Βασικές Δραστηριότητες» σε μια περιεκτική παρουσίαση ανοιχτή στο κοινό. Στόχος του εγχειριδίου είναι να καλύψει όλους τους βασικούς τομείς και τις ανάγκες τού διαρκώς μεταβαλλόμενου σχολικού περιβάλλοντος που θα υποδεχθεί ή έχει υποδεχθεί πρόσφυγες μαθητές. Το εγχειρίδιο χρησιμεύει ως ένα πρακτικό βοήθημα για τα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και τα σχολεία σε όλη την Ευρώπη για τη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού, φιλόξενου μαθησιακού περιβάλλοντος για τους πρόσφυγες μαθητές. Ανταποκρινόμενο στην πρόσφατη προσφυγική κρίση, είναι επίκαιρο όσο ποτέ, με στόχο να εξοπλίσει τις σχολικές κοινότητες με τα απαραίτητα εργαλεία για να εξασφαλίσουν μια ασφαλή, δημοκρατική και απρόσκοπτη, όσο το δυνατόν πιο ποιοτική εκπαίδευση για όλους τους μαθητές. Το παρόν εγχειρίδιο συντάχθηκε από την ομάδα των επικεφαλής επιμορφωτών: Άγγελο Βαλλιανάτο, Γκέλυ Αρώνη, Μάριο Κουκουνάρα - Λιάγκη και Ηρώ Ποταμούση, με τη σημαντική συμβολή της ομάδας των επιμορφωτών του έργου που εργάζονται στο πεδίο, και επιμελήθηκε από την ομάδα του EWC. Η ομάδα των επικεφαλής επιμορφωτών θα παρουσιάσει τη φιλοσοφία του πρακτικού αυτού οδηγού, τις δυνατότητες χρήσης και την αξία που μπορεί να έχει για το σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Η παρουσίαση αφορά άμεσα εκπαιδευτικούς της Μέσης Εκπαίδευσης, διευθυντές και διευθύντριες σχολικών μονάδων και ταυτόχρονα απευθύνεται σε όλους τους εκπαιδευτικούς και τους επαγγελματίες του πεδίου για την εκπαίδευση μαθητών και μαθητριών προσφύγων. Το έργο «Σχολεία Για Όλους» μετά τον τριετή κύκλο του επεκτείνει τη δραστηριότητά του έως τον Απρίλιο του 2023. Σε αυτό το πλαίσιο θα δημιουργηθούν 4 τοπικά δίκτυα σχολείων στα οποία καλούνται να συμμετέχουν σχολεία που έχουν συνεργαστεί με το πρόγραμμα, καθώς και νέα σχολεία των Διευθύνσεων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ και Γ’ Αθήνας και Α’ και Β’ Θεσσαλονίκης, στα οποία προβλέπεται η λειτουργία Τάξης Υποδοχής κατά το σχολικό έτος 2022-2023. Σκοπός της δημιουργίας των δικτύων είναι να συνδέσει τα σχολεία μεταξύ τους στο πλαίσιο διεξαγωγής κοινής επιμόρφωσης και συγκεκριμένων δράσεων για την ενίσχυση της συμπερίληψης παιδιών προσφύγων εντός της σχολικής κοινότητας. Η υποβολή αιτήσεων σχολείων μέσης εκπαίδευσης είναι ανοιχτή για τη σχολική χρονιά 2022-2023. 

Περισσότερες πληροφορίες για τους εισηγητές είναι διαθέσιμες εδώ. 

Πληροφορίες για την διαδικασία υποβολής αιτήσεων συμμετοχής σχολείων εδώ. 

Πληροφορίες Δευτέρα 28 Νοεμβρίου | 18:30 - 19:30 Eίσοδος δωρεάν μέσω της πλατφόρμας zoom & σε livestreaming FB event 

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: 1919-1922. Οι εφημερίδες της Λέσβου αφηγούνται

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης σάς προσκαλεί το Σάββατο 19 Νοεμβρίου 2022, στις 18:00 το απόγευμα, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στην παρουσίαση του βιβλίου: 1919-1922: Οι εφημερίδες της Λέσβου αφηγούνται, της Μαρίας Γρηγορά και της Φανής Μαρωνίτου. Οι συγγραφείς είναι βιβλιοθηκονόμοι και με το παρόν βιβλίο αναδεικνύουν άγνωστες πτυχές του Προσφυγικού Ζητήματος και των Μικρασιατών προσφύγων που έφτασαν στη Λέσβο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Τζάνος Στεφανέλλης, Φιλόλογος και ο Στρατής Μπαλάσκας, Δημοσιογράφος. Θα συντονίσει ο Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας, Θεολόγος του Πρότυπου ΓΕ. Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Αποσπάσματα από το βιβλίο θα διαβάζουν οι παρακάτω μαθητές/τριες του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου: Γεράσιμος Ντίνος, Ελένη - Μαρία Βαμβούρη, Παρασκευή Κουγκούλιου, Παναγιώτης Κατζάνης και Άγγελος - Μιχαήλ Κώστογλου.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ. Μικρά Ασία 1922. Όψεις του Προσφυγικού Ζητήματος: Μνήμη, Πολιτικές Αποκατάστασης, Πολιτισμική Ιστορία

Πώς ο Κουρός (Kourosh, کورش) έγινε Κούρος;

Γράφει ο Kourosh Nourmohammadi Baygi

Θυμάμαι ακόμα την πρώτη μου μέρα στο Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης. Ήμουνα τόσο αγχωμένος που έκατσα σε λάθος τμήμα και η καθηγήτρια δεν μπορούσε να βρει το όνομα μου στην κατάσταση. Κατευθείαν πήγα στο γραφείο των καθηγητών, είδα τον κ. Παναγιώτη Κουτσκουδή (τον μαθηματικό) και αυτός με πήγε στο τμήμα μου (Β1). Καθώς περπατούσα μαζί του με ρώτησε γενικά για τη ζωή στο camp, αλλά επειδή εμένα δεν μου άρεσε γενικά αυτό το κομμάτι της ζωής μου (προσφυγιά κ.λπ.) του είπα «όλα καλά κύριε» (ενώ τίποτα δεν ήταν καλό).

Με το που μπήκα στο τμήμα φοβήθηκα πάρα πολύ. Είδα 20 περίπου άλλα παιδιά που με κοιτούσαν όλα. Δεν κοίταξα κανέναν και πήγα και έκατσα στην τελευταία θέση. Η πρώτη εβδομάδα του σχολείου μπορεί να ήταν η πιο δύσκολη για μένα, μόνο και μόνο επειδή ντρεπόμουν να είμαι αυτός που είμαι. Γενικά, όλο μου το ταξίδι, από την πατρίδα μου προς τη Λέσβο, με είχε επηρεάσει αρκετά. Δεν μπορούσα να αποδεχτώ τον εαυτό μου και δεν μου άρεσα. Μέσα στην πρώτη εβδομάδα σχεδόν με όλους τους καθηγητές είχαμε ακριβώς την ίδια συζήτηση:

- Πώς σε λένε;

- Με λένε Κούρο· (ντρεπόμουν να πω Κουρός και νόμιζα ότι έτσι δεν θα καταλάβαιναν ότι είμαι πρόσφυγας.)

- Από που είσαι Κούρο;

- Από το Ιράν.

- Πόσα χρόνια ζεις εδώ στην Ελλάδα;

- Δύο.

- Μόνο δύο χρόνια και μιλάς τόσο καλά ελληνικά; Πώς τα κατάφερες; Εγώ προσωπικά δεν θα μπορούσα.

Μισούσα πάρα πολύ αυτή τη συζήτηση επειδή με αυτόν τον τρόπο οι καθηγητές μου, ενώ ήθελαν να βοηθήσουν, με ξεχώριζαν από τους συμμαθητές μου. Εξάλλου από την αρχή πίστευα ότι το κάθε παιδί μπορεί να κάνει αυτό που έκανα εγώ, αρκεί να έχει θέληση και επιμονή. Κάποιες φορές, επίσης, πολλοί καθηγητές (ενώ πάλι ήθελαν να βοηθήσουν), σταματούσαν το μάθημα και με ρωτούσαν αν καταλάβαινα μια συγκεκριμένη λέξη ή φράση. Ακόμα και αν δεν την καταλάβαινα, πάντα έλεγα: «ναι τη ξέρω τη λέξη, πάμε παρακάτω», μόνο και μόνο για να μην είμαι διαφορετικός και περίεργος.

Στην αρχή με τους συμμαθητές μου δεν είχα καμία σχέση. Μιλούσαν μαζί μου λίγο κάποια παιδιά αλλά ο σκοπός τους ήταν να καταλάβουν λίγο την ιστορία μου. Έκαναν (από την άγνοια τους) ερωτήσεις του τύπου: «Στο Ιράν υπάρχουν πανεπιστήμια και νοσοκομεία; Έχετε ασφαλτόδρομο; Έχετε κι εσείς φυσική και μαθηματικά;» ερωτήσεις που με έκαναν να νιώθω λίγο άσχημα. Γενικά, δυσκολεύτηκα πάρα πολύ να κάνω φίλους και να βρω μια παρέα. Όχι ότι ήταν κακοί μαζί μου, απλά δεν μπορούσαν να αποδεχθούν διαφορετικά παιδιά στις παρέες τους. Για να καταλάβετε δηλαδή, οι δικοί μου συμμαθητές γνωριζόταν μεταξύ τους από το νηπιαγωγείο. Οπότε όχι μόνο για μένα, αλλά για οποιονδήποτε ξένο θα ήταν δύσκολο να μπει στην παρέα τους και να τους γνωρίσει. Ήταν, βέβαια, και η τηλεκπαίδευση που δεν μας άφηνε να γνωριστούμε και να βγούμε έξω.

Για να κάνω φίλους, είχα σκεφτεί έναν τρόπο. Έπρεπε κάπως να αρχίσω τη συζήτηση με τα παιδιά, άρα έπρεπε να έχω κάτι να τους πω. Συνεπώς, άρχισα να συζητώ και τα δικά τους ενδιαφέροντα. Να κάνω πράγματα που έκαναν, να ακούσω τα ίδια τραγούδια που άκουγαν, να συμπεριφερθώ με τον ακριβώς ίδιο τρόπο κ.λπ. Κάπως έτσι έγινα Κούρος κι άρχισα να ξεχνώ τον εαυτό μου (τον Κουρός), και τα ενδιαφέροντα μου μόνο και μόνο για να κάνω φίλους. Εν τέλει, όμως, αυτές οι φιλίες δεν είχαν καμία αξία διότι βασιζόταν σε πράγματα που δεν μου άρεσαν. Σε αυτές τις φιλίες ένιωθα από την αρχή ότι ήμουνα στην πιο κάτω θέση της λίστας των παιδιών.

Ευτυχώς, όμως, στα τέλη τής χρονιάς (Β Λυκείου), βρήκα τους ανθρώπους μου. Άνθρωποι που με ήθελαν για αυτό που ήμουν. Εκείνο το καλοκαίρι, ενώ όλοι είχαμε ξεκινήσει την προετοιμασία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις και διαβάζαμε αρκετά, πέρασα καταπληκτικά. Βγαίναμε με τα παιδιά, πηγαίναμε για περπάτημα, κάναμε ποδήλατο και κολυμπούσαμε. Έτσι ξεχνούσα λίγο την κατάσταση στην οποία βρισκόμουν. Ξεχνούσα το γεγονός ότι στην ουσία δεν υπήρχα (δεν είχα νόμιμα χαρτιά για την παραμονή μου στην Ελλάδα και δεν είχα πολλά δικαιώματα).

Μετά άρχισε η Γ΄ Λυκείου, όλοι διαβάζαμε και έτσι χαθήκαμε λίγο μεταξύ μας. Συναντιόμασταν μόνο στο σχολείο και εκεί δεν προλαβαίναμε να μιλήσουμε και πολύ. Εγώ είχα και μια άλλη αγωνία. Δεν ήξερα αν θα μπορούσα να συμμετάσχω στις Πανελλαδικές Εξετάσεις καθώς δεν είχα ταυτότητα. Άρα διάβαζα για κάτι που δεν ήξερα καν αν θα μπορούσε να γίνει. Ευτυχώς, όμως, υπήρχε η βοήθεια και η υποστήριξη των καθηγητών· χωρίς αυτούς δε ξέρω που θα ήμουνα τώρα.

Τον Φεβρουάριο του 2022, μετά από μια πολύ μεγάλη προσπάθεια, η οικογένειά μου κατάφερε να πάρει τα απαραίτητα χαρτιά και αυτό και μόνο ήταν ένα μεγάλο κίνητρο για μένα. Μετά νοικιάσαμε ένα σπίτι και η ζωή μου άρχισε να γίνει λίγο πιο κανονική. Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις για μένα, πλέον, δεν ήταν απλώς κάποιες εξετάσεις για να μπω στο πανεπιστήμιο. Ήταν μια ευκαιρία να αποδείξω στον εαυτό μου ότι ακόμα μπορώ να κάνω ό,τι θέλω και επιθυμώ. Συνεπώς, διάβαζα πάρα πολλές ώρες, πήγαινα μέχρι και την τελευταία μέρα στο σχολείο - να το κάνετε αυτό παιδιά! - και έτσι πέτυχα τον στόχο μου. Μπόρεσα και το έκανα!

Θεωρώ πως αν αποδεχόμουν τον εαυτό μου, αυτός δηλαδή που ήμουνα από την αρχή, τα πάντα θα ήταν πολύ πιο εύκολα για μένα. Είμαστε όλοι διαφορετικοί, έχουμε διαφορετικές ιστορίες και διαφορετικούς στόχους στη ζωή, και αυτό δεν είναι καθόλου κακό. Πρέπει, ακόμα και αν δεν μας αρέσουν οι συνθήκες ζωής μας και ντρεπόμαστε γι’ αυτό, να μάθουμε να σεβόμαστε τους άλλους. Επειδή είμαστε όλοι άνθρωποι πάνω από όλα, οφείλουμε να είμαστε διαφορετικοί. Παραθέτω ένα ποίημα Ιρανού ποιητή, του Σααντί Σιραζί (1184 -1283 ή 1291), από το γνωστότερο έργο του, το Γκουλιστάν. Το παραθέτω πρώτα στην περσική, μετά στην αγγλική και μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα:

که در آفرینش ز یک گوهرند

بنی‌آدم اعضای یکدیگرند

دگر عضوها را نمانَد قرار

چو عضوی به‌درد آورَد روزگار

نشاید که نامت نهند آدمی

تو کز محنت دیگران بی‌غمی

Human beings are members of a whole,

in creation of one essence and soul,

if one member is afflicted with pain,

other members uneasy will remain,

if you have no sympathy for human pain,

the name of human you cannot retain.

Τα ανθρώπινα όντα είναι μέλη ενός συνόλου,

στη δημιουργία μιας ουσίας και ψυχής,

αν ένα μέλος ταλαιπωρείται από πόνο,

τα άλλα μέλη θα παραμείνουν ανήσυχα,

αν δεν έχεις συμπάθεια για τον ανθρώπινο πόνο,

το όνομα του ανθρώπου δεν μπορείς να κρατήσεις.

Ο Ξένος, ο Άλλος, ο Διαφορετικός. Ταυτότητα και Ετερότητα στη Λογοτεχνία

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

12.00. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΓΑΡΑΝΤΟΥΔΗΣ, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ, Υπεύθυνος του Προγράμματος ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. Παρουσίαση του Προγράμματος και της Ιστοσελίδας: «Ο Ξένος, ο Άλλος, ο Διαφορετικός. Ταυτότητα και Ετερότητα στη Λογοτεχνία».

12.15. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ, Θεολόγος. «Προσφυγιά και μετανάστευση στο έργο του Φώτη Κόντογλου και του Ηλία Βενέζη. Μια διδακτική πρόταση για το Λύκειο».

12.30. ΜΑΡΙΑ ΖΕΡΒΟΥ, Φιλόλογος. «Δημήτρης Νόλλας: “Στο δρόμο για το Βούπερταλ”. Ιεραρχήσεις του ρατσισμού. Μια διδακτική πρόταση για το Λύκειο».

12.45. ΔΩΡΑ ΜΕΝΤΗ, Ε.ΔΙ.Π. Τμήμα Φιλολογίας ΕΚΠΑ. «Θανάσης Βαλτινός:"Ένα γράμμα της Χαράς [από τη Νότια Αφρική]". Μια διδακτική πρόταση για το Γυμνάσιο».

13.00. ΜΥΡΣΙΝΗ ΣΤΕΚΑ, Εκπαιδευτικός σε Ξενώνα Εκπαίδευσης Ανηλίκων Προσφύγων. «"Έξυπνος σαν αλεπού ή σαν κλέφτης;" Σχήματα λόγου σε άλλο συμφραζόμενο».

13.15. ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΠΑΥΛΟΥ, Εκπαιδευτικός, Συντονιστής Εκπαίδευσης Προσφύγων ΚΥΤ Λέσβου. «Άνθρωποι εν κινήσει. Ιστορίες σε “ξένη” γλώσσα».

13.30 – 14.00. Συζήτηση.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΓΕ.Λ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

28 Ιουνίου 2022 - ΩΡΑ: 12.00 – 14.00.

Χριστούγεννα: με τη δύναμη της αγάπης, της ελπίδας και της ιαματικής καλοσύνης στο Άλλον

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Το κείμενο της παρακάτω φωτογραφίας είναι μία προκήρυξη που μοίρασαν στα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών και σε γειτονιές της Αθήνας, το Δεκέμβριο του 1992, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ενάντια στο Φασισμό. Δημοσιεύθηκε και στο βιβλίο του καλού συναδέλφου Θανάση Ν. Παπαθανασίου, με το εξής τίτλο: «Ο Θεός μου ο αλλοδαπός. Κείμενα για μιαν αλήθεια που είναι “του δρόμου”», (εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2004 και έκδοση επαυξημένη, Αθήνα 2019). Νομίζω πως είναι ένα κείμενο – προκήρυξη λίαν επίκαιρη, μιας και τα ναυάγια με πρόσφυγες και μετανάστες στη θάλασσα της Μεσογείου από τη μια μεριά και η απανθρωποποίηση των δήθεν πιστών Χριστιανών της εποχής μας από την άλλη, που επιχαίρουν με το άδικο θάνατό τους, συνιστά το ακραίο Κακό. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φορούν τη στολή του ναζισμού και του φασισμού, ενώ κοκορεύονται πως είναι Χριστιανοί και, μάλιστα, Ορθόδοξοι. Συστήνω να επαναευαγγελιστούν. Η φυγή του νεογέννητου Ιησού από τη Βηθλεέμ προς την Αίγυπτο, είναι φυγή ενός Ξένου «όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς και τους ξένους» (τουτέστιν: Ξένου που ήξερε να φιλοξενεί τους πτωχούς και τους ξένους), Ξένο, αθώου στην Ιστορία της Ανθρωπότητας. Για να διαβαστεί η προκήρυξη χρειάζεται πνεύμα φιλανθρωπίας και φιλαλληλίας, μακρυά από εκείνες τις πολιτικάντικες νοοτροπίες που, ανά τον κόσμο ολάκερο, αδυνατούν να διαχειριστούν το προσφυγικό – μεταναστευτικό φαινόμενο, σίγουρα όχι το μοναδικό στη μακραίωνη ανθρώπινη Ιστορία. Αν τη διαβάσουμε με πολιτικάντικη νοοτροπία – χάρη σ’ αυτή, άλλωστε, όλο και περισσότερο στις μέρες μας θεριεύει ο ναζισμός και ο φασισμός - να είμαστε σίγουροι πως θα συνεχίσουμε να σκοντάφτουμε σε δρόμους, που κάποιοι επιθυμούν να είναι στρωμένοι με φυλετικές και εθνικιστικές διακρίσεις.

Υ.Γ. Ευχαριστώ τον αγαπητό συνάδελφο - δάσκαλο Αντώνη Παναγάκη, που είχε την καλοσύνη να μου στείλει φωτογραφία της προκήρυξης.

Αμάλ: Τοτέμ στη νέα ψευδοθρησκεία της «αλληλεγγύης»

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΑΚΑΣ

Η περιοδεία της «Αμάλ» ανά την Ελλάδα, έχει ήδη ξεσηκώσει ποικίλες αντιδράσεις μέσα στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας. Οι πιο στοιχειοθετημένες και σοβαρές καταγγέλλουν ότι πρόκειται περί ενός επιδοτούμενου από ιδρύματα και πολυεθνικές τεχνάσματος ιδεολογικού μάρκετινγκ, το οποίο έρχεται να προπαγανδίσει τα ιδεώδη των ανοιχτών συνόρων, της διαρκούς ρευστότητας των πληθυσμών, καθώς και του πολυπολιτισμού.

Ο τρόπος που λειτουργούν οι μηχανισμοί αυτοί στην Ελλάδα, προκειμένου να κατοχυρώσουν τον ρόλο της τελευταίας ως ζώνης συγκράτησης / φιλτραρίσματος των μεταναστευτικών πληθυσμών προς την Ευρώπη, είναι γνωστός και έχει πολλάκις αναλυθεί. Ο τρόπος με τον οποίον ετούτη η βιομηχανία της αλληλεγγύης γυρεύει άλλοθι πίσω από σχήματα ανθρωπισμού, επίσης. Γνωστό είναι, ακόμα, ότι στο πλαίσιο της συγκεκριμένης προπαγάνδας υπάρχει συστηματική εκμετάλλευση των παιδιών, των μανάδων, γενικώς κάθε εικόνας που προκαλεί οίκτο, λύπηση, αισθήματα ελεημοσύνης, προκειμένου να συντελεστεί και ο απαιτούμενος συναισθηματικός και ηθικός εκβιασμός.

Μια βαθύτερη διάσταση, ωστόσο, που καταδεικνύει το εύρος, καθώς και το βάθος της πολιτισμικής καθίζησης στο οποίο η Δύση έχει περιέλθει, δεν έχει συζητηθεί όσο θα έπρεπε: Διαμαρτύρονται οι ταγοί του δικαιωματισμού, και γενικώς οι φορείς της κυρίαρχης ιδεολογίας «ανοιχτών συνόρων», για τις ανά την Ελλάδα αντιδράσεις των εκκλησιαστικών κύκλων επί της Αμάλ. Ισχυρίζονται πως οι εκκλησιαστικοί αυτοί κύκλοι, έχουν μπερδέψει την θρησκεία με την πολιτική και επιδιώκουν «να μας κάνουν Ιράν».

Οι κύκλοι αυτοί, ωστόσο, σπεύδουν να παρέμβουν γιατί διαισθάνονται, και σωστά, το ανάποδο: Ότι η καμπάνια της Αμάλ είναι εκείνη που παρεμβαίνει όχι μόνο στο επίπεδο της προπαγάνδας, ή της ιδεολογίας, αλλά και σε εκείνο της θρησκείας.

Η περιφορά από πόλη σε πόλη μιας γιγάντιας κούκλας, στο πρόσωπο της οποίας η κοινωνία των πολιτών καλείται να λατρέψει την «αλληλεγγύη», και τον «ανθρωπισμό» δεν έχει μόνον πολιτικές διαστάσεις. Κι αν η μία πλευρά αρέσκεται σε παραλληλισμούς με τον Μεσαίωνα, τι να πούμε για το περιφερόμενο τοτέμ; Ότι παραπέμπει στην αυγή της ιστορίας, και θυμίζει την πανάρχαια ειδωλολατρία των βαβυλωνιακών πολιτισμών που περιγράφεται γλαφυρά στις σελίδες της Παλαιάς Διαθήκης;

Η πρακτική που εισάγει η Αμάλ είναι παλαιότερη από τον Μεσαίωνα. Και εδώ είναι η πιο ενδιαφέρουσα διάσταση που θέτει ενώπιόν μας αυτού του τύπου ο συστημικός δικαιωματισμός. Ότι δεν παρεμβαίνει μόνον στο πεδίο της ιδεολογίας, ή της προπαγάνδας, για τις άμεσες και πρακτικές ανάγκες που έχει η πολιτική των ανοιχτών συνόρων σήμερα και αύριο. Αλλά ενδιαφέρεται να πάει μέχρι και το βαθύτερο υπαρξιακό και μεταφυσικό επίπεδο.

Ο κόσμος της μεταμοντέρνας παγκοσμιοποίησης που υπόσχεται ο συστημικός δικαιωματισμός, δεν πιστεύει συλλογικά πουθενά και σε τίποτα. Τα άτομα είναι τα «στοιχειώδη σωματίδια» που λέει και ο Μισέλ Ουελμπέκ, ενώ κάθε απόπειρα κατάρτισης ενός ενιαίου αξιακού άξονα για τις κοινωνίες, καταδικάζεται στο πυρ το εξώτερον ως «μεγάλη αφήγηση», και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο απατηλή και επικίνδυνη.

Η νεωτερικότητα παλαιότερα διέθετε ένα ευρύ οπλοστάσιο συνεκτικών ιδεολογιών που διαμόρφωναν τον άνθρωπο σε συλλογικό υποκείμενο, κι έπειτα τον εισήγαγαν στο πεδίο της. Το αστικό ιδεώδες της αέναης προόδου, της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου υπήρξε η αστική της εκδοχή· η κοινωνικά εξισωτική εκδοχή της, ήταν ο κομμουνισμός· ο εθνικισμός ήταν η κοσμική θρησκεία / ιστορική λατρεία της εθνικής κοινότητας ενός τύπου κοινωνίας που ναι μεν «γκρέμισε τους Θεούς», αλλά ωστόσο ανήγαγε ιδεολογίες κοσμικές στο επίπεδο «μεγάλης ερμηνείας».

Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν υπάρχει στη μαζική, ενεργή κλίμακα σήμερα· υπάρχει το απόλυτο κενό σε επίπεδο «οραματικού άξονα». Αυτό επιχειρεί να καλύψει ο συστημικός δικαιωματισμός, με την Αμάλ, που είναι το τοτέμ μιας νέας ψευδοθρησκείας, εκείνης της «αλληλεγγύης».

Η αλληλεγγύη σήμερα έχει εκφυλιστεί στην πιο παθητική στάση απ’ όλες της γκάμας των πολιτικών στάσεων. Σημαίνει επί της ουσίας «συγκατάνευση στη δράση κάποιου άλλου», καλεί σε μια κινητοποίηση που συντελείται εντελώς φαντασιακά. Kάνω «λάικ» στην τάδε υπόθεση, σύμφωνα με την τρέχουσα ορολογία και πρακτική του facebook. Δεν απαιτείται, δηλαδή, από τον φορέα αυτής της στάσης να εξέλθει από τον ιδιωτικό του χώρο, και να δραστηριοποιηθεί. Ούτε να διαθέτει κάποια συμπαγής πολιτική ταυτότητα. Είναι γενικώς και αορίστως… «αλληλέγγυος», με την πράξη του αυτή να προσθέτει κύρος στο ατομικό του βιογραφικό.

Η αξία αυτή, όπως έχει καταντήσει να σημαίνει, και όχι στην αρχική της εκδοχή της «ενεργητικής συμπαράστασης» ή της «συστράτευσης», αποτελεί ιδανική βάση ώστε να ξεπηδήσει ένα νέο ήθος της παγκοσμιοποίησης. Ο άνθρωπος της παγκοσμιοποίησης, υπήκοος πια και όχι πολίτης, προσχωρεί στον τρόπο της με αυτήν την μορφή πολιτικής παθητικότητας, η οποία ωστόσο προσθέτει στον ατομικό του ναρκισσισμό: Γίνεται «αλληλέγγυος», δηλαδή ευαίσθητος: υποστηρικτής πολύ θεμελιωδών όψεων του κυρίαρχου μοντέλου, όπως η μαζική μετανάστευση, η απόλυτη κινητικότητα των ατόμων, η ρευστότητα των λαών ή η πολυπολιτισμικότητα των κοινωνιών, τα οποία φυσικά έχουν καθαγιαστεί από την συγκεκριμένη ψευδοθρησκεία.

Το σχήμα αυτό προϋποθέτει από τις πολυεθνικές, τα Ιδρύματα για την Ανοιχτή Κοινωνία να επιδοτούν την περιφορά τοτεμικών συμβόλων, όπως η Αμάλ. Και άλλοι, όπως οι δικαιωματιστές του νεοφιλελευθερισμού, της αριστεράς ή των αντιεξουσιαστών, να τα υπερασπίζονται έναντι οποιασδήποτε απόπειρας συγκροτημένης, και ολικής κριτικής.

Εν τέλει η Αμάλ είναι μια κακή, ομολογουμένως, απόπειρα εκ μέρους ενός μηδενιστικού, ασφυκτικά ατομοκεντρικού συστήματος συστήματος, να πείσει ότι μπορεί ακόμα να έχει αξίες, να εμπνεύσει την κοινωνία, καθώς και να την κινητοποιήσει στη δική του κατεύθυνση.

ΠΗΓΗ: ΑΡΔΗΝ

Για τον «Χαμένο Παράδεισο»

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ο πρωινός καφές στον ιστορικό Κήπο της Μυτιλήνης είχε την έκπληξή του! Γνωστός συντοπίτης, με τον οποίον κάθε φορά που συναντιόμαστε λέμε καλημέρα, βλέποντας μετανάστες και πρόσφυγες από την αφρικανική ήπειρο να περπατούν στην αγορά της Μυτιλήνης, άρχισε να «ψέλνει» τον γνωστό «εξάψαλμο», κατά πάντων: «προδότες όλοι όσοι υποδέχονται πρόσφυγες και μετανάστες - η πατρίδα και η θρησκεία μας κινδυνεύει» Φευ! Προσπάθησα να καθησυχάσω την αγωνία του, εις μάτην όμως. Για τον αγαπητό γνωστό –συχνά τον βλέπω και σε στασίδι της Εκκλησίας να προσεύχεται– η σημερινή παγκόσμια μετακίνηση πληθυσμών, που δημιουργεί το γνωστό μεταναστευτικό φαινόμενο είναι αποτέλεσμα συνωμοσίας κατά της Ελλάδας και της Ορθόδοξης χριστιανικής πίστης. Φευ! Μια ακόμη προσπάθεια που έκαμα να κατευνάσω την μήνι του, λέγοντάς του πως δεν είναι δυνατόν όσα συμβαίνουν να είναι συνωμοσία, κι αυτή κατέληξε στο κενό. Φεύγοντας ο γνωστός συντοπίτης θυμήθηκα όσα για τον «χαμένο παράδεισο» γράφει ο καταξιωμένος φιλόσοφος και συγγραφέας George Steiner στο βιβλίο του Νοσταλγία του απολύτου. Στο απόσπασμα που ακολουθεί, νομίζω, πως με σαφή τρόπο ο Steiner, επικαλούμενος τη σκέψη του κορυφαίου Γάλλου ανθρωπολόγου Claude Levi-Strauss, καταγράφει το βαρύ τίμημα που  σήμερα πληρώνει η Δύση έναντι πολλών λαών της αφρικανικής ηπείρου, κι όχι μόνο: «Όταν συνάντησε αυτά τα αμυδρά απομεινάρια της Εδέμ, ο δυτικός άνθρωπος ανέλαβε να τα καταστρέψει. Σφαγίασε αναρίθμητους αθώους πληθυσμούς. Ισοπέδωσε τα δάση, έκαψε τις σαβάνες. Στη συνέχεια έστρεψε την καταστροφική μανία του στα ζωικά είδη. Το ένα μετά το άλλο κυνηγήθηκαν ανελέητα μέχρι να εξαφανιστούν ή να οδηγηθούν στην τεχνητή επιβίωση στους ζωολογικούς κήπους. Αυτή η καταστροφή συχνά υπήρξε σκόπιμη, ήταν άμεσο αποτέλεσμα των στρατιωτικών κατακτήσεων, της οικονομικής εκμετάλλευσης, της επιβολής ενιαίων τεχνολογιών στη ζωή των ιθαγενών. Εκατομμύρια άνθρωποι χάθηκαν ή απώλεσαν την εθνική τους κληρονομιά και ταυτότητα. Ορισμένοι παρατηρητές μιλούν για είκοσι εκατομμύρια θύματα μόνο στο Κονγκό από την αρχή της βελγικής ηγεμονίας. Γλώσσες, που η καθεμιά τους κωδικοποιούσε μια μοναδική θεώρηση του κόσμου, εξαφανίστηκαν κάτω από τον οδοστρωτήρα της λήθης. Ο ερωδιός και η φάλαινα κυνηγήθηκαν σχεδόν μέχρις εξαλείψεως. Πολλές φορές, άλλωστε, η καταστροφή επήλθε από λάθος ή ακόμα και από φιλανθρωπία. Τα δώρα που έφερε ο λευκός άνθρωπος – φάρμακα, υλικά, δώρα θεσμικά – αποδείχθηκαν μοιραία για τους αποδέκτες. Είτε ήρθε για να κατακτήσει είτε για να προσηλυτίσει, να εκμεταλευτεί ή να παράσχει ιατρική φροντίδα, ο δυτικός άνθρωπος έφερε τον όλεθρο. Κυριευμένοι, θα λέγαμε, από ένα είδος αρχέτυπης λύσσας εξαιτίας του αποκλεισμού μας από τον Κήπος του Παραδείσου, κυριευμένοι από κάποια βασανιστική ανάμνηση εκείνης της ατίμωσης, σκαλίσαμε παντού τη γη αναζητώντας ίχνη της Εδέμ και, όπου τα βρήκαμε, τα ξεπαστρέψαμε».

GEORGE STEINER. (2007). Νοσταλγία του απολύτου, μτφρ. Παλμύρα Ισμυρίδου. Αθήνα: Άγρα, σσ. 61-62. 

Το προσφυγικό ζήτημα και η εκπαίδευση

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η Πανελλήνια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε το 1994 και εορτάζεται κάθε 5η Απριλίου. Η πρωτοβουλία ανήκε σε μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στο Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων της Εκκλησίας της Ελλάδας και στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και του Γραφείου της Αθήνας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. 

Για την πατρίδα μας η ημέρα αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον η προσφυγιά και οι εθνικές εκκαθαρίσεις αποτελούν τη βάση όπου συγκροτήθηκε το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Σωστά έχει υποστηριχθεί ότι τον 11ο αιώνα ολάκερος ο Ελληνισμός έχασε τον δυτικό κορμό του· τον ίδιο ακριβώς αιώνα, με τη μάχη του Ματζικέρτ (1071), σταδιακά άρχισε να αποχωρεί και από την Ανατολή. Αυτή η μάχη υπήρξε η αφετηρία της «μεγάλης εξόδου» από την Ανατολή, «έξοδος που ολοκληρώθηκε μέσα σε φωτιά και αίμα το 1922»[1]. Τότε, ενάμιση εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες - όσοι επέζησαν από τις εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποίησε ο τούρκικος εθνικισμός - από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη, ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Αναδιφώντας στο αρχείο των περιοδικών της βιβλιοθήκης μου, έπεσα πάνω σ’ ένα τεύχος [αρ. 18 (Ιανουάριος Μάρτιος 2000)] της Φιλολογικής, τρίμηνης περιοδικής έκδοσης ενημέρωσης και προβληματισμού της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ). Η αφίσα του εξωφύλλου είναι του Μιχάλη Δολαψάκη, μαθητή της Β΄ Λυκείου Ενιαίου Λυκείου Ηρακλείου Κρήτης, και βραβεύτηκε στα πλαίσια του Πανελλήνιου Μαθητικού Διαγωνισμού (19 – 23 Απριλίου 1999) για τους πρόσφυγες. 

Σ' αυτόν το διαγωνισμό διακρίθηκαν και πρώτευσαν 23 μαθητές και μαθήτριες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης[2] από διάφορα σχολεία της Ελλάδας. Μεταξύ αυτών και η Μαντώ Ραχωβίτσα, μαθήτρια τότε του 3ου Λυκείου Μυτιλήνης - με βραβείο χρονογραφήματος - ανιψιά της συζύγου μου, σήμερα διακεκριμένη Νομικός και Λέκτορας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Qatar της Ολλανδίας, όπου διδάσκει Διεθνές Δίκαιο και Ανθρώπινα Δικαιώματα.

[1] ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ. (1987). Μεσαίωνας. Ελληνικός και Δυτικός. Αθήνα: Εποπτεία, σ. 225. 

[2] Βλ., όλα τα ονόματα στη σ. 4 του περιοδικού Φιλολογική.

Η δεξίωση του ξένου στην Ορθόδοξη εκκλησιαστική συνείδηση

G. ROUAULT, Μαστιγωμένος Χριστός, 1905· Νέα Υόρκη, Συλλογή W. Chrysler· [βλ. ΑΛΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ. (1999). Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα. Ζωγραφική – Πλαστική – Αρχιτεκτονική 1880-1920, τ. Α΄. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, σ. 66].

«Θα πει ίσως κάποιος πως ο κόσμος έχει εξοικειωθεί εδώ και καιρό με την πλήξη, ότι η πλήξη είναι η πραγματική ανθρώπινη συνθήκη. Είναι πιθανό ο σπόρος της να σκορπίστηκε παντού και να φύτρωσε εδώ κι εκεί, όπου βρήκε πρόσφορο έδαφος. Αλλά αναρωτιέμαι, οι άνθρωποι είχαν γνωρίσει ποτέ αυτή την εξάπλωση της πλήξης[1], αυτή τη λέπρα; Μια εκτρωματική απελπισία, μια επαίσχυντη μορφή απελπισίας, που μοιάζει, χωρίς αμφιβολία, με έναν χριστιανισμό σε διαδικασία αποσύνθεσης». 

GEORGES BERNANOS. (2017). Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημερίου, μτφρ. Ιφιγένεια Μποτουροπούλου, επίμετρο Σταύρος Ζουμπουλάκης, Αθήνα: Πόλις, σ. 41. 

«Η ιδιότητα του ξένου είναι πολύ ξεχωριστή στην εκκλησιαστική συνείδηση. Πρώτα απ’ όλα, έχει να κάνει με καθαυτό τον τρόπο της εκκλησιαστικής ύπαρξης, ο οποίος κομίζει νέα κριτήρια, νοηματοδοτημένα από την καινή εντολή της αγάπης και το καινό όραμα της Βασιλείας. Επιπλέον, ο εκκλησιαστικός άνθρωπος δεν γίνεται μόνο ξένος, αλλά και φιλόξενος. Φίλος δηλαδή του αλλιώτικου, του αλλοεθνούς, του ανέστιου, του περιθωριακού. Ξένος μπορεί να ήταν στην παλιά εποχή ο οδοιπόρος που περνούσε από τον τόπο μας, σήμερα μπορεί να είναι ο εξ ίσου άγνωστος γείτονάς μου, ο νεόπτωχος του αναπτυγμένου κόσμου, ο τριτοκοσμικός μετανάστης, ο αλλόπιστος[2]». 

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ. (2008). Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται. Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης. Αθήνα: Εν Πλω, σσ. 299-300. 

[1] Σ’ αυτές τις πρώτες παραγράφους, ο εφημέριος του Αμπρικούρ γράφει έξι φορές αυτή τη λέξη δίνοντας συγκλονιστική αναφορά και ακριβή ανάλυση για την πλήξη. Το θέμα αυτό, δανεισμένο από τον Πασκάλ, στοιχειώνει τα μυθιστορήματα του Μπερνανός. «Η τελευταία δυσμένεια του ανθρώπου», λέει ο κύριος Ουίν, «είναι ότι το ίδιο το κακό τον κάνει να πλήττει» (Monsieur Ouine). 

[2] Πρβλ., το τροπάριο που ψέλνεται τη Μ. Παρασκευή κατά την έξοδο του επιταφίου, όπου ο ευσχήμων Ιωσήφ ζητεί από τον Πιλάτο το σώμα του νεκρού Ιησού: «Δος μοι τούτον τον ξένον…» Προσέγγισή του βλ., στα: Θανάση Ν. Παπαθανασίου, Ο Θεός μου ο αλλοδαπός. Κείμενα για μιαν αλήθεια που είναι “του δρόμου”, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2004, σσ. 46-47. Κώστας Ε. Τσιρόπουλος, Η ετερότητα. Δοκίμιο για τον άλλο και τον ξένο, εκδ. Αστρολάβος / Ευθύνη, Αθήνα 1998, ιδίως σσ. 73-75. π. Βασίλειος Θερμός, Οι δικοί μου οι ξένοι, εκδ. Εν Πλω, Αθήνα 2005, σσ. 170-173. Πρβλ. π. Λάμπρος Καμπερίδης, «Ξενητεία του Χριστού, ξενιτεία του κόσμου», Σύναξη, 101 (2007) σσ. 8-14.

Θα μας βγάλουν και φταίχτες από πάνω (sic!)

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Οι «σφαγές εν ψυχρώ» και οι «σφαγές εν θερμώ», οδηγούν την ανθρωπότητα πολλά βήματα πίσω και τη γεμίζουν τρόμο, γράφει ο Ουμπέρτο Έκο στα Σημειώματά του. Ετούτες τις μέρες τα νησιά του Βορειανατολικού Αιγαίου είδαν κι έζησαν απίστευτα γεγονότα, γεγονότα που κανείς μπορεί να τα διαβάσει σε βιβλία που έχουν γραφτεί για θολές και βάρβαρες περιόδους τις παλαιότερης και νεότερης Ιστορίας, και δεν σ’ αφήνουν να κρατάς το στόμα σου κλειστό. Δεν χρειάζεται να περιγράψω τις εικόνες που είδαν τα μάτια μου. Άλλωστε, ατόφιες κι όπως ακριβώς έγιναν τις παρουσίασαν όλα τα τοπικά έντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Χωρίς ίχνος διαστρέβλωσης, όπως έκαμαν τα υπόλοιπα συστημικά του κλεινού άστεως: με πρωτοστατούσα την πολύπαθη αλλά και πολυαγαπημένη ΕΡΤ. Αφήνω στην άκρη τα Mass Media της ιδιωτικής τηλεόρασης. Αυτά πάντοτε είχαν και πάντοτε θα έχουν τον τρόπο τους στην παραπληροφόρηση και τη διαστρέβλωση ή, στην παρουσίαση μεμονωμένων γεγονότων, κατά πως τα βολεύει η εκάστοτε πολιτική κατάσταση. Αυτά, τα Mass Media του ιδιωτικού χώρου, κακομεταχειρίζονται την αλήθεια και δεν την αγαπούν, και πολύ περισσότερο η ιδιωτική τους TV λειτουργεί «πάντοτε με βάση το ρητορικό σχήμα που ονομάζουμε παράδειγμα»· εδώ ξαναθυμάμαι τα Σημειώματα του Ουμπέρτο Εκο! «Παράδειγμα» διαμόρφωσης και συμμόρφωσης της κοινής γνώμης, κατά τα δικά τους συμφέροντα και πρότυπα. 

Ποιος, όμως, μπορεί να διαψεύσει τα γεγονότα και τις εικόνες όπως ακριβώς έγιναν; Για να δώσει κανείς απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, οφείλει εξάπαντος να θέσει στην άκρη τη γνωστή νοοτροπία, που άλλο τίποτα δεν κάμει από το να θηρεύει ενόχους – θα μας βγάλουν και φταίχτες από πάνω (sic!) - προσβάλλοντας βάναυσα και θανάσιμα το δικαίωμα εμάς των νησιωτών να αναδεικνύουμε και να καταγγέλλουμε που γίνεται το «φονικό». Θεός να μας φυλάει· ποιοι είναι όλοι αυτοί οι κύριοι που με ύφος υπερφίαλο και με τη βία θα μας αφαιρέσουν το δικαίωμα να μη θέλουμε ο τόπος μας να γίνει φυλακή και κολαστήριο ανθρώπινων ψυχών, αλλά και έρμαιο των επεκτατικών ορέξεων του νεοθωμανού «σουλτάνου» Ερντογάν. Για να μη γελιόμαστε και για να ‘χουμε τα μάτια μας δεκατέσσερα: πολιτικοί και καναλάρχες έχουν καταλάβει ότι στην περίπτωση της μεταναστευτικής και προσφυγικής κρίσης, «ούτε το αδιέξοδο είναι αναπόφευκτο, ούτε το δίλημμα ανάμεσα στην εθνική ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή από την μια και τον ανθρωπισμό από την άλλη». Έτσι για να λέμε τα σύκα – σύκα και τη σκάφη – σκάφη. Ο Λαός της Λέσβου, της Χίου και της Σάμου, για ακόμη μια φορά άντλησε δύναμη από την αστείρευτη πηγή της κληρονομιάς των παππούδων και των πατεράδων τους και πρόβαλλε ως αυτοδύναμος συντελεστής της Ιστορίας. Γι’ αυτό ας νιώθουν υπερήφανα τα παιδιά μας και οι μαθητές μας.

Ορέστης Κανέλλης, «Μυτιλήνη».

Κλιματική αλλαγή και μετανάστευση λαών

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Σκωπτικός μεν απαραίτητος δε ο χαρακτηρισμός: «μπουρδολογίας το ανάγνωσμα», για αρθρίδιο που θέλει την κλιματική αλλαγή να είναι ένα «νέο εφεύρημα» και να αποτελεί μια από τις πολλές αιτίες της ασταμάτητης προς την Δύση μετανάστευσης λαών, κυρίως από τις νοτιοανατολικές και αφρικανικές χώρες. Φευ! Φευ, όχι γιατί πράγματι η κλιματική αλλαγή είναι αιτία μετανάστευσης ανθρώπων λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων, φευ γιατί ο λέγων και γράφων τις λέξεις «νέο εφεύρημα», προφανώς δεν ξέρει τι λέει, ή κατά τον Απόστολο των Εθνών Παύλο δεν «γινώσκει όσα αναγινώσκει». 

Ύβρις προς το περιβάλλον ετούτη η άποψη; Σαφέστατα ναι. Και μάλιστα ύβρις όπως επιγραμματικά την περιέγραψε ο πολύς Ευριπίδης στον Ιππόλυτο: «ύβρις τοδ’ εστί, κρείσσων δαιμόνων είναι θέλειν», δηλαδή «ύβρις είναι αυτό, να θέλεις να είσαι πιο δυνατός από τους θεούς». Και, βέβαια, ακόμη πιο βαριά ύβρις προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο, αν κανείς αναλογισθεί τη θεϊκή εντολή του «εργάζεσθαι» και «φυλάσσειν» την κτίση, στην προοπτική ότι, σωστή χρήση της κτίσης χωρίς ταυτόχρονη προστασία της δεν είναι δυνατή. 

Το κακό με τέτοια γραφόμενα - τα οποία παρεμπιπτόντως δημοσιεύονται και αναδημοσιεύονται σε διάφορα blogs και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και που μάλιστα συνοδεύονται από διθυραμβικούς επαίνους - είναι πως με αφορμή το τεράστιο μεταναστευτικό - προσφυγικό φαινόμενο, και πρόβλημα πια, σπέρνουν πανική παραφροσύνη. Σ’ ότι όμως αφορά στη μια από πολλές αιτίες της μετανάστευσης λαών, την κλιματική αλλαγή, εκείνο που εδώ με έμφαση οφείλουμε να σημειώσουμε είναι το εξής: είναι γνωστό ότι η πείνα που μαστίζει πολλές αφρικανικές χώρες, ως άμεση αιτία έχει την ξηρασία και τη ραγδαία ερήμωση γόνιμων εκτάσεων. Αυτό, κατά κύριο λόγο, οφείλεται στο γεγονός της αποδυνάμωσης της γης και την ταυτόχρονη ερήμωσή της που προκαλεί η μονοκαλλιέργεια ειδών που κατευθείαν απορροφά η καταναλωτική αγορά της Δύσης. Ο καλός πανεπιστημιακός δάσκαλός μου Ανέστης Κεσελόπουλος, σ’ ένα βιβλίο του για τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον, με αναφορές στο έργο του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, γράφει ότι «έτσι διαπιστώνεται το κυνικό φαινόμενο της αποστολής αποθεμάτων γαλακτόσκονης σε ετοιμοθάνατα παιδιά της Αφρικής, τη στιγμή που η γη τους, αντί να παράγει παραδοσιακές τροφές για τοπική χρήση, στειρώνεται με την μονοκαλλιέργεια ζωοτροφών προορισμένων να θρέψουν αγελάδες της Ευρώπης». 

Η κλιματική, λοιπόν, αλλαγή δεν είναι ένα «νέο εφεύρημα», που αναγκάζει ανθρώπους να ξεριζώνονται από την πατρογονική τους γη· απεναντίας είναι σημαντικότατο πρόβλημα που αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίζει ο άνθρωπος του 21ου αιώνα. Κι ένα από τα αποτελέσματά της θα είναι η μετανάστευση λαών, η οποία θα δημιουργεί περιβαλλοντικούς μετανάστες, που ραγδαία θα μετακινούνται από το Νότο προς το Βορρά. Πως αυτή τη μετανάστευση θα τη διαχειριστεί η Ευρώπη, καθώς φαίνεται, παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα. Εκείνο, όμως, που δια γυμνού οφθαλμού φαίνεται, είναι πως όλοι μας σχεδόν ζούμε με τον πανικό του φοβισμένου ζώου, που στα τυφλά τρέχει να σωθεί, έξω και πέρα από τους συνανθρώπους μας, χτυπώντας και ποδοπατώντας όποιον βρούμε μπροστά μας, με μόνο στόχο να σώσουμε το δικό μας κορμί. 

«… ίνα δή μηδαμή μηδείς αυτοίς ή δεσπότης», Πλάτων. Με αφορμή την εμπλοκή των μαθητών στις κινητοποιήσεις για το μεταναστευτικό – προσφυγικό φαινόμενο στη Λέσβο

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Η εμπλοκή των μαθητών στις αυριανές κινητοποιήσεις για το μεταναστευτικό – προσφυγικό φαινόμενο, κατά την ταπεινή μου γνώμη, γίνεται χωρίς προνοητικότητα και συνιστά λαϊκισμό – ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, τα τελευταία τριάντα χρόνια πολύ καλά μας τον διδάσκουν ουκ ολίγοι φωστήρες της πολιτικής. «Γνους πράττε» έλεγε o Πιττακός ο Μυτιληναίος, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, τουτέστιν: «να ενεργείς έχοντας γνώση». Στην προκειμένη περίπτωση, γνώση για το τι σημαίνει σχολείο. Σ’ όσους, λοιπόν, προσπαθούν να εμπλέξουν τους μαθητές στις κινητοποιήσεις, καλοπροαίρετα συστήνω να διαβάσουν ένα σημαντικό κατ’ εμέ βιβλίο, το βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη: Για το σχολείο.

Μπορεί ο παιδαγωγικός τομέας να είναι αμοιβαία συνυφασμένος με όλους τους υπόλοιπους τομείς της ζωής, το ανθρώπινο δυναμικό του όμως, δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για σκοπούς ενός καλοκουρδισμένου πολιτικού παιχνιδιού, ένθεν κακείθεν, κάθε κομματικού χρώματος.

Γι’ αυτό καίρια είναι η επισήμανση του Σταύρου Ζουμπουλάκη, που μας θυμίζει τα σοφά λόγια από την Πολιτεία του Πλάτωνος (563a-e): στο έδαφος της κολακείας των νέων δεν φυτρώνει η δημοκρατία αλλά η τυραννία. 

Το σκίτσο από το βιβλίο του: ΙΩΑΝΝΗ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗ. (2011). Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη. Αθήνα: Πεδίο, σ. 458.

Με αφορμή τα επτά μέτρα άμεσης δράσης για το μεταναστευτικό φαινόμενο

«Οι παραμεθόριοι ήταν γνωστές ανά τους αιώνες ως εργοστάσια εκτοπισμού και ταυτόχρονα σταθμοί ανακύκλωσης των εκτοπισμένων. Τίποτε διαφορετικό δεν πρέπει να αναμένεται από τη νέα, παγκόσμια εκδοχή τους – πλην ασφαλώς, της νέας, πλανητικής κλίμακας των προβλημάτων παραγωγής και ανακύκλωσης. Ας επαναλάβω: δεν υπάρχουν τοπικές λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα». 

ZYGMOUNT BAUMAN. (2006), Ρευστή Αγάπη. Για την ευθραυστότητα των ανθρώπινων δεσμών, μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, επιμέλεια σειράς Σταύρος Ζουμπουλάκης, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 233.

«Εγώ γυναίκα, η άνθρωπος» γιαγιά Μαρίτσα

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

«Εγώ γυναίκα, η άνθρωπος / ζητούσα το πρόσωπό Σου πάντοτε» και το βρήκα στο πρόσωπο του Άλλου, του Ξένου, του πρόσφυγα και του μετανάστη. Οι δύο παραπάνω στίχοι της Θεσσαλονικιάς ποιήτριας Ζωής Καρέλλη, έχω την ταπεινή γνώμη, ότι ταιριάζουν απόλυτα στη γιαγιά Μαρίτσα, που πριν λίγες ημέρες έφυγε από ετούτη τη ζωή, παίρνοντας μαζί της, στην αιωνιότητα, το πιο ακριβό δώρο που χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο, την α γ ά π η. Αγάπη που η ίδια γιαγιά Μαρίτσα απλόχερα έδωσε προς τον συνάνθρωπο, τον οποιονδήποτε συνάνθρωπο, μακριά από διάκριση φυλής, χρώματος, θρησκείας και πολιτισμού. 

Γνωστή σε πολλούς είναι η εικόνα αλληλεγγύης των τριών γιαγιάδων στη Σκάλα Συκαμινιάς, που στην αγκαλιά τους κρατούν ένα νήπιο προσφυγόπουλο, προσφέροντας του αυτό που ο πολύς Ρώσος θεολόγος και φιλόσοφος στοχαστής, Νικολάι Μπερντιάεφ έλεγε: «ο άνθρωπος δεν ζει για το ψωμί, αλλά ζει με το ψωμί και πρέπει όλοι να ‘χουν ψωμί. Μόνο όταν η κοινωνία αναδομηθεί έτσι που ο καθένας θα ‘χει ψωμί, τότε πια θα τεθεί το πνευματικό πρόβλημα ενώπιον του ανθρώπου με τη μεγαλύτερη οξύτητά του». Αυτό έκαμε η γιαγιά Μαρίτσα και τώρα, στην αιωνιότητα, στέκεται απέναντι στο Θεό δίχως εν ζωή να έχει παραγνωρίσει τον συνάνθρωπο. 

Η γιαγιά Μαρίτσα έκαμε πράξη εκείνη τη θεολογία που ως κεντρικό της νόημα έχει το εξής: ο Θεός θεωρεί ότι η φροντίδα του ανθρώπου για τον συνάνθρωπο είναι «ιεραρχικά ανώτερη από τη φροντίδα που προσφέρει ο άνθρωπος στον Θεό». Η γιαγιά Μαρίτσα, εν ζωή έκαμε πράξη τον κυριακό λόγο που θέλει την κοινωνία με τον άνθρωπο να μην περιορίζεται στην απλή διατύπωση μιας υπόδειξης, αλλά να προχωρά και στην περιγραφή του τ ρ ό π ο υ να δεξιώνεται τον κάθε άνθρωπο, εδώ τον πρόσφυγα και τον μετανάστη, να είναι κι αυτός πλασμένος από το Θεό. Με άλλα λόγια, η γιαγιά Μαρίτσα πήγε κόντρα σ’ όλους εκείνους που αρνούνται το παρών ετούτου του κόσμου, κόσμου που ο Θεός δεν είναι μόνο για ολίγους αλλά για όλους· πήγε κόντρα σε εκείνη τη μάντρα των «καθαρών», οι οποίοι καλά ταμπουρωμένοι και οργανωμένοι γύρω από τον εαυτό τους, δεν χάνουν την ευκαιρία να κλείνουν την πόρτα τους στον Άλλο, τον Ξένο κατά τον Γιάννη Ρίτσο, για να μείνουν αμόλυντοι. Κι όμως, ο ευαγγελιστής Ιωάννης εδώ είναι σαφής: «εάν αγαπώμεν αλλήλους, ο Θεός εν ημίν μένει και η αγάπη αυτού τετελειωμένη εν ημίν έστι». Ποιος, άραγε, μπορεί να διδάξει όλους αυτούς, τους τάχα πιστούς στον Χριστό, που φοβούνται ότι η χριστιανοσύνη τους κινδυνεύει από τον Άλλο, τον Ξένο; 

Η γιαγιά Μαρίτσα, νομίζω, ότι τους δίδαξε, τους άνοιξε φωτεινό δρόμο, κι ας μην ήξερε θεολογικά γράμματα. Με την αγάπη της προς τον συνάνθρωπο έδειξε πως όταν ο Ελληνισμός ειρηνικά συνυπήρχε με τους Άλλους, ρωμαλέα αναδείκνυε την ταυτότητά του, κρατώντας ακέραιη την εθνική συνείδηση και τον πολιτισμό του, ακέραιο κι αυτόν στους αιώνες. Τη γιαγιά Μαρίτσα, οφείλουμε να την θεωρούμε όλοι μ ά ν α  μ α ς, διότι μας έδειξε τον τρόπο να κουβαλάμε εκείνο το βαρύ αρχαίο μάρμαρο, όπως λέγει ο Γιώργος Σεφέρης, που δεν κουράζει τα χέρια μας, κάνοντάς το α γ ά π η.