«Μένει μόνο ανεξήγητη η εκπληκτικότερη πτυχή, που είναι η ίδια η προσωπικότητα του Κοσμά και οι ιστορικές της ρίζες: Από ποια σχολειά, ποιους δασκάλους, ποιόν εκκλησιαστικό περίγυρο άντλησε αυτός ο άνθρωπος, αφού όλες οι προϋποθέσεις της εποχής του λειτουργούσαν σε κατεύθυνση διαμετρικά αντίθετη προς τη δική του ποιότητα. Πως έφτασε να δίνει στις θεολογικές αλήθειες –για τον Τριαδικό Θεό, τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, την αδιάλειπτη “νοερά προσευχή”, τον έρωτα του Θεού για τον κάθε άνθρωπο- τη σάρκα της εμπειρικής αμεσότητας, την ενάργεια της άμεσης πράξης του καθημερινού βίου. Να αρθρώνει μιαν απτή αίσθηση της ευαγγελικής σωτηρίας, που μόνο στα κορυφαία κείμενα της πατερικής παράδοσης μπορεί κανείς να συναντήσει».
«Παραμένουν μόνο, πάντοτε ζωτικά επίκαιροι, οι δρομοδείχτες παραπομπής στην όντως ελληνικότητα – στην ελληνική ιστορική σάρκα του εκκλησιαστικού ευ-αγγελίου- οι κορυφαίες εκπλήξεις του ιστορικού κύκλου της παρακμής που τώρα ολοκληρώνεται: Ο πατριάρχης Ιερεμίας ο Β΄, ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Μακάριος Νοταράς, ο στρατηγός Μακρυγιάννης, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και οι συνεργοί της απρόσμενης ελληνικής ανθοφορίας στα τέλη της δεύτερης χριστιανικής χιλιετηρίδας».
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (1996). Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα. Αθήνα: Δόμος, σσ. 175-176, 489.
