Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
«Ο καθηγητής δούλευε σκυφτός απάνω στο γραφείο του, που φωτιζότανε δυνατά από το φως της λάμπας, ενώ το υπόλοιπο δωμάτιο έμεινε βυθισμένο στη σκιά. Μονάχα το τρίξιμο της πέννας του ακουγότανε μες στη σιγή της νύχτας. Διόρθωνε τα δοκίμιά του με τη σκέψη συγκεντρωμένη ολότελα στο θέμα και στην ορθογραφία και με κάποια ελαφριά και αδικαιολόγητη ανησυχία, κάποιο ακατανίκητο τρακ της δημοσιότητας, που τον κατείχε σε τέτοιες στιγμές, σαν έμελλε να τυπωθεί κάτι δικό του και συλλογιζότανε το ανεπανόρθωτο – μήπως του ξέφυγε κανένα lapsus calami, κανένα σφάλμα στις παραπομπές, καμμιά ασυνείδητη και κρυμμένη αντίφαση, από κείνες που τις γράφεις δίχως να το ξέρεις και φανερώνουνται αναιδέστατα αφού κυκλοφορήσει σε βιβλίο και τις βλέπει πια όλος ο κόσμος…»· Γιώργος Θεοτοκάς. (2005). Αργώ, τ. Α΄. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, [δέκατη ένατη έκδοση], σ. 135.
Όποιος παρακολουθεί την ιστορία του βιβλίου, από την αρχαιότητα (με τον τεράστιο όγκο των χειρογράφων), μέχρι την περίοδο της Αναγέννησης (με την ανακάλυψη της τυπογραφίας) και από εκεί ως τις μέρες μας, σίγουρο είναι ότι θα πέσει πάνω στον γνωστό «δαίμονα του τυπογραφείου», έκφραση νεωτερική, γνωστή σ’ όσους ασκούνται στη γραφή και την ανάγνωση. Σ’ αυτόν, λοιπόν, τον «δαίμονα», φορτώνουμε πλείστα όσα σχετίζονται με τη συγγραφή και την έκδοση των βιβλίων. Φορτώνουμε τις λεκτικές, γραμματικές και συντακτικές αστοχίες των συγγραφέων, των μεταφραστών, των τυπογράφων, των φωτοστοιχειοθετών, των σελιδοποιών, των επιμελητών, εν τέλει των διορθωτών. Σπάνια βρίσκει κανείς ένα βιβλίο που να μην το βαραίνουν ορθογραφικά και τυπογραφικά λάθη. Ακόμη και ο πολύς Έκτωρ Κακναβάτος, σημαντικότατος ποιητής του 20ου αιώνα, λέγεται πως στην έκδοση των ποιητικών του συλλογών, ήταν τόσο τελειομανής, που δεν δίσταζε κάποιες από αυτές να τις πετάει στο καλάθι των αχρήστων, όταν διαπίστωνε πως μια λέξη ήταν τονισμένη με οξεία αντί για βαρεία. Παραξενιά θα πει κάποιος. Νομίζω πως όχι. Όταν η σχέση σου με τη γραφή, το βιβλίο και τον εκδοτικό οίκο που συνεργάζεσαι – εδώ οι εκδόσεις Κείμενα όπου κυκλοφορούσε τα ποιήματά του ο Κακναβάτος, για το ελληνικό βιβλίο τολμώ να πω ότι υπήρξαν οι πιο σημαντικές - είναι σχέση «ερωτική», έχω την ταπεινή γνώμη πως οφείλεις να αντιμετωπίζεις έτσι την έκδοση ενός βιβλίου. Κι ας σε πουν παράξενο, τελειομανή.
Πρόκειται, λοιπόν, για τα περίφημα lapsus calami (παραδρομή της πέννας) ή, τα erratum (παροράματα), που έλεγαν και οι Λατίνοι, τα οποία κανείς δεν μπορεί να αποφύγει, όσο τελειομανής κι αν είναι. Έτσι, ετούτα τα λεκτικά σφάλματα, αυτές οι αβλεψίες, οι πολλές κρυμμένες αντιφάσεις στο γραπτό λόγο, ακολουθούν για πάντα τον συγγραφέα, τον επιμελητή, τον διορθωτή αφού, βέβαια, δημοσιευθεί αυτό που έχει γράψει ή έχει επιμεληθεί. Σ’ αυτήν την περίπτωση επιθυμώ να κάμω μια προσωπική εξομολόγηση: χωρίς να διεκδικώ το ρόλο εκείνου του ήρωα του Γκόγκολ που νόμιζε πως μετείχε της σοφίας απλώς και μόνον επειδή αγαπούσε τη μελέτη και τη συγγραφή, οφείλω να πω ότι πριν δύο σχεδόν χρόνια είχα επιμεληθεί το βιβλίο ενός ξεχωριστού στην πνευματική ζωή της Μυτιλήνης φιλολόγου καθηγητή. Στις πολλές διορθώσεις των δοκιμίων που έκαμα, επισήμανα πόσο δύσκολη δουλειά θα είχε ο εκδότης για να φέρει εις πέρας την έκδοση εκείνου του ωραίου βιβλίου. Δυστυχώς, όμως, οι διορθώσεις μου δεν ελήφθησαν υπόψη, με αποτέλεσμα να εκδοθεί ένα βιβλίο που, εκ των υστέρων, διαπίστωσα ότι η δουλειά μου ως διορθωτή και επιμελητή είχε τραβήξει για τα καλά τον ανήφορο των lapsus calami…
