Για το Ολοκαύτωμα

Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ, μαθητής της Α΄ Λυκείου του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, διάβασε το βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη, Για το Ολοκαύτωμα, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2018 και γράφει για αυτό:

27 Ιανουαρίου Διεθνής Ημέρα Μνήμης στην εκατόμβη Εβραίων, που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Με αφορμή αυτό το γεγονός διάβασα την ομιλία του συγγραφέα Σταύρου Ζουμπουλάκη, που εκφωνήθηκε στις 27 Ιανουαρίου του 2018 στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, με τίτλο: Για το Ολοκαύτωμα. Ο κύριος Ζουμπουλάκης που γεννήθηκε το 1953 στη Συκιά Λακωνίας μπορεί να θεωρηθεί ένας καταξιωμένος φιλόλογος, καθώς εκτός από το ότι έχει σπουδάσει Νομική και Φιλολογία στην Αθήνα και Φιλοσοφία στο Παρίσι, αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου - Κριτικής για το βιβλίο του Υπό το φως του μυθιστορήματος.

Στη συγκεκριμένη ομιλία του Για το ολοκαύτωμα περιλαμβάνει πολλά στοιχεία για αυτό το ιστορικό ζήτημα και αναφέρει πολλές αλήθειες όπως ότι, η ναζιστική θηριωδία προς τον εβραϊκό λαό δεν ήταν αποκλειστικά επινόηση του ναζισμού αλλά αποτέλεσε προέκταση ενός ιστορικού ευρωπαϊκού αντισημιτισμού. Ο αντιϊουδαϊσμός ήταν και είναι η σκοτεινή πλευρά της Ιστορίας στα βάθη των αιώνων και δεν αποτελεί ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο μόνο του 20ού αιώνα. Όπως αναφέρει ο ομιλητής «ο ναζισμός δεν επινόησε τον αντισημιτισμό, τον βρήκε έτοιμο» και τον οδήγησε στα άκρα, στον αφανισμό του εβραϊκού στοιχείου με τη θανάτωση του, ώστε ο κόσμος να απαλλαγεί οριστικά από αυτό το «μίασμα», (σσ. 18-19).

Μου προκάλεσε εντύπωση και συνάμα θλίψη μία σημαντική και ταυτόχρονα τραγική επισήμανση του συγγραφέα. Αναφέρω ακριβώς τα λόγια του: «Το έγκλημα της εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης δεν έγινε από μόνο του. Το έκαναν άνθρωποι. Οι άνθρωποι αυτοί δεν ήταν μόνο τα στελέχη του ναζιστικού κόμματος, τα ES ES και κάποια άλλα τέρατα, ήταν οι κανονικοί άνθρωποι της γερμανικής κοινωνίας, καλοί οικογενειάρχες, προικισμένοι επαγγελματίες, ευσυνείδητοι υπάλληλοι. Το έγκλημα έγινε με την ενεργό συμπαράσταση ή την ενοχή αδιαφορία όλης της γερμανικής κοινωνίας», (σ. 14). Και όχι μόνο της γερμανικής κοινωνίας. Όπως σε κάθε έγκλημα υπήρχαν και συνεργοί, εδώ οι φασίστες και οι αντισημίτες άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πολωνία. Τους 1.600 κατοίκους του Γεντβάμπνε δεν τους σκότωσαν οι Γερμανοί αλλά οι συγχωριανοί τους με το πιο άγριο τρόπο: «με μαχαίρια δρεπάνια ρόπαλα πέτρες και τους περισσότερους τους έκαψαν ζωντανούς μέσα σε μία αποθήκη», (σ. 15).

Όπως αναφέρει ο ομιλητής το Ολοκαύτωμα δεν είναι κάτι που συνέβη αλλού, μακριά και πέρα, χιλιάδες χιλιόμετρα έξω από τα σύνορα μας. Συνέβη και στον τόπο μας, δίπλα μας. Το 1941 οι Εβραίοι στην Ελλάδα ήταν γύρω στις 75 με 80 χιλιάδες από αυτούς 62 με 65 χιλιάδες εξοντώθηκαν, αφού οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα θανάτου. Όμως, αξίζει να αναφερθεί και η περίπτωση της Ζακύνθου, όπου από τους 275 Εβραίους του νησιού σώθηκαν και οι 275 διότι κινητοποιήθηκαν έγκαιρα θρησκευτικοί, πολιτικοί και στρατιωτικοί παράγοντες του νησιού αλλά και η τοπική κοινωνία.

Ο ομιλητής, τελειώνοντας την ομιλία του καταλήγει σε δύο σημαντικά συμπεράσματα. Το πρώτο είναι ότι, κανείς δεν μπορεί να είναι προφυλαγμένος από το κακό της αβέβαιης, ρευστής και αντιφατικής ανθρώπινης φύσης, και το δεύτερο ότι η παθητικότητα μπροστά στο κακό δεν είναι μία ηθικά ουδέτερη στάση, μία και αφήνει το κακό να κυριεύει. Ηθικά επιλήψιμος δεν είναι μόνο αυτός που διαπράττει το κακό αλλά κι αυτός που το παρατηρεί αμέτοχος.

Ο αντισημιτισμός είναι ένα φαινόμενο που εκφράζει όλες τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα μιας κοινωνίας, που όσο πιο ανεπτυγμένη κι αν είναι, η βαρβαρότητα πολλές φορές εκφράζεται πιο έντονα. Στο χέρι του καθενός από εμάς είναι να επιλέξει να μην είναι παθητικός δέκτης ακραίων καταστάσεων αλλά ενεργός και σωστά σκεπτόμενος πολίτης, για να μην ζήσουμε ποτέ ξανά ποια τέτοια φαινόμενα.

Η ΜΥΡΤΩ – ΒΑΡΒΑΡΑ ΣΩΤΗΡΧΕΛΛΗ & Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΤΖΑΝΗΣ, μαθήτρια και μαθητής της Α΄ Λυκείου του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου διάβασαν το βιβλίο της Ξένιας Κουναλάκη, Ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2019 και γράφουν για αυτό:

Με αφορμή την Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος μάς δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσουμε το βιβλίο της συγγραφέως και αρθρογράφου της εφ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Ξένιας Κουναλάκη, Ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα. Στο βιβλίο, που είναι μια ομιλία της κας Κουναλάκη η οποία έγινε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννίνων, με αφορμή την Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος, σκιαγραφείται το φαινόμενο του αντισημιτισμού στην Ελλάδα. Με ευσύνοπτο τρόπο η συγγραφέας αναφέρεται στις ρατσιστικές απόψεις ή ακόμα και στην άσκηση βίας κατά ανθρώπων εβραϊκής καταγωγής ή θρησκεύματος. 

Υπάρχει σήμερα πληθώρα παραγόντων στην Ελλάδα που διατηρούν ζωντανές αυτές τις απόψεις και τις μεταδίδουν στις νεότερες γενιές. Κύριος παράγοντας αυτού του γεγονότος είναι η ανικανότητα πολλών Ελλήνων πολιτών να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα. Γεγονός το οποίο αποδίδεται με στερεότυπα και με οπισθοδρομικές αντιλήψεις που εξακολουθούν να υφέρπουν στην κοινωνία μας. Η συνεχής και άσκοπη αναφορά στο Ολοκαύτωμα από πολιτικά πρόσωπα, με απώτερο σκοπό την επίτευξη των στόχων τους, ως αποτέλεσμα έχει να μας κάνουν απαθείς έναντι του τόσο σημαντικού αυτού ιστορικού γεγονότος, το οποίο, δυστυχώς, εμείς οι μαθητές να μην το γνωρίζουμε ούτε να το διδασκόμαστε στο σχολείο ή, αν το διδασκόμαστε, αυτό να γίνεται με θολές και ασαφείς εικόνες για όσα έγιναν. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε πως, ακόμα και το μάθημα των Θρησκευτικών, παραγκωνίζει τις υπόλοιπες θρησκείες ωθώντας τους αλλόθρησκους μαθητές στο περιθώριο.

Συνοψίζοντας, οι παραπάνω λόγοι συντελούν στην άγνοια μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας για το Ολοκαύτωμα. Με αποτέλεσμα να μην αντιδρούμε σε όσα αρνητικά για αυτό γίνονται και λέγονται.

ΣΧΟΛΙΟ: Οι δύο παραπάνω βιβλιοπαρουσιάσεις διαβάστηκαν στην Αίθουσα Τελετών του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο ενός μικρού αφιερώματος στην 27η Ιανουαρίου: Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Ως διδάσκων στο μάθημα των Θρησκευτικών στο Λύκειο, θεώρησα χρέος μου να δώσω την ευκαιρία σε μαθητές μου να διαβάσουν δύο σύντομα βιβλία που αναφέρονται στον ολικό διωγμό και τη γενοκτονία των Εβραίων από τους ναζί. Στόχος μου, ευθύς εξ αρχής, ήταν να αναπτύξουν ιστορικό και θεολογικό κριτήριο που άμεσα σχετίζεται με το Ολοκαύτωμα, ως γεγονότος μοναδικού καθολικής σημασίας. Στέκομαι ιδιαίτερα στο θεολογικό κριτήριο υιοθετώντας αυτό που σε ένα άρθρο του γράφει Θανάσης Ν. Παπαθανασίου: «Με δεδομένη την ευθύνη που συνεπάγεται η ιδιότητα του ποιμένα, - [και του εκπαιδευτικού - παιδαγωγού θα ΄λεγα· με πλάγια γραφή η υπόμνηση δική μου] - ιερωμένος που ερωτοτροπεί με τον ναζισμό θα πρέπει να απαλλαγεί από το βάρος του Ευαγγελίου: ή να αποχωρήσει ο ίδιος εντίμως από την Εκκλησία, ή η Εκκλησία να αναγνωρίσει ότι ο εν λόγω δεν αποτελεί μέλος της», στο: «Σημεία εθνικοσοσιαλισμού στην ελλαδική Εκκλησία;», Σύναξη, τχ. 125 (Ιανουάριος – Μάρτιος 2013), 25.

Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας