Οι δύο εκδοχές της Ιστορίας

«Οι δύο από τις εκδοχές για ό,τι είναι δυνατόν να θεωρηθεί σήμερα ως “ιστορία” – εκδοχές τις οποίες απλώς σκιαγραφήσαμε και μόνον υπαινικτικά κρίναμε – παρουσιάζουν την ακόλουθη διαφορά, τούτην εδώ: η μία - η ελληνική - χριστιανική – είναι θεμελιωμένη στην παραδοχή του “αρρήτου” και στην εκ μέρους του ανθρώπου αναγνώριση του γεγονότος ότι η δια της λογικής πρόσβαση στην “ουσία” του “αρρήτου” είναι ένα εγχείρημα εξ ορισμού ατελέσφορο· η άλλη – δηλαδή εκείνη του ιστορικού υλισμού – παραπέμπει αδιάκοπα σε μιάν “αντικειμενική” και πάντα κλεισμένη μέσα στα όρια του “φυσικού” “αλήθεια”, της οποίας η κατοχή παρέχει αυτομάτως το δικαίωμα της παρέμβασης (συχνά με “όλα τα μέσα”) στη λεγόμενη σφαίρα της κοινωνικής πράξης με την πρόθεση να εκτραπούν τα πάντα προς μια και μοναδική κατεύθυνση· η μια πάλι – η ελληνική - χριστιανική – είναι σαν πλασμένη από χέρι αόρατο σε μια πολυαίωνη διαδρομή, στην οποία έχουν κατισχύσει διαδοχικά ποικιλόμορφα και εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους κοινωνικά και πολιτικά καθεστώτα· η άλλη πάλι – δηλαδή εκείνη του ιστορικού υλισμού – είναι κατασκευασμένη από τον νου ορισμένων, οπωσδήποτε ιδιοφυών ανθρώπων, όμως δεν παύει να υφίσταται - όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα ανθρώπινα – την επενέργεια την αναπόφευκτη του νόμου της γέννησης, της ανάπτυξης και της φθοράς· η μια τέλος – η ελληνική - χριστιανική -, με το να αναγάγει τον ανθρώπινο λόγο και την ανθρώπινη πράξη, σε κάτι το μη λογικά καθορισμένο και μη κωδικοποιημένο, σώζει διαρκώς το στοιχείο και της τραγικότητας και της ελευθερίας σε κάθε κρίσιμη ανθρώπινη εκλογή, ενώ συνάμα, το μυστικό στοιχείο που ενέχεται στα γεγονότα της ύπαρξης, του έρωτος και του θανάτου, κατά κανέναν τρόπο δεν αναιρείται ούτε εξοστρακίζεται αλλά πάντοτε συνανήκει στη ζωή τούτη, που, κατά τον Schmemann, “δόθηκε στον άνθρωπο για να είναι ένα μυστήριο της παρουσίας του Θεού, για να είναι κοινωνία με τον Θεό”· η άλλη, τέλος – δηλαδή εκείνη του ιστορικού υλισμού -, με το να θεσπίζει για τον ανθρώπινο λόγο και την ανθρώπινη πράξη ως κριτήριο της αλήθειας ή της αξίας τους κάτι το φαινομενικά συγκεκριμένο, όπως αυτό οριοθετείται από την παραδοχή ότι η εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας διέπεται απόλυτα από “αντικειμενικούς” και επιδεκτικούς έλλογης περιγραφής “νόμους”, απολήγει συχνά και στη θέσπιση μιας εξουσιαστικής αρχής η οποία αποφαίνεται και γνωμοδοτεί για την εκάστοτε πολιτική “αλήθεια-οδηγό” της ανθρώπινης πράξης – “αλήθεια-οδηγό”, την οποία επιβάλλει τελικά».

ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΑΔΑΚΗΣ. (1999). Δύο εκδοχές της Ιστορίας. Αθήνα: Αρμός, σσ. 38-40.