Σημαντικές διάκρισεις δύο μαθητών του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου στον Διεθνή Μαθητικό Διαγωνισμό Λογοτεχνίας και Ζωγραφικής σε Ελληνόφωνα και Ξενόγλωσσα Σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (Δ.Ε.Φ.Ν.Κ.) είναι ένα ανεξάρτητο διεθνές πολιτιστικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Ιδρύθηκε το 1988 στη Γενεύη, παρουσία της Ελένης Καζαντζάκη, του Γιώργου Ανεμογιάννη, ιδρυτή του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, και του τωρινού της Προέδρου και Πρεσβευτή Ελληνισμού Γιώργου Στασινάκη. Ο κύριος σκοπός του είναι η προώθηση –με διάφορους τρόπους και ιδιαίτερα με μελέτες– του έργου και της σκέψης του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957). Εκδίδει την ετήσια επιθεώρηση «Le Regard crétois / Η Κρητική Ματιά», η οποία περιέχει άρθρα και μελετήματα, ανέκδοτα κείμενα του συγγραφέα σε τέσσερις γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, αγγλικά, ισπανικά), βιβλιοπαρουσιάσεις και κριτικές. Εκδίδει, επίσης, το τετραμηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο «Synthesis» σε οκτώ γλώσσες. Σήμερα, 34 χρόνια μετά, δραστηριοποιείται σε 1312 χώρες και στις πέντε ηπείρους και έχει πάνω από 9.000 μέλη που αγαπούν τον Κρητικό συγγραφέα και διαβάζουν το έργο-του.

Η Δ.Ε.Φ.Ν.Κ., βασίζεται στον ανθρώπινο παράγοντα και βρίσκεται πάντα κοντά στους νέους. Γι’ αυτόν τον λόγο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και διοργανώνει εκδηλώσεις σε σχολεία και πανεπιστήμια. Έχει διοργανώσει πολλούς διαγωνισμούς για νέους στις εξής χώρες: Αίγυπτο, Αυστραλία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Ελβετία, Ελλάδα, Καναδά, Κύπρο, Σερβία και Τουρκμενιστάν. 

Με τη συμπλήρωση, το 2023, 35 ετών από την ίδρυσή της και τα 140 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα, ποιητή και στοχαστή, η Δ.Ε.Φ.Ν.Κ., διοργάνωσε Διεθνή Μαθητικό Διαγωνισμό Λογοτεχνίας και Ζωγραφικής. Σκοπός του διαγωνισμού ήταν η ενασχόληση των μαθητών/τριών με την προσωπικότητα του Νίκου Καζαντζάκη μέσα από τη ζωή και τη μελέτη του έργου-του.

Στόχοι του διαγωνισμού ήταν να διευρυνθούν και να ενισχυθούν:

• Η επαφή με τη Λογοτεχνία, Ιστορία, Γεωγραφία, Τέχνες και άλλες επιμέρους επιστήμες, που προκύπτουν μέσα από αυτές και προωθούν τη διαθεματικότητα.
• Ο εντοπισμός πολιτιστικών στοιχείων και παραδόσεων διαφόρων εποχών.
• Η γλωσσική έρευνα, η καλλιτεχνική δημιουργία, η καλλιέργεια της φαντασίας, της πρωτοβουλίας και επομένως η ενίσχυση της προσωπικότητας.
• Η εκτίμηση και αναγνώριση της τεράστιας συνεισφοράς του Νίκου Καζαντζάκη στα Γράμματα και τις Τέχνες.
• Η ενθάρρυνση της φιλαναγνωσίας.

Σύμφωνα με τον Κανονισμό, ο Διαγωνισμός αφορούσε τη Λογοτεχνία (ποίηση και πεζό λόγο) και τη Ζωγραφική με την παρακάτω θεματολογία:

• Ποίηση. Το ποίημα να είναι εμπνευσμένο από τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
• Πεζογραφία. Κείμενο ελεύθερο σε οποιαδήποτε μορφή πεζού λόγου πάντα γύρω από την προσωπικότητα και το έργο-του.
• Ζωγραφική. Θέμα εμπνευσμένο από το έργο-του (τοπίο, μνημείο, πορτρέτο του συγγραφέα ή κάποιου ήρωά του κ.ά.), σημειώνοντας το σχετικό απόσπασμα.

Ο Διαγωνισμός απευθύνονταν σε μαθητές και μαθήτριες ελληνόφωνων ή ξενόγλωσσων, δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ηλικίας 13-18 ετών. Η συμμετοχή ήταν ατομική και κάθε διαγωνιζόμενος μπορούσε να υποβάλει έργο μόνο σε ένα από τα τρία προαναφερόμενα θέματα. Η γλώσσα του έργου μπορούσε να είναι ελληνική ή γαλλική ή αγγλική ή ισπανική ή γερμανική.

Στον εν λόγω Διαγωνισμό, από το Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, επτά μαθητές και μαθήτριες συμμετείχαν με πρωτότυπα έργα-τους. Τέσσερεις με έργα ζωγραφικής, δύο με δοκίμιο και ένας με ποίημα. Συγκεκριμένα, η Μαρία – Πηνελόπη Πασπάτη, μαθήτρια της Γ’ Λυκείου και από εφέτος φοιτήτρια στη Σχολή Κινηματογράφου ΑΠΘ κατέκτησε το 1ο Βραβείο στη ζωγραφική και ο Παναγιώτης Κατζάνης, μαθητής της Β’ Λυκείου ήταν επιλαχών στην ποίηση.

Παρακάτω δημοσιεύω όλα τα έργα των συμμετεχόντων - συμμετεχουσών μαθητών/τριών. Όσον αφορά στα έργα ζωγραφικής το καθένα συνοδεύει και σύντομο επεξηγηματικό κείμενο.

ΟΤΑΝ ΝΥΧΤΩΝΕΙ, ΤΗ ΖΩΗ ΦΩΤΙΖΕΙ Η ΤΕΧΝΗ

«Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια»· Ασκητική.

«Γιατί πιστεύοντας με πάθος κάτι που δεν υπάρχει ακόμα, το δημιουργούμε… ανύπαρχτο είναι ό,τι δεν πεθυμήσαμε αρκετά, ό,τι δε ποτίσαμε αρκετά με το αίμα-μας, για να μπορέσει να πάρει ανάκαρα να δρασκελίσει το σκοτεινό κατώφλι της ανυπαρξίας».

Τα παραπάνω αποσπάσματα από το βιβλίο του Καζαντζάκη Ασκητική ήταν η έμπνευση για τη ζωγραφιά-μου. Μέσα απ' όλα τα έργα του αναδύεται η φλόγα της δημιουργίας, η φλόγα που δίνει ζωή στους χαρακτήρες, τους εξυψώνει από το χαρτί και τους δίνει υπόσταση. Η φλόγα δηλώνει το πάθος και την ανάγκη για ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων, για μοίρασμα ψυχής. Από τις λευκές σελίδες ξεχύνεται φως, που δίνει χρώμα και βάθος στην πραγματικότητα. Φωτίζει ακόμα και το πρόσωπο, τον κόσμο του ίδιου του καλλιτέχνη - δημιουργού. Στο έργο του Καζαντζάκη αναδεικνύονται οι επιθυμίες, ο πόνος, οι ευαισθησίες και οι αδυναμίες του ανθρώπου, που αποτελούν κοινό βίωμα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Μαρία - Πηνελόπη Πασπάτη· (1ο Βραβείο στη Ζωγραφική).

Ο ΔΙΚΟΣ ΜΟΥ ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

Του Παναγιώτη Κατζάνη. Α΄ Λυκείου· (Επιλαχών στην Ποίηση)

Κάτω στην Κρήτη

σ' ένα καλύβι

γνώρισα ένα γεροντάκι

που το λέγαν Καζαντζάκη.

Μου μίλησε για τη ζωή και τα ταξίδια,

μοιάζαν τόσο ψεύτικα και τόσο αληθινά,

είπε για βραχόκηπους στην Ανατολή

και τον Οδυσσέα στην Ανταρκτική,

ιστορίες μέσα από την Κνωσό

και τον Μέγα Αλέξανδρο.

Είπε για του ανθρώπου την φύση

που σταυρώνει τον Χριστό στην Λυκοβρύση,

για θνητούς και για θεούς

με χιλιάδες πειρασμούς

και για δολοφόνους, αδερφοφάδες

που σκοτώνουν μέχρι και παπάδες.

Έλεγε, έλεγε δεν σταματούσε

άραγε ποιά μούσα τον ωθούσε;

Όμηρε που είσαι να δεις τους απογόνους

που έσπειρες μέσα στους χρόνους.

Είπε για τον έρωτα,

τον όφη και το κρίνο

άκουγα χωρίς να κρίνω

για ψυχές σπασμένες, απομονωμένες

στο ίδιο τους το σώμα νιώθαν ξένες.

Είπε για τον Ζορμπά

Αλέξη στ' όνομά

που χόρευαν ως το πρωί

κι όνειρα κάνανε μαζί.

ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Κανένας άλλος λογοτέχνης δεν αγαπήθηκε και ταυτόχρονα δεν πολεμήθηκε στην εποχή-του όσο ο Νίκος Καζαντζάκης. Προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ εννέα φορές αλλά δεν το πήρε καμία. Τα έργα-του, όμως, του συγγραφέα που μεταφράστηκε σε περισσότερες γλώσσες από κάθε άλλο Έλληνα, εξακολουθούν να μας ταξιδεύουν σε τόπους αλαργινούς και ιδέες διαχρονικές, να εμπνεύουν και να θαυμάζονται σε όλο τον κόσμο.

Προσωπικά αρκετά έργα-του με ενέπνευσαν με πολλούς τρόπους: Ένας από αυτούς είναι ότι ο κορυφαίος Κρητικός είναι γνωστός για τις ζωντανές και λεπτομερείς περιγραφές τόπων και πολιτισμών. Ενδεικτικά, τα μυθιστορήματά του «Καπετάν Μιχάλης», «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» και «Ο Τελευταίος Πειρασμός», ταξιδεύουν τους αναγνώστες στην Ελλάδα, την Αίγυπτο, την Ιερουσαλήμ και άλλες τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο. Μέσω της γραφής-του, ο Καζαντζάκης μάς μεταφέρει σε αυτά τα μέρη, επιτρέποντάς μας να γνωρίσουμε τις εικόνες, τους ήχους και τις μυρωδιές-τους, καθώς και τα έθιμα και τις πεποιθήσεις των ανθρώπων που τα κατοικούν.

Επιπλέον, στα έργα-του ο Καζαντζάκης συχνά ασχολείται με θέματα πνευματικής και προσωπικής ανακάλυψης. Οι χαρακτήρες-του ξεκινούν συχνά ταξίδια αυτοανακάλυψης και φώτισης, τα οποία μπορούν να εμπνεύσουν τους αναγνώστες και να τους προβληματιστούν για τις δικές-τους ζωές και αξίες. Ακολουθώντας τα ταξίδια αυτών των χαρακτήρων, οι αναγνώστες ενθαρρύνονται να ξεκινήσουν τις προσωπικές-τους αναζητήσεις για αυτοβελτίωση, οι οποίες θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν σε νέα και άγνωστα μέρη, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά.

Τέλος, τα έργα του Καζαντζάκη συχνά πραγματεύονται διαχρονικά θέματα και ερωτήματα για την ανθρώπινη υπόσταση, όπως η φύση του καλού και του κακού, το νόημα της ζωής, το Θεό και την αναζήτηση σκοπού και εκπλήρωσης της ζωής. Με την ενασχόληση με τέτοια θέματα, οι αναγνώστες μπορούν να αποκτήσουν μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού τους και του κόσμου γύρω τους, κάτι που θα μπορούσε να τους εμπνεύσει να εξερευνήσουν νέες προοπτικές και τρόπους ζωής.

Στο πίνακα ζωγραφικής-μου με ενέπνευση τη θάλασσα, την ελιά, το φάρο, το ανοιχτό βιβλίο -με αποσπάσματα από τον «Καπετάν Μιχάλη»-, την αγνή ψυχή του παιδιού αποτυπώνω το ταξίδι της αναζήτησης και της αυτογνωσίας. Είναι μερικά από τα στοιχεία που συμπεριέλαβα στον πίνακά-μου, προσπαθώντας να εκφράσω με εικόνα το μεταμορφωτικό ταξίδι στην ανθρώπινη εμπειρία, την εξερεύνηση της οικουμένης, με εφόδια τη συμπόνια, την ενσυναίσθηση, την αμφισβήτηση, την περηφάνεια, την αντίσταση, το θάρρος, την ειλικρίνεια, την ανθεκτικότητα και την απόλυτη ελευθερία.

Ποιος άλλος εξάλλου έκανε πράξη μέσα από τη ζωή και το έργο-του την εμβληματική ρήση που χαράχθηκε στον τάφο-του: «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος» και λάμπει σα φάρος αφύπνισης και αλήθειας ακόμη και μετά θάνατον;

Ελένη Βερβέρη. Β' Λυκείου· (Αναμνηστικό Δίπλωμα Συμμετοχής).

Ουρανία Νείρου. Γ΄ Λυκείου, από εφέτος φοιτήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα ΕΚΠΑ· (Αναμνηστικό Δίπλωμα Συμμετοχής).

Άρης - Δημήτρης Μαλάνος· (Αναμνηστικό Δίπλωμα Συμμετοχής).

«Ας είναι καλά ο Θεός που έκαμε τις Κυριακές»[1]

Γράφει η Παρασκευή Κουγκούλιου. Α΄ Λυκείου· (Αναμνηστικό Δίπλωμα Συμμετοχής).

Ο ήλιος, εκείνος που αντίθετα με τους φτωχούς ανθρώπους, δεν περιμένει κάποιον να τον καλέσει αλλά «αναδύεται» μονάχος-του, εκείνος που δεν επηρεάζεται από παρακάλια, εκείνος που δεν κρατάει ποτέ κακία, πάντα λάμπει. Είναι εκεί, πίσω από τα σύννεφα. Είναι εκεί, πίσω από τη δυστυχία, την ατυχία, την αποτυχία, πάντα λαμπερός, φωτεινός με όλα του τα κάλλη. Ο ήλιος, ένας ήλιος αλλιώτικος αλλά συνάμα ολόιδιος με τον χτεσινό, ίδιος όσο το σήμερα με το χτες και διαφορετικός όσο διαφέρει το παρόν από το παρελθόν, πρόβαλε από τη θάλασσα.

Η θάλασσα, μια θάλασσα ρυτιδιασμένη από το φιλί του ανέμου, φωτίστηκε από το φως του ηλίου κι όλες οι πτυχώσεις-της λάμψανε σα χιλιάδες πυγολαμπίδες να ‘χαν απλωθεί με το χέρι Του στη τραχιά επιφάνειά της, δημιουργώντας ένα από τα ομορφότερα έργα τέχνης. Τα κύματα ψιθύριζαν την είδηση, ο γέρος ωκεανός το είχε προφητέψει κι οι άσπροι γλάροι που κρυφάκουγαν μια αιωνιότητα, μετέφεραν τις ειδήσεις, πετώντας παρέα με τον άνεμο, παρέα με την ελπίδα, στον πολύχρωμο ουρανό.

Ο ουρανός πλημμυρισμένος από σύννεφα, πλημμυρισμένος από χιλιάδες χρώματα. Ήταν λες κι ένας καλλιτέχνης θύμωσε και κουράστηκε, θέλησε να πετάξει τις μπογιές-του και να υποκύψει σ’ αυτά που όλοι του 'λεγαν να τα παρατήσει. Πέταξε τις μπογιές-του στο πάτωμα και τις τσαλαπάτησε με μανία ώσπου να πόδια-του μάτωσαν κι έτρεξε το αίμα κατακόκκινο από τις πληγές. Τον είδε τότε Εκείνος, είδε την απελπισία-του και πριν μαζί-του τον πάρει, έβαλε στον ουρανό τον τελευταίο-του πίνακα που έφερε το όνομα: «Το κύμα της παραλίας».

Η παραλία ήταν έρημη, στον ήχο της θάλασσας αιώνια κοιμισμένη. Κανείς δεν περπατούσε, μονάχα οι γλάροι πετούσαν. Η άμμος έλαμπε κι αυτή, κλέβοντας λίγο από το φως του ηλίου καθώς ο άνεμος τη σήκωνε, την αναστάτωνε, την ανακάτευε. Ο άνεμος κι η άμμος έπαιζαν μαζί σαν δυο νέα παιδιά τρελά ερωτευμένα. Κι ο ήχος τότε ακούστηκε, ο ήχος, ο γνωστός ήχος σ’ όλη τη πλάση, ο ήχος ο απαράλαχτος που κανείς δεν αμφισβητούσε, ο ήχος από το καμπαναριό.

Το καμπαναριό της μεγάλης εκκλησίας ξεχώριζε, φάνταζε ψηλότερο από όλα τα σπίτια, από όλα τα κτήρια, από όλους τους μιναρέδες λες και έφτανε το ταβάνι του ουρανού. Ήταν μες στην μεγάλη αυλή της εκκλησιάς, που συγκριτικά με το εσωτερικό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί όχι μονάχα μεγάλη αλλά τεράστια. Έτσι, που, οι περισσότεροι πιστοί καθόντουσαν όρθιοι στα πεζούλια ενώ μονάχα οι γηραιότεροι κι οι γυναίκες βρίσκονταν στο εσωτερικό-της, όλοι εκεί κοντά, μαζεμένοι, να ακούσουν τα λόγια του παπά.

Ο παπάς ήταν ένας ψιλόλιγνος γέρος, τόσο γέρος, που δεν θα περίμενε κανείς μήτε να ζει μήτε να ψέλνει. Κι όμως η φωνή-του τρυφερή, γλυκιά και δυνατή ηχούσε κάθε Κυριακή ζεσταίνοντας τις καρδιές με το λόγο του Θεού και κάνοντάς τες να συλλογιστούν γιατί χτυπάνε, για ποιον χτυπάνε οι καμπάνες, ενώ το μυαλό αδειάζει και γεμίζει, σκέφτεται και ησυχάζει, συλλογίζεται τα λάθη της εβδομάδας. Τα λάθη που, όσες φορές κι αν συγχωρούνταν, όσες φορές κι αν καταδικάζονταν επαναλαμβάνονταν. Έτσι, που, θα νόμιζε κανείς ότι η Ανατολή συναντά τη Δύση κι η Δύση συναντά την Ανατολή μονάχα για να τα διατηρήσουν, να τα μεταφέρουν, σα τη φλόγα που μεταλαμπαδεύεται πριν αρχίσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Οι αγώνες που τόσο επιθυμούσε εκείνος ο παπάς να δει κι όλο αργούσαν. Καθυστερούσαν αλλά εκείνος περίμενε, περίμενε υπομονετικά χρόνια και χρόνια καθώς οι μέρες περνούσαν κι οι μήνες διαδέχονταν ο ένας τον άλλον. Ήξερε πως κάποτε θα αρχίσουν μα οι πιστοί όλο αμφέβαλλαν. Μονάχα, η παπαδιά τον πίστευε μα την πήρε ο Θεός νωρίς κοντά-του. Τώρα πια είχε την κόρη-του να σβήνει τα κεράκια, να παρατηρεί καθώς λιώνει το κερί και να αναρωτιέται όλο να αναρωτιέται τα «πως» και τα «γιατί», αγνοώντας πόσα ο άνθρωπος έχει καταφέρει, αγνοώντας την εξέλιξη. Η κοπέλα κάθονταν, ο χρόνος πήρε την ομορφιά-της ενώ εκείνη χαμένη στους δαιδαλώδεις διαδρόμους των σκέψεών της συλλογίζονταν για τα λάθη και τα σωστά των θεριών, των αυτοαποκαλούμενων «ανθρώπων».

Οι άνθρωποι, αυτοί που τόσα έχουνε κάνει και μέλλει πολλά ακόμη να κάμουνε, να βρουν, να εφεύρουν, να ανακαλύψουν. Εκείνοι, οι κακόμοιροι κι οι τυχεροί, οι διαφορετικοί κι οι ίδιοι, οι φιλικοί κι οι εχθρικοί, οι δυστυχισμένοι κι οι ευτυχισμένοι, οι μορφωμένοι κι οι αμόρφωτοι, οι όμορφοι κι οι άσκημοι, οι δειλοί κι οι γενναίοι, οι αγενείς κι οι ευγενικοί, οι φωνακλάδες κι οι ήσυχοι, οι υπεύθυνοι κι οι ανεύθυνοι, οι τσιγκούνηδες κι οι γενναιόδωροι, οι συνετοί κι οι απερίσκεπτοι, οι έμπειροι κι οι άπειροι, οι κυνικοί κι οι διακριτικοί, οι αξιοπρεπείς κι οι αναξιοπρεπείς, οι άξεστοι κι οι πολιτισμένοι, οι ασεβείς κι οι ευσεβείς, οι φίλοι κι οι εχθροί, οι γνωστοί κι οι ξένοι, οι σημαντικοί κι οι ασήμαντοι, έχουν μια μέρα, μια Κυριακή να μετανοήσουν, να ξαναγεννηθούν, να ξανανιώσουν άνθρωποι. Η Κυριακή, η μέρα που είναι πιο ακριβή κι από όλο το χρυσό του κόσμου. Η Κυριακή, η μέρα που δεν πουλιέται, η μέρα που όσες άλλες μέρες κι αν δώσει ο Σατανάς, την Κυριακή δεν την αγοράζει. Τα κυριακάτικα πρωινά με τη δική-τους γλύκα, με τη συχώρεση, τη μετάνοια. Τα πρωινά που οι άνθρωποι έχουν πίστη, έχουν ζωή, πιστεύουν και ζουν όλη-τους τη ζωή ξανά από τη γέννηση.

Η γέννηση, η παρθενογένεση έγινε μια φορά και μας έσωσε, μας σώζει κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα, κάθε μήνα, κάθε χρόνο και μας έδωσε ελπίδα, την ελπίδα, την Κυριακή γεμάτη χαρά. Κάθε Κυριακή γέμισε με ελπίδα. Κάθε Κυριακή. Ήτανε Κυριακή όταν γεννήθηκε αυτός που αργότερα με τη πένα-του θα γράψει:

«Κυριακή μαθές σήμερα, εμπόριο δεν έχει, τα μαγαζιά είναι κλειστά, κοιμάται μια μέρα ο μεγαλέμπορας ο Σατανάς, ας ακούσουν το λοιπόν το λόγο του Θεού, τζάμπα είναι, δε χάνουν τίποτα, κι αύριο πάλι πρωί πρωί ο πήχης, η ζυγαριά, το παζάρεμα, κι όπου φάει τον άλλον! Έξι μέρες του Διαόλου, μια του Θεού, άναβε λαμπάδα και στους δυο για να ‘σαι μέσα».[2]

Λίγες γραμμές που εκδόθηκαν πρώτη φορά εβδομήντα χρόνια μετά… Εβδομήντα χρόνια μετά από μια Κυριακή… Από εκείνη τη Κυριακή του Φλεβάρη που ήρθε στον κόσμο εκείνος που, με τη πένα-του, έγραψε αυτά που ακόμα και σήμερα προβληματίζουν. Μια Κυριακή…

«Ας είναι καλά ο Θεός που έκαμε τις Κυριακές».

[1] Ο Καπετάν Μιχάλης, Εκδ. Ελένης Καζαντζάκη, Αθήνα 2000, σ. 83.

[2] Ο Καπετάν Μιχάλης, όπ.π. σ. 98.

ΖΩΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΆΚΗ

Γράφει η Δήμητρα Αυγερινού. Β΄ Λυκείου· (Αναμνηστικό Δίπλωμα Συμμετοχής).

Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Μέσα από τα έργα του αντικατοπτρίζει τη δική-του προσωπική άποψη για τον ανθρώπινο βίο και τον θάνατο.

Για τον Καζαντζάκη, η ζωή είναι μια ανεξέλεγκτη δύναμη, μια διαδικασία που εξελίσσεται χωρίς την παρέμβασή μας. Πιστεύει πως αυτό που ονομάζουμε ζωή είναι σαν ένα ρεύμα, που μας σέρνει αδιάκοπα προς ένα απρόσμενο τέρμα. Γι' αυτό και τα ερωτήματά του για τη ζωή και το θάνατο είναι αμείλικτα για τον κάθε άνθρωπο: «κατά που θα κινήσεις; Πώς θ΄ αντικρίσεις τη ζωή και το θάνατο, την αρετή και το φόβο; Όλη η γενεά καταφεύγει στο στήθος σου και ρωτάει και προσδοκάει με αγωνία».

Ο Καζαντζάκης αναγνωρίζει ότι η ζωή είναι μια συνεχής διαδικασία εξέλιξης και αλλαγής, και ότι η θέση-μας σε αυτήν τη διαδικασία είναι μια μικρή προσωρινή στιγμή στο μεγαλύτερο σχέδιο του σύμπαντος.

Για τον Καζαντζάκη, ο θάνατος δεν είναι το τέλος της ζωής, αλλά ένας σταθερός συνοδός-της: «ο θάνατος δεν είναι ένα τέλος αλλά μια αρχή, μια επιστροφή στην πηγή από την οποία προήλθαμε». Πιστεύει ότι ο θάνατος είναι ένας τρόπος για να συνεχίσουμε το ταξίδι-μας στον απέραντο κόσμο της αθανασίας. Θεωρεί, επίσης, ότι «είναι μια παγίδα που τελικά μας απελευθερώνει από την επίγεια πραγματικότητα και μας επιτρέπει να ακολουθήσουμε την πνευματική-μας πορεία». Δεν βλέπει τον θάνατο ως κάτι φοβερό, αλλά ως μια φυσική διαδικασία που πρέπει να αποδεχτούμε και να εκτιμήσουμε όσο ζούμε: «η ζωή μας είναι ένα ταξίδι και ο θάνατος είναι ο σταθμός που κλείνει αυτό το ταξίδι. Όπως κάθε ταξίδι, ο θάνατος είναι μια ευκαιρία για να ανακαλύψουμε και να εξερευνήσουμε νέους κόσμους».

Τα έργα του Καζαντζάκη αντικατοπτρίζουν μια ένδοξη για τη ζωή και τον θάνατο αντίληψη του, που ως έννοιες είναι αλληλένδετες και αμετάβλητες στην ανθρώπινη εμπειρία. Πιστεύει ακράδαντα ότι η ζωή είναι μια ευκαιρία για να ανακαλύψουμε και να αναπτύξουμε την πνευματικ- μας διάσταση. Γι' αυτόν η ζωή είναι μια ευκαιρία για να εξερευνήσουμε το βάθος της ανθρώπινης ύπαρξης και να ανακαλύψουμε τη σχέση-μας με τον κόσμο και τον Θεό.

Στα έργα-του αναδεικνύει την ανθρώπινη εμπειρία ως μια συνεχή αναζήτηση της αλήθειας και της πνευματικής ακεραιότητας. Ο θάνατος, για τον Καζαντζάκη, είναι μια φυσική διαδικασία που σηματοδοτεί το τέλος της σωματικής ύπαρξης, αλλά δεν αποτελεί το τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης. 

Για τον Καζαντζάκη, η αλήθεια είναι μια διαρκής πνευματική αναζήτηση: «η ζωή-μας είναι μια διαρκής αναζήτηση για την αλήθεια. Κάθε εμπειρία που ζούμε, κάθε πόνος, κάθε χαρά, κάθε απώλεια, είναι ένα βήμα προς την αλήθεια».

Τέλος, ο Καζαντζάκης βλέπει τη ζωή ως μια δύναμη που οδηγεί τον άνθρωπο να ζει πλήρως και ενεργητικά. Ο κορυφαίος ήρωάς του Ζορμπάς βλέπει τη ζωή σαν μια γιορτή που πρέπει να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο των δυνατοτήτων-μας. Που πρέπει να τη ζούμε κάθε στιγμή με πάθος και ενέργεια, να είμαστε ανοιχτοί στις εμπειρίες και να μη φοβόμαστε την αλλαγή.

Συνολικά, ο Νίκος Καζαντζάκης βλέπει τη ζωή ως μια συνεχή αναζήτηση για την αλήθεια και την πνευματική ακεραιότητα, ενώ ο θάνατος είναι μια φυσική διαδικασία που δεν σηματοδοτεί το τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης. Η ζωή, για τον Καζαντζάκη, έχει αξία όταν διακατέχεται από πάθος και ενέργεια, όταν αξιοποιούμε στο έπακρο τις δυνατότητές μας, Γι αυτό πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στις εμπειρίες και σε αλλαγές.

Από την Τελετή Βάβευσης της Μαρίας - Πηνελόπης Πασπάτη, που έγινε στο Ηράκλειο Κρήτης, στις 03 Αυγούστου 2023.