Τί είναι τέλος πάντων ο ελληνικός λαός;

«Ανασκοπώντας τη διαδρομή ιδίως του Νέου Ελληνισμού στο πέρασμα των αιώνων, αισθανόμουν ολοένα και πιο επιτακτικά μέσα μου, την ευθύνη και το χρέος να μεταδώσω όχι μόνο τις συσσωρευμένες με κόπους γνώσεις μου, αλλά και κάτι πιο πέρα απ’ αυτές, κάτι σαν απόσταγμα από την πείρα του ιστορικού, που θα την περίμενε ασφαλώς κάθε Έλληνας πολίτης, κάτι από την απώτερη πρόθεσή μου να του φανώ χρήσιμος όχι μόνο στη θεωρητική του καθαυτή μόρφωση, αλλά και στην ίδια την πρακτική της ζωής του σε μια μεταβατική εποχή, στη μεταβιομηχανική, με τους πολλούς πειρασμούς της καταναλωτικής κοινωνίας, στην οποία δοκιμάζονται τόσο σκληρά οι ηθικές αξίες που επικρατούσαν ως τώρα, οι ανθρώπινες σχέσεις και ιδίως η συνοχή της οικογένειας· σε μια εποχή που σπρώχνει τους ανθρώπους, ιδίως τους νέους, στην απόλαυση όσο το δυνατόν περισσότερων υλικών αγαθών, αλλά και στην αποθησαύριση γνώσεων για τον ίδιο σκοπό, και συνήθως όχι και για την επιστημονική μαζί και ηθική τελείωσή τους. Πιστεύω λοιπόν, ότι η αυτογνωσία μας, η ελληνογνωσία, όπως την ονομάζω, ή η αποκρυπτογράφηση του κώδικα της συμπεριφοράς των Ελλήνων – γιατί γι’ αυτήν ουσιαστικά πρόκειται – θα μπορούσε να προσφέρει πολλά – με την εφαρμογή των πορισμάτων και διδαγμάτων της, σαν ένα εθνικό “γνώθι σ’ αυτόν” - στην καθημερινή ζωή. 

»Με εφόδια λοιπόν τα ιστορικά στοιχεία του παρελθόντος, που τα συγκρίνω και με το παρόν, κάνω μια προσπάθεια να δώσω κάποια απάντηση στο ερώτημα “τί είναι τέλος πάντων ο ελληνικός λαός;”, στο πιο καυτό πρόβλημα για όλους μας, μια προσπάθεια να ανατάμω ή καλύτερα να αναλύσω την ελληνική ψυχή στα γενικά της στοιχεία, όπως τα αποκαλύπτει η μελέτη ανθρώπινων πράξεων. Δεν είναι ανάγκη βέβαια να υπογραμμίσω τα οφέλη που θα προέκυπταν για όλους μας από τη μελέτη και τη συνειδητοποίηση των εθνικών μας χαρακτηριστικών, ιδίως αυτών που καθορίζουν σημαντικά τη συμπεριφορά μας και ρυθμίζουν την ίδια τη συμβίωσή μας». 

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Ε. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ. (1983). Ο χαρακτήρας των Ελλήνων: Ανιχνεύοντας την εθνική μας ταυτότητα. Έρευνα – Πορίσματα – Διδάγματα. Θεσσαλονίκη: σσ. 16-17.