Ένα βιβλίο ιστορικού - πολιτικού και δευτερευόντως εκκλησιαστικού περιεχομένου

Το βιβλίο αυτό αναδεικνύει ένα ζήτημα καθαρά γεωπολιτικό, παρά την φαινομενικά θρησκευτική του διάσταση: τον πόλεμο που η Μόσχα έχει κηρύξει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η φράση «Μόσχα, η Τρίτη Ρώμη» είναι μέρος των σχολικών μας ακουσμάτων. Λίγοι γνωρίζουν ωστόσο πως ο αυτοπροσδιορισμός της Μόσχας ως «Τρίτης Ρώμης» τροφοδοτείται συστηματικά από μία εθνική γραμμή δημιουργίας θρησκευτικών «αποικιών», με προφανή πολιτικά οφέλη. Η από αιώνων ρωσική στρατηγική διείσδυσης και κυριαρχίας στον ορθόδοξο κόσμο γνώρισε νέα έξαρση την μετασοβιετική εποχή. Στην Ελλάδα μαίνεται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 μια καλοστημένη επιχείρηση «υβριδικού πολέμου», που στοχεύει να στρέψει την ελληνική κοινωνία ενάντια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Παράλληλα η Μόσχα προσπάθησε, με απειλές και πράξεις δολιοφθοράς κατά του πατριάρχη Βαρθολομαίου, να εμποδίσει την δημιουργία αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Ουκρανία, την οποία θεωρεί πνευματική της «αποικία». Έχοντας αποτύχει να εκβιάσει τις εξελίξεις, διέκοψε σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και με κάθε άλλη Εκκλησία που αναγνώρισε την θρησκευτική χειραφέτηση της Ουκρανίας. Προσπάθησα, μελετώντας την διαμόρφωση της ρωσικής ορθοδοξίας και την κοσμοθεωρία κράτους και Εκκλησίας στην Ρωσία, να κατανοήσω πώς γεννήθηκε η υπερφίαλη «γεωπολιτική της ορθοδοξίας». Μόλις σήμερα, με την ορθόδοξη «οικουμένη» να κινδυνεύει να διχοτομηθεί, δείχνει ενδιαφέρον για όλα αυτά η ευρύτερη κοινωνία, πέραν του στενού κύκλου του κλήρου, των εκκλησιαστικών ιστορικών και των διπλωματών. Οι Ρώσοι παραμένουν δέσμιοι της σαγήνης τους για ένα ένδοξο παρελθόν. Μήπως όμως η ψύχωσή τους με την αυτοκρατορική ιδέα και την ισχύ υπονομεύει τελικά την επιρροή τους στον όλο ορθόδοξο κόσμο; 

[Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου]

«Σκοπός του παρόντος βιβλίου είναι να ξετυλίξει το νήμα της σύγκρουσης ανάμεσα στην Μόσχα και την Κωνσταντινούπολη. Αν δεν ανατρέξει κανείς στην ιστορία της Ρωσικής Εκκλησίας είναι αδιανόητο να κατανοήσει πως φθάσαμε στο σημερινό σχίσμα και γιατί αυτό είναι δύσκολο να θεραπευθεί. Έτερος στόχος του βιβλίου να καταδείξει τον ακραιφνώς πολιτικό ρόλο που ανέκαθεν έπαιξε η επίσημη θρησκεία, χιλιετίες πριν εμφανισθούν οι όροι “γεωπολιτική” και “πολιτικές ταυτοτήτων”, που σήμερα είναι του συρμού. Πρόκειται συνεπώς για ένα βιβλίο ιστορικού και πολιτικού, και μόνο δευτερευόντως εκκλησιαστικού περιεχομένου». 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ. (2019). Η Μόσχα και ο Θρόνος της Ορθοδοξίας. Αθήνα: Πατάκη, σσ. 14-15.