Ο Έρμαν Έσσε για τους εφήβους

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Στις συζητήσεις μας για τους νέους, κυρίως τους εφήβους, κυριαρχεί το ερώτημα γιατί δεν βρίσκουν νόημα στην καθημερινότητά τους; Οι περισσότεροι αποδίδουμε αυτό το έλλειμμα νοήματος ζωής στη χωρίς περιορισμούς χρήση των νέων τεχνολογιών (κινητό τηλέφωνο, κ.λπ). Δεν συμφωνώ: πρόκειται για επιφανειακή θεώρηση του προβλήματος. Η παρούσα κρίση της εφηβείας και η απουσία οράματος στη ζωή, που συνειδητοποιούμαι πολλοί (γονείς, εκπαιδευτικοί) αλλά, δυστυχώς, δεν κάνουμε σχεδόν τίποτα για να δώσουμε κάποια λύση, βρίσκεται στη σχέση μας με τους εφήβους. Παλαιότερα αυτή τη σχέση την ορίζαμε ως «χάσμα γενεών». Σήμερα την αποδίδουμε στην ακόρεστη χρήση της τεχνολογίας και από εμάς τους μεγαλύτερους και από τους νέους, για να είμαστε ειλικρινείς. Εδώ, αξίζει να θυμηθούμε τη ρήση του Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Τρέμω τη μέρα που η τεχνολογία θα υπερκεράσει τη ανθρωπιά μας. Γιατί τότε στον κόσμο δεν θα υπάρξει παρά μόνο μια γενιά, η γενιά των ηλιθίων». Αλλού, νομίζω, πρέπει να αναζητήσουμε τη λύση: σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που προσκαλούμε τους εφήβους σε συζήτηση. Αλλά συζήτηση σημαίνει διάλογος κι όχι μονόλογος και κήρυγμα, τα τραγικά λάθη που κάνουμε γονείς και εκπαιδευτικοί. 

Πριν κάποια χρόνια διάβαζα ένα μικρό βιβλιαράκι για τη σχέση της Εκκλησίας με τους νέους. Αν καλά θυμάμαι, ο παπα-Αντώνης Πινακούλας έλεγε πως, η συζήτηση που κάνουμε με τους νέους, είναι εκτός των τειχών κι όχι εντός των τειχών. Συνήθως κάνουμε συζήτηση για τους νέους κι όχι συζήτηση με τους νέους. Σοφή και αληθινή, πράγματι, διαπίστωση.

Μια ακόμα διαπίστωση και κλείνω το μικρό σημείωμά μου. Στους εφήβους δεν δίνουμε κίνητρα για να ηρεμήσουν από τον επαναλαμβανόμενο βομβαρδισμό πληροφοριών και γνώσεων στην οικογένεια και στο σχολείο. Οι έφηβοι συχνά αναζητούν την ηρεμία. Και το κίνητρο αυτό δεν τους το δίνουμε, απεναντίας το πνίγουμε. Δεν χωρά αμφιβολία ότι η ηρεμία ωθεί τον κάθε άνθρωπο και ιδιαίτερα τον νέο στην αυτοπραγμάτωσή του.

Ένα εξαιρετικό βιβλίο που μπορεί να θεωρηθεί κίνητρο για μια τέτοια αναζήτηση νοήματος ζωής είναι ο Ντέμιαν του Έρμαν Έσσε, με τον ήρωά του, τον Εμίλ Σινκλέρ να αναζητά την κατανόηση του εαυτού του: «Κάθε ανθρώπου η ζωή είναι ένας δρόμος μέσα στον εαυτό του, μια προσπάθεια να βρει κάποιο δρόμο, το ίχνος ενός μονοπατιού. Κανείς ποτέ δεν υπήρξε ολότελα ο εαυτός του, ωστόσo ο καθένας αγωνίζεται να το πετύχει, και ο κουτός και ο ευφυής, όσο καλύτερα μπορεί. Όλοι μας ως το τέλος της ζωής μας κουβαλάμε τα υπολείμματα από τη γέννησή μας, τις μεμβράνες και το κέλυφος από τ’ αυγό ενός αρχέγονου κόσμου. Πολλοί δεν καταφέρνουν ποτέ να γίνουν άνθρωποι. Παραμένουν βάτραχοι, σαύρες, μυρμήγκια. Πολλοί είναι άνθρωποι από τη μέση κι απάνω και ψάρια από τη μέση και κάτω. Ο καθένας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια της φύσης να δημιουργήσει μια ανθρώπινη ύπαρξη. Οι ρίζες μας είναι κοινές. Όλοι προερχόμαστε από την ίδια μήτρα. Το κάθε άτομο ξεπετιέται από την ίδια άβυσσο, αγωνίζεται να πετύχει το σκοπό του. Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, μα κάθε άνθρωπος μπορεί να εξηγήσει μόνο τον εαυτό του», γράφει ο Έσσε στις πρώτες σελίδες του Ντέμιαν.

Η δωρεά της ανάγνωσης και του ψαξίματος του εαυτού σε ένα βιβλίο, κλασικό και διαχρονικό είναι μεγάλη. Όμως, μιας και γράφω για τους εφήβους και τον Έσσε, αναφέρω και ετούτο: «Να περπατάς στο ύπαιθρο, νύχτα, κάτω από το σιγηλό ουρανό, πλάι σε ένα ρέμα που κυλά ήρεμα, είναι πάντα κάτι γεμάτο μυστήριο., και αναταράσσει τις αβύσσους της ψυχής. Τότε είμαστε πιο κοντά στην καταγωγή μας, νιώθουμε συγγενείς των ζώων και των φυτών, νιώθουμε να αφυπνίζονται απροσδιόριστες αναμνήσεις μιας πρωτόγονης ζωής, όταν δεν υπήρχαν σπίτια μήτε πόλεις, και ο άνθρωπος που περιπλανιόταν ανέστιος μπορούσε να αγαπά και να μισεί δάση, νερά και όρη, λύκους και γεράκια ανόμοιά του πλάσματα, σαν φίλους ή θανάσιμους εχθρούς. Επιπλέον η νύχτα αφαιρεί τη συνήθη αίσθηση πως ζούμε σε μια κοινότητα· όταν δεν λάμπει φως, μήτε ακούγεται πια φωνή ανθρώπου, όποιος ακόμη αγρυπνά νιώθει ένα αίσθημα μοναξιάς, και βλέπει πως είναι απομονωμένος και αφημένος στον εαυτό του. Αυτό το τρομερό ανθρώπινο συναίσθημα πως είμαστε αναπόδραστα μόνοι, πως ζούμε μόνοι και πρέπει μόνοι να γευόμαστε και να υποφέρουμε τον πόνο, το φόβο και το θάνατο, ηχεί ακόμη χαμηλόφωνα σε κάθε σκέψη – σκιά και νουθεσία για όποιον είναι νέος και υγιής, και αιτία τρόμου για όποιον είναι αδύναμος». Έρμαν Έσσε, Όμορφη είναι η νιότη.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!