Χάρρυ Κλυνν: Τα είχε πει όλα!!!

ΠΗΓΗ: Σάκης Παναγιώταρος

ΠΗΓΗ: zakmountas

Spandau Ballet: Steal!!!

ΠΗΓΗ: Spandau Ballet

Στρίβειν δια του αρραβώνος; Η Ιεραποστολή, τα Θρησκευτικά και το σύστημα

Του ΘΑΝΑΣΗ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Στις μέρες μας (εδώ και 10-15 χρόνια) εκδηλώνεται στη χώρα μας μια αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την Ιεραποστολή. Την αναζωπύρωση αυτή εντούτοις χρειάζεται να την ακτινογραφήσουμε, διότι σε αυτήν εγγράφονται τάσεις και αντιφάσεις που χρειάζεται να τις λογαριάσουμε.

Από τη μια είναι υπέροχο το ότι αυξήθηκαν στον θεολογικό χώρο πυρήνες και άνθρωποι οι οποίοι κοπιάζουν για το αντικείμενο της Ιεραποστολής, για την έρευνα και για την διδασκαλία του (κάμποσοι από τους ανθρώπους αυτούς βρίσκονται εδώ σήμερα, και αυτό είναι χαρά μεγάλη).

Από την άλλη όμως, στον ευρύτερο εκκλησιαστικό και κοινωνικό χώρο, υπάρχει μια αναζωπύρωση που χαρακτηρίζεται από υποχώρηση της στοχαστικής ματιάς. Ενισχύεται ο ελληνοκεντρισμός και ο πατερναλισμός, μέχρι και κάποιες «ιεραποστολικές» συμπεριφορές σε χώρες του Παγκόσμιου Νότου, συμπεριφορές οι οποίες στην πραγματικότητα εξευτελίζουν τους ιθαγενείς – όχι με κάποιον γκροτέσκο ρατσιστικό λόγο (τέτοιος λόγος δεν εμφανίζεται πλέον), αλλά μέσω κεφαλοκλειδωμάτων τα οποία γίνονται με αγκαλιές και ευεργεσίες. Αυτού του είδους η αναζωπύρωση τρέφεται από τα ξυλοκέρατα θριαμβολογικών αφηγήσεων, από έκσταση για εξάπλωση του βυζαντινισμού και συχνά… από καπατσοσύνη για χρηματικές ροές. Και πώς δένουν όλα αυτά; Με ομερτά απέναντι σε ανοιχτά θεολογικά ερωτήματα και σε χρόνια ζητήματα. Πώς λέμε, στρίβειν δια του αρραβώνος…;

Θα αναφέρω ενδεικτικά τέσσερα πεδία όπου χρειαζόμαστε μελέτες και κόπους. Τα πεδία αυτά αφορούν την συνάντησή μας με ολότελα άλλους πολιτισμούς, αλλά (τηρουμένων των αναλογιών) αφορούν και την συνάντηση του θεολόγου με τους εφήβους στην ελλαδική πραγματικότητα, όπου πλέον οι νεότερες γενιές βιώνουν εν πολλοίς διαφορετική πολιτισμική πραγματικότητα από προηγούμενες γενιές και από όσα έχουν αποκρυσταλλωθεί ως μορφές στην εκκλησιαστική γλώσσα και τις δομές. Χρειαζόμαστε λοιπόν μελέτες και κόπους:

• για την λειτουργική ζωή των νεόφυτων, συνυφασμένη με τα πολιτισμικά και γεωγραφικά τους δεδομένα,
• για το μπόλιασμα της εκκλησιαστικής τέχνης με την προίκα των άλλων πολιτισμών,
• για την διατύπωση της παραδεδομένης πίστης (του δόγματος) και με τα εννοιολογικά εργαλεία άλλων πολιτισμών, οι οποίοι δεν σκέφτονται με οντολογικές έννοιες («ουσία», «υπόσταση», «πρόσωπο», όπως εμείς – και γενικά όπως η δυτική σκέψη και το Ισλάμ), αλλά σκέφτονται με εικόνες και παραστάσεις. Όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τον πελώριο κινέζικο πολιτισμό.
• για το τι κομίζει όχι μόνο ο ιεραπόστολος στον άλλον λαό, αλλά και αυτός ο άλλος λαός στην οικουμενική Εκκλησία. Πώς δηλαδή αυτός που δέχεται τον ευαγγελισμό δεν είναι άδειο δοχείο για γέμισμα, αλλά ήδη διαθέτει δικό του πλούτο, ο οποίος θα εμπλουτίσει και μας, αν υποψιαστούμε ότι οι ιθαγενείς δεν έχουν μόνο αυτιά, αλλά έχουν και στόμα… Εννοώ στόμα για να μιλάνε, κι όχι μονάχα για να πιπιλάνε φιλάνθρωπες καραμέλες.

Γνωρίζω ότι το καθένα από αυτά απαιτεί ιδιαίτερη συζήτηση, και μακάρι να το μπορέσουμε. Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαίο να τα έχουμε προ οφθαλμών – ώστε μη στρίβειν δια του αρραβώνος…

Σχηματικά μιλώντας, θα έλεγα ότι τρεις είναι οι θέσεις για το τι εστί και (συνακόλουθα) τι ρόλο έχει η Ιεραποστολή. Και τις τρεις θέσεις τις συναντάμε αδιάκοπα, και στον θεολογικό χώρο, και στην ευρεία κοινωνία και, φυσικά, στον χώρο του σχολείου.

Άποψη πρώτη: Η Ιεραποστολή είναι πράγμα κακό, διότι είτε με το στανιό είτε με χαϊδολόγημα αποτελεί πολιτισμικό ιμπεριαλισμό και αλλοιώνει την ταυτότητα του άλλου. Συνεπώς, η Ιεραποστολή απορρίπτεται συλλήβδην. Η άποψη αυτή υπάρχει σε μη-χριστιανικούς κύκλους, όμως υπάρχει και παραϋπάρχει και σε χριστιανικούς. Καλώς δονείται από αγανάκτηση κατά της αποικιοκρατίας, ωστόσο μένει απελπιστικά ακατέργαστη, και ως εκ τούτου είναι σαρωτική. Και σχετίζεται με το διαβόητο αίσθημα ενοχής (the guilt feeling) του δυτικού ανθρώπου για την αποικιοκρατική Ιεραποστολή των νεώτερων χρόνων. Αυτό το αίσθημα ενοχής έχει οδηγήσει σε κάτι πολύ θετικό και σε κάτι πολύ αρνητικό:

Το θετικό είναι ότι μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επιτάχυνε στην δυτική χριστιανοσύνη την σπουδαία, αξιοθαύμαστη αυτοκριτική και τον ριζικό αναστοχασμό της Ιεραποστολής, με την ανάπτυξη πάρα πολύ σημαντικής σκέψης – για την οποία βέβαια, στην πλειονότητά του, ο καθ’ ημάς εκκλησιαστικός και ακαδημαϊκός ναρκισσισμός έχει μαύρα μεσάνυχτα.

Το αρνητικό είναι ότι με την ουσιοκρατική απόρριψη κάθε έννοιας Ιεραποστολής, κάποιοι χριστιανοί δημιουργούν την χίμαιρα ενός χριστιανισμού ο οποίος στην πραγματικότητα τίποτα δικό του δεν έχει να κομίσει, και δεν αντέχει το φορτίο της ίδιας του της πίστης.

Η άποψη που αφθονεί στον θεολογικό και εκκλησιαστικό χώρο λέει ότι η Εκκλησία έχει Ιεραποστολή, η οποία Ιεραποστολή είναι γέννημα, προϊόν του εαυτού της Εκκλησίας. Δηλαδή (στην οπτική αυτή) πρώτα υπάρχει ο εαυτός της Εκκλησίας, και κατόπιν αυτός παράγει διάφορα, ανάμεσα στα οποία και την Ιεραποστολή. Αυτή η (θετική, ας πούμε) προσέγγιση έχει, κατά τη γνώμη μου, το εξής πρόβλημα: Δεν θεωρεί την Ιεραποστολή δομικό, συστατικό στοιχείο του εκκλησιαστικού εαυτού, αλλά κάτι παρεπόμενο του εκκλησιαστικού εαυτού. Όμως κάτι παρεπόμενο, καλό είναι αν υπάρχει, αλλά δεν έσταξε και η ουρά του γαϊδάρου αν δεν υπάρχει.

Άποψη τρίτη, την οποία και συμμερίζομαι: Η Εκκλησία όχι μόνο «έχει», αλλά, πολύ περισσότερο, «είναι» Ιεραποστολή. Ο ίδιος της ο εαυτός είναι γεγονός Ιεραποστολής, απλούστατα διότι η Εκκλησία δεν είναι το τέρμα, δεν είναι η Βασιλεία. Είναι η πρόγευση, ο διάκονος, το «σημείον» της Βασιλείας. Εκ φύσεως απευθύνεται παντού, χωρίς χρονικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς. Ακόμα και η θεία Ευχαριστία, όπου χτυπά η καρδιά της Εκκλησίας, δεν είναι μόνο πηγή Ιεραποστολής. Η ίδια η Ευχαριστία πηγάζει από ιεραποστολικό γεγονός, δηλαδή από την πρωτοβουλία του Θεού και την ανταπόκριση του ανθρώπου, δηλαδή από την μεταξύ τους σύναψη Διαθήκης. Και γι’ αυτό στη θεία Λειτουργία η ομολογία της πίστης προηγείται της τέλεσης της Ευχαριστίας.

Όντας λοιπόν δομικό στοιχείο του εκκλησιαστικού εαυτού, τι είναι η Ιεραποστολή;

Είναι η κίνηση για συνάντηση του Ευαγγελίου με τον άλλον, με κάθε τρόπο (και με λόγο και με πράξη, ακόμα και με σιωπή), παντού και πάντα. Είναι η μαρτυρία η οποία συνιστά διάσχιση συνόρων (συνόρων υπό οιαδήποτε έννοια). Οτιδήποτε στην εκκλησιαστική ζωή δεν είναι διάσχιση συνόρων, δεν είναι Ιεραποστολή. Προς τούτο δεν αρκεί να επαναλαμβάνουμε απλώς τους δογματικούς ορισμούς της Εκκλησίας ή να τελούμε απλώς τα της θείας λατρείας. Χρειαζόμαστε τον ιεραποστολικό στοχασμό, δηλαδή χρειαζόμαστε εκείνη την θεολογική δουλειά, η οποία αφορά ειδικά την έξοδο της Εκκλησίας και συγκεκριμένα τη συνάντηση με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της κάθε ανθρώπινης συνάφειας. Χωρίς την ιδιαίτερη, Ιεραποστολική θεολόγηση, θα έχουμε την αυτοαναίρεση μιας Εκκλησίας η οποία θα μιλά με δογματική ακρίβεια για την Πεντηκοστή, και θα τελεί με ακρίβεια την συγκλονιστική Ακολουθία της Πεντηκοστής, αλλά δεν θα είναι γεγονός Πεντηκοστής. Θα είναι μια Εκκλησία που την Μεγάλη Είσοδο την έχει μόνο ως τελετουργία, και δεν την πράττει – δεν την ζει στη ζωή. Θυμίζω ότι Μεγάλη Είσοδος είναι η πράξη της εισόδευσης του κόσμου στην Εκκλησία, πράξη που εμπεριέχει την έξοδο στα χωράφια του κόσμου, την πρόσληψή του και κατόπιν την εισόδευσή του στην Λειτουργία ως άρτου και οίνου, για να διαχυθεί κατόπιν στον κόσμο ως νέα πρόταση ζωής.

Την αποστολή της η Εκκλησία την επιτελεί τόσο με ρηματική μαρτυρία, όσο και μεταφέροντας / διαχέοντας την αγάπη του Τριαδικού Θεού και έρχεται σε ρήξη με τις δυνάμεις της κοινωνικής αδικίας, της υποτέλειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Είναι ρήξη χάριν των εικόνων του Χριστού, δηλαδή χάριν όλων απολύτως των ανθρώπων, και όχι συντεχνιακή δράση μόνο για τα μέλη της ή marketing για καμάκωμα νέων μελών. Η ρήξη με την κοινωνική αδικία είναι «σημείον» της Βασιλείας: φέρνει το φως των εσχάτων στο σήμερα και μαρτυρά τι λογής είναι η μέλλουσα Βασιλεία της αγάπης του Τριαδικού Θεού.

Είπα ότι Ιεραποστολή είναι η διάσχιση συνόρων. Αυτό σημαίνει, το Ευαγγέλιο να συναντά τον άνθρωπο μέσα στη συγκεκριμένη χρονική, πολιτισμική, κοινωνική και τοπική συνάφειά του. Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου συνάφειες. Όχι μόνο πολιτισμούς υπό την γενική και αφηρημένη εννόησή τους (π.χ., γαλλικός πολιτισμός, νιγηριανός πολιτισμός, κορεάτικος πολιτισμός), σαν οι πολιτισμοί να είναι στατικές ουσίες. Κάθε πολιτισμός αναπλάθεται μέσα στον χρόνο, ζει διαδικασίες ανταλλαγών με άλλους πολιτισμούς και κανένας δεν είναι συμπαγής. Όλοι συντίθενται από υπο-πολιτισμούς, από ελίτ και από ευάλωτους, από δυνάμεις της ζωής και από δυνάμεις του θανάτου και του άδικου. Επιπλέον ζούμε την εμφάνιση νέων, υβριδικών πολιτισμικών μορφών στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, δηλαδή και μέσα στον πολιτισμό της καθημερινότητάς μας – τον σύγχρονο δυτικό. Το ζητούμενο λοιπόν είναι, πώς τα ζωηφόρα δεδομένα κάθε συνάφειας θα γίνουν αποκαλυπτικό υλικό, δηλαδή νέα σάρκα του Χριστού.

Και προσοχή: Ιεραποστολή δεν είναι «η κήρυξη του ευαγγελίου του Χριστού» – τελεία. Είναι η κήρυξη του ευαγγελίου του Χριστού με τον τρόπο του Χριστού. Δηλαδή με την κένωση. Κήρυξη του ευαγγελίου χωρίς τον τρόπο του Χριστού γίνεται κήρυγμα αντί-χριστου. Αν μία Καινή Διαθήκη την χειριστούμε όπως ένα τούβλο, τότε ανοίγουμε κεφάλια.

Με αυτά φτάνουμε σε κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο.

Η αποστολή της Εκκλησίας καλείται να είναι συνέργεια στην Ιεραποστολή του όντως Ιεραποστόλου, του Θεού. Αυτό σημαίνει ότι και η ίδια η Εκκλησία καλείται να μαθητεύει (ενεστώτας διαρκείας) στον Χριστό. Ο ζωντανός Θεός εργάζεται ακατάπαυστα για τη σωτηρία του σύμπαντος, με τρόπους φανερούς και με τρόπους αθέατους και (πολύ βασικό) με τρόπους που εκπλήσσουν. Είναι παρών και δρα πάντα και παντού: και μέσα στην Εκκλησία του, και πέρα από τα κανονικά όρια της Εκκλησίας του. Τα κανονικά όρια της Εκκλησίας δεν είναι όρια του Θεού. Ο Θεός προσκαλεί και δέχεται στη Βασιλεία του (στην έσχατη προκοπή του σύμπαντος) όλους τους ανθρώπους, ακόμα και ανθρώπους που δεν θα γίνουν ποτέ –με τον τρόπο που εμείς γνωρίζουμε– μέλη της Εκκλησίας του (η περίπτωση των αβάπτιστων αγίων είναι ενδεικτική). Η Εκκλησία δηλαδή δεν εγκιβωτίζει τον Κύριό της, αλλά καλείται να είναι η διακόνισσά του και η δειγματική φανέρωση της Βασιλείας του.

Περνώ στο τελευταίο μέρος, για το πλαίσιο της διδακτικής πράξης στο εκπαιδευτικό σύστημα:

Μάθημα για την αποστολή της Εκκλησίας ή μαθήματα διαποτισμένα από την αποστολή της Εκκλησίας οφείλουν εξ αντικειμένου να παρουσιάσουν την πρόταση και πρόσκληση που κομίζει η χριστιανική πίστη. Αυτό μπορεί να ξενίζει ανθρώπους οι οποίοι ακούγοντας «πρόταση» και «πρόσκληση» καταλαβαίνουν προπαγάνδα και κατηχητικό στρατωνισμό. Χρειάζεται λοιπόν και μια έξτρα δουλειά για την νομιμοποιητική βάση αυτών των μαθημάτων σε ένα σχολείο για όλους (το οποίο σχολείο για όλους συνεχίζουμε και υπερασπιζόμαστε, ακόμα κι αν τα πράγματα δεν πάνε προς αυτή την κατεύθυνση).

Πρώτα απ’ όλα, χριστιανοί και μη-χριστιανοί να είμαστε ξεκάθαροι: Δεν υπάρχει κανένας ισχυρισμός ερμηνείας και νοηματοδότησης του ανθρωπίνου βίου (δηλαδή καμία ηθική, καμία πολιτική, καμία θρησκεία, καμία φιλοσοφία) η οποία δεν εμπεριέχει πρόταση και πρόσκληση – ακόμα και υπαρξιακή δόνηση από αυτή την πρόσκληση και πρόταση. Και απλό ρεπορτάζ να κάνουμε για την Αντιγόνη, αυτά τα στοιχεία συνθέτουν την Αντιγόνη: πρόταση και πρόσκληση και δόνηση. Ακόμα και το ουδετερόθρησκο κράτος, επιλογή αποτελεί: εμπεριέχει πρόταση και πρόσκληση. Κατάφαση κάποιων αξόνων, άρνηση άλλων αξόνων.

Λέω λοιπόν το εξής: Η Ιεραποστολή εδράζεται σε μια πανίσχυρη ανθρωπολογική σπουδαιότητα, την οποία πρέπει να κατανοήσουν όλοι. Όχι όλοι να αποδεχτούν ντε και καλά την άποψη του Χριστιανισμού, αλλά όλοι να κατανοήσουν την πανανθρώπινη ανθρωπολογική βάση της: Η Ιεραποστολή συνδέεται άρρηκτα με την έννοια της μεταστροφής. Ο ζωντανός Θεός καλώντας τον άνθρωπο στην αγάπη Του, τον καλεί αποφασιστικά σε μεταστροφή. Ακόμα και στις μυστικές περιπτώσεις εκτός θεσμικής Εκκλησίας (όπως οι περιπτώσεις του σπερματικού Λόγου), το κλειδί είναι η ανταπόκριση, η μεταστροφή του ανθρώπου σε αυτό που σπέρνει ο Θεός. Η δυνατότητα μεταστροφής είναι κορυφαία δυνατότητα του ανθρώπου, δίχως την οποία ο άνθρωπος δεν είναι άνθρωπος. Σημαίνει την δυνατότητα του κάθε ανθρώπου προσωπικά, να επιλέγει ο ίδιος τον προσανατολισμό του, να εγκολπώνεται το νόημα εκείνο που πείθει την ύπαρξή του, να απορρίπτει ό,τι δεν την πείθει, και εν τέλει να αλλάζει ο ίδιος και να αναπροσανατολίζει και τον πολιτισμό του. Με άλλα λόγια η Ιεραποστολή υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε αντικείμενα καθηλωμένα εκεί όπου η τυχαιότητα μας έριξε, αλλά είμαστε, όπως λέει ο Τέρυ Ήγκλετον, «πηλός στα ίδια μας τα χέρια».

Οπότε, αν όντως κατανοούμε τον ιεραποστολικό εαυτό του Χριστιανισμού, ποτέ δεν θα χρησιμοποιήσουμε τραγικά δημοφιλείς διατυπώσεις όπως «Η Ορθόδοξη πίστη βρίσκεται στο DNA του λαού μας… Η απόδοση της θρησκευτικής ταυτότητας στο DNA (του όποιου λαού), άρα η θεώρηση της θρησκευτικής ταυτότητας ως στοιχείου ανεπίλεκτου, όπως τα βιολογικά μας δεδομένα, αποτελούν ριζική άρνηση του χριστιανικού Ευαγγελίου, το οποίο ζητά από κάθε άνθρωπο προσωπική, ελεύθερη και ολόκαρδη αποδοχή.Εν τέλει, το κάλεσμα ο άνθρωπος να εγκολπώνεται ή να απορρίπτει υπεύθυνα, αφορά ακριβώς ό,τι μισούν όλα τα συστήματα χειραγώγησης του ανθρώπου, θρησκευτικά και πολιτικά: Αφορά την κριτική ματιά «εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της διανοίας σου και εξ όλης της ισχύος σου».

Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα της ομότιτλης εισήγησης του συγγραφέα (5-9-2025) στην 8η Πανελλήνια Συνάντηση του Πανελληνίου Θεολογικού Συλλόγου «Καιρός» με γενικό θέμα «H Ιεραποστολή της Εκκλησίας και η αποστολή του σχολείου σε διάλογο. Μαρτυρία χτες και σήμερα», 5-7 Σεπτεμβρίου 2025, Ελληνογαλλική Σχολή Ουρσουλίνων, Νέο Ψυχικό, Αθήνα. Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ιεραποστολικής,Διαπολιτισμικής Χριστιανικής Μαρτυρίας και Διαλόγου, στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών. Διευθύνει το περιοδικό «Σύναξη» και είναι μέλος της European Society for Intercultural Theology and Interreligious Studies. Διδάσκει επίσης στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Ζει στην Αθήνα με την σύζυγό του Ελένη Ταμαρέση και τον γιο τους Αλέξανδρο-Αρέθα.

ΠΗΓΗ: πολυμερώς και πολυτρόπως

Σαββόπουλος και Γιανναράς

Σαββόπουλος και Γιανναράς είχαν πολύ καλή φιλική σχέση. Στο ταξίδι του πρώτου στην Αμερική, σε ομιλία του στο Hellenic Cultural Center, στην Astoria, πρώτοι πρώτοι στη σειρά είναι οι Σαββόπουλοι, ο Διονύσης και η Άσπα. Ο Γιανναράς δεν περίμενε να τους βρει ακροατές σ’ αυτή τη διάλεξη που, μετά από αυτή, η συζήτηση ήταν «σε κλίμα Αστόριας, δηλαδή έντονα ελλαδικό: Γκρίνια, κατηγόριες για την κρατική Ελλάδα, απαισιόδοξοι αφορισμοί». Στην απάντηση που δίνει ο Γιανναράς σε ερώτηση ακροατή για το ραχατιλίκι των Ελλήνων, κάποια στιγμή «παίρνει το λόγο ο Σαββόπουλος: Καίριος, ευθύβουλος, χαρισματικός στην έκφραση – αδύνατο να μεταφέρεις στο χαρτί το αυθόρμητο και τη χάρη των λόγων του. Εδώ στη Νέα Υόρκη, λέει κάποια στιγμή, νιώθω σαν να βρίσκομαι σε μια καινούργια Κωνσταντινούπολη. Ένας μέγας ελληνικός κόσμος βλασταίνει εδώ, όπως άλλοτε στη βυζαντινή μας Οικουμένη. Και προσθέτει με κέφι: Δεν έχετε προσέξει ότι, ειδικά εδώ στην Αστόρια, ακόμα και ο ουρανός είναι γαλανός, όπως στην πατρίδα;» 

Μετά τη διάλεξη, με το χιόνι να πέφτει πυκνό, «μια μεγάλη συντροφιά μαζεύεται για δείπνο στο εστιατόριο “Ρούμελη”», συνεχίζοντας την κουβέντα. «Περασμένα μεσάνυχτα, μόνοι με τον Διονύση και την Άσπα, πίνουμε ποτό χωμένοι στη ζεστή γωνιά διπλανού καφενείου που διανυχτερεύει».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (1994). Αόριστη Ελλάδα. Κονσέρτο για δύο αποδημίες. Αθήνα: Δόμος, σσ. 57-60.

Η φωτογραφία από: Τα καθ’ εαυτόν. Αθήνα 1995: Ίκαρος, σ. 28· [Νέα Υόρκη, βαθμοί 15 υπό το μηδέν, πληρέστερα θωρακισμένος ο Σαββόπουλος].

«Όραμα Ελληνικό»

ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ. (1992). «Όραμα Ελληνικό», στο: Αυτοψία της Εποχής. Δοκίμια. Αθήνα: Οι Εκδόσεις των Φίλων, σσ. 191-196.

Σκέψεις για το 1940 και τη σημερινή πραγματικότητα

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΑΣΙΟΠΟΥΛΟΥ

Δεν ήταν εύκολο αυτό που έγινε το 1940!

Θέλει ψυχή, θέλει καρδιά, αγάπη για την πατρίδα!

«Μητρός τε και πατρὸς και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερόν εστιν η Πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρ᾿ ανθρώποις τοις νουν έχουσι». Σωκράτης (Πλάτωνος Κρίτων, 51α, 51β).

Δηλαδή, από τη μητέρα και τον πατέρα και όλους τους άλλους προγόνους, η πατρίδα είναι πράγμα πολυτιμότερο και σεβαστότερο και αγιότερο και ανώτερο και κατά τη γνώμη των θεών και κατά τη γνώμη των ανθρώπων που έχουν φρόνηση. Η τόσο γνωστή έκφραση αγάπης προς την πατρίδα ειπώθηκε πριν χιλιάδες χρόνια.

Οι στίχοι του Σωκράτη από το βιβλίο του Πλάτωνα Κρίτων γράφτηκαν το 399 π.Χ., όταν ο Σωκράτης καταδικάζονταν άδικα και προτίμησε να πιει το κώνειο από την εξορία. Δηλαδή ακριβώς 2404 χρόνια από σήμερα. Όμως χρειάζεται σπορά για να γίνει αυτή η ρήση πράξη.

Είναι αυτοί οι στίχοι που θα έπρεπε να είναι πάντα επίκαιροι, να συγκινούν και να ορίζουν τη σχέση μας με την πατρίδα. Όπως το 1940 όπου σπορά είχε γίνει, και τους είχαν στο νου τους συνειδητά ή ασυνείδητα τα παλληκάρια στο μέτωπο στα αλβανικά βουνά το 1940.

Και αυτοί πού πολέμησαν το 40 ήταν οι ίδιοι με αυτόν που το είπε, με το ίδιο συναίσθημα.

Αυτό, που σε κάνει να τρέμεις από συγκίνηση όταν ακούς τον Μάνο Κατράκη να ψάλλει το Άξιον Εστί, και το Γιάννη Ρίτσο να απαγγέλλει τις Γειτονιές του Κόσμου.

Αυτό που σε κάνει να μεθάς από χαρά σαν να τα ζεις σήμερα, βλέποντας ξανά και ξανά τα στιγμιότυπα από το αρχείο της απελευθέρωσης της Αθήνας το 1944. Κι όμως, πόσο νιώθεις πληγωμένος μες στη ζοφερή σημερινή πραγματικότητα των δύο μεγάλων πολέμων στη γειτονιά μας, τις επαναλαμβανόμενες απειλές της γείτονος χώρας, την ακρίβεια, το φόβο της ανασφάλειας και την υποτελή στάση, την ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού της χώρας; Θυμάσαι τον εθνικό μας ύμνο στην Ελευθερία και θέλεις να συνεχίσεις και τους επόμενους στίχους: ...Εκεί μέσα εκατοικούσες / Πικραμένη, εντροπαλή, / Κι ένα στόμα ακαρτερούσες, / Έλα πάλι, να σου πη. // Άργειε να 'λθει εκείνη η μέρα, / Και ήταν όλα σιωπηλά, / Γιατί τά 'σκιαζε η φοβέρα / Και τα πλάκωνε η σκλαβιά...

Αναπολείς και ζηλεύεις τη λεβεντιά των παππούδων σου, τα κατορθώματά τους στην Εθνική Αντίσταση. Ηχεί μέσα σου το βροντερό τραγούδι: «ο Γοργοπόταμος στέλνει στην Αλαμάνα περήφανο χαιρετισμό». Τότε που ο Άρης συνάντησε τον Ζέρβα και οι Έλληνες ενωμένοι στέλνουν τα χαιρετίσματα στον Αθανάσιο Διάκο και λίγο πιο κει στο Λεωνίδα των Θερμοπυλών για να καταφέρουν το χτύπημα στο μισητό εχθρό. Όλη η διαχρονία της ελληνικής παλικαριάς σε μια ιστορική στιγμή!

Θλίψη και οργή στη σκέψη μας όταν αναλογίζεται κάποιος ότι μετά αυτές τις σκηνές της απελευθέρωσης, τη χαρά, τη γιορτή, τί μας επιφύλαξαν οι μεγάλοι μας σύμμαχοι, σε εμάς, που δώσαμε ένα εκατομμύριο νεκρούς, τη μεγαλύτερη ανθρωποθυσία ποσοτικά σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας μας από όλους τους άλλους λαούς της Ευρώπης. Αντί για αποζημιώσεις και επανορθώσεις για την καταστροφή, μας οδήγησαν σε έναν εμφύλιο!

Έτσι, μετά την απώλεια τόσων ψυχών στην κατοχή, την καταστροφή της υποδομής της χώρας, προστέθηκαν και τα θύματα μιας αδελφοκτόνου σφαγής και τέλος, ήρθε και ο ξενιτεμός για να συμπληρώσει το κακό, τα τραύματα για την πατρίδα. Τα ελληνικά νιάτα, ξενιτεύτηκαν για να αναστηλώσουν τα ερείπια του μισητού εχθρού. Κι όμως, οι παππούδες μας και οι πατεράδες μας πάλεψαν απ' άκρη σε άκρη στη χώρα πρώτα να στήσουν το βομβαρδισμένο και καμμένο σπιτικό τους, και στη συνέχεια να ξαναφτιάξουν την υποδομή της χώρας, να 'ρθει το ηλεκτρικό ρεύμα και στο τελευταίο χωριό, οι σιδηροδρομικές γραμμές, τα λιμάνια μας να λειτουργήσουν, να ξανασυσταθεί η πρωτογενής παραγωγή, το σιτάρι, το λάδι, το κρασί, τα καπνά μας και τα βαμβάκια μας και να γίνουμε χώρα εξαγωγής αγροτικών προϊόντων.

Να στηθεί βιομηχανία και να κατασκευάζουμε τα απαραίτητα για την οικιακή μας ανάγκη, ηλεκτρικές συσκευές ελληνικές, με την υποδηματοποιία, και την ενδυματολογία από τις καλύτερες της Ευρώπης. Και με λαμπρούς επιστήμονες στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.

Και σήμερα να ντρέπεσαι γιατί μετά τη μεταπολίτευση αυτή η χώρα με τη μεταπρατική σκέψη και την υποτέλεια του πολιτικού της προσωπικού σιγά σιγά κατάντησε να εισάγει τα αγροτικά της προϊόντα πανάκριβα, χωρίς βιομηχανία, με τα λιμάνια αεροδρόμια, ηλεκτρική ενέργεια στα χέρια των ξένων και των ντόπιων ολιγαρχών, να οργίζεσαι καθώς υπάρχουν Έλληνες που ζούν ξανά με συσσίτιο, που προσπαθούν με τα διάφορα pass να σωθούν από την απόλυτη φτώχεια.

Δεν μας αξίζει αυτή η πατρίδα. Ας ξαναθυμηθούμε τον Κρίτωνα του Πλάτωνα, «μητρός τε και πατρός τε…».

ΠΗΓΗ: ΓΕΡΟΜΟΡΙΑΣ

Η Υπουργός Παιδείας στην Κρατική ΕΡΤ

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Στην Κρατική ΕΡΤ, την απολύτως εξαρτημένη από την κυβερνητική προπαγάνδα, τώρα, αυτές τις βραδινές ώρες, «παίζεται» ένα πολύ καλά στημένο παιχνίδι προπαγάνδας μιας εκπίδευσης που, υποτίθεται, προσφέρει παιδεία στα ελληνόπουλα. Καλεσμένη η πάντα χαμογελαστή Υπουργός Παιδείας κα Σοφία Ζαχαράκη. Συντονιστής δημοσιογράφος και τρεις απέναντι από την υπουργίνα μας δημοσιογράφοι, κάνουν ερωτήσεις χωρίς περιεχόμενο, το οποίο να παραπέμπει σε ουσιαστικά ζητήματα ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Το ευτύχημα ή δυστύχημα (όπως θέλετε πάρτε το), για εμάς τουλάχιστον, για όσους δηλαδή ασχολούμαστε με την ΠΑΙΔΕΙΑ των νέων, που έχουμε υπομονή και βλέπουμε αυτή τη συνέντευξη και πάντοτε θέτουμε σπουδαία θέματα για συζήτηση, για την υπουργίνα μας και τους δημοσιογράφους που λένε ότι συζητούν μαζί της -μάλλον δεν συζητούν, απλά την ακούνε να μιλάει- είναι πάρεργα, δεν έχουν σημασία. Γιατί πως αλλιώς να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι, η λαλίστατη υπουργίνας μας δεν θα μπορούσε να απαντήσει σε ερωτήματα, αν απέναντί της είχε δημοσιογράφους που δεν θα της «χάριζαν κάστανα». Καταγράφω μερικά: Πιστεύει, πράγματι, η υπουργίνα μας πως όλα τα σχολεία προσφέρουν ΠΑΙΔΕΙΑ; Έχει άραγε καταλάβει πως τα σχολεία από το Δημοτικό έως το Πανεπιστήμιο, ως μόνο σκοπό έχουν να εγχειρήσουν στους νέους ένα «χαρτί», -έτσι λέμε πια το πτυχίο- αφού στη μετέπειτα ζωή τους θα το εξαργυρώνουν ανάλογα με τις περιστάσεις και την καπατσοσύνη που, κακά τα ψέματα, το σύστημα τους διδάσκει; Έχει καταλάβει πως η νοθεία των πάντων έχει εθίσει τους πάντες και ο μιθριδατισμός μας είναι το μόνο αμυντικό μας όπλο; Σήμερα τα προβλήματα της εκπαίδευσης είναι μόνο η χρήση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία, και το ποινές που επιβάλλονται στους μαθητές όταν κάνουν χρήση εντός του σχολικού περιβάλλοντος ή, το επί δεκαετίες εξεταστικοκεντρικό σύστημα, με στόχο την πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο η, το αλκοόλ που πίνουν οι ανήλικοι μαθητές; Ρητορικά τα ερωτήματα; Όχι, βέβαια. Απεναντίας είναι αληθινά, πέρα για πέρα. Αν στην κα υπουργίνα μας και στους δημοσιογράφους που τη λιβανίζουν, έχει απομείνει λίγος κοινός νους κι ολίγη εκπαιδευτική ευαισθησία, απαραίτητη για να αλλάξει επιτέλους κάτι σ’ αυτή την ελλαδική εκπαίδευση των παιδιών μας, ας συζητήσουν σοβαρά τα τεράστια προβλήματά της, τα οποία καθημερινά τα έχουμε μπροστά μας αλλά, δυστυχώς, αρνούμαστε να τα θεραπεύσουμε. 

Only When You Leave... ΧΑΡΙΣΜΑ!!!

ΠΗΓΗ: Spandau Ballet

Το ανέκδοτο της ημέρας

Λοιπόν, όσες κι όσοι νόμισαν πως αυτά που ο πρωθυπουργός είπε στον επικήδειο του «Νιόνιου» είχαν κάποια αλήθεια, απατώνται οικτρά. Μα καλά, κοτζάμ πρωθυπουργός Μητσοτάκης ο Β΄ δεν έχει ακούσει «To Mitsotak»; Αν το είχε ακούσει, σας βεβαιώνω ότι δεν θα πήγαινε στην κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου. Απορώ πως και δεν το γιούχαραν. Α.Ι.Κ.

ΠΗΓΗ: Διονύσης Σαββόπουλος

Καλό Σαββατοκύριακο!

Πρωινό Σαββάτου, ανάμεσα σε «κίνηση κι αταραξία», όπως γράφει ο Οκτάβιο Παζ, η κίνηση του δίσκου στο πικάπ σε στέλνει στον παράδεισο. Καλό Σαββατοκύριακο! Α.Ι.Κ.

ΠΗΓΗ: MrVinylObsessive

Διονύσης Σαββόπουλος και Α.ΘΕ.Κ.

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Με τον θάνατο του Διονύση Σαββόπουλου, του «Νιόνιου», θυμήθηκα την Α.ΘΕ.Κ., την Ανεξάρτητη Θεολογική Κίνηση, που με τη θεολογική της δύναμη στη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης, κατά τη δεκαετία του ’80 ανέβαζε ψηλά τον πήχυ των συνδικαλιστικών φοιτητικών οργανώσεων. Το βιβλιοπωλείο Μήνυμα, σ' ένα στενάκι κάτω απ' την Καμάρα, για τους ΑΘΕΚίτες ήταν τόπος γόνιμων συζητήσεων και ιδεολογικών ζυμώσεων. Στο τότε φοιτητικό κίνημα της Θεσσαλονίκης, η Α.ΘΕ.Κ. είχε πολύ καλή παρουσία. Ήταν νεορθόδοξη κίνηση. Υπήρχε όμως και η ΟΡ.Θ.Α., η Ορθόδοξη Θεολογική Αναγέννηση, (κότσους χαρακτηρίζαμε τις φοιτητριούλες της - με 40 βαθμούς κατακαλόκαιρο, φορούσαν πουκαμισάκι, φουστίτσα, ζακελούλα και καλσόν, ενώ οι φοιτητές της φορούσαν άσπρο πουκαμισάκι (όχι κοντομάνικο) και μπλε ή μαύρο παντελόνι), κι αυτή είχε ισχυρή παρουσία στη σχολή μας. Οι περισσότερες έμειναν σε οικοτροφείο και μοίραζαν περιοδικά όπως η Απολύτρωσις. Αξίζει εδώ να σημειώσω ένα περιστατικό με την Ο.ΡΘ.Α., το οποίο έλαβε χώρα στο ισόγειο της σχολής μας, στην Αίθουσα Συνεδριάσεων μελών ΔΕΠ, δίπλα ακριβώς από το Γραφείο της Κοσμητείας, κάπου στα 1984 - 1985, όταν εκλεγόταν καθηγητής στο τότε Τμήμα Ποιμαντικής ο μακαρίτης καθηγητής Στέργιος Σάκκος. Εκείνη την περίοδο πρόεδρος του τμήματος ήταν ο αξέχαστος Ιωάννης Φουντούλης, μορφή μειλίχια και με βαθιά θεολογική και εκκλησιαστική παιδεία. Κι ενώ στην Αίθουσα Συνεδριάσεων γίνονταν η εκλογή του μακαρίτη Σάκκου, έξω απ' αυτή φοιτητριούλες της Ο.ΡΘ.Α. πιασμένες χέρι - χέρι, σε μια ευθεία γραμμή, είχαν στήσει έναν τοίχο απέναντι σ' όσους δεν συναινούσαμε στην εκλογή Σάκκου, φωνάζοντας «Φουντούλη θύμα παραιτήσου». Ελπίζω να θυμάται αυτό το περιστατικό ο αγαπητός συνάδελφος θεολόγος Ταξιάρχης Αϊβαλιώτης· ηγείτο της ομάδας που αντιδρούσαμε. Παρά ταύτα, ο μακαρίτης Σάκκος εκλέχθηκε καθηγητής, δίδαξε Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, και βοηθό είχε τον Παυσανία Κουτλεμάνη, μακαρίτης κι αυτός, μορφή καλοπροαίρετη, ασθενική κι αγαθή.  

Σήμερα, όσοι κι όσες ανήκαμε στην Α.ΘΕ.Κ. διδάσκουμε σε σχολειά το μάθημα των Θρησκευτικών ως μάθημα ελευθερίας, και στην Εκκλησία υπάρχουν ιερείς που, τότε, ήταν ΑΘΕΚίτες. Στην Α.ΘΕ.Κ. ακούγαμε τα τραγούδια του Σαββόπουλου. Σημαία μας ήταν το «Να κρατήσουν οι Χοροί». Σήμερα, γκούγκλαρα τη φράση: «Ανεξάρτητη Θεολογική Κίνηση και Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης» για να βρω κάποια πληροφορία. Διαπίστωσα ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι αδιάβαστη. Η πρώτη πρόταση που έγραφε η «άγαμη μηχανή» (κατά Ζαν Μποντριγιάρ) της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ετούτη: «Η φράση "Ανεξάρτητη Θεολογική Κίνηση" δεν σχετίζεται με κάποια συγκεκριμένη τρέχουσα ή επίσημη κίνηση στην Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης». Αλλά και για την Ο.ΡΘ.Α., η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι αδιάβαστη. Την συνδέει με την Ορθόδοξη Θεολογική Αναγέννηση, γνωστή ως «Σχολή της Θεσσαλονίκης», με χαρακτηριστικά την «νεοπατερική σύνθεση», την προβολή της ησυχαστικής παράδοσης και την κριτική στις δυτικές επιρροές, με τα οποία η Ο.ΡΘ.Α., ουδεμία σχέση είχε. Μνημόσυνο του Σαββόπουλου και της Α.ΘΕ.Κ., ας θεωρηθούν οι παραπάνω σκέψεις μου.

ΠΗΓΗ: Greek Songs Dim

ΠΡΟΤΥΠΟ ΓΕ.Λ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ: Τελετή Αναγόρευσης Επίτιμου Μέλους του Συλλόγου Διδασκόντων/ουσών του κ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ

Το Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο πλαίσιο του ERASMUS+ και της συμμετοχής του στο Πρόγραμμα Jean Monnet, διοργανώνει Τελετή Αναγόρευσης Επίτιμου Μέλους του Συλλόγου Διδασκόντων/ουσών του κ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, Καθηγητή Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεσμών του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και κατόχου της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet.

Για τον τιμώμενο θα μιλήσουν οι:

• Δημήτριος Παπαγεωργίου, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
• Αναστασία Ζήση, Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.
• Αικατερίνη Στρατάκη, Περιφερειακή Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Β. Αιγαίου.
• Δημήτριος Μπούμπας, Επόπτης Ποιότητας Συμβούλων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λέσβου, Δρ Πανεπιστημίου Αιγαίου.
• Κλειώ Χατζηδανιήλ, Δρ Πανεπιστημίου Αιγαίου.
• Παναγιώτης Τσουκαρέλλης, Κοινωνικός Λειτουργός, Διευθυντής ΕΝΕΓΥΛ Μυτιλήνης, Δρ Πανεπιστημίου Αιγαίου.
• Αικατερίνη Αποστολίδου, Διευθύντρια Τελωνείου Μυτιλήνης, Δρ Πανεπιστημίου Αιγαίου.
• Αργυρώ Βουνάτσου, Γραμματέας Μεταπτυχιακού Τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Ο κ. Παναγιώτης Γρηγορίου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στις Ευρωπαϊκές Σπουδές (Institut des Hautes Etudes Européennes, Στρασβούργο) και στο Διεθνές Δίκαιο (Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Στρασβούργου ΙΙΙ). Είναι διδάκτορας Δημοσίου Δικαίου (Διεθνές Δίκαιο) του Πανεπιστημίου Robert Schuman του Στρασβούργου. Συνεργάσθηκε ερευνητικά με το Συμβούλιο της Ευρώπης και με το Ίδρυμα Μεσογειακών Σπουδών. Εργάσθηκε ως Ερευνητής Α΄ στο Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ) και ως Επιστημονικός Σύμβουλος στις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις (Υπουργείο Εξωτερικών). Διδάσκει ως μέλος ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου από το 2001. Επίσης, συνεργάζεται ακαδημαϊκά με το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και με το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Διδάσκει από το 2004 στην Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, στο Ακαδημαϊκό Συμβούλιο της οποίας συμμετέχει από το 2010. Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου την περίοδο 2011-2012 και μέλος της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Tο 2014 εξελέγη Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Είναι ιδρυτικό μέλος του ΠΜΣ «Ευρωπαϊκές Κοινωνίες & Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση» του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και πρώτος Διευθυντής του (2008-2011). Ως εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου Αιγαίου διετέλεσε μέλος της Συγκλήτου του Ευρωμεσογειακού Πανεπιστημίου (EMUNI) από το 2008 έως το 2013. Συμμετέχει ενεργά στην Ελληνική Πανεπιστημιακή Ένωση Ευρωπαϊκών Σπουδών (ΕΠΕΕΣ) από το 2002 μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της οποίας είναι από το 2007. Διετέλεσε δε Πρόεδρος της ΕΠΕΕΣ (2014) και Αντιπρόεδρος (2015-2016). Από το 2017 συνδιευθύνει την European Doctoral School του Πανεπιστημίου του Λουξεμβούργου, καθώς και το International Summer School on European Governance του Πανεπιστημίου Αιγαίου (2013 έως σήμερα). Επίσης, είναι κάτοχος δύο ευρωπαϊκών εδρών Jean Monnet (2002-2009 και 2010-2013), καθώς και τριών μαθημάτων (Modules) Jean Monnet. Έχει διδάξει σε Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια (Paris III/Nouvelle Sorbonne, Université Catholique de Louvain, Γενεύης, Κρακοβίας, Transylvania/Brassov, Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης Βουκουρεστίου, Στρασβούργου, Nantes, Cadiz, EMUNI, Bilgi, Montpellier) και σε αφρικανικά (Abidjan, Marrakech). Ακόμη, έχει αναγορευθεί από την Γαλλική Δημοκρατία Chevalier de l’Ordre des Palmes Académiques. Τo συγγραφικό του έργο σε ελληνική, γαλλική, αγγλική, ρουμανική και κινεζική γλώσσα πραγματεύεται θέματα διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου, μειονοτικών ζητημάτων, εξωτερικής πολιτικής ΕΕ, πολιτικών ΕΕ, Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου περιβάλλοντος, Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης.

Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας

Του Τζόρτζιο Αγκάμπεν

Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος

Από τον Οκτώβριο του 1915, μετά την είδηση για το ξέσπασμα του μεγάλου πολέμου, ο Καρλ Κράους άρχισε να γράφει –«για ένα θέατρο του Άρη»– το δράμα Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας, το οποίο δεν θέλησε να ανέβει ποτέ στη σκηνή, γιατί, όπως είπε, «οι θεατές των θεάτρων αυτού του κόσμου δεν θα άντεχαν το θέαμα». Το έργο –ή μάλλον, όπως διαβάζουμε στον υπότιτλο, «η τραγωδία σε πέντε πράξεις»– ήταν «αίμα από το αίμα τους και ουσία από την ουσία εκείνων των μη πραγματικών, αδιανόητων, απλησίαστων από κάθε ξύπνιο νου, απρόσιτων σε κάθε μνήμη και διατηρημένων μόνο μέσα σε ένα αποτρόπαια ωμό και απάνθρωπο όνειρο, εκείνων των χρόνων όπου πρόσωπα από οπερέτα έπαιξαν την τραγωδία της ανθρωπότητας». Και στο Weltgericht («Παγκόσμια Κρίση»), το κείμενο που δημοσίευσε μετά το τέλος του πολέμου, θα μιλήσει για τη μεγάλη εποχή του –που την είχε γνωρίσει «όταν ήταν ακόμη τόσο μικρή και που θα ξαναγίνει μικρή, αν της απομένει ακόμη χρόνος»– ως μια εποχή «όπου συμβαίνει ό,τι δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς, και όπου θα συμβεί ό,τι δεν μπορεί πλέον να φανταστεί κανείς, και που, αν μπορούσε να φανταστεί, δεν θα συνέβαινε».

Όπως κάθε λόγος αδυσώπητα διαυγής, η διάγνωση του Κράους ταιριάζει απόλυτα στην κατάσταση που ζούμε σήμερα. Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας είναι οι δικές μας μέρες, αν πράγματι ισχύει ότι κάθε μέρα είναι η τελευταία· ότι η εσχατολογία, για όποιον είναι σε θέση να τη συλλάβει, αποτελεί την κατεξοχήν ιστορική συνθήκη. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον πόλεμο, μπορεί να ειπωθεί για την εποχή μας, όπως έλεγε και ο Κράους, ότι «ανίκανη να βιώσει κάτι και να το αναπαραστήσει, δεν συγκλονίζεται ούτε καν από την ίδια της την κατάρρευση». Και δεν είναι άραγε αλήθεια και σήμερα –όταν τα ψεύδη για τον εν εξελίξει πόλεμο επιχειρούν να νομιμοποιήσουν κάθε μελλοντικό πόλεμο– «ότι το γεγονός πως θα υπάρξει πόλεμος φαίνεται λογικό ακριβώς σε εκείνους στους οποίους το σύνθημα “έχουμε πόλεμο” επέτρεψε και κάλυψε κάθε ντροπή»; Και είναι πιθανό ότι, όπως η Αυστρία το 1919, έτσι και η Ευρώπη δεν θα επιβιώσει από τα ψεύδη και τις ντροπές της, και στο τέλος δεν θα μπορέσει παρά να επαναλάβει τα λόγια του Κάιζερ που κλείνουν το βιβλίο: Ich habe es nicht gewollt –«εγώ δεν το θέλησα».

ΠΗΓΗ: Φρέαρ

Μασκαράδες

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟY Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Όσοι υπηρετούν την πολιτική την ευτελίζουν· έχουν χάσει κάθε ηθική αξία. Tα ΜΜΕ και η τηλεόραση κυρίως, που, καθημερινά, προβάλλει πολιτικούς με botox, με φύτεμα μαλλιών, με ουρλιαχτά στις οθόνες, με απανωτές κωλοτούμπες στο διάβα της πολιτικάντικης καριέρας τους, είναι θύματα κακής πολιτικής. Το επίπεδο των ελληνικών ΜΜΕ, με τα πρωινάδικα, τα μεσημεριανάδικα, το απογευματινάδικα, συν τις βραδινές τηλεοπτικές εκπομπές, παίζουν στημένο παιχνίδι: αποπροσανατολίζουν τους πολίτες. Μαζί τους και οι προβαλλόμενοι πολιτικοί, κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι, κι αυτοί παίζουν το δικό τους παιχνίδι, δίχως κανόνες. Η λογοδιάρροια που παρατηρείται είναι ένα αναπόφευκτο σύνδρομο απάτης και ψέματος.

Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα έχουμε περάσει στην πιο επιθετική εμπορική τηλεόραση. Στην εποχή της Μεταδημοκρατίας, η τηλεόραση έχει εκπληκτική ικανότητα επιρροής. Όταν στο τηλεοπτικό γυαλί της, κάθε μέρα βλέπεις τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να παραπλανά τους πολίτες, όταν βλέπεις τον υπουργό ανδρείκελο και νευρόσπαστο να ουρλιάζει, δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις γιατί οι όψεις του νεοελληνικού μας βίου, εν έτει 2025, από πολιτικής απόψεως, είναι βρώμικη υπόθεση και οι πολιτικοί μασκαράδες. Εδώ επιβεβαιώνεται αυτό που έλεγε ο Νίκος Κούνδουρος: «έχουμε τάσεις αυτοκαταστροφής».

Σωτήρης Σόρογκας. Παλιά Πόρτα. ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Liberal

ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΗΘΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΜΠΤΣΟΒΑ

Διαδικτυακή Εκδήλωση με θέμα: «Το ευαγγελικό ήθος και οι παραμορφώσεις του κατά την αγία Μαρία Σκομπτσόβα» θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα, 20 Οκτωβρίου 2025, ώρα 19:00. Η εκδήλωση διοργανώνεται από τις Εκδόσεις Αρμός με τη υποστήριξη της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, και θα είναι ελεύθερα προσβάσιμη στη διεύθυνση: https://us06web.zoom.us/j/86452232453

Ομιλητές θα είναι ο π. Βασίλειος Θερμός (Καθηγητής Ποιμαντικής, Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών, Παιδοψυχίατρος), η Χριστίνα Παπαθέου (Φιλόλογος, Ζωγράφος), η Κρυσταλλία Λατσάρα (Υποψήφια Διδάκτωρ Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι) και ο Ανδρέας Αλεξόπουλος (Δάσκαλος, Δρ Θεολογίας, Συνεργάτης της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου)

Υπενθυμίζεται ότι το βιβλίο του Ανδρέα Αλεξόπουλου με τον ίδιο τίτλο: «Το ευαγγελικό ήθος και οι παραμορφώσεις του κατά την αγία Μαρία Σκομπτσόβα» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός.

H σελίδα της εκδήλωσης στο Facebook είναι: https://www.facebook.com/events/1098895425739872

Ηττημένη Ελλαδική Εκκλησία

Χθες και σήμερα, αφιέρωσα λίγο από τον χρόνο μου στις χειροτονίες τριών επισκόπων. Πλούσιο φωτογραφικό ρεπορτάζ μπορεί κανείς να δει στο ORTHODOXIA INFO Διόλου περίεργη η ομολογία μου: η Ελλαδική Εκκλησία είναι νεκρωμένη νοήματος εδώ και δεκαετίες. Οι εικόνες μαρτυρούν ετούτη τη νέκρωση. Δυστυχώς, αυτό είναι το εκκλησιαστικό σκηνικό στην πατρίδα μας. Α.Ι.Κ.

Ιδού:

«Τουλάχιστον να συνειδητοποιούσαν οι Επίσκοποι ότι η συντήρηση των κοσμικών εξουσιαστικών τους κεκτημένων δεν τους εξασφαλίζει από την κοινωνική (την ουσιαστική) περιθωριοποίηση. Ακόμα και η μεγαλόπρεπη αυτοκρατορική αμφίεση, όταν δεν παραπέμπει σε νόημα ζωτικής αλήθειας, τους μεταβάλει σε εκτός τόπου και χρόνου χρυσοστόλιστους κούκλους, γραφικές φιγούρες ανούσιου φολκλόρ. Όσα οικοδομήματα κοινωνικής πρόνοιας κι αν έχουν στο ενεργητικό τους, όση οργανωτική πολυμέρεια δραστηριοτήτων, είναι ανύπαρκτοι όταν αγνοούν την πρωταρχική τους αποστολή και ευθύνη».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (1999). «Η εκλογή Αρχιεπισκόπου», στο: Η παρακμή ως πρόκληση. Αθήνα: «Νέα Σύνορα» - Α. Α. Λιβάνη, σ. 221.

«[…], έχει τεράστια δυσκολία η Εκκλησία μας να συντονιστεί με το παρόν, με τον σύγχρονο κόσμο, αυτόν στον οποίο είναι υποχρεωμένη να απευθύνει τη διδασκαλία της και το μήνυμά της, το κήρυγμά της. Είναι μια Εκκλησία στραμμένη στο παρελθόν, ενθυμούμενη, αναλογιζόμενη και νοσταλγούσα παλιές ένδοξες μέρες, ανήμπορη να απευθυνθεί στον σημερινό άνθρωπο. Και, μαζί με αυτό, είναι μια Εκκλησία η οποία δεν σκέφτεται. Δεν σκέφτεται τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής, της ύπαρξης. Έχει έναν λόγο κοινοτοπικό, κούφιο, που περνάει πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων. Δες, ας πούμε, το θέμα των αμφίων των επισκόπων. Είναι κωμωδία. Το να φοράς τον σάκο, αυτό το αυτοκρατορικό ένδυμα με τα κουδούνια, δείχνει έλλειψη καλού γούστου. Δεν μπορούσε επιτέλους να γίνει λιτότερη η στολή των επισκόπων; Εκτός και αν κάθε επίσκοπος σ’ ένα οποιοδήποτε χωριό αισθάνεται διάδοχος του βυζαντινού αυτοκράτορος, με τη μίτρα στο κεφάλι. Ούτε σε αυτόν τον απλό ενδυματολογικό συντονισμό με την κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει».

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2020). Έντεκα συναντήσεις. Συζητώντας με τον Στρατή Μπουρνάζο. Αθήνα: Πόλις, σσ. 185-186.

«Η μη συμμετοχή των λαϊκών και του κλήρου στην εκλογή των επισκόπων δημιούργησε εντός της Εκκλησίας μία κλειστή ομάδα, που τη συναποτελούν τα μέλη της Ιεραρχίας και οι υποψήφιοι επίσκοποι, άπαντες άγαμοι κληρικοί. Η ομάδα αυτή, απομονωμένη από το υπόλοιπο πλήρωμα της Εκκλησίας, συνιστά ένα είδος μονοπωλίου μέσα στο εκκλησιαστικό σώμα. Το μονοπώλιο αυτό διέπεται από δύο λειτουργίες. Η μία είναι εκείνη που προσδιορίζεται από την ανάγκη να προβληθεί ένα κοινό μέτωπο προς τα έξω. Αποτέλεσμα αυτής της λειτουργίας είναι αφενός η επιβολή στο εσωτερικό της ομάδας, με μεγάλη επιτυχία, ομοιόμορφης σκέψης και βιώματος, αφετέρου να περιορίζονται ασφυκτικά οι δυνατότητες αυτοκριτικής και αυτοελέγχου.

»Μια δεύτερη λειτουργία του μονοπωλίου εκφράζεται στην αδυναμία της ομάδας να "κατανοήσει" τα ουσιαστικά προβλήματα του πληρώματος της Εκκλησίας. Επειδή δηλαδή η ανέλιξη των κατώτερων μελών της ομάδας εξαρτάται μόνο από την απόφαση των μελών που κατέχουν την ανώτερη θέση μέσα σ' αυτήν (από τα μέλη της Ιεραρχίας), τα κατώτερα μέλη (οι υποψήφιοι) αγωνίζονται να εξασφαλίσουν την ψήφο των ιεραρχών. [...] Εν τω μεταξύ αναφύονται διαφορές και συγκρούσεις στους κόλπους της ομάδας που δεν αφορούν τα προβλήματα των πιστών και τη μαρτυρία της Εκκλησίας στον κόσμο αλλά τον αγώνα επικράτησης μέσα στην ομάδα».

π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΥΛΑΣ. (2007). «Ψήφω κλήρου και λαού». Μια νέα πρόταση για την εκλογή των επισκόπων. Αθήνα: Εν πλω, σσ. 15-16.

Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξις»: Παράδειγμα προς μίμηση!

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Για τον πολιτισμό, τοπικό και πανελλήνιο, δεν χωρά αμφιβολία πως, δύο είναι τα βασικά στηρίγματα: πρώτον, η καλή γνώση της νεώτερης ιστορίας μας και δεύτερον, η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε συνέχεια και αναδημιουργία.

Μπροστά στον τρομακτικό κίνδυνο να χαθούν τα δύο παραπάνω στηρίγματα, αν κάποιος περιδιαβεί τοπικές κοινωνίες με πλούσια πνευματική παράδοση, σίγουρα θα συναντήσει πνευματικά κέντρα με αξιοπρόσεχτη αυτονομία. Ένα τέτοιο πνευματικό κέντρο είναι το Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξις», με αξιόλογη πολιτιστική διαδρομή 130 χρόνων. Το φωτογραφικό λεύκωμα «1894-2024: 130 χρόνια ζωής, δράσης, προσφοράς. Οι εκδηλώσεις εορτασμού των 130 χρόνων», με κείμενα και επιμέλεια του αγαπητού συναδέλφου και φίλου Παναγιώτη Στ. Σκορδά (έκδοση Αναγνωστηρίου Αγιάσου 2025), αποδεικνύει στην πράξη το μέγεθος της τεράστιας συνεισφοράς του Αναγνωστηρίου στο τοπικό κι όχι μόνο περιρρέον πολιτιστικό περιβάλλον: θέατρο, μουσική, εικαστικές τέχνες και μια βιβλιοθήκη με σπάνιο έντυπο και αρχειακό υλικό, στην Αγιάσο περιφρουρούν και συνεχώς ανανεώνουν τη μακρόχρονη πολιτιστική της παράδοση. Κι αυτή η περιφρούρηση και ανανέωση γίνεται με αγάπη και μεράκι απ’ όλα τα μέλη των κατά περιόδων Διοικητικών Συμβουλίων του Αναγνωστηρίου. 

Οι πολιτιστικές αξίες ενός χωριού, όπως είναι η Αγιάσος, με μακραίωνη πολιτιστική παράδοση, χάρη στις οποίες επιβίωσαν οι κάτοικοί της, στο εν λόγω λεύκωμα, παρουσιάζονται με στόχο να διαπαιδαγωγήσουν τις νεότερες γενιές.

Να μην ξεχνάμε, ο πολιτισμός και η τέχνη, γεννήθηκαν και ανδρώθηκαν στη γη μας. Οι ευθύνες είναι τεράστιες και αφορούν όλους μας.

Θερμά συγχαρητήρια στους Αγιασσώτες φίλους του Δ.Σ., του Αναγνωστηρίου: Κλεάνθη Κορομηλά, Πρόεδρο· Παναγιώτη Στ. Σκορδά, Αντιπρόεδρο· Ευστρατία Ε. Μακρέλλη, Γεν. Γραμματέα· Μιχαήλ Π. Ευαγγελινό, Ταμία· Ηρακλή Χ. Κουντουρέλλη, Μέλος· Θεοδώρα Ι. Μουρεχίδη, Μέλος· Δημοσθένη Γ. Σκλεπάρη, Μέλος, για τη επιμελημένη έκδοση του φωτογραφικού λευκώματος, το οποίο συνοδεύεται και με CD, με τα γνωστά ανά τον κόσμο σαντούρια να μεθάνε ψυχή και σώμα.

«Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου» στο χέρι

Ήταν η πρώτη μέρα μετά το προπατορικό αμάρτημα. Εγώ κι η Μαρία μόλις είχαμε βγει απ’ το παλιό ξενοδοχείο, όπου ίσως η γυναίκα να είχε συλλάβει. Προχωρήσαμε σιωπηλοί. «Μαρία, πως θα σωθούμε;» ρώτησα. Βασίλευε ο ήλιος. Στην είσοδο της πόλης καθόταν ένα ρακένδυτος άνθρωπος με δύο βρώμικα ζάρια στο χέρι. «Παίζουμε; Μου λέει.

Στο βάθος ο Θεός φαινόταν πολύ μονάχος.

ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ. (1990). «Η πρώτη μέρα του κόσμου», στο: Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου. Αθήνα: Κέδρος, σ. 91.

H A΄ Οiκουμενική Σύνοδος και τo μήνυμά της στον σύγχρονο κόσμο - Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ




ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Φραντς Φανόν (1925-1961)

Γράφει ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

Συμπληρώθηκαν φέτος 100 στρογγυλά χρόνια από τη γέννηση του Φραντς Φανόν, στις 20 Ιουλίου 1925, στη Μαρτινίκα των Γαλλικών Αντιλλών. Πέθανε στις 6 Δεκεμβρίου 1961, στα 36 του, από λευχαιμία, σε νοσοκομείο της μισητής του Αμερικής. Τρεις μέρες νωρίτερα έπιασε στα χέρια του το βιβλίο του «Les damnés de la terre» (Maspero), με πρόλογο του Σαρτρ, τον οποίο ο ίδιος επιθυμούσε, λέγοντας μόνο «Αυτό δεν θα μου δώσει πίσω τον μυελό μου». Το έγραψε τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, γνωρίζοντας ότι ο θάνατος δεν είναι πολύ μακριά. Τάφηκε, σύμφωνα με δική του τελευταία επιθυμία, στην Αλγερία. Το 1971, καταμεσής της δικτατορίας, το θρυλικό ήδη βιβλίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά: «Της γης οι κολασμένοι» (μτφρ. Αγγέλα Αρτέμη, Κάλβος), χωρίς τον πρόλογο του Σαρτρ, ο οποίος ωστόσο μεταφράστηκε αργότερα από τον Κώστα Σταματίου και συμπεριλήφθηκε στη συναγωγή δοκιμίων του Σαρτρ «Καταστάσεις» (Αρσενίδης, χ.χ.). Δεν νομίζω ότι έχει εκδοθεί άλλο βιβλίο του Φανόν στα ελληνικά. Διάβασα τότε, το φθινόπωρο του 1971, άρτι εισαχθείς στη Νομική Σχολή του Αθήνησι, το βιβλίο του Φανόν και συγκλονίστηκα. Δεν ήταν το βιβλίο ενός πολιτικού αναλυτή ή κοινωνιολόγου, αλλά ενός Προφήτη, που, όπως οι βιβλικοί, περιέγραφε ή ανήγγελλε με οίστρο την Καταστροφή του κόσμου της αδικίας και της καταπίεσης, και κήρυττε την ελπίδα για έναν καινούργιο κόσμο δικαιοσύνης και ελευθερίας για τους απόκληρους. Από τότε, ό,τι και αν λένε, ό,τι και αν πουν, όσες μεγάλες αντιρρήσεις και αν έχω εγώ ο ίδιος, ο Φανόν μένει στη συνείδησή μου ως ιερό πρόσωπο.

Το έργο του έχει πια συγκεντρωθεί σε δύο πολυσέλιδους τόμους από τις εκδόσεις La Découverte: Frantz Fanon, Œuvres, με πλούσιες εισαγωγές και συμπληρωματικό υλικό. Ο πρώτος τόμος (2011) περιέχει τα τρία βιβλία που πρόλαβε να εκδώσει ο ίδιος, συν το «Pour la révolution africaine», που εκδόθηκε το 1964 (Maspero) και περιείχε δημοσιευμένα κείμενά του. Ο δεύτερος (2018), με τίτλο «Écrits sur l’ aliénation et la liberté», περιέχει δύο θεατρικά έργα του –ο Φανόν ξεκίνησε ως θεατρικός συγγραφέας–, τη διατριβή του στην ψυχιατρική στο Πανεπιστήμιο της Λυών και αρκετά άλλα ψυχιατρικά και πολιτικά κείμενα. Οι μελέτες και τα βιβλία για το έργο του είναι αμέτρητα, ενώ έχουν εκδοθεί και αρκετές βιογραφίες του, με πιο πρόσφατη του Adam Shatz, «The Rebel’ Clinic. The Revolutionary Lives of Frantz Fanon» (2024), που έχει μεταφραστεί και στα γαλλικά («Frantz Fanon. Une vie en revolutions», La Découverte, 2025, όπου και παραπέμπω). Ο Shatz αναφέρει (σ. 434-435) τις μεταφράσεις του βιβλίου «Les damnés de la terre» σε πολλές γλώσσες και χώρες, όπου συνδέθηκε με διάφορα απελευθερωτικά κινήματα, αλλά αγνοεί την ελληνική έκδοσή του, η οποία είχε επίσης σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά.

Ποιος ήταν και τι πίστευε αυτός ο άνθρωπος που άσκησε κάποτε μεγάλη πολιτική επιρροή και σαγήνεψε τόσο πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους, όπως τον Εβραίο αντιστασιακό και επιζήσαντα Ζαν Αμερύ, τον καθολικό μοναχό Τόμας Μέρτον, ακόμη και τον Μπαράκ Ομπάμα, αλλά προκάλεσε και σφοδρές αντιδράσεις; Ποια σημασία έχει αυτό το έργο σήμερα, όταν τίποτε από ό,τι οραματίστηκε δεν έγινε πραγματικότητα; Και πώς να σταθούμε απέναντι στο κήρυγμά του υπέρ της βίας, μετά μάλιστα τη Ρουάντα; Η συζήτηση για όλα αυτά είναι πολύ μεγάλη και δεν χωράει εδώ. Θα πω μόνο πως, όσο και αν έπεσε έξω σε πολλές εκτιμήσεις του (υποτίμησε, επί παραδείγματι, τον ρόλο της θρησκείας), ήταν ωστόσο ο μόνος που διείδε και ανέλυσε το ενδεχόμενο να αναπτυχθεί, μετά το τέλος της αποικιοκρατίας, μια ληστρική νεομπουρζουαζία από τους πρώην αποικιοκρατούμενους, σε στενή σύνδεση με τους αποικιοκράτες. Δεν μπορώ ωστόσο να προσπεράσω το ζήτημα της βίας, στο οποίο στέκονται σχεδόν όλοι όσοι μιλάνε για τον Φανόν, είτε καλόπιστα είτε κακόπιστα. Ήταν πράγματι κήρυκας της βίας; Ας μη μασάμε τα λόγια μας: ναι, ήταν. Για τον Φανόν η βία αποτελεί μονόδρομο για τον αποικιοκρατούμενο, προκειμένου να απαντήσει στη βία του αποικιοκράτη και να γίνει από πράγμα άνθρωπος («Της γης οι κολασμένοι», σ. 11), να αποκατασταθεί στα ίδια του τα μάτια (σ. 70). Όταν πάντως διαβάζω σήμερα ορισμένες διατυπώσεις του για την αναγκαία βία του αποικιοκρατούμενου παγώνω, και δεν μου αρκεί η απάντηση ότι τα έγραφε όλα αυτά την περίοδο του πολύχρονου πολέμου της Αλγερίας, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Ο πρόλογος του Σαρτρ μάλιστα στους «Κολασμένους της γης», όπως δέχονται οι περισσότεροι, όξυνε ακόμη πιο πολύ την άποψη του Φανόν για τη βία και οδήγησε να διαβαστεί το βιβλίο μονόπλευρα, παραβλέποντας τον πλούτο των επισημάνσεων και των παρατηρήσεών του. Η Χάννα Άρεντ, ανήσυχη ενόψει του ενδεχομένου το κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, στο οποίο ο Φανόν ασκούσε επιρροή, να εκτραπεί προς την κατεύθυνση της βίας, τον καθαρτήριο και χειραφετητικό ρόλο της οποίας δεν δέχτηκε ποτέ, στο διάσημο κείμενό της για τη βία («On Violence», 1969) στρεφόταν περισσότερο εναντίον του Σαρτρ παρά εναντίον του Φανόν, για τον οποίο θεωρούσε ότι ήταν πολύ πιο επιφυλακτικός από ό,τι οι θαυμαστές του όσον αφορά τα αποτελέσματα της βίας («Περί βίας», εισαγωγή-μετάφραση Άννα Δαμιανίδη – Δημήτρης Ψυχογιός, Επίκεντρο, 2020, σ. 49 και 52, σημ. 19).

Ο Αιμέ Σεζαίρ, ο αγαπημένος ποιητής του Φανόν, λίγες μέρες μετά τον θάνατό του, εξήγησε καλύτερα από κάθε άλλον τη βία του Φανόν, στο περ. «Jeune Afrique» (όπως παρατίθεται από τον Adam Shatz, σ. 424-425, διαθέσιμο και διαδικτυακά www.jeuneafrique.com): «Βίαιος, είπαν για αυτόν. Και είναι αλήθεια ότι ο Φανόν καθιερώθηκε ως θεωρητικός της βίας, το μόνο όπλο, σκεφτόταν, του αποικιοκρατούμενου εναντίον της αποικιοκρατικής βαρβαρότητας. Αλλά η βία του ήταν, χωρίς παραδοξολογία, η βία του μη βίαιου, θέλω να πω η βία της δικαιοσύνης, της αγνότητας, του ασυμβίβαστου φρονήματος. Πρέπει να τον κατανοήσουμε: η εξέγερσή του ήταν ηθική και το εγχείρημά του ήταν ένα εγχείρημα γενναιοδωρίας. Δεν προσχωρούσε σε μια υπόθεση. Δινόταν. Ολόκληρος. Ανεπιφύλακτα. Αμέριστα. Υπάρχει σε αυτόν το πάθος του απόλυτου. […] Θεωρητικός της βίας, χωρίς αμφιβολία, μα ακόμη περισσότερο της πράξης. Από μίσος για τη φλυαρία. Από μίσος για τη δειλία. Κανείς δεν σεβόταν περισσότερο από εκείνον τη σκέψη, κανείς δεν είχε μεγαλύτερη ευθύνη απέναντι στην ίδια του τη σκέψη, κανείς δεν ήταν πιο απαιτητικός απέναντι στη ζωή την οποία δεν μπορούσε να φανταστεί αλλιώς παρά μόνο ως βιωμένη σκέψη. […] Υπ’ αυτήν την έννοια ο Φραντς Φανόν υπήρξε ένας Παράκλητος. Και γι’ αυτό η φωνή του δεν πέθανε. Μέσα από τον τάφο καλεί ακόμη τους λαούς στην ελευθερία και τον άνθρωπο στην αξιοπρέπεια».

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τα κουρδιστά μυαλά μας!!!

 

ΠΗΓΗ: Romek Addams

Οι αθεόφοβοι έγιναν «φιλάνθρωποι». Φευ!

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ενώ έχουν κατασφάξει τον κόσμο θέλουν να φανούν και φιλάνθρωποι. Το σκηνικό είναι ξεκάθαρο: στη Γάζα έγινε Γενοκτονία και τα ΜΜΕ στις ειδήσεις τους δείχνουν μόνο την επιστροφή των απαχθέντων από την Χαμάς Ισραηλινών· κι ο άθλιος πλανητάρχης Τραμπ ζητά τα ρέστα γιατί δεν του 'δωσαν το  Νόμπελ Ειρήνης. Το τραγικότερο όμως είναι το γκαλά με τους πλούσιους του κόσμου, που μοιράζουν τα εκατομμύριά τους για φιλανθρωπικούς σκοπούς, λένε οι αθεόφοβοι. Με τον «σκυλέ» Έλληνα τροβαδούρο Αργυρό να χορεύει τσιφτετέλι με την Κίμπερλι.

Αξίζει να αναρωτηθούμε: ποιοι, άραγε, τους πιστεύουν;

Η απειλή είναι μπροστά μας. Κάθε μέρα τη βλέπουμε. Και τι κάνουμε; «Βασικό μας αίτημα, υπήρξε πάντα κι είναι ο Ουρανός. Κι όχι μόνο o δικός μας, αλλά κι ολόκληρων λαών», καταπώς έλεγε ο Μάνος Χατζηδάκις στα Σχόλια του Τρίτου. «Μας αποκρύπτουν πως το φυσικό μας είναι να πετάμε».

Το γράφει κι ο Μίλτος Σαχτούρης, στο θαυμαστό ποίημά του «Το ψωμί»:

Ένα τεράστιο καρβέλι, μια πελώρια φρατζόλα ζεστό

ψωμί είχε πέσει στο δρόμο από τον ουρανό

ένα παιδί με πράσινο κοντό βρακάκι και με μαχαίρι

έκοβε και μοίραζε στον κόσμο γύρω

όμως και μια μικρή, ένας μικρός άσπρος άγγελος κι αυτή

μ’ ένα μαχαίρι έκοβε και μοίραζε

κομμάτια γνήσιο ουρανό

κι όλοι τώρα τρέχαν σ’ αυτή, λίγοι πηγαίναν στο ψωμί,

όλοι τρέχανε στο μικρόν άγγελο που μοίραζε ουρανό

Ας μη το κρύβουμε

διψάμε για ουρανό!

ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Από το παλιό καλό περιοδικό Θεός & Θρησκεία, τχ. 7 (1999).

Ζωή στο Μυστήριο της Αγάπης του Θεού

ΠΗΓΗ: valsamopsixis

Παύλος Μελάς (1870 – 13 Οκτωβρίου 1904)

Της Ελληνικής λεβεντιάς καμάρι και της αυτοθυσίας, ήταν αυτή η αξέχαστη ηρωική ψυχή, ο Παύλος Μελάς, ο Εθνικός μας ήρωας. Γεννήθηκε στη Μασσαλία, στις 29 Μάρτη του 1870. Το 1874 έρχεται στην Ελλάδα. Μορφώνεται σε μοναδικό περιβάλλον και χαίρεται τόσο την ευγένεια και την ανθρωπιά της μάνας του, όσο και τη φλόγα του πατέρα του (από μεγάλη γενιά ευπατρίδων Ηπειρωτών με πολλές θυσίες στο βωμό της πατρίδας). Αποφοιτά απ’ τη Σχολή Ευελπίδων, το 1891, με το βαθμό του υπολοχαγού πυροβολικού.

Η κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στα Βαλκάνια, ήταν ταραγμένη. Σε περιοχές όπως η Κρήτη, η Θεσσαλία, η Μακεδονία και η Ήπειρος (που ποθούσαν να ενωθούν με την ήδη απελευθερωμένη Ελλάδα), καθώς και σε πάμπολλες άλλες περιοχές στα Βαλκάνια, ξεσπούν συνεχώς επαναστάσεις ενάντια στον Σουλτάνο.

Η Μακεδονία μάλιστα, υποφέρει τόσο από τον Τουρκικό ζυγό, όσο και από τη Βουλγαρική Εξαρχία. Η Βουλγαρική προπαγάνδα χρησιμοποιεί κάθε μέσο (κυρίως εκφοβισμούς και βία, αλλά και στυγνές δολοφονίες σε πολλές περιπτώσεις) και κάθε της ενέργεια, αποσκοπεί στον εκβουλγαρισμό του τότε πληθυσμού της Μακεδονίας. Η Ελληνική Κυβέρνηση δεν επιχειρεί τίποτε, επίσημα, μέχρι το 1904. Ακόμη και εκείνη την περίοδο, ο Παύλος Μελάς, μαζί με άτομα που μοιράζονται τις ίδιες ιδέες μ’ αυτόν, αγωνίστηκε για να αφυπνίσει υπεύθυνους και κοινή γνώμη.

Από την άνοιξη του 1904 που φτάνει στη Μακεδονία, κατορθώνει να συγκροτήσει μικρά ένοπλα σώματα, να οργανώσει την τοπική άμυνα, να ενισχύσει τη θέληση και την πίστη των κατοίκων. Τυπικά, διοικεί ένα σύνολο 35 αγωνιστών, αλλά στην ουσία ήταν αρχηγός της αντίστασης της περιοχής Μοναστηριού – Καστοριάς.

Στις 13 Οκτώβρη του 1904, προδόθηκε από τον αρχικομιτατζή Μήτρο Βλάχο και τη συμμορία του. Στα 34 χρόνια του, χτυπημένος από Τουρκικό βόλι, άφησε την τελευταία του πνοή στο χωριό Στάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας, πολεμώντας για την ελευθερία της Ελληνικής μας Μακεδονίας.

Ο θάνατός του συσπείρωσε τον Ελληνισμό της Μακεδονίας, αφύπνισε την υπόλοιπη Ελλάδα και “…με τη σπίθα που άναψε στον καθένα, πολλοί που ήταν τυφλοί ως τότε, είδαν”, όπως χαρακτηριστικά είπε ο Ίων Δραγούμης. Χρειάστηκαν τέσσερα ακόμη χρόνια σκληρών μαχών, στις οποίες συμμετείχαν αγωνιστές από όλα τα μέρη της Ελλάδας, μέχρι να ψηφιστεί, το 1908, καινούργιο Τουρκικό Σύνταγμα. Τέσσερα ακόμη χρόνια μετά, η Μακεδονία, γίνεται Ελληνική, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913. Την ίδια χρονιά απελευθερώνεται και η Ήπειρος.

Φωτογράφησα και σχεδίασα τον ίδιο χώρο όπου σκοτώθηκε, μεταφέροντάς τον εδώ. Έχτισα με προσοχή τον πέτρινο τοίχο (παίρνοντας δείγματα από πέτρες της περιοχής, που ήταν χρωματικά όμοιες με αυτές του αυθεντικού σπιτιού). Τοποθέτησα με προσοχή τις ξυλοδεσιές και τα οριζόντια ξύλινα δοκάρια που ενσωματώνονται στους τοίχους, παράλληλα με το έδαφος, για να απορροφούν σεισμικές δονήσεις. ανάλογα με την αποτύπωση που είχα κάνει.

Στο μικρό αυτό χώρο, ένα κατώι, τοποθετώ όρθιο-λεβέντη τον Παύλο Μελά, ντυμένο με τη στολή του Μακεδονομάχου, που τίμησε. Το ύψος του είναι μάλλον υπερβατικό, αλλά τόσο φυσικό όταν αναλογίζεται κανείς ότι πρέπει να αποδώσω έναν ήρωα. Είναι κάτι που το έχω κάνει αρκετά συχνά (Κατσαντώνης, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς), αλλά σ’ αυτό το χώρο, κάνει ακόμη πιο φανερή την προσπάθειά μου να αποδώσω μια σπουδαία μορφή με ξεχωριστή ακτινοβολία, μέσα από τα μάτια ενός ιδεαλιστή ανθρώπου και όχι ενός τυπικού παρατηρητή. Είναι λίγο πριν έρθει το θανατικό βόλι.

Κλείνοντας την αναφορά μου για τον Παύλο Μελά και το Μακεδονικό Αγώνα, θα ήθελα να κάνω μνεία στα πάμπολλα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στην περιοχή της Μακεδονίας, τις Ιστορικές αναφορές και τα ντοκουμέντα που έχουμε κληρονομιά εδώ και 4.000 και πλέον χρόνια. Συνδυάστε τα με την παρουσία μορφών που σημάδεψαν την Ιστορία με τις πράξεις και την προσφορά τους στην αρχαιότητα (Αριστοτέλης, Φίλιππος Β’ & Αλέξανδρος ο Μέγας...), θυμηθείτε την παρουσία του τόπου κατά τη Βυζαντινή περίοδο, συνεχίστε την αναδρομή σας μέχρι και τον Παύλο Μελά και προχωρήστε μέχρι τις μέρες μας. Είμαι σίγουρος ότι και εσείς, όπως και εγώ, έχουμε πάμπολλα να ανακαλύψουμε. Πάνω απ’ όλα όμως, το πιο σημαντικό είναι η άρρηκτη σχέση μεταξύ αυτών που περικλείονται σε δυο λέξεις και ένα σύμβολο: Μακεδονία=Ελλάδα.

Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994

ΠΗΓΗ: Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη