Επιμέλεια ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Τελευταίο μάθημα, με τα σχολεία να έχουν ανοίξει. Και στα δέκα μαθήματα, έχω την ταπεινή γνώμη ότι προσπάθησα να αναδείξω ζητήματα που, κυρίως, αφορούν εμάς τους εκπαιδευτικούς. Μακριά, βέβαια, από μεγαλόστομους και κούφιους διδακτικούς ρητορισμούς. Στο μάθημά μας τώρα… Στο σχολείο αδιαμφισβήτητα οι μαθητές χρειάζονται εκπαιδευτικούς που να νοιάζονται για αυτούς, που να τους ακούνε και να τους νιώθουν. Δυστυχώς, ως εκπαιδευτικοί δεν έχουμε μάθει να ακούμε τους μαθητές μας. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, αν τους ακούμε τι μας λένε, τους ακούμε μόνο με τα αυτιά μας, όχι με την καρδιά μας. Δυσκολευομάστε να αποδεχθούμε τα συναισθήματά τους. Μας λείπει η διάθεση να ανοίξουμε διάλογο μαζί τους· αλλά απαιτούμε από τους μαθητές μας να μάθουν να διαλέγονται με τους άλλους. Το παρακάτω απόσπασμα νομίζω ότι επιλύει το παραπάνω πρόβλημα. Καθόλου δύσκολο δεν είναι να το λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Κι ας θυσιάσουμε έστω και μια ώρα από τη δασκαλοκεντρική «διδακτική μεθοδολογία» της Τράπεζας Θεμάτων!
«Από την άλλη μεριά, ο διάλογος είναι ανύπαρκτος χωρίς την ταπεινοφροσύνη. Η ονομάτιση του κόσμου, διαμέσου της οποίας οι άνθρωποι αναδημιουργούν συνέχεια αυτόν τον κόσμο, δεν μπορεί να είναι πράξη αλαζονείας. Ο διάλογος, όντας η συνάντηση των ανθρώπων που αναλαμβάνουν από κοινού το καθήκον να διδάσκονται και να δρουν, διασπάται αν τα συμμετέχοντα μέλη (ή το ένα από αυτά) δείξουν έλλειψη ταπεινοφροσύνης. Πως θα κάνω διάλογο, αν θεωρώ ότι οι άλλοι είναι αμαθείς και μόνο εγώ δεν βλέπω τη δική μου αμάθεια; Πώς θα μπορέσω να κάνω διάλογο αν θεωρώ τον εαυτό μου σαν κάτι το ξέχωρο από τους άλλους, στους οποίους δεν μπορώ ν’ αναγνωρίσω άλλα “Εγώ”; Πως θα κάνω διάλογο αν θεωρώ τον εαυτό μου σαν ένα μέλος του κλειστού κύκλου των “καθαρόαιμων” ανθρώπων, κατόχων της αλήθειας και της γνώσης, για τους οποίους τα μή-μέλη είναι ο “ο χύδην όχλος”, “οι άξεστοι”; Πως θα μπορέσω ν’ ανοίξω διάλογο αν ξεκινώ από την υπόθεση ότι η ονομάτιση του κόσμου είναι έργο μόνο των εκλεκτών, και πως η παρουσία του λαού στην ιστορία είναι σημείο παρακμής που πρέπει ν’ αποφεύγεται; Πως θ’ ανοίξω διάλογο αν κουμπώνομαι – και μάλιστα νιώθω προσβεβλημένος – μπροστά στη συνεισφορά των άλλων, αν ταράζομαι και αρρωσταίνω μπροστά στο ενδεχόμενο να μετατοπιστώ; Έπαρση και διάλογος είναι έννοιες ασυμβίβαστες. Άνθρωποι που τους λείπει η ταπεινοφροσύνη (ή που την έχασαν) δεν μπορούν να πλησιάσουν τους άλλους ανθρώπους, ούτε μπορούν να γίνουν σύντροφοί τους στην ονομάτιση του κόσμου. Εκείνος που δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του ως κοινό θνητό, έχει να κάνει πολύ δρόμο ακόμα για να φτάσει στο σημείο της συνάντησης. Στο σημείο αυτό δεν υπάρχουν ούτε τελείως αμαθείς, ούτε τέλειοι σοφοί, παρά μόνο άνθρωποι που επιχειρούν μαζί να μάθουν περισσότερα απ’ όσα ξέρουν τώρα».
ΠΑΟΥΛΟ ΦΡΕΪΡΕ. (1976). Η αγωγή του καταπιεζόμενου, μτφρ. Γιάννης Κρητικός, εισαγωγή Θεόφραστος Γέρου. Αθήνα: Ράππα, σ. 105.
