Η εμπιστοσύνη που πληγώθηκε. Λίγα λόγια για την απώλεια της Λένας Σαμαρά

Του ΜΑΝΟΥ ΛΑΜΠΡΑΚΗ

Η εμπιστοσύνη μιας οικογένειας προς το Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι μια πράξη πολιτική. Όχι γιατί η οικογένεια είναι η οικογένεια Σαμαρά, αλλά γιατί είναι μια οικογένεια που μπορούσε να μην την έχει. Μπορούσε να παρακάμψει την αναμονή, να διαλέξει ιδιωτική φροντίδα, να ενεργοποιήσει προσωπικά δίκτυα, να ζητήσει μεταφορά σε μονάδα εξωτερικού. Δεν το έκανε. Επέλεξε τον δημόσιο χώρο του τραύματος – τον χώρο που οφείλει να είναι διαθέσιμος για όλους.

Η τραγική απώλεια της Λένας Σαμαρά μάς αφορά γιατί αγγίζει την ίδια την ουσία της Δημοκρατίας: την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς τους. Εμπιστοσύνη δεν σημαίνει ιδεαλιστική τύφλωση, αλλά στοργική επιμονή ότι το κοινό καλό είναι δυνατό, ότι οι δημόσιοι χώροι μπορούν να είναι χώροι σωτηρίας, ότι η αξιοπρέπεια της θεραπείας δεν είναι προνόμιο.

Η οικογένεια Σαμαρά, με το παράδειγμά της, φέρθηκε σαν να ήταν ο τελευταίος υπερασπιστής ενός κόσμου που καταρρέει: του κόσμου όπου ακόμη έχει νόημα η έννοια «σύστημα υγείας», όπου οι γιατροί είναι παρόντες, και δεν απουσιάζουν από φόρτο ή εξάντληση, όπου ένα περιστατικό, ακόμη και εκτός εφημερίας, αντιμετωπίζεται γιατί ο όρκος του Ιπποκράτη δεν εφημερεύει, αλλά είναι συνεχώς ενεργός.

Η τρυφερότητα δεν είναι ποτέ αφελής. Είναι ένα βλέμμα που επιμένει να βλέπει το άδικο όταν κανονικοποιείται. Ο χαμός της Λένας Σαμαρά δεν είναι απλώς μια πιθανότητα μέσα στις στατιστικές της SUDEP. Είναι η εξαίρεση που φωνάζει για έναν κανόνα που εκφυλίστηκε. Είναι η ήσυχη απόγνωση των γιατρών που ήθελαν αλλά δεν μπορούσαν, των συγγενών που περίμεναν αλλά δεν σώπασαν, των πολιτών που ακούνε κάθε μέρα για ένα σύστημα που υπάρχει μόνο στα χαρτιά.

Το να εμπιστεύεσαι το ΕΣΥ σήμερα είναι πράξη πίστης. Όπως η πίστη, έτσι και η εμπιστοσύνη δεν έχει πάντα ανταπόδοση. Το τραύμα της οικογένειας Σαμαρά δεν είναι ιδιωτικό. Είναι το τραύμα όλων όσοι ήλπισαν ότι το Δημόσιο είναι ακόμη ικανό για στοργή. Και αυτό το τραύμα πρέπει να γίνει πολιτική απαίτηση: να μην πεθάνει άλλη Λένα, να μην χαθεί άλλη εμπιστοσύνη.

Στην απώλεια αυτή δεν πενθούμε μόνο έναν άνθρωπο. Πενθούμε κι έναν θεσμό που δεν στάθηκε στο ύψος της αγάπης που του προσφέρθηκε. Μα ίσως, ακριβώς γι’ αυτό, πρέπει τώρα να ξαναφτιαχτεί: όχι για να επανορθώσει την απουσία, αλλά για να μη γίνει ξανά η απουσία θεσμός.

Σε μια εποχή γενικευμένης δυσπιστίας, η εμπιστοσύνη στο κοινό είναι το τελευταίο που μας μένει. Και το πιο ιερό.

Ας χαρίσει ο Θεός παρηγοριά και γαλήνη στους γονείς και στους οικείους της, στη βαθιά αυτή ώρα του πένθους.

ΠΗΓΗ: Γερομοριάς

Διαβάστε και εδώ: Καθηγητής Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ για Λένα Σαμαρά: Είναι λάθος να περιφέρεις από νοσοκομείο σε νοσοκομείο άτομο με επιληψία

Ο πατέρας Φιλόθεος Φάρος στο «Στούντιο 4»

 

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ Α.Ε.

Ανάμεσα Φωτός και Σκότους

Τί είμαστε, επί τέλους; Ποιοι είμαστε εμείς οι άνθρωποι, τα μυστηριώδη αυτά όντα της δημιουργίας και ποια δυναμάρια, ποιοι μαγνήτες μας κρατούν πάνω από το χάος του θανάτου, μέσα στην ένταση της ζωής αυτής απ’ όπου διαβαίνουμε ως υπνοβάτες, σε όνειρο βαθύ φωτός και σκότους; Το αίνιγμα που φέρουμε ολάνοιχτο ως πληγή του νου και της καρδιάς απορία, όσο το συλλογιζόμαστε, τόσο και περισσότερο οξύνει την αγωνία μας που υπάρχουμε, τον φόβο μας μήπως κάποτε πάψουμε να υπάρχουμε.

Από παιδιά μας είχαν θρέψει και φωτίσει με τα κατάλοιπα ενός πολιτισμού που αντίκρυζε τον άνθρωπο στο κέντρο του σύμπαντος, ισάξιο με το σύμπαν, ανταγωνιστή του αστερωμένου ουρανού που προκαλεί την ίδια έκσταση και το αυτό σιωπηλό θάμβος που μας γεννά η αποκάλυψη του ηθικού κόσμου μέσα μας. Και σ’ αυτό τον άνθρωπο – κεντρικό άξονα του κόσμου, εδιδαχτήκαμε να διακρίνουμε μ’ ευκρίνεια καρδιάς το αθάνατο αντέρεισμα του Θεού. Εδιδαχτήκαμε, από το ανθρωποκεντρικό σύμπαν ν’ ανερχόμαστε με κομμένη ανάσα προς το θεοκεντρικό σύμπαν. Κι εκεί, να ορούμε δια της πίστης και της αγάπης όσα μυστήρια δεν θέρμαναν μ’ ενθουσιασμό την λογική μας. Υπήρξαμε κάποια παιδιά που περπατούσαμε έκθαμβα ανάμεσα στα θεία και στ’ ανθρώπινα για να ‘ρθει η Ιστορία να μας χτυπήσει με τους πιο θανάσιμους κεραυνούς της. Ποτέ ίσως παιδικά μάτια δεν είχαν αντικρύσει τόσην αγριότητα και τέτοιαν απανθρωπιά. Κάθε φορά που η ιστορική εμπλοκή της ζωής μας άφηνε ν’ ανασάνουμε, ψάχναμε ταραγμένοι μέσα μας να βεβαιωθούμε πως δεν είχαμε χάσει ολότελα την πεποίθησή μας στον άνθρωπο, πως εξακολουθούσαμε να τον τοποθετούμε ως στέμμα, στην κεφαλή της δημιουργίας – μιας δημιουργίας που δεν βρίσκαμε ξεκάθαρα ποτέ το σκοπό της. Κι όσοι από μας δεν βλέπαμε καμιά πλέον ελπίδα να φέγγει στην πολιτική πράξη, πιστέψαμε κι εργαστήκαμε ώστε αυτός ο άνθρωπος, του καιρού μας ο μοιραίος άνθρωπος να εξαγνιστεί, να γίνει αληθινός άνθρωπος δια της πολιτιστικής πράξης, με την καλλιέργεια που πραγματοποιεί το μυστηριώδες άροτρο του πνεύματος. Γιατί όσα και να εζήσαμε, φοβερά και σκοτεινά, εμείς εξακολουθούμε να πιστεύουμε στην αξία και στην πνευματική – αγαθοποιό επομένως – αξιοσύνη του ανθρώπου. Ανθρωπιστές, λοιπόν; Ναι, ανθρωπιστές καταγαυσμένοι από το φως του Θεού, μ’ ένα ωστόσο ματωμένο σημάδι στο μέτωπο.

Όμως μέσα στην επιταχυνόμενη εξαχρείωση της σημερινής ζωής και στην οξυνόμενη εξαγρίωση του ανθρώπου των καιρών μας, συχνά ανεβαίνει, ως θρίαμβος αίματος, στα χείλη της ψυχής μας το τρομερό ερώτημα: ο άνθρωπος στον οποίο πιστέψαμε, η αξία στην οποία στηριχτήκαμε, αρπαγμένοι μια ολόκληρη φουρτουνιασμένη ζωή, είναι τάχα ο ίσιος μ’ αυτόν που συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή; Είναι ο αναιδής των αγοροπωλησιών, ο χυδαίος των λεωφορείων, ο ανενδοίαστος εκμεταλλευτής, ο κακός κι αγενής γείτονας, ο αδιάκριτος και μοχθηρός συνάδελφος στην εργασία, είναι αυτός που επικυρώνει την αθλιότητα, που απολαμβάνει την κατάπτωση, ο τυφλός, ο φανατικός, ο χαλαστής; Είναι κείνος που ως ιδανικό οιστρηλάτησε ολάκερη τη ζωή μας ή μήπως άλλον εμείς λατρέψαμε, σ’ άλλον θεοφρούρητο άνθρωπο πιστέψαμε κι άλλος κυκλοφορεί πλάι μας σήμερα ως βδέλυγμα της ερημώσεως του πολιτισμού και του ακατάσχετου λιμού των ψυχών που ζει ο κόσμος στο γέρμα του σημαδιακού και σημαδεμένου μαζί αυτού αιώνα;

Αναρωτιούματε και αμήχανοι, δεν κατορθώνουμε να ανασύρουμε από τα βάθη μας μιάν ικανοποιητική απόκριση. Τι είμαστε, λοιπόν; Ποιοι είμαστε μείς που συνηθίσαμε την φθαρμένη μας μορφή στον ανελέητο καθρέφτη; Και τι είναι, ποιοι είναι αυτοί οι άλλοι, οι άλλοτε κοντινοί, οι άλλοτε πολύ μακρινοί, κομήτες κινούμενοι παλμικά, μέσα σε μια ζωή όπου οι εφιάλτες πληθαίνουν κι όπου οι χαρές σπανίζουν, οι χαρές των ανθρώπων.

Ευτυχώς που ο Θεός στέλνει ακόμη τις δικές του χαρές και μισθοδοτεί τον χαμένο κόσμο με ήλιο, με θάλασσα, με βλαστούς, με καρπούς, με φεγγάρι κι αστέρια, με το σκίρτημα το πολύφωνο της μέρας και με την βαθειά, θεσπέσια σιγή της νύχτας, Ευτυχώς…

ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ, «Ανάμεσα φωτός και σκότους», Ευθύνη, τχ. 206, (Φεβρουάριος 1989) 83-84.

Καλή Ανάσταση!

 

ΠΗΓΗ: Αντίφωνο

«Η προοπτική των εσχάτων δεν δικαιώνει των ηθικολόγων τη μυωπική αφέλεια. Αυτοί πιστεύουν πως θα νικήσουν τον θάνατο με την ταπεινοφροσύνη ή την ατομική αποφυγή της γενετήσιας μίξης. Όμως, στην προοπτική των εσχάτων, ο θάνατος νικιέται μόνο με τον θάνατο- και απαρχή ο Νύμφιος, ο θανάτω θάνατον πατήσας. Παραίτηση από τη φιλοδοξία της αυτοζωής, ταπεινή αποδοχή του θανάτου, και η αποδοχή κατάφαση στον έρωτα του ανιστώντος τους νεκρούς».

«Κάθε χούφτα χώμα, μια χούφτα θάνατος. Σβυσμένα ροδοπέταλα, σβυσμένα μάτια, αφανισμένη ανατριχίλα καλλίγραμμης σάρκας, ξέπλεκα οστά πουλιών, ζώων, ανθρώπων. Τόση μοναδικότητα πνιγμένη στο ίδιο πάντα ουδέτερο χώμα, στο αδηφάγο στόμα της γης που μας περιμένει όλους. Το χώμα ψηλαφητός θάνατος, το επέκεινα αψηλάφητη ελπίδα».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (1995). Σχόλιο στο Άσμα Ασμάτων. Αθήνα: Δόμος, σσ. 149-150, 154.

Η φιλοσοφία μάθηση θανάτου

«Ο Κικέρων λέει πως η φιλοσοφία δεν είναι άλλο από προετοιμασία θανάτου. Κι αυτό συμβαίνει επειδή η μελέτη κι ο ρεμβασμός αποσπούν κατά κάποιο τρόπο την ψυχή μας έξω από τον εαυτό μας και την απασχολούν ξεχωριστά από το σώμα, πράγμα που είναι σαν μάθηση κι ομοίωση του θανάτου ή ακόμα, επειδή η σοφία κι η λογική στον κόσμο συμπυκνώνονται τελικά σε αυτό το σημείο: να μας μαθαίνουν να μη φοβόμαστε διόλου το θάνατο. Αληθινά, είτε η λογική είναι κοροϊδία, είτε έχει για μόνο στόχο της την ικανοποίησή μας, κι όλη η προσπάθειά της πρέπει να τείνει με λίγα λόγια να μας κάνει να ζήσουμε καλά και κατά την άνεσή μας, όπως λέει η Αγία Γραφή. Όλες οι γνώμες στον κόσμο συμφωνούν σε αυτό, ότι η ηδονή είναι ο σκοπός μας, αν και, για να φτάσουν εκεί, επιλέγουν ποικίλα μέσα. Διαφορετικά θ’ απορρίπτονταν εξαρχής, γιατί ποιος θ’ άκουγε εκείνον που θα καθόριζε για σκοπό του τον πόνο και τη δυσφορία μας;»

ΜΙΣΕΛ ΝΤΕ ΜΟΝΤΑΙΝΙ. (1999). Δοκίμια. Βιβλίο Πρώτο. Εισαγωγή – Μετάφραση - Σημειώσεις Φίλιππος Δρακονταειδής. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», σ. 129.

«Ποτέ δεν θα πεθάνουμε, κουφάλα νεκροθάφτη. Χριστός Ανέστη!»

ΠΗΓΗ: Γεώργιος Α. Τσανανάς

Ψυχοσσάβατον

«Ἀληθῶς ματαιότης τὰ σύμπαντα, ὁ δὲ βίος σκιὰ καὶ ἐνύπνιον· καὶ γὰρ μάτην ταράττεται πᾶς γηγενής, ὡς εἶπεν ἡ Γραφή, ὅτε τὸν κόσμον κερδήσωμεν, τότε τῷ τάφῳ οἰκήσωμεν, ὅπου ὁμοῦ βασιλεῖς καὶ πτωχοί· διὸ Χριστὲ ὁ Θεός, τοὺς μεταστάντας ἀνάπαυσον, ὡς φιλάνθρωπος».

Ἦχος πλ. β΄. Ἀκολουθία Παννυχίδος. Ποίημα Θεοφάνους, Ψυχοσάββατο πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς.

Χρήστος Γ. Γκουνέλας: Τεχνητή Νοημοσύνη, Αιωνιότητα και Αθανασία

Περιγραφή του βιβλίου:

Από τότε που συνειδητοποίησε τη θνητότητά του, ο άνθρωπος επιθυμεί να γίνει αθάνατος, να γίνει Θεός. Αυτό που δεν κατάφεραν οι θρησκείες και η φιλοσοφία μέσα στην ιστορία θέτουν ως στόχο οι θιασώτες του ψηφιακού υπερανθρωπισμού και του τεχνικού ή του κριτικού μετανθρωπισμού: την αθανασία και την αιωνιότητα. Ωστόσο, η ζωή είναι συνυφασμένη οντολογικά με τον θάνατο. Ύπαρξη και ανυπαρξία πορεύονται μαζί. Το ίδιο και στον Αίτιο αυτών. Καταργώντας τεχνικά τον θάνατο, καταργείται και η ίδια η ζωή. Και, εν τέλει, ποια η αξία της ζωής, αν δεν μπορεί ο άνθρωπος να τη θυσιάσει αγαπητικά και ελεύθερα και να μετέχει της θυσιαστικής αθανασίας και αιωνιότητας του Θεού και των άλλων ανθρώπων εντός του μη Όντος; Χωρίς τον θάνατο πώς είναι δυνατόν να πονάς, να χαίρεσαι, να συμπονάς και να αγαπάς έως θανάτου; Αλλά και χωρίς τον θάνατο και τη φθορά πώς δύναται να υπάρξει πρόοδος; Προηγείται, μάλλον, η ελευθερία και έπεται η αθανασία και η αιωνιότητα. Η ελευθερία που σφυρηλατείται διαρκώς από την ανάγκη, το απρόσμενο και την απροσδιοριστία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο).

Το βιβλίο κυκλοφορείται από τις εκδόσεις Γρηγόρη σε όλα τα βιβλιοπωλεία.

Ενδεικτικά Βιβλιοπωλεία:

Βιβλιοπωλείο Πολιτεία

Εκδόσεις Γρηγόρη

Βιβλιοπωλείο Πρωτοπορία

Ianos.gr

Στη Λάρισα: Βιβλιοπωλείο Καλτσάς και στα Public.

Βίντεο Παρουσίασης

Περιεχόμενα

ΠΡΌΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ: ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΕΓΟΝΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ

1.1 Συνείδηση της θνητότητας και φθαρτότητας εκ μέρους του ανθρώπου.

1.2 Η θνητότητα ως συνέπεια της γνώσης στην Παλαιά Διαθήκη.

1.3 Το σύμβολο του Προμηθέα στην αρχαία ελληνική μυθολογία.

1.4 Η γνώση ως απελευθέρωση και εγκλωβισμός, ως ζωή και θάνατος.

1.5 Αθανασία και αιωνιότητα στα ομηρικά έπη.

1.6 Αθανασία και αιωνιότητα στην κλασική ελληνική εποχή.

1.7 Αθανασία και αιωνιότητα στην εβραϊκή ανθρωπολογική παράδοση (Π.Δ.).

1.8 Η αθανασία και η αιωνιότητα στον Νεοπλατωνισμό.

1.9 Η αθανασία και η αιωνιότητα στον Φίλωνα και τους Απολογητές Πατέρες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

2.1 Εισαγωγικά.

2.2 Ορισμός της Τεχνητής Νοημοσύνης.

2.3 Τεχνητή Νοημοσύνη, χρόνος και άνθρωπος.

2.4 Ψηφιακός Υπερανθρωπισμός, Τεχνικός και Κριτικός Μετανθρωπισμός, αθανασία και αιωνιότητα.

2.5 Ψηφιακός ανθρωπισμός.

2.6 Ψηφιακή οντολογία της αθανασίας και της αιωνιότητας.

2.7 Ψηφιακή ανθρωπολογία της αθανασίας και της αιωνιότητας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ

3.1 Εισαγωγικά.

3.2 Ορθόδοξη οντολογία του θανάτου.

3.3 Η διμορφία των δερμάτινων χιτώνων.

3.4 Η διμορφία του θανάτου.

3.5 Η οντολογία της αθανασίας και της αιωνιότητας.

3.6 Απόπειρα ορθόδοξης ανθρωπολογίας του θανάτου.

3.7 Κριτική θεώρηση της ψηφιακής αθανασίας και αιωνιότητας με βάση την ορθόδοξη οντολογία και ανθρωπολογία.

3.8 Η παρούσα και η μετά θάνατον αιωνιότητα.

3.9 Ψήγματα αθάνατης ψηφιακής ζωής.

3.10 Για να μη γίνει το κακό αθάνατο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Στοιχεία Βιβλίου: «Τεχνητή Νοημοσύνη, Αιωνιότητα και Αθανασία».

ISBN: 978-960-612-542-3

Συγγραφέας: Χρήστος Γ. Γκουνέλας.

Εκδότης: Γρηγόρη.

Αριθμός σελίδων: 94.

Διαστάσεις: 21 x 14.

Ημερομηνία έκδοσης: Νοέμβριος 2024.

Εξώφυλλο: Μαλακό εξώφυλλο.

Τόπος έκδοσης: Αθήνα.

Γλώσσα βιβλίου: Ελληνική.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Χρήστος Γ. Γκουνέλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρανέα Ελασσόνας. Σπούδασε Θεολογία (ΑΕΣΑ, ΕΚΠΑ) και Μουσική (βυζαντινή και ευρωπαϊκή, λυρικό τραγούδι, παραδοσιακά όργανα). Ολοκλήρωσε με «Άριστα» διδακτορικές σπουδές στη Συστηματική Θεολογία (ΕΑΠ) και μεταπτυχιακές σπουδές στη Συστηματική Θεολογία (ΕΑΠ), τη Βυζαντινή Μουσικολογία και Ψαλτική Τέχνη (Academy of Music, Dance and Fine Arts) και τη Βιοηθική (Ιατρική Σχολή ΔΠΘ). Γνωρίζει την Αγγλική και την αρχαία Σλαβονική γλώσσα.

Εργάζεται ως θεολόγος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΑΣΕΠ 2005), ενώ νωρίτερα δίδαξε μουσική (ως ωρομίσθιος ή αναπληρωτής) στο Μουσικό Σχολείο Αμυνταίου (2002 - 2005). Έχει ψάλει σε πολλούς ι.ναούς της Ελλάδας ως Πρωτοψάλτης ή Λαμπαδάριος ήδη από την εφηβική ηλικία και διετέλεσε παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών θεολογίας και μουσικής σε ραδιοφωνικούς σταθμούς της Εκκλησίας («Βοιωτική Εκκλησία», «Ρ/Σ Ι.Μ. Λαρίσης και Τυρνάβου»). Δημιούργησε (2012) και είναι υπεύθυνος της ηλεκτρονικής εφημερίδας της γενέτειράς του «Κρανέα Ελασσόνας», ενώ επίσης σύστησε και διηύθυνε, κατά καιρούς, χορωδίες και μουσικά σύνολα παιδιών και ενηλίκων.

Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα ανήκουν η ορθόδοξη οντολογία και ανθρωπολογία, η σχέση της θεολογίας και της φιλοσοφίας με την ιστορία, η νεότερη ευρωπαϊκή και ελληνική φιλοσοφία, η σχέση του ανθρώπου με τις εφαρμογές της σύγχρονης τεχνολογίας στο πλαίσιο της βιοηθικής και η μελέτη της ρωμαίικης εκκλησιαστικής και κοσμικής μουσικής. Ενίοτε αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Ελευθερία» της Λάρισας. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά καθώς επίσης και σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Είναι έγγαμος και πατέρας τεσσάρων παιδιών.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΡΟΔΟΝ

17 Νοεμβρίου 1913: ενώ οδεύεις στο θάνατο, ενώ ο θάνατος σε ζώνει...

Εχθές, στη γιορτή – μνημόσυνο για το Πολυτεχνείο, στο σχολείο μου, ο προσκεκλημένος ομιλητής κ. Απόστολος Κομνηνάκας, πρωτοετής το 1973 φοιτητής της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αφηγήθηκε την ιστορία φοιτητή που, κατά την έξοδο των φοιτητών, μετά την εισβολή του τανκς στο χώρο του Πολυτεχνείου, άνοιξε το πουκάμισο και στα στήθη του είχε γραμμένο: «τι 20, τι 80, ο θάνατος». Τέτοια συνθήματα, όχι σε τοίχους, αλλά πάνω στο ίδιο το σώμα σου δείχνουν τη δυσερμήνευτη διαίσθηση(;) - ενώ οδεύεις στο θάνατο, ενώ ο θάνατος σε ζώνει, με παλληκαριά τον πολιορκείς και ως σκέψη και ως βιολογική κατάληξη! Α.Ι.Κ.

ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: SLpress

Ύστατο και συγκινητικό χαίρε στον Χρήστο Γιανναρά με πλήθος κόσμου

Της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΠΟΥΡΝΑΡΑ

Ο κόσμος έφτανε μέχρι το πεζοδρόμιο της Καραγεώργη Σερβίας. Μέσα και έξω από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, επώνυμοι και ανώνυμοι αναγνώστες, φίλοι και μαθητές ήρθαν να αποχαιρετίσουν τον Χρήστο Γιανναρά στην εκκλησία που του άρεσε να διαβάζει τον Απόστολο τις Κυριακές. Η τελετή είχε σχεδόν τη λαμπρότητα εξόδιου ακολουθίας αρχηγού κράτους εν ενεργεία. Στον αρχιερατικό θρόνο βρισκόταν ο Προικοννήσου Ιωσήφ ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, καθώς ο επιφυλλιδογράφος της «Κ» Χρήστος Γιανναράς ήταν και οφικιάλιος του Φαναρίου, χειροτονημένος ως Άρχων Μέγας Ρήτωρ. Στην Ωραία Πύλη, προεξάρχοντος του σεβασμιωτάτου μητροπολίτη Θήρας, Αμοργού και Νήσων κ. Αμφιλοχίου ιερούργησαν ο Αργολίδος Νεκτάριος και ο Νέας Σμύρνης Συμεών. Ο επίσκοπος Δυτικής Αμερικής του Πατριαρχείου Σερβίας Μάξιμος ήρθε για το ύστατο χαίρε στην Ελλάδα από το Λος Άντζελες ύστερα από πολύωρη πτήση. Μέσα στο Ιερό Βήμα ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος συμπροσευχόταν, ενδεδυμένος, όχι όπως οι άλλοι ιεράρχες με τις αρχιερατικές στολές, αλλά με το μαύρο ράσο του διαρκούς πένθους. Το τυπικό κρατήθηκε σε όλη τη βυζαντινή του μεγαλοπρέπεια.

Πριν από την έναρξη της τελετής και μετά την πρωινή λειτουργία για τη γιορτή της Αποτομής του Προδρόμου, ο μεγάλος του γιος Σπύρος μαζί με τον επιστήθιο φίλο του εκδότη Δημήτρη Μαυρόπουλο διάβασαν πάνω στο φέρετρο το Βιβλίο των Ψαλμών. Δίπλα τους παραστεκόταν ο μικρός γιος του Χρήστου Γιανναρά, Αναστάσης. Ο επικήδειος λόγος ήταν ένας και μοναδικός και λιτός, όπως είχε ζητήσει η οικογένεια. Ανάμεσα στο μέγα πλήθος το εντός και εκτός του ναού, ξεχωρίσαμε τον τέως πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, τον πρόεδρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρο Ζουμπουλάκη, τις Κατερίνα Καρύδη και Μαριλένα Πανουργιά του Ίκαρου –του εκδοτικού οίκου του–, τον κάποτε συνοδοιπόρο του φιλόσοφο Στέλιο Ράμφο και τον καθηγητή Βυζαντινολογίας Δημήτρη Δ. Τριανταφυλλόπουλο μαζί με την ανιψιά του, Λαμπρινή Ν. Τριανταφυλλοπούλου, που αυτή την περίοδο ετοιμάζει την αναθεωρημένη έκδοση των Απάντων του Παπαδιαμάντη που τόσο αγαπούσε ο εκλιπών. Εκεί ήταν και ο επί σειράν ετών γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρος Ρακιντζής αλλά και ο Γιώργος Καραμπελιάς.

Κάποιοι σχολίαζαν πως ήταν εντυπωσιακή και αλγεινή η απουσία ορισμένων ακαδημαϊκών τόσο από το Πάντειο Πανεπιστήμιο (που πιστά υπηρέτησε επί σειράν ετών ο Γιανναράς) όσο και από τη Θεολογική Σχολή (με φωτεινές εξαιρέσεις τον Δημήτρη Μόσχο και την Κίρκη Κεφαλέα) που ουδέποτε, εκείνον, τον ύπατο θεολόγο του 20ού αιώνα, δεν τον απαρίθμησε στις τάξεις της. Ήταν άλλωστε ο άνθρωπος που άφησε ανεξίτηλο χνάρι μέσα από τη σκέψη και τα γραπτά του. Γεννήθηκε στην πρωτεύουσα το 1935. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Χρημάτισε καθηγητής Φιλοσοφίας και Πολιτιστικής Διπλωματίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών της Αθήνας, στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Είχε διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στο Παρίσι, στη Γενεύη, στη Λωζάννη, στο Ρέθυμνο Κρήτης. Παράλληλα, με τακτική επιφυλλιδογραφία, παρενέβαινε στην κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα, κρατώντας μια στάση μαχητική και διαυγή μέχρι τέλους. Κορυφαία προσωπικότητα στον χώρο της θεολογίας και της φιλοσοφίας έγραψε δεκάδες βιβλία, πολλά εκ των οποίων μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες. Ένα από αυτά είχε τίτλο «Γρίφος Θάνατος». Για εκείνον, η αναχώρηση δεν θα είναι πια αίνιγμα: Η κηδεία ξεκίνησε με συννεφιά και όταν το φέρετρο πήρε την άγουσα για το Α΄ Νεκροταφείο, όπου και το σώμα του Χρήστου Γιανναρά αποτέθηκε στον οικογενειακό τάφο, είχε βγει πια ήλιος.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (2021) Γρίφος θάνατος. Αθήνα: Ίκαρος.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ (1935-2024). Θάνατος: «το κατώφλι μιας βαθειάς αλλαγής, η παράδοση σε μια μεγάλη Αγάπη»

«Ίσως η πιο τραγική, αλλά κι η πιο ευγενική φάση φυγής είναι ο πόθος του θανάτου. Η κούραση κάνει τη ζωή τόσο βαρειά, που ο θάνατος μοιάζει μόνο σαν μια μεγάλη ανάπαυση. Η ψυχή διψάει τον θάνατο ίσαμε τη στερνή της γωνιά. Είναι γιατί ο μόχθος στάλαξε μέσα της στην κάθε γωνία – αυτή η βασανιστική πλησμονή της ζωής που μνημόνεψα πιο πάνω. Όταν αυτή κυριαρχεί, νιώθω να έχω ζήσει κιόλας τόσο, που μόνο μια αδιάκοπη συντροφιά με το θάνατο μπορεί πια να με χορτάσει. Ονειρεύομαι μιάν απασχόληση που να με βάζει κάθε στιγμή σ’ ένα κίνδυνο θανάτου. Ή μια περιοχή πολέμου. Εκεί που η ζωή δε λογαριάζεται.

»Ο πόθος του θανάτου είναι μια μορφή φυγής που μπροστά της στέκομαι με σεβασμό. Γιατί μαρτυράει πως ο κόπος έφτασε σε όρια έσχατα. Όμως, όποιος βλέπει το θάνατο σαν λύση φυγής δεν βρίσκεται στην αλήθεια. Όποιος κοιτάζει το θάνατο σαν ξεκούραση δε βλέπει σωστά. Ο θάνατος είναι μια αλλαγή, το κατώφλι μιας βαθειάς αλλαγής, η παράδοση σε μια μεγάλη Αγάπη. Όλα αυτά όμως είναι μια κατάκτηση κι όχι μια κατάσταση. Γι' αυτό ο θάνατος είναι το τέρμα του αγώνα και όχι η διέξοδος της φυγής. Ωστόσο σέβομαι αυτούς που νοσταλγούν το θάνατο, γιατί ξέρω που πρέπει να έχεις φτάσει για να νοσταλγήσεις το θάνατο σαν καταφύγιο απ’ τη ζωή».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (⁵1997). «Η κούραση και η φυγή», στο: Πείνα και Δίψα. Αθήνα: Γρηγόρη, σσ. 32-33.

Η Εξόδιος Ακολουθία, σήμερα, στις 11.00 στον Ι. Ν. Αγίας Ειρήνης (Αιόλου 36). Ζωντανή μετάδοση από το Αντίφωνο

Ειδωλοποίηση του θανάτου

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Ο θάνατος και η ταφή ανθρώπων έχουν γίνει ειδήσεις σ' όλα τα τηλεοπτικά δελτία. Δημοσιογραφούντες, τυχάρπαστοι παρουσιαστές και τυχάρπαστες τηλεπερσόνες στα «πρωινάδικα» και τα «απογευματινάδικα» δείχνουν εικόνες πενθούντων ανθρώπων να σπαράζουν πάνω στα νεκρά σώματα των συγγενών τους, χωρίς οι ίδιοι να τους το έχουν επιτρέψει. Απτό παράδειγμα οι εικόνες στις οθόνες της τηλεόρασης, όπου ο θάνατος και η ταφή του 40χρονου επισμηναγού, που θανάσιμα τραυματίστηκε κατά την πτώση του εκπαιδευτικού αεροσκάφους του κοντά στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας, και του 31χρονου αστυνομικού που, τελικά, έχασε τη ζωή του από τη ναυτική φωτοβολίδα, στα επεισόδια που έγιναν στο γήπεδο «Μελίνα Μερκούρη», δείχνουν πόσο ειδωλοποιημένα αντιλαμβανόμαστε σήμερα τον θάνατο. 

Στον αντίποδα της ειδωλοποίησης του θανάτου, βλέποντας ετούτες τις εικόνες, φέρνω στο νου μου: πόσο «αδίδακτη ύλη είναι ο θάνατος», κατά Χρυσόστομο Σταμούλη, και πόσο «μεγάλο νεκροταφείο είναι ο κόσμος μας», κατά Έρμαν Έσσε. Έχω τη γνώμη πως βρισκόμαστε στο τέρμα της ιστορίας ενός πολιτισμού, όπου η συνείδηση του θανάτου ήταν μια διαρκής επανασυμφιλίωση με τον εαυτό μας. 

«Όχι, τους λέει, ο θάνατος / ονείρου ρόζος είναι / και παξιμάδι ανάμειχτο με / γάλα και μέλι», αναφωνεί στο Κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, που το ποίημά του «Θανάτου δέντρο», από τη συλλογή Αχαιών Ακτή (Άγρα 2003), σε μουσική Χρυσόστομου Σταμούλη, τραγουδά ο Αργύρης Μακιρτζής.

ΠΗΓΗ: ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ

Αιφνίδια εκδημία του Βασίλη Φανάρα, Επίκουρου Καθηγητή Βιοηθικής του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ

Το Διοικητικό Συμβούλιο και τα Μέλη του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου «ΚΑΙΡΟΣ - για την αναβάθμιση της θρησκευτικής Εκπαίδευσης» πληροφορηθήκαμε με οδύνη την αιφνίδια εκδημία του Βασίλη Φανάρα, Επίκουρου Καθηγητή Βιοηθικής του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο εκλιπών υπήρξε εκλεκτό μέλος και συνεργάτης του Συνδέσμου μας, με ουσιαστική συνεισφορά στην κοινή προσπάθεια για την αναβάθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η συμβολή του στις θεολογικές σπουδές και στην ακαδημαϊκή έρευνα, με επίκεντρο τα σύγχρονα διλήμματα στον τομέα της Βιοηθικής, είναι αξιόλογη. Η διαδρομή του στη Δευτεροβάθμια και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση υπήρξε γόνιμη. Αδιάλειπτη ήταν, επίσης, η διακονία και η παρουσία του στην εκκλησιαστική ζωή.

Η αδόκητη και πρόωρη απώλεια του Βασίλη Φανάρα συγκλόνισε τα μέλη της θεολογικής, της εκπαιδευτικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας, των οποίων υπήρξε δραστήριο μέλος.

Συμμετέχουμε στο πένθος των οικείων του, ευχόμενοι να έχουν παρηγοριά και δύναμη από τον Κύριο της ζωής.

Ευχόμαστε στον μακαριστό φίλο, συνάδελφο και συνεργάτη να πορεύεται στη «Χώρα των Ζώντων», μακάριος, με τιμή και μνήμη αιώνια.

ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Χρήστος Καρακόλης· Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Γεώργιος Στριλιγκάς· Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων Κρήτης.

«Σφραγισμένα φέρετρα της “θανατοπολιτικής”»

Χριστιανική, (Παρασκευή 17 Μαρτίου 2023), αρ. φύλλου. 1120 (1432).

Το άλγος και το άγος

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

Λένε πως ο χρόνος γιατρεύει πολλά όσο κυλάει. Για τους οικείους των θυμάτων και των αγνοουμένων όμως, συζύγους, μανάδες, πατεράδες, αδέρφια, ξαδέρφια, συντρόφους, φίλους αγαπημένους, ο χρόνος έχει πια παγώσει. Το ρολόι της ψυχής τους, όσα χρόνια κι αν περάσουν, θα δείχνει πάντα μεσάνυχτα 28ης Φεβρουαρίου προς 1η Μαρτίου. Προς μιαν άνοιξη που δεν θα ‘ρθει ποτέ. Ναι, κουτσά-στραβά η ζωή τους θα συνεχιστεί. Θα γυρίσουν στη δουλειά τους ή στη σχολή τους, αύριο – μεθαύριο οι νεότεροι θα παντρευτούν, θα ξαναπεράσουν από τα Τέμπη, δεν γίνεται αλλιώς. Το άλγος τους όμως δεν θα το μερέψουν ποτέ. Θα ξυπνούν πάντα μ’ ένα πελώριο «γιατί;» να τους αναστατώνει και να τους παραλύει. Γιατί τόση συσσώρευση αμέλειας, ανοησίας, κουτοπονηριάς, κερδοθηρίας, πολιτικαντισμού εκεί στη μαύρη τρύπα των Τεμπών, που άρπαξε τους αγαπημένους τους με τον σκληρότερο των πιθανών τρόπων.

Ένα επίσης πελώριο «γιατί;» θα ‘πρεπε να περιμένει στο δικό τους ξύπνημα όσους έφταιξαν λίγο ή πολύ, από το πόστο του ο καθένας. Τους συνυπαίτιους για το άγος των Τεμπών. Τους κυβερνήτες που ετοίμαζαν πανηγυρική εκδήλωση για να διαφημίσουν Κέντρα Τηλεδιοίκησης-Σηματοδότησης, ενώ στις ράγες ηγεμονεύει το «πάμε κι όπου βγει», που δεν ηγεμόνευε ούτε επί «μουντζούρη». Τους υπουργούς, υφυπουργούς, γενικούς γραμματείς και λοιπούς φαρισαίους, που είπαν μια, δυο, δέκα φορές «έλα μωρέ τώρα, κι αύριο μέρα είναι». Κι άφησαν να περνούν τα χρόνια χωρίς αυτοί να κάνουν άλλο καθήκον εκτός από το καθήκον τους προς την ανταποδοτική πελατεία τους. Τους κομματάρχες που κολάκεψαν, πίεσαν, έταξαν, για να προωθήσουν το δικό τους παιδί, να το βοηθήσουν να τρυπώσει οπουδήποτε, να γίνει ακόμα και λιμενάρχης, σταθμάρχης κτλ. – «έλα μωρέ τώρα, δυο κουμπιά είναι, θα τα κατάφερνε κι ο πιτσιρικάς μου».

Τους εργολάβους που για ένα βράδυ παραπάνω στα μπουζούκια ή στο καζίνο, με νόστιμη παρέα, δεν νοιάζονται αν μπορεί να πάρουν στον λαιμό τους κόσμο και κοσμάκη με τις «παρατυπίες» τους, την αχόρταγη πλεονεξία, τη δολιότητα, τα κονέ τους με την εξουσία και με καταφερτζήδες δικολάβους. Και τους δημοσιογράφους-δημοσιολόγους σαν κι αυτούς που λούφαξαν για λίγο, πολύ λίγο, εκτάκτως συγκινημένοι, κι ύστερα ξαναβρήκαν εύκολα τον αυθεντικό εαυτό τους. Κι άρχισαν να επιτιμούν τους συνδικαλιστές για «αδράνεια», γιατί όταν απεργούσαν, όταν διαδήλωναν, όταν κατέθεταν εξώδικα, δεν στράφηκαν να τους ακούσουν.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Προσευχή στα ΤΕΜΠΗ

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ως εδώ και μη παρέκει. Πολιτικοί και ΜΜΕ σκυλεύουν πάνω στα άψυχα σώματα των νεκρών της ανείπωτης τραγωδίας στα Τέμπη. Σαν τους ιεροεξεταστές, συμμετέχουν σε τηλεδίκες χύνοντας κροκοδείλια δάκρυα, με την υποκρισία τους να περισσεύει μπροστά σε γονείς και συγγενείς των νεκρών. Λες και δεν έχουμε ξαναζήσει ανάλογες οδύνες σε αντίστοιχες τραγωδίες. Ας το καταλάβουν: μέσα από τέτοιες τραγωδίες η ανθρωπότητα πάντα θα ζητά το θαύμα και το μυστήριο που, ουκ ολίγες φορές, δοκιμάζεται στην ΠΟΙΗΣΗ. Προτεραιότητα ετούτη τη στιγμή της οδύνης μας για τους νεκρούς είναι η προσευχή και όχι η υποβάθμιση του ανθρώπινου προσώπου.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ. (1986). «Προσευχή», στο: Ποιήματα I. Θεσσαλονίκη: Ιανός, σ. 33.

«Μνήμη νεκρών»

«Η πόλη μας γεμάτη νεκρούς, που κανείς δεν τους συνόδεψε στη στερνή κατοικία τους. Η ωραία αυγή που αναδείχνει τα άνθη, φωτίζει συχνά πτώματα στους δρόμους. Πρόσωπα κρεουργημένα. Δίχως μύτη κι αυτιά. Αίματα στο πεζούλι της αυλόπορτας. Στο πεζοδρόμιο. Μπροστά στο παράθυρο του υπογείου. Στο σπίτι και στο μαγαζί άντικρυ που στρίβει ο δρόμος. Στο άκτιστο κοντινό οικόπεδο. Στον τοίχο του διπλανού μεγάρου. Απάνω στις επιγραφές των σοβαντισμένων, δίχως πολλά κουφώματα, τοίχων. Καταγής δίπλα στ’ αυλάκι για το νερό της βροχής. Στα χώματα και τα γκρεμίσματα απάνω αίματα. Στους συνοικισμούς με τ’ ανακατωμένα και ημιτελή οικήματα. Στα ερυμνά ιστορικά κάστρα των προγόνων. Στη ρίζα σιμά ενός ισχνού δέντρου μπροστά στην εκκλησία. Στο πάρκο όπου πάει ο κόσμος και σεργιανά και τα παιδιά παίζουν. Αίματα. Εδώ αφήκε τον ίσκιο του ένας, εκεί ο άλλος. Παιδιά, εικοσάχρονοι νέοι, έφηβοι, άντρες. Ένας αδελφός μαζί με την αδελφή του. Κοντά στο εικονοστάσι με τ’ αναμένο καντήλι και το σταυρό. Που πρώτα να προφτάσουν να βάλουν κάγκελα, για να ξεχωρίζουν οι στράτες των ζωντανών, από τους δρόμους των νεκρών; Οι νεκροί αλλάζουν την όψη της πόλης. Παντού η μνήμη δημιουργεί παραισθήσεις θυμιάματος και λιβανιού. Τρομάζεις μήπως βγουν βρυκόλακες. Ο γήλοφος άντικρυ στο οίκημα των κρατουμένων ισοπεδόθηκε. Υπέρ αναπαύσεως διαβάζει ο παπάς επί κενοταφίου, ονόματα. Τα γραμμένα χαρτιά έχουν γεμίσει το στενό χώρο της Προσκομιδής, κάτω από τον “οβελία”, τον Χριστό της εσχάτης ταπείνωσης. Την μετέπειτα άνοιξη ένα κατάλευκο αρνάκι έβοσκε το πράσινο χορτάρι ενός ομαδικού τάφου, “ων Κύριος οίδε τα ονόματα”».

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ. (⁵1994). Μητέρα Θεσσαλονίκη. Αθήνα: Κέδρος, σσ. 23-24.

«Στην εκκλησιαστική κοινωνία δεν νοείται ανωνυμία. (Ο φρικαλέος νεολογισμός επώνυμος είναι μια άλλη κακή ιστορία). Γι’ αυτό και η Εκκλησία μνημονεύει ονόματα, και όσα δεν είναι γνωστά, τα γνωρίζει ο Θεός. Στο σώμα της Εκκλησίας δεν υπάρχουν επώνυμοι!»

ΝΙΚΟΣ ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ. (2006). Νεοελληνικός πολιτισμός και διανόηση. Θεσσαλονίκη: Πουρναρά, σ. 66.

Υγεία, θρησκεία και πνευματικότητα

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΙΝΟΣ

Αυτός είναι ο τίτλος [Υγεία, θρησκεία και πνευματικότητα] ενός προγράμματος του Πανεπιστημίου του Harvard που, εδώ και αρκετά χρόνια, προσπαθεί με ακαδημαϊκό τρόπο να απαντήσει στο ερώτημα: «Πώς η θρησκεία και η πνευματικότητα σε συνεργασία με τη δημόσια υγεία και την καθημερινή ιατρική μπορούν να ανακουφίσουν την αρρώστια και να προωθήσουν την ανθρώπινη ευζωία».

Παρόμοια προγράμματα για «Ιατρική, πνευματικότητα και θρησκεία» λειτουργούν και σε πολλά άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια. Στον πρόλογο του βιβλίου τής καθηγήτριας της Ιατρικής του Harvard, Tracy Balboni, που πρόσφατα εκδόθηκε από το Oxford University Press, διαβάζουμε: «Μέσω της κουλτούρας άρνησης του θανάτου, η ιατρική έχει αποκτήσει τρομερή δύναμη που τη διατηρεί με το να κρατάει αποστάσεις από τη θρησκεία και την πνευματικότητα που πολύ συχνά μας θυμίζουν τον θάνατο». Στο βιβλίο προτείνεται ότι, «και οι δύο σφαίρες (ιατρική και θεολογία) πρέπει να βρεθούν μαζί μέσα από το φως που έρχεται από την άλλη».

Σε ένα editorial του Lancet με τίτλο: «Θρησκεία, πνευματικότητα και ιατρική» μαθαίνουμε ότι στις περισσότερες αμερικανικές ιατρικές σχολές προσφέρονται στους φοιτητές της Ιατρικής μαθήματα «θρησκείας και πνευματικότητας». Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται πως σε συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας οικογενειακών γιατρών, το 99% των ερωτηθέντων «ήταν πεπεισμένοι ότι η θρησκευτικότητα μπορεί να είναι θεραπευτική». Στο άλλο έγκριτο ιατρικό περιοδικό NEJM, ο τίτλος σε κύριο άρθρο ήταν: «Πρέπει οι γιατροί να συνταγογραφούν θρησκευτικές δραστηριότητες;» Στο περιεχόμενό του μαθαίνουμε ότι 77% των ασθενών που νοσηλεύονται σε νοσοκομεία θέλουν «οι γιατροί να λαμβάνουν υπ’ όψιν τις πνευματικές τους ανάγκες».

Υπενθυμίζεται πως ο κύριος ρόλος του γιατρού είναι «να θεραπεύει μερικές φορές, να ανακουφίζει συχνά και πάντα να αναπαύει». Είναι γνωστό ότι, για πολλούς ασθενείς η θρησκεία είναι μια παρηγοριά και μια ανάπαυση στις δύσκολες στιγμές τους. Όμως, το πόσο ενεργό ρόλο πρέπει να παίξει ο γιατρός στο θέμα αυτό αποτελεί ένα δύσκολο ζήτημα για το οποίο γίνονται όλο και περισσότερες συζητήσεις στην πρόσφατη διεθνή ιατρική βιβλιογραφία.

Όπως αναφέρεται στο περιοδικό της Mayo Clinic με τίτλο: «Θρησκευτική ενασχόληση, πνευματικότητα και Ιατρική: επιπτώσεις στην κλινική ιατρική», οι γιατροί όπως παίρνουν το κοινωνικό ιστορικό κάθε ασθενούς, πρέπει να γνωρίζουν και το «πνευματικό ιστορικό» του. Αυτό το ιστορικό είναι απαραίτητο τουλάχιστον όταν αντιμετωπίζουμε θέματα ανακουφιστικής ιατρικής σε πάσχοντες από προχωρημένο καρκίνο και άλλες ανίατες ασθένειες.

Η θετική για τον ασθενή σχέση του με τη θρησκεία δεν είναι χρήσιμη μόνο στα «τελευταία» του αλλά και σε άλλες φάσεις της ζωής του. Σε μία από τις πολλές σχετικές δημοσιεύσεις το 85% των ασθενών που ρωτήθηκαν, είχαν μία ή περισσότερες πνευματικές ανάγκες, όπως το 54%, «ψάχνω για μια στενότερη σχέση με τον Θεό», το 47% «θέλω να ζητήσω συγγνώμη», το 27% «αισθάνομαι ότι με εγκατέλειψε ο Θεός». Μόνο 7% των ασθενών δήλωσαν πως δεν τους ενδιαφέρουν θέματα θρησκείας ή πνευματικότητας.

Σε μια επιστημονικά και στατιστικά πολύ προσεγμένη μελέτη που βασίζεται σε 74.534 γυναίκες της περίφημης «Nurses’ Health Study», το συμπέρασμα είναι εντυπωσιακό: «Οι γυναίκες που εκκλησιάζονται συχνά έχουν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνους»! Οι συγγραφείς καταλήγουν πως «η θρησκεία και η πνευματικότητα πιθανόν να είναι μια υποεκτιμημένη πηγή που οι γιατροί πρέπει να εξερευνήσουν μαζί με τους ασθενείς τους, ανάλογα με την περίπτωση».

Τέλος, σε ένα άλλο άρθρο – άποψη του περιοδικού JAMA, με τίτλο «Υγεία και πνευματικότητα», επισημαίνεται ότι «οι σημερινοί κλινικοί γιατροί παραβλέπουν τη διάσταση της πνευματικότητας όταν αντιμετωπίζουν την υγεία των άλλων ή ακόμα τη δική τους». Στην COVID εποχή η συζήτηση για τον ρόλο της θρησκείας και της πνευματικότητας στην υγεία μας αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Ο κ. Δημήτρης Λινός είναι Καθηγητής Χειρουργικής στο ΕΚΠΑ, Lecturer στο Harvard Medical School.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Αποχαιρετισμός στον Νίκο Ζία (1939-2020)

«Για το θάνατο – είναι πάντα κανένας έτοιμος. Είτε είναι είτε δεν είναι (έτοιμος)». 

ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ. (2009). Collectanea. Αθήνα: Δόμος, σ. 447 [787].

Σόλων Λέκκας (1946-2020)

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Πηχυαίοι οι τίτλοι τού ειδησεογραφικού ρεπορτάζ στα Διαδικτυακά Μέσα, κυρίως της Λέσβου, ιδιαίτερα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης· και, βέβαια, το ίδιο θα ‘ναι κι αύριο στα έντυπα, τις εφημερίδες. Ναι, είναι γεγονός θλιβερότατο ο θάνατος του Σόλωνα Λέκκα. Το πενθαλέον, όμως, «Λεσβανιστάν» και «Μυτιλιστάν», ο ίδιος ο Σόλωνας δεν θα το ‘θελε. Δεν θα ‘θελε να τον θυμούνται με αυτόν τον τρόπο. Γιατί; Διότι ο Σόλων ήταν ένας ταπεινός χαρισματικός τραγουδιστής της Μικρασιατικής μουσικής παράδοσης. Όσοι είχαν τη μεγάλη ευκαιρία να τον ακούνε και μάλιστα κάποιες φορές να απολαμβάνουν μαζί του ένα καφέ κι ένα ρακί, διαπίστωναν πως στο Σόλωνα η μοίρα διαφύλαξε εκείνο το ακριβό προνόμιο να πηγαίνει ενάντια στο αγοραίο μουσικό μάρκετινγκ, διασώζοντας την αρχοντιά ενός λαού με μακραίωνη μουσική ιστορία. Δυστυχώς, όμως, τον θάνατο αυτού του ανθρώπου, κάποιοι δεν χάνουν την ευκαιρία «κατασυγκινημένοι» να τον ευτελίζουν. 

Αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες, ο Σόλωνας έφυγε απ’ τη ζωή, ταπεινός όπως ήταν σ’ όλο το βίο του. Με το μόχθο τού ταπεινού λιθοξόου, παράλληλα ο Θεός τού χάρισε και τη φωνή να τραγουδά, να διασώζει και να φέρνει στη μνήμη μας την αρχοντιά τής Μικρασιάτικης Πατρίδας. Ας τον χαιρετήσουμε για την άλλη ζωή, την αιώνια, όπως του πρέπει, ταπεινά και χωρίς φανφάρες. Καταπώς γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στα Δημόσια και Ιδιωτικά: «ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΕΙ ΜΑΖΙ του πεθαίνοντας ο άνθρωπος είναι το μικρό εκείνο μέρος της περιουσίας του που ίσα ίσα δεν ενδιαφέρει κανέναν άλλο. Κάτι λίγες αισθήσεις ή στιγμές· δυό τρεις νότες κυμάτων, την ώρα που το μαλλί το παίρνει ο αέρας με τα γλυκά ψιθυρίσματα μες στο σκοτάδι, ολίγες μέντες από δυό κοντά κοντά βαλμένες ανάσες, ένα τραγούδι βαρύθυμο, σαν βράχος μαύρος, και το δάκρυ, το δάκρυ της μιας φοράς, το για πάντοτε. Όλα όσα, μ’ άλλα λόγια, κάνουν την αληθινή του φωτογραφία, την καταδικασμένη να χαθεί και να μην επαναληφθεί ποτέ».