Ο Θωμάς Κοροβίνης για την Παναγία

«[…] Έγκυροι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα προσωνύμια της Παναγιάς υπερβαίνουν τις 25.000. Θα απαιτούσε ισόβια ερευνητική αφοσίωση και κυριολεκτικώς ψυχοσωματική αυτοθυσία ο αγώνας για την επισήμανση, την καταμέτρηση, την αξιολόγηση, τον χαρακτηρισμό και τη μελέτη όλων συνολικά των μητροπόλεων, μοναστηρίων, ναών, ναϊδρίων, παρεκκλησίων, ξωκλησιών, αγιασμάτων, εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, θρησκευτικών, φιλανθρωπικών και λαογραφικών συνδέσμων, πανηγύρεων, νοσοκομείων, οίκων ευγηρίας, ποικίλων κοινωνικής και πολιτιστικής υφής οργανώσεων, επαγγελματικών και άλλων, ακόμη και αθλητικών συνδέσμων, οι οποίοι φέρουν στον τίτλο τους το όνομα της Παναγίας. Φαινόμενο που παρατηρείται βέβαια με διαχρονική διάρκεια όχι μόνον στην ευρύτερη περιφέρεια της Πόλης συμπεριλαμβανομένων της Ίμβρου και της Τενέδου, στην ελληνική επικράτεια σύμπασα, αλλά και στην οικουμενική διασπορά της Ρωμιοσύνης. Γιατί η Παναγία λατρεύεται και τιμάται όσο κανείς Άγιος απανταχού της γης, από το ταπεινότερο ελληνικό νησάκι μέχρι την γη του Πυρός, οπουδήποτε κι αν υφίσταται ελληνορθόδοξη παρουσία». ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ. «Το πρόσωπο της παναγίας σε σημαίνοντες νεοέλληνες ποιητές […]». ΠΗΓΗ: Φως Φαναρίου

ΠΗΓΗ: Thanasis Panou

Με αφορμή τα θέματα στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία των Πανελλαδικών Εξετάσεων

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Δεν ήταν μόνο η δημιουργικότητα που, χθες, είχε την τιμητική της στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας –γι’ αυτή παραπέμπω εδώ και εδώ (δύο εξαιρετικά βιβλία, στο δεύτερο ο συγγραφέας του αφιερώνει τρία ολόκληρα κεφάλαια σ’ αυτή)- ήταν και η «εξαίσια αστική μας κοινωνία» από το «για ένα φιλότιμο» του Γιώργου Ιωάννου. Με αφορμή το ελαφρώς διασκευασμένο απόσπασμα –τι κατάντια κι αυτή να διασκευάζεται ένα τόσο απλό στη γλώσσα μας λογοτεχνικό διαμάντι, από τα πολλά που έχει γράψει ο Ιωάννου- αποκαλυπτικά όσα γράφει ο Θωμάς Κοροβίνης στον «αδερφό» Γιώργο Ιωάννου.

«Πού είσαι μάγκα μου, να δεις τί γίνεται τώρα. Κέντρα διερχομένων έτι υφιστάμενα… Κομπλεξικές μουστόγριες ακλόνητες με διακριτικά. Κατά πού βόσκει ο Μαχάων; Η Ομόνοια χωρίς ομόνοια. Και χωρίς αναγνωριστικά. “Παυσίλυπος ην ο τόπος”[1] Στον καιρό σου… Όσο αναπνέω θα υποστηρίζω τη μνήμη σου, τη μνήμη μιας καρδιάς που δεν παράδωσε τα κλειδιά της στο έλεος των κατσιαπλιάδων. Η μπόχα της απάτης σιγοτρώει και τις τελευταίες αντιστάσεις. Κατά πού βαδίζουμε; “Έτσι θα ‘ναι και τότε”[2]. Βραβεία ειρήνης για τους σφάχτες των λαών και νόθα Νόμπελ. Η διεθνής των κατεργάρηδων, ο δαίμων της αλητείας, συχνά κι η Αγία Έδρα ευλογούν: “Pax vobis”. Ειρήνη, έλεος κι εγκώμια για τους θεομπαίχτες, τους βανδάλους κι “αυτούς που αρπάξανε το ψίχουλο απ’ του σπουργιτιού το στόμα”[3], καθώς είχε στην ώρα του φωνάξει ο Ελύτης. Συχνή εμφάνιση χαμερπών λαοπλάνων δίκην εκστατικών προφητών. Τους ψηφίζουν. Τους χειροκροτούν. Τους κάνουνε ταγούς και καίσαρες. Γκουρού. Αποφεύγονται τα Γυμνάσια. Αποθεώνονται τα Γυμναστήρια. Γεμίσαμε εξυπνάκηδες. Θρίαμβος ημιμάθειας. Γενεά Πολυτεχνείων, στα πράγματα. Πρώην μαοϊκοί, νυν σινιέ. Παπα-ροκάδες. Μεγάλος αδελφός Μίκης ενδίδει σε λούστρα εποχής. Άλλοι φωτισμένοι αδελφοί, της κακομοίρας. Καίγονται, όλα σιγοκαίγονται σ’ αυτή την “Εύφλεκτη χώρα”[4]».

Ο Ιωάννου, παρότι από το 1971 έζησε στην Αθήνα, στο έργο του, η γενέτειρά του Θεσσαλονίκη «δεν είναι “πλαίσιο” ή περιβάλλον, αλλά κεντρικός ήρωας. Ένας ήρωας που ο συγγραφέας Ιωάννου τον παρακολουθεί προσεκτικά να μεταλλάσσεται, να ξεφεύγει, να μαγεύει και να μαγεύεται, να εντάσσεται τελικά στην κατηγορία των ηρώων που οι συγγραφείς τους τούς ερωτεύονται θανάσιμα», γράφει ο Χεκίμογλου σε δημοσιεύμά του στην εφ. Θεσσαλονίκη (24.9.1992)· το εν λόγω δημοσίευμα, με τίτλο: «Τα ξόρκια που πολέμησε ο Γ. Ιωάννου», στο: Ευάγγελος Α. Χεκίμογλου, Θεσσαλονίκη. Τουρκοκρατία & Μεσοπόλεμος. Κείμενα για την Ιστορία και την Τοπογραφία της Πόλης, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1995, σσ. 371-375.

[1] «Παυσίλυπος γαρ ο τόπος». Φράση του Ιωάννου· «Ομόνοια 1980».

[2] Τίτλος πεζογραφήματος του Ιωάννου· «Καταπακτή».

[3] Ποιητική φράση του Ελύτη.

[4] Τίτλος άρθρου και συλλογής άρθρων του Γιώργου Ιωάννου.

ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ. (2005). Θεσσαλονίκη 2003 – Ρεπορτάζ. Γράμμα στον αδελφό Γιώργο Ιωάννου που λείπει είκοσι χρόνια στην καταπακτή. Θεσσαλονίκη: Μυγδονία, σσ. 28-29.

Για τα παιδιά «τσογλάν - μαντρί» των Τεχνικών Σχολείων.

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Εχθές ήταν η καθιερωμένη μηνιάτικη εκδρομή του σχολείου-μου. Προορισμός η Παναγιούδα, παραθαλάσσιο χωριό, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Μυτιλήνη. Ένα από τα αξιοθέατά της βρίσκεται στα βόρεια όρια του χωριού: πρόκειται για τον συνοικισμό με τ’ όνομα Καλαμιάρης, τόπος καταγωγής του Παναγιώτη Αλεπουδέλλη, πατέρα του Οδυσσέα Ελύτη. Αξιοθέατοι είναι και οι Πύργοι-της, κτισμένοι στις αρχές του 20ού αιώνα, αλλά και το Φοινικόδασος, μικρός τόπος, για ψυχική ανάπαυση.

Με συναδέλφους κάναμε τη βόλτα-μας και προς τη Σχολή του ΟΑΕΔ. Σ' αυτή, πριν είκοσι χρόνια δίδαξα ως ωρομίσθιος το μάθημα των Θρησκευτικών, σε παιδιά φτωχών οικογενειών που μαθήτευαν σε τέχνες για να βρουν δουλειά για βιοπορισμό. Περπατώντας στον αύλειο χώρο της σχολής θυμήθηκα τον Θωμά Κοροβίνη. Στο βιβλίο-του: Γράμμα στον αδερφό Γιώργο Ιωάννου που λείπει είκοσι χρόνια στην καταπακτή, γράφει πως «δουλεύω κάθε βράδυ αδιαλείπτως σε σχολείο εσπερινό, τσογλάν – μαντρί τον λεν χαϊδευτικά στην πιάτσα. Φοιτούν νοικοκυρές, λαντζέρες, νοσοκόμες σε ιδρύματα ανιάτων ψυχικών όσων, φαναρτζήδες, βοηθοί στο γκαράζ, κηπουροί του δήμου. Φτωχαδάκια. Κανείς δεν ξέρει ορθογραφία μα δε τους λείπει η συμπόνια».

Αμέσως ήρθαν στο νου-μου σκηνές διδακτικής πράξης σε τάξεις της Σχολής του ΟΑΕΔ, πριν είκοσι χρόνια, όταν απογεύματα δίδασκα τα Θρησκευτικά σε ηλεκτρολόγους και μηχανικούς αυτοκινήτων. Σκηνές που, με πόνο ψυχής, άκουγα ιστορίες παιδιών ταλαιπωρημένων, καταφρονεμένων, παιδιών ενός κατώτερου Θεού όπως τα θεωρεί το εκπαιδευτικό-μας σύστημα. Θυμήθηκα τον Δημήτρη, όταν λίγα χρόνια μετά την αποφοίτησή του από τη σχολή, τον συνάντησα να δουλεύει στις μηχανές του πλοίου που ταξίδευε από Μυτιλήνη προς Πειραιά. Θυμάμαι το φωτεινό βλέμμα-του όταν με αντίκρισε λέγοντάς μου: «Δάσκαλε σ’ ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου ‘δωσες κάποτε να πω κι εγώ τη γνώμη-μου για τη θρησκεία-μας». Για ακόμα μια φορά κατάλαβα ότι η ελευθερία της γνώμης είναι μια από τις πιο σημαντικές ροπές της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η τελευταία ώρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου με λογοτεχνική ματιά

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ της βιβλιογραφίας σχετικά με την προσωπικότητα και την εποχή της δράσης και του κατατρεγμού του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ενός από τους κορυφαίους στρατηγούς της Παλιγγενεσίας, ο συγγραφέας, εμπνευσμένος από την πιο συγκλονιστική δημόσια εξομολόγηση, την τελευταία ώρα της ζωής του, στη φυλακή της Ακρόπολης. Οξυδερκής, με καλλιεργημένη σκέψη και υψηλή στρατηγική και διπλωματική διάνοια, γνώστης τεσσάρων γλωσσών, ο εμβληματικός για τον Αγώνα οπλαρχηγός μιλά σε απλή γλώσσα, ανάμεικτη με πολλά λόγια και λαϊκά στοιχεία καθώς και δάνεια από την τουρκική, την αλβανική και την ιταλική. Αναλύοντας ο ίδιος τα θετικά και τα αρνητικά του χαρακτήρα του, τις πτυχές της ιδιοσυγκρασιακής του μοναδικότητας, τις αφορμές και τις επιδιώξεις των ανταγωνιστών και των διωκτών του, με λόγο μουσκεμένο απ' τη στυφή γεύση της προδοσίας, ο Ανδρούτσος επιζητεί την αυτοδικαίωση ακόμη, δύο αιώνες αργότερα, παρά την ιστορική αποκατάσταση της προσωπικότητας και του έργου του. 

[Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου].

«Κατάρα του Θεού το γένος των Γραικών το ένδοξον ως βρυκόλαξ να πορεύεται βυζαίνοντας αίμα αδελφοκτόνον. Λύκους, τσακάλια, αγρίμια δεν εσκιάχτηκα τόσους χρόνους σχίζοντας όρη απάτητα και λαγκαδιές και ρουμάνια, μηδέ δίψαν, μηδέ αφαγίαν ελογάριασα ποτές μου, μόνον αυτούς του οφιούς οπού γεννοβολούν τα περβόλια της δημογεροντίας και η φαναριώτικη ίντριγκα, ω μητέρα Ελλάδα. Οι πρώτοι, οι δημογέροντες επιθυμούν να παραμείνουν υπό τον ζυγόν έτι πλουταίνοντες. Τοτουνούς τους πρέπει η αυτοθέλητος τυραννία, διότι οι ίδιοι το επιθυμούν. Ημείς δε οι λοιποί, οι επιποθούντες τη νόμιμον ελευθερίαν μας και όχι τον δοτόν ραγιαδισμόν ως σουλτανικοί υπήκοοι πασχίζομεν με σκοπόν την πλήρωσιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας. Οι δεύτεροι, οι λογιότατοι, έσπειραν σατανικώς τη διχόνοιαν. Το δε αμάρτημα ημών, των τρίτων, είναι το φίλαρχον και φιλόπλουτον πνεύμα το οποίον κυριαρχεί εις τους πλείονας των αρχηγών στρατιωτικών εκ των πρώτων συλλόγων εις Επίδαυρον και Άστρος».

ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ. (2020). «Ολίγη μπέσα, ωρέ μπράτιμε!» Η τελευταία ώρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Αθήνα: Άγρα, σσ. 70-71.

Η ελπίδα... «δεν πεθαίνει το ρωμαίικο!»

«Μα ποιος ζει χωρίς ελπίδα, τζάνουμ; -Ναι, θα ξαναγυρίσουν όλοι πίσω, με λέγει. Και θα πιάσουν πάλι το πόστο τους. Θα έλθουν να δουλέψουνε οι γιατροί, οι φαρμακοποιοί, οι διδάσκαλοι, οι έμποροι, οι δικηγόροι. Θα επιστρέψουν όλοι σου οι γείτονες, οι μανάβηδες, οι κασάπηδες, οι τσαγκάρηδες, οι ποτοποιοί. Θα πάρουν πίσω τα σπίτια τους, που τους τα δέσμευε το κράτος. Θα αγοραστούν και θα ενοικιαστούν καινούργια. Θα ξαναζωντανέψουν τα σοκάκια των Ταταούλων. Θα ντυθείς πάλι μασκαράς, γιατί θα σηκωθεί η διαταγή που βγάλανε το’43· την Καθαρή Δευτέρα· το Μπακλαχοράνι θα γίνεται ξανά ελεύθερα, μέσα σε μεγάλο ξεφάντωμα. Παντού θα ακούς τον ήχο ελεύθερα, μέσα σε μεγάλο ξεφάντωμα. Παντού θα ακούς τον ήχο της αγαπημένης σου λατέρνας. Θα ξαναγεμίσουνε τα σχολεία με παιδιά και το εκκλησίασμα θα ξεχειλίζει απ’ τους ναούς. Όταν κατεβαίνεις στο Πέρα, θα χαίρεσαι τα ελληνικά τραγούδια απ’ το στόμα των μαθητών στα διαλείμματα του Ζαππείου και του Ζωγραφείου. Στα Ταξίμι, στο Σταυροδρόμι, στο Τουνέλι, στον Κουλά, σε όλη την Πόλη, παντού, θα ακούγεται ξανά η ελληνική λαλιά. Δεν πεθαίνει το ρωμαίικο!»- 

ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ. (2012). ’55. Αθήνα: Άγρα, σ. 447.