Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας

Του Τζόρτζιο Αγκάμπεν

Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος

Από τον Οκτώβριο του 1915, μετά την είδηση για το ξέσπασμα του μεγάλου πολέμου, ο Καρλ Κράους άρχισε να γράφει –«για ένα θέατρο του Άρη»– το δράμα Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας, το οποίο δεν θέλησε να ανέβει ποτέ στη σκηνή, γιατί, όπως είπε, «οι θεατές των θεάτρων αυτού του κόσμου δεν θα άντεχαν το θέαμα». Το έργο –ή μάλλον, όπως διαβάζουμε στον υπότιτλο, «η τραγωδία σε πέντε πράξεις»– ήταν «αίμα από το αίμα τους και ουσία από την ουσία εκείνων των μη πραγματικών, αδιανόητων, απλησίαστων από κάθε ξύπνιο νου, απρόσιτων σε κάθε μνήμη και διατηρημένων μόνο μέσα σε ένα αποτρόπαια ωμό και απάνθρωπο όνειρο, εκείνων των χρόνων όπου πρόσωπα από οπερέτα έπαιξαν την τραγωδία της ανθρωπότητας». Και στο Weltgericht («Παγκόσμια Κρίση»), το κείμενο που δημοσίευσε μετά το τέλος του πολέμου, θα μιλήσει για τη μεγάλη εποχή του –που την είχε γνωρίσει «όταν ήταν ακόμη τόσο μικρή και που θα ξαναγίνει μικρή, αν της απομένει ακόμη χρόνος»– ως μια εποχή «όπου συμβαίνει ό,τι δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς, και όπου θα συμβεί ό,τι δεν μπορεί πλέον να φανταστεί κανείς, και που, αν μπορούσε να φανταστεί, δεν θα συνέβαινε».

Όπως κάθε λόγος αδυσώπητα διαυγής, η διάγνωση του Κράους ταιριάζει απόλυτα στην κατάσταση που ζούμε σήμερα. Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας είναι οι δικές μας μέρες, αν πράγματι ισχύει ότι κάθε μέρα είναι η τελευταία· ότι η εσχατολογία, για όποιον είναι σε θέση να τη συλλάβει, αποτελεί την κατεξοχήν ιστορική συνθήκη. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον πόλεμο, μπορεί να ειπωθεί για την εποχή μας, όπως έλεγε και ο Κράους, ότι «ανίκανη να βιώσει κάτι και να το αναπαραστήσει, δεν συγκλονίζεται ούτε καν από την ίδια της την κατάρρευση». Και δεν είναι άραγε αλήθεια και σήμερα –όταν τα ψεύδη για τον εν εξελίξει πόλεμο επιχειρούν να νομιμοποιήσουν κάθε μελλοντικό πόλεμο– «ότι το γεγονός πως θα υπάρξει πόλεμος φαίνεται λογικό ακριβώς σε εκείνους στους οποίους το σύνθημα “έχουμε πόλεμο” επέτρεψε και κάλυψε κάθε ντροπή»; Και είναι πιθανό ότι, όπως η Αυστρία το 1919, έτσι και η Ευρώπη δεν θα επιβιώσει από τα ψεύδη και τις ντροπές της, και στο τέλος δεν θα μπορέσει παρά να επαναλάβει τα λόγια του Κάιζερ που κλείνουν το βιβλίο: Ich habe es nicht gewollt –«εγώ δεν το θέλησα».

ΠΗΓΗ: Φρέαρ