Στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών ή Σπανού

Στην είσοδο της Μονής Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών ή Σπανού, στο Νησάκι της Λίμνης Ιωαννίνων εθεάθη η χελωνίτσα, μεσημέρι, κάτω από τον καυτό ήλιο, 22 Ιουνίου. Α.Ι.Κ.

Wishbone Ash - The King Will Come

Του Απόστολου, χάρισμα και ενθύμιση των φοιτητικών πάρτυ, όταν τελείωνε η εξεταστική του 2ου εξαμήνου, μετά από 40 χρόνια. ΜΟΝΟ ΒΙΝΥΛΙΟ!!!

Καλή Εβδομάδα!

Sade: Σταθερή Αξία [3]

Sade: Σταθερή Αξία [2]

Sade: Σταθερή Αξία [1]

Ακροδεξιά - Φασισμός: «Χαίρε, βάθος αμέτρητον ανθρωπίνης βλακείας!»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η ακροδεξιά και ο φασισμός θεριεύουν στην Ευρώπη και στην πατρίδα μας. Το απέδειξαν περίτρανα οι Ευρωεκλογές. Τα πολλαπλά μηνύματα που έστειλαν στα πολιτικά κομματίδια οι απέχοντες από τις εκλογές, καθώς φαίνεται, δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν από τους ηγετίσκους της Ευρώπης.

Δυστυχώς, δεν έχουμε διδαχθεί από την Σύγχρονη Ιστορία μας. Ετούτες τις μέρες έχει πέσει στα χέρια μου το βιβλίο του Π. Μ. Σωτήρχου, «Χίλιες μέρες δίχως ήλιο», το οποίο καταγράφει την μαρτυρία μυριάδων ανήλικων παιδιών της Γερμανικής Κατοχής. Το ποιό σημαντικό στοιχείο του βιβλίου είναι η προσωπική καταγγελία του πολυγραφότατου συγγραφέα για την μεγαλύτερη τραγωδία του εικοστού αιώνα, που άλλη δεν είναι από τις θηριωδίες του ναζισμού στην Ευρώπη.

Στην πατρίδα μας τα θύματα του χιτλερισμού ακόμα δεν έχουν βρει δικαίωση. Το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων ήταν και παραμένει ακόμα άλυτο. Οι «Χίλιες μέρες δίχως ήλιο» διαβάζεται απνευστί. Κρατάει τον αναγνώστη σε εγρήγορση και αγωνία. Κάθε σελίδα είναι αποκαλυπτική για τα πεπραγμένα του χιλτερισμού σε πολλές πόλεις και χωριά της πατρίδας μας. Και στη Μυτιλήνη, μιας και ο συγγραφέας γεννήθηκε και μεγάλωσε σ’ αυτή· την περίοδο της Κατοχής ήταν δώδεκα - δεκατριών χρονών.

Γιατί συνδυάζω το βιβλίο του Π. Μ. Σωτήρχου με τη σημερινή άνοδο της ακροδεξιάς και του φασισμού στην Ευρώπη και στην πατρίδα μας; Νομίζω πως είναι καταφανές. Γιατί, δυστυχώς, δεν διδασκόμαστε από την Ιστορία. «Ο χιτλερισμός είχε πάντα την μανία του καννίβαλου. Ήθελε να τρέφεται με τις σάρκες των διαφωνούντων και των αντιπάλων», γράφει ο Π. Μ. Σωτήρχος στο όγδοο κεφάλαιο με τίτλο: «Χαίρε βάθος αμέτρητον ανθρωπίνης βλακείας». Στην επίσκεψη που έκανε ο νεαρός τότε συγγραφέας στα υπόγεια του έρημου κτιρίου της Γκεστάπο  –να σημειώσω εδώ ότι το κτίριο αυτό βρίσκονταν στην περιοχή του Ακλειδιού και ερημώθηκε μετά τη δολοφονία διερμηνέα από αντιστασιακή οργάνωση που τότε δρούσε στην πόλη της Μυτιλήνης- είχε προσέξει και διαβάσει τα μηνύματα που είχαν γράψει στους σκοτεινούς τοίχους οι ηρωικοί κρατούμενοι. Ένα από αυτά τράβηξε την ιδιαίτερη προσοχή του. Τον συγκλόνισε και το κράτησε στη μνήμη του σαν «μαχαιριά». Ήταν ένα σύνθημα με παραλλαγμένο τον εξής στίχο από τον Ακάθιστο Ύμνο: «Χαίρε, ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμοίς· χαίρε, βάθος δυσθεώρητον και Αγγέλων οφθαλμοίς». Ο άγνωστος αγωνιστής της Κατοχής, που, όπως υποθέτει ο συγγραφέας, ήταν μορφωμένος άνθρωπος, είχε παραλλάξει το παραπάνω στίχο ως εξής: «Χαίρε, βάθος αμέτρητον ανθρωπίνης βλακείας!»

Ο Π. Μ. Σωτήρχος, με παρησσία διαπιστώνει πως, «όσον η ελευθερία θα ρυθμίζεται στα κλειστά γραφεία και τους νόμους των άνομων εξουσιαστών, τόσο η τραγωδία θα συνεχίζεται σε όλες τις μορφές της». Και τα ερωτήματα που θέτει οφείλουν να μας απασχολήσουν σοβαρά, γιατί όπως βλέπω η βλακεία του ναζισμού και σήμερα κυριαρχεί, κυρίως σε νέους ανθρώπους. Γράφει ο Π. Μ. Σωτήρχος: «Ποιος τίμιος και έξυπνος άνθρωπος δεν θα ανακαλύψη στην ζωή του αυτή την κυριαρχία της βλακείας, που αρχίζει πάντα από την αυτονομία και την αυτάρκεια της λογικής; Ποιας λογικής; Της λογικής των παθών και της αδικίας, που έχει φτιάξει το αόρατο σύστημα εξουσίας, σε όλον τον κόσμο, και θέλει τα πράγματα να εξελίσσωνται με την δική του φιλοσοφία. Πόσοι είναι εκείνοι που αμφισβητούν την λογική και την ελέγχουν αυστηρά; Πόσοι δεν πιστεύουν στο δίκιο τους και στην σοφία τους; Πόσοι δεν επιθυμούν και δεν προσπαθούν να μπουν μέσα στο αόρατο σύστημα εξουσίας για να απολαύσουν τα προνόμια και τις ευκολίες που παρέχει το σύστημα στα όργανά του; Πόσοι δεν αποφασίζουν και δεν υλοποιούν την απόφασή τους, την όποια απόφασή τους, χωρίς να εξετάσουν αν αυτό είναι βλακώδες και προκαλή κακό στο σύνολο;»· [τηρώ την ορθογραφία του συγγραφέα].

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται άμεσα να απασχολήσει κάθε νοήμονα και όχι βλάκα άνθρωπο είναι ότι, η ακροδεξιά και ο φασισμός στην Ευρώπη και στην πατρίδα μας είναι εδώ, καλπάζουν, με τα σπιρούνια του φαντάσματος του χιτλερισμού να ματώνουν συνεχώς τη Δημοκρατία.

Θα κλείσω με μια επισήμανση. Σήμερα, η 13η Ιουνίου, για την Εκκλησία, είναι αφιερωμένη στη μνήμη του νεομάρτυρα Αλέξανδρου του εν Μονάχω μαρτυρήσαντα. Στην καρδιά τού τότε ναζισμού, μια ομάδα νέων αντιστάθηκε στις θηριωδίες του, με αποτέλεσμα τον μαρτυρικό θάνατό τους. Για τον άγιο Αλέξανδρο Σμόρελ παραπέμπω στο ιστολόγιο του αγαπητού συναδέλφου και φίλου Γιώργου Βαρδαβά που, σήμερα, ημέρα της μνήμης του, δημοσίευσε ένα κατατοπιστικό κείμενο, συνοδευμένο με βιβλιογραφικές αναφορές: Η αντίσταση ενός αγίου στο Ναζισμό - Άγιος Αλέξανδρος Σμόρελ (+13 Ιουλίου). Διαβάζοντας κανείς το παρακάτω απόσπασμα από την 4η Προκήρυξη της αντιστασιακής οργάνωσης «Λευκό Ρόδο», ηγετικό μέλος της οποίας ήταν ο άγιος Αλέξανδρος, θα διαπιστώσει πόσο παρόμοιες είναι οι σκέψεις που εκφράζει με αυτές του Π. Μ. Σωτήρχου, αλλά και πόσο επίκαιρες είναι σήμερα: «Ο άνθρωπος είναι, βέβαια, ελεύθερος, αλλά χωρίς τον αληθινό Θεό είναι ανυπεράσπιστος ενάντια στο κακό. Είναι σαν καράβι χωρίς πηδάλιο, στο έλεος της θύελλας, σαν μικρό παιδί χωρίς τη μητέρα του, σαν σύννεφο που διαλύεται στον αέρα. Και σε ρωτάω, σαν Χριστιανό που αγωνίζεσαι για τη διαφύλαξη του πιο πολύτιμου θησαυρού σου, μήπως διστάζεις, μήπως ξεπέφτεις στη δολιότητα, τον υπολογισμό και την αναβλητικότητα, με την ελπίδα ότι κάποιος άλλος θα σηκώσει το χέρι για να σε υπερασπίσει; Δεν σου έδωσε ο Θεός τη δύναμη και τη θέληση να αγωνιστείς; Πρέπει να χτυπήσουμε το κακό εκεί που είναι πιο δυνατό, και είναι πιο δυνατό στην εξουσία του Χίτλερ».

Για το «Λευκό Ρόδο», δύο ακόμα βιβλιογραφικές αναφορές αξίζει να τις προσέξει ο αναγνώστης:

• Σταύρος Ζουμπουλάκης, «Λευκό Ρόδο, το αμάραντο». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (03-06-2019): https://www.kathimerini.gr/culture/books/1026913/leyko-rodo-amaranto/ [τελευταία πρόσβαση: 13/06/2024].
• Elena Perekrestov. (2020). Αλεξάντερ Σμόρελ. Η γερμανική αντίσταση και το κίνημα του «Λευκού Ρόδου», εισαγωγή Ανδρέας Αργυρόπουλος, μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη – Κιόσογλου. Αθήνα: Πορφύρα.

ΕΙΚΟΝΑ: Από εξώφυλλο του βιβλίου του Π. Μ. Σωτήρχου.

ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ: Τόσο ώριμη που σαπίζει

Του ΚΩΣΤΑ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Αν όσοι, με περισσή οίηση, ετοιμάζονται να γιορτάσουν τα πενήντα χρόνια της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας, αντιλαμβάνονταν το βαθύτερο μήνυμα των εκλογικών αποτελεσμάτων, θα έπρεπε να ξανασκεφτούν ποια κοινωνία και ποιο πολιτικό προσωπικό δημιούργησε αυτή η πεντηκονταετία. Διότι μια ιστορική περίοδος δεν κρίνεται απλώς από την εύρυθμη λειτουργία των πολιτικών θεσμών. Χαρακτηρίζεται, κυρίως, από το κοινωνικό ήθος που καλλιεργεί και προάγει.

Βλέποντας τους προσκεκλημένους των τηλεοπτικών δικτύων, πολιτικούς, δημοσιογράφους και... «σελέμπριτις», εύκολα κατανοεί κανείς την εκλογική εικόνα, το θηριώδες ποσοστό της αποχής, το βαθύ αίσθημα αποστροφής του ελληνικού λαού.

Αλήθεια, τι το παράξενο σε αυτήν, όταν με κάθε τρόπο, η κοινωνία μας διαπαιδαγωγεί επί δεκαετίες τους νέους με την ιδιώτευση; Και γιατί να είναι περίεργη η αλαζονεία του κ. Βορίδη που δεν κατάλαβε τίποτα από το γεγονός ότι μέσα σε ένα χρόνο η ΝΔ έχασε ένα εκατομμύριο ψήφους (από 2,1 στο 1,1 εκατομμύριο); Για τον ίδιο όλα πάνε πρίμα: από το περιθώριο, όπου φώναζε «κόκκινη κάρτα στους λαθρομετανάστες», είναι τώρα δεκαπέντε χρόνια υπουργός.

Και η αντιπολίτευση; Εκεί η ιλαροτραγωδία χτυπάει κόκκινο. Ο αερόλιθος εξ Αμερικής έχει προτεραιότητα τη βόλτα με τον σύζυγο και το σκυλάκι τους και είναι έτοιμος για νέα σώου. Τι κι αν σε μια εποχή φτωχοποίησης από 930.000 ψήφους, ο ΣΥΡΙΖΑ έπεσε στις 593.000; Μπορεί να χαίρεται που ο γνήσιος ΣΥΡΙΖΑ, η Ν. ΑΡ. συνετρίβη, επέστρεψε δηλαδή στο πραγματικό εν Ελλάδι ποσοστό αυτού του χώρου.

Ευτυχές και το ΠΑΣΟΚ που κέρδισε μια μονάδα αλλά έχασε σχεδόν 200.000 ψήφους και παραδέρνει με σοσιαλδημοκρατικές παρόλες, αρνούμενο τη μόνη δυνατότητα ανάνηψης, την εθνικοανεξαρτησιακή του παράδοση.

Το ΚΚΕ περήφανο που πλησιάζει το ιστορικό 10%, κέρδισε μιάμιση μονάδα, αλλά έχασε και αυτό σε αριθμό ψήφων.

Αυτός που αύξησε τις ψήφους του, ο μόνος, παρά την αποχή, είναι ο Βελόπουλος. Είναι πραγματικά απίστευτα τα ποσοστά του. Όποιος, όμως, έχει επαφή με την επαρχία και γνωρίζει την καθημερινή του παρουσία σε δεκάδες περιφερειακά κανάλια, αντιλαμβάνεται πως δεν είναι τυχαία η εκτόξευση από τον συνδυασμό συστηματικής προπαγάνδας και αισθητικής εξαθλίωσης.

Όσο για την «Νίκη», αξίζει να σταθούμε για λίγο. Η ασήμαντη άνοδος αλλά η πραγματική πτώση (20.000 ψήφοι λιγότερες από πέρσι), αποδεικνύει δύο τινά: πως το περίφημο θέμα του γάμου των ομοφυλοφίλων τελικά δεν απασχολεί πραγματικά την φαρισαϊκή ελληνική κοινωνία - αλλιώς θα είχε εκτοξεύσει τη «Νίκη» που ούτε καν τον κόσμο της Εκκλησίας μπορεί να συγκινήσει αφού η δεσποτοκρατία έχει αλλοιώσει εδώ και δεκαετίες κάθε πολιτικό κριτήριο αυτού του κόσμου. Το δεύτερο στοιχείο που αποδεικνύεται, είναι ο πολιτικός αναλφαβητισμός της ηγεσίας της «Νίκη», γεγονός που οδήγησε (συν τοις άλλοις) στην εκλογή ενός νεαρού θρησκευόμενου φωτομοντέλου, ενώ στο ψηφοδέλτιο του κόμματος υπήρχαν αξιόλογα πολιτικά πρόσωπα. Δεν είναι ευγενικές οι προσωπικές αναφορές (άλλωστε παρόμοια πρόσωπα υπάρχουν σε όλα τα κόμματα) αλλά είναι αναγκαίες για να αντιληφθούμε πως τελικά το πρόβλημα δεν είναι η καθεστωτική ηθική κατάρρευση αλλά η έλλειψη σοβαρής εναλλακτικής πρότασης.

Για τούτο και είναι μάλλον βέβαιο ότι στις επόμενες εκλογές, που θα υπάρχει κίνδυνος πλέον για την αυτοδυναμία της ΝΔ, «Νίκη» και Λατινοπούλου θα σβήσουν. Διότι στην Ελλάδα, εν τέλει, δεν υπάρχει καμία πραγματική άνοδος της «ακροδεξιάς», όπως στην Ευρώπη. Διότι δεν υπάρχει ούτε ανάλογη ιδεολογία, ούτε πολιτική παιδεία ούτε ιστορικές ρίζες ούτε σοβαρή εθνικιστική αισθητική όπως στην Ευρώπη. Η σύγκριση με την ελλαδική ακροδεξιά που ασχολείται με την αποκατάσταση των Έξι, με τον Μεταξά, τον Παπαδόπουλο και τον βασιλιά, είναι αποκαλυπτική. Αν στην Γαλλία η Λεπέν θριαμβεύει, το πέτυχε γιατί συνδέθηκε με πραγματικά κοινωνικά αιτήματα - δεν ασχολείται με την αποκατάσταση του... Πεταίν ή την εκτέλεση του... Μπραζιγιάκ.

Δεν ξέρω τελικά αν τα μεγάλα λόγια έχουν πια καμιά σημασία μπροστά σε έναν οργανισμό εκφυλισμένο που... απέχει ή συμμετέχει επιβεβαιώνοντας την πολιτική σύγχυσή του. Η περίφημη «επανεκκίνηση» πάντως, με αυτούς τους ανθρώπους, αυτό το πολιτικό προσωπικό, δεν έχει κανένα νόημα. Πενήντα χρόνια μεταπολιτευτικής δημοκρατίας κλείνουν και οι συνέπειες δεν είναι ακόμη πλήρως ορατές. Απλώς έχει αρχίσει να φαίνεται σε μία άκρη του μήλου το σάπισμα.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Βλάσης Γαβριηλίδης έγραφε πως η ελληνική κοινωνία ήταν έτοιμη για μια επανάσταση αλλά δεν υπήρχαν οι επαναστάτες. Αν ζούσε σήμερα δεν νομίζω πως θα έλεγε κάτι παρόμοιο. Μπροστά στην εξαχρείωση του Tik Tok και τους εκλεγόμενους YouTubers (μη ξεχνάμε την Κύπρο που κάπως έτσι αντιμετωπίζει τα πενήντα χρόνια κατοχής), θα έσκυβε το κεφάλι και θα περίμενε μέσα από το σαπισμένο μήλο να προβάλει αυτό στο οποίο κατέφευγε, μπροστά στο αδιέξοδο, ο Ευριπίδης: ο από μηχανής θεός της ελληνικής τραγωδίας.

ΠΗΓΗ: ΓΕΡΟΜΟΡΙΑΣ

Μόνο Βινύλιο!

ΠΗΓΗ: MrVinylObsessive

«Νενικήκαμεν» χάνοντας

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

Κυβερνάς επί μία πενταετία, και μάλιστα δίχως σοβαρή αντιπολιτευτική ενόχληση, κοινωνική ή κομματική. Η επικοινωνιακή σου υπεροπλία είναι και ολοφάνερη και πρωτοφανής στα μεταπολιτευτικά χρονικά. Έχεις στη διάθεσή σου τα κρατικά ταμεία, προς διευκόλυνση του ρουσφετολογικού μηχανισμού, των απευθείας αναθέσεων κ.τ.λ. Ενστερνίζεσαι συνθήματα και δόγματα κομμάτων και δημαγωγών που βρίσκονται στα ακροδεξιά σου, μέσα στην ψηφοσυλλεκτική αγωνία σου να φανείς «πιο πατριώτης» από αυτούς, «πιο χριστιανός», «πιο αντιμετανάστης» κ.τ.λ. Πονηρά αλλά και βίαια, εκβιαστικά, προσδίδεις δημοψηφισματικό χαρακτήρα στην ευρωκάλπη, με το ψευτοδίλημμα «ή Μητσοτάκης ή το χάος». Και λέω Μητσοτάκης και όχι Ν.Δ., διότι η πολυδάπανη υπερπροβολή του πρωθυπουργού οικοδομήθηκε πάνω στα θεμέλια του μεσσιανισμού. Συνώνυμου του λαϊκισμού στα λεξικά της πολιτικής.

Μολαταύτα, χάνεις δεκατρείς ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε έντεκα μήνες. Από το 41% των περσινών εθνικών εκλογών κατρακυλάς στο 28%. Πέφτεις πέντε μονάδες κάτω και από τον πήχυ που έθεσες, δηλαδή το 33% των ευρωεκλογών του 2019. Έχεις ηττηθεί δηλαδή. Και όμως, βρίσκεις τρόπο να μπαλώσεις τα αμπάλωτα, ζορίζοντας ανελέητα ακόμα μία φορά τις έρμες τις λέξεις και τσακίζοντας την κοινή λογική. Ισχυρίζεσαι, λοιπόν, ότι νίκησες. Και μάλιστα καθαρά. Δήλωνες ότι το κόμμα σου «παραμένει κυρίαρχο στην Ελλάδα». Αντιλαμβάνεσαι ότι, πλην των πιο δικών σου από τους δικούς σου, δεν πείθεις κανέναν άλλον ότι έχεις λόγο να πανηγυρίσεις. Λες ότι «έλαβες το μήνυμα», αλλά στην πραγματικότητα αδιαφορείς. Όπως αδιαφορείς για οποιαδήποτε φωνή σε ελέγχει επί πέντε χρόνια – για οποιοδήποτε πρόβλημα: από τις υποκλοπές και το έγκλημα των Τεμπών έως την «εισαγόμενη» (από την Απληστολάνδη) ακρίβεια, τη χειραγώγηση των κρατικών ΜΜΕ, την υπονόμευση των Ανεξάρτητων Αρχών, την άνευ λογοδοσίας άσκηση της εξωτερικής πολιτικής.

Τη μια φορά θέτεις στόχο σου το 20%, και κάτι παραπάνω, ως ΣΥΡΙΖΑ, κοντά στο ποσοστό των ευρωεκλογών του 2019, το 23,75%. Την άλλη, σε επισκέπτεται η μετριοπάθεια και η κάποια γνώση των πραγματικών δεδομένων και δηλώνεις ότι θα σε αφήσει ευχαριστημένο η διατήρηση του ποσοστού των περυσινών εθνικών εκλογών, το 17,8%. Ούτε «είκοσι πλας» αποσπάς ούτε καν 17%-18%, παρά την πολυσυλλεκτικά ασυνάρτητη ρητορική σου. Με γενναιόδωρη «στρογγυλοποίηση» ακουμπάς το 15%. Και όμως. Θριαμβολογείς, επειδή το κόμμα σου «μείωσε τη διαφορά και παρέμεινε ηγετική δύναμη στην αντιπολίτευση». Και επειδή επικυρώθηκε αυτό το κρίσιμο «σου», ιδιοκτησίας σημαντικό.

Θριαμβολογεί, εντούτοις, και ο ανταγωνιστής σου. Δεν ανέβηκε στη δεύτερη θέση, όμως «το ποσοστό του ανεβαίνει συνεχώς». Οι πραγματικοί νικητές; Η Ακροδεξιά και η Αποχή. Ως προς αυτό, ναι, «είμαστε Ευρώπη».

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Καλώς ήρθατε στον θαυμαστό κόσμο της Μεταδημοκρατίας

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Στη λεγόμενη «ρευστή νεωτερικότητα», όρο που χρησιμοποιεί ο κορυφαίος Πολωνός κοινωνιολόγος Zygmunt Bauman, ο φασισμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος και αναπτύσσεται. Ο Bauman λέει την αλήθεια, και η αλήθεια πρέπει να λέγεται πάντοτε ολόκληρη, πρέπει να μας απασχολεί.  

Οι χθεσινές ευρωεκλογές, τόσο σε ελληνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την άνοδο της ακροδεξιάς, τον αρνητισμό και τη συνωμοσιολογία από συγκεκριμένα πολιτικά μορφώματα και την πρωτοφανή αποχή, δίχως αμφιβολία, για πολλοστή φορά, φέρνουν στο προσκήνιο την τεράστια κρίση του πολιτικού συστήματος. 

Στη δική μας περίπτωση, δεν είναι μόνο τα πολιτικά κόμματα (συστημικά και μη συστημικά), είναι και τα τηλεοπτικά κανάλια (κρατικά και ιδιωτικά, με τους εγκάθετους «δημοσιογράφους» τους) που διαμορφώνουν πολιτική βούληση και δημιουργούν κομματικά γκέτο. Κι ενώ το φιλο-τουρκικό κόμμα: «σαρώνει» σε Ροδόπη και Ξάνθη, με την επικεφαλής Τσιγντέμ Ασάφογλου να υποστηρίζει ότι «Όποιος μας ψήφισε δήλωσε ότι είναι Τούρκος»!, το κρατίδιο των Αθηνών ασχολείται με το ποιος από τους πολιτικούς ηγετίσκους είναι κερδισμένος ή χαμένος για το κόμμμα του μόνο, κι όχι για την πατρίδα. 

Μια ματιά να έριχνε κανείς εχθές, από το νωρίς το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ στις εκπομπές των τηλεοπτικών καναλιών, δεν θα δυσκολεύονταν να διαπιστώσει ότι, πολιτικά και δημοσιογραφικά τέρατα (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων), με την προπαγάνδα τους αποδομούσαν τη Δημοκρατία και αποθέωναν τη Μεταδημοκρατία. Ποια τα χαρακτηριστικά της τελευταίας; Τα παραθέτω ευθύς αμέσως:

Γιατί η ψήφος της Κυριακής είναι κρίσιμη για τα εθνικά θέματα

 

ΠΗΓΗ: Militaire News

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ: Ένας πολιτικός «προφήτης»

 

ΠΗΓΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΑΣ

«Ο «γυναίκας… εις τάξιν λειτουργών προσδεξάμενος»

Δημοσιεύθηκε στην εφ. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ, φ. 1147 (1459), σ. 5.

Όταν διαβάζω Ισίδωρο Ζουργό δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω ποιό από τα βιβλία του είναι πιο καλό

Στην οθωμανική Θεσσαλονίκη του 1885, ένα άνοστο αστείο, λίγα βλέμματα και κάποια παλιά μυστικά στέκονται αρκετά για να ξεκινήσει μια ερωτική σχέση ανάμεσα σ’ έναν αφελή και ονειροπόλο άνδρα και μια δυναμική γυναίκα. Στην Αθήνα βασιλεύει ο Γεώργιος Α΄, στην Ερμούπολη το εμπόριο και στη Θεσσαλονίκη η ομίχλη.

Οι δυο τους θα ταξιδέψουν στην παλιά Ελλάδα και θα επιστρέψουν στη συνέχεια στους τόπους αυτούς, που χρόνια αργότερα, μέσα από το ζεστό αίμα των πολέμων, θα ονομαστούν Νέες Χώρες.

Το Παλιές και νέες χώρες είναι ένα μυθιστόρημα για τις γυναίκες που ασφυκτιούν από το κοινωνικό περιλαίμιο, για τους αμήχανους άνδρες και τις άφωνες υπηρέτριες στα χρόνια της μπελ επόκ, της εποχής που ονομάστηκε χαρισάμενη από τους έχοντες πλούτο και δύναμη.

Είναι, επίσης, ένα μυθιστόρημα για τους παράκτιους φάρους που φωτίζουν τα σκοτάδια, για την ιερουργία του νερού και της θάλασσας, για τον Ιούλιο Βερν και τα βιβλία του, που εικονοποιούν τις αποκοτιές της φαντασίας, για το ερωτικό ανθρώπινο βλέμμα αλλά και την εξουσιαστική ματιά, για όσα, τέλος, παλιά θριαμβεύουν και για όσα νέα δεν έχουν ακόμη αρθρώσει το όνομά τους· [από το οπισθόφυλλο του βιβλίου].

«Τι μαγικό έχει άραγε η νύχτα που όλα τα μεταμορφώνει; Με τον ερχομό του σκοταδιού και τα πρώτα φανάρια, όλα συνηγορούσαν σε μια αναγέννηση.

»Τι μαγικό έχει άραγε η μουσική, που ξυπνά μια κυρία απ’ την τράπουλα, κλείνει σελίδες ενός βιβλίου ή σταματάει τη συζήτηση για το χρηματιστήριο μες στους καπνούς των πούρων;

» Τι μαγικό έχει άραγε ο χορός, ώστε ανασταίνει ακόμα και τους βαριεστημένους; Τι είδους αφέντης είναι ο ρυθμός του, ώστε να υπακούνε όλοι με το πρώτο κέλευσμα; Όλες οι ταλαντώσεις του κορμιού, οι ελικοειδείς κινήσεις, οι περισπωμένες στα ανθρώπινα σώματα τι σαγήνη διαθέτουν; Ποιες νύμφες φέρνουν τελικά τους χορούς το σούρουπο και υποδαυλίζουν τα όνειρα των κοριτσιών και των αντρών τον πόθο;»

«ΚΡΑΤΑΩ ΣΤΟ ΧΕΡΙ την πένα και μ' αυτήν ξύνω τη σελίδα. Το χαρτί είναι η φλούδα της μνήμης, η πένα το ξύνει και φανερώνει τον καρπό. Εκείνη ματώνει κι αφήνει το μελάνι να κυλήσει, το ίχνος της μνήμης. Το θυμάμαι εκείνο το αίμα, πως είναι δυνατόν να το ξεχάσω;  Ήμουν μόνη και νύχτωσε».

ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΖΟΥΡΓΟΣ. (2023). Παλιές και νέες χώρες. Αθήνα: Πατάκη, σσ. 111, 112, 166.

Η κατανόηση κειμένου είναι ζήτημα δημοκρατίας

Του ΤΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Την αχίλλειο πτέρνα της εκπαίδευσης δεν χρειάζονταν οι απογοητευτικές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών στον διαγωνισμό της PISA για να την αντιληφθούμε. Αυτό που ονομάζουμε παιδεία είναι στην πραγματικότητα ένας μηχανισμός αποθήκευσης πληροφοριών ο οποίος ισοπεδώνει κάθε δημιουργική ικμάδα του εφήβου. Δεν τον εκπαιδεύει ούτε να τις αξιολογεί ούτε να τις ιεραρχεί. Τι θα πει είμαι καλός στην Ιστορία; Θα πει ότι έχω την ικανότητα να απομνημονεύω δεκάδες σελίδες από το βιβλίο της Ιστορίας από το οποίο αντλείται η εξεταστέα ύλη και από το οποίο εξαρτάται η προαγωγή μου ή η εισαγωγή μου σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή. Δεν αναφέρομαι τυχαία στην Ιστορία. Δεν τη διδάσκουν ιστορικοί. Τη διδάσκουν φιλόλογοι, ακόμη και καθηγητές Γαλλικών. Οπότε κι αυτοί χρησιμοποιούν ως βοήθημα το βιβλίο, το οποίο δεν έχουν την επιστημονική επάρκεια να κρίνουν. Το ακολουθούν κατά γράμμα δίνοντας το καλό παράδειγμα στους μαθητές τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι μετά το πέρας της δοκιμασίας ο έφηβος ακούει Ιστορία και το βάζει στα πόδια. Και με ποιον τρόπο διδάσκεται η λογοτεχνία; Σαν μάθημα ανατομίας στο νεκροτομείο. Πληροφορίες για τη δομή των κειμένων. Η αισθητική δύναμη και η γλωσσική πλαστική είναι καλυμμένες κάτω από τον ποδόγυρο, σαν τους γυναικείους αστραγάλους στη βικτωριανή εποχή.

Το ζητούμενο είναι η κατανόηση κειμένου. Τι θα πει κατανόηση κειμένου; Θα πει ότι διαβάζω ένα κείμενο ή ακούω έναν αρθρωμένο λόγο και έχω τα εργαλεία να αξιολογήσω τις πληροφορίες και τη σκέψη που τις συνέχει, κοινώς να τις αφομοιώσω, να τις κάνω δικές μου και να απορρίψω ό,τι περισσεύει. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε στα σμήνη των πληροφοριών το Διαδίκτυο και την κοινωνική δικτύωση, αντιλαμβανόμαστε ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν Λεβιάθαν. Επικεντρώνουμε την προσοχή μας στα fake news. Παραγνωρίζουμε όμως τη σημασία της πληροφορίας που είναι μεν αληθινή αλλά δημιουργεί μια στρεβλή αντίληψη της πραγματικότητας. Κοινώς την κατανόηση κειμένου.

Ειλικρινά θα χαιρόμουν αν κάποιοι εκπαιδευτικοί μπορούσαν να με διορθώσουν, ακόμη και να με διαψεύσουν. Αν κάποιοι με έπειθαν ότι η αντίδραση των συνδικαλιστών τους στην PISA δεν εντάσσεται στη γνωστή φοβική τους αντίδραση απέναντι σε οποιαδήποτε αξιολόγηση του έργου τους. Μπορώ να συζητήσω οποιαδήποτε επιφύλαξη απέναντι στον τρόπο του διαγωνισμού. Εκείνο που δεν μπορώ να συζητήσω είναι τη στάση όσων υποστηρίζουν ότι η εκπαίδευση χρειάζεται μόνον μερικές διορθωτικές κινήσεις. Και ότι, για παράδειγμα, οι Πανελλαδικές είναι ο καλύτερος τρόπος αξιολόγησης. Χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους ότι οι Πανελλαδικές αξιολογούν το ήδη υπάρχον σύστημα της παθητικής αποστήθισης.

Τι μέλλει γενέσθαι; Ιδέα δεν έχω. Το μόνο που ξέρω είναι ότι η εκπαίδευση χρειάζεται να βγει απ’ το νεκροτομείο. Οι αναπηρίες της απειλούν τη χώρα, όπως την απειλεί και το δημογραφικό. Λένε ορισμένοι ότι τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών είναι ο καλύτερος τρόπος αξιολόγησης των σχολικών μονάδων. Ακόμη κι αν παρακάμψουμε τη σημασία των φροντιστηρίων και των ιδιαιτέρων, αναρωτιέμαι πώς δεν τους περνάει απ’ το μυαλό πως οι Πανελλαδικές αξιολογούν ως επί το πλείστον την ικανότητα αποστήθισης των υποψηφίων. Πάντως δεν αξιολογούν τις δημιουργικές τους ικανότητες. Η μέση εκπαίδευση και οι Πανελλαδικές είναι ένα κλειστό σύστημα που αναπαράγει τον εαυτό του.

Δεν είμαι εκπαιδευτικός. Ομως η εκπαίδευση δεν ανήκει στους εκπαιδευτικούς. Είναι κοινωνικό αγαθό, όπως και η υγεία, και μας αφορά όλους. Οταν διαπιστώνουμε πως είμαστε λειτουργικά αναλφάβητοι στην κατανόηση κειμένου, σημαίνει ότι δεν μαθαίνουμε να διαβάζουμε. Και πώς μάθαμε, όσοι μάθαμε να διαβάζουμε; Με την ανάγνωση της λογοτεχνίας – με την ευρεία σημασία του όρου. Από την αναβάθμιση της λογοτεχνικής ανάγνωσης, του μεγάλου θησαυροφυλακίου και της γλώσσας αλλά και της σκέψης, οφείλει να ξεκινήσει η ανάταξη της μέσης εκπαίδευσης. Ποιος όμως θα αναλάβει το έργο; Επί δεκαετίες τώρα οι διδάσκοντες είναι χρήστες εγχειριδίων ανατομίας. Πόσοι μπορούν να μεταδώσουν στους μαθητές τους τη γοητεία της «Λέσχης» του Τσίρκα ή του Ζορμπά; Τους λέω γιατί μου προσάπτουν ότι αναφέρομαι συνέχεια στον Βιζυηνό και στον Παπαδιαμάντη. Για να τη μεταδώσουν πρέπει να την έχουν αισθανθεί οι ίδιοι. Κι αυτοί όμως είναι παιδιά ενός σχολείου που αδιαφορούσε για τη λογοτεχνία.

Η κατανόηση κειμένου είναι θέμα δημοκρατίας. Η δημοκρατία στηρίζεται στην πειθώ. Χωρίς κατανόηση δεν λειτουργεί η πειθώ. Οπότε μην απορείτε αν οι νεότεροι, και όχι μόνον, είναι τόσο ευάλωτοι απέναντι στον λαϊκισμό. Δεν ευθύνεται μόνον το Διαδίκτυο. Ευθύνεται και η εκπαίδευση.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η διαπάλη νομιμότητας και κανονικότητας και η θεμελίωση της εναρμονίσεώς τους

Επανακυκλοφορεί εμπλουτισμένο το βιβλίο του Καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών κ. Ιωάννη Μ. Κονιδάρη.

Toυ Χάρη Ανδρεόπουλου*

Τη τελευταία τριετία δύο ήταν τα μεγάλα ζητήματα που προκάλεσαν τριγμούς στις σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας. Το πρώτο ήταν κατά την περίοδο της πανδημίας covid-19 όταν το Υπουργείο Υγείας, στο πλαίσιο των προληπτικών μέτρων που εισηγούνταν οι αρμόδιοι επιστήμονες, συμπεριέλαβε περιοριστικά μέτρα και στην άσκηση της ελευθερίας της λατρείας, ιδίως μάλιστα στη συλλογική έκφρασή της (περιορίζοντας τον αριθμό των πιστών στους ναούς) εν όψει της προστασίας ενός άλλου, επίσης σπουδαίου, συνταγματικώς κατοχυρωμένου εννόμου αγαθού, αυτού της δημόσιας υγείας.

Το δεύτερο ζήτημα που προκάλεσε, επίσης, ένταση στις σχέσεις Πολιτείας – Εκκλησίας ήταν πρόσφατο και συγκεκριμένα αυτό που αφορούσε στη ψήφιση του νομοσχεδίου για τη θεσμοθέτηση στην ελληνική έννομη τάξη του γάμου των ομοφύλων ζευγαριών. Eπρόκειτο για μια ενέργεια η οποία από την πλευρά της κυβερνήσεως θεωρήθηκε (ιδεολογικά) επιβεβλημένη με το (πολιτικό) σκεπτικό ότι προασπίζει και διασφαλίζει τη συνταγματική αρχή της ισότητας. Αντιθέτως, από την πλευρά της Εκκλησίας το περιεχόμενο της (ήδη ψηφισθείσης) διατάξεως του Υπουργείο Επικρατείας Άκη Σκέρτσου αποδοκιμάσθηκε εξ αρχής και καθ΄ ολοκληρίαν καθώς από θεολογικής σκοπιάς η ομοφυλοφιλία θεωρείται αμαρτία (Ρωμ. 1, 25-27), ενώ η έννοια του γάμου μπορεί να νοηθεί μόνο ως σχέση / συνάφεια άνδρα και γυναίκας. «Nuptiae sunt conjunctio maris et feminae consortium omni vitae, divini et humani juris communicatio…» (Γάμος εστίν ανδρός καί γυναικός συνάφεια, συγκλήρωσις του βίου παντός, θείου τε καί ανθρωπίνου δικαίου κοινωνία), σύμφωνα με τον επιγραμματικό ορισμό του σπουδαίου ρωμαίου νομικού του 3ου αι. μ.Χ., Μοδεστίνου περί του γάμου (Modestin, lib. I. Reg.1.1 Digest de ritu nupt 23,2), τον οποίο αποδέχεται η χριστιανική Εκκλησία και υπό την θεολογική / δογματική του διάσταση. Και οι δύο ενδεικτικές αυτές περιπτώσεις ανέδειξαν μια κρίσιμη παράμετρο που χαρακτηρίζει την αμφίθυμη σχέση Πολιτείας / Κράτους και Εκκλησίας˙ τη διαπάλη νόμων και κανόνων.

Η διαπλοκή δύo δικαίωv είvαι έvα θέμα oύτως ή άλλως ιδιαιτέρως εvδιαφέρoν, πoλύ περισσότερo όταv πρόκειται για δύo δικαιϊκά συστήματα τελείως διαφoρετικά μεταξύ τoυς, τόσο ως προς τη φύση τους, όσο και ως προς τα όρια της δεσμευτικότητάς τους όπως στηv περίπτωση τoυ δικαίoυ της Πoλιτείας (οι νόμοι της οποίας δεσμεύουν όλα τα υποκείμενα δικαίου που ευρίσκονται μέσα στα εδαφικά της όρια) και εκείνoυ των κανόνων της Ορθόδoξης Εκκλησίας (της οποίας οι κανόνες δεσμεύουν μόνο τα μέλη της, τους πιστούς της). Mε το θέμα αυτό της συγκρούσεως - διαπάλης Νόμων και Κανόνων έχει ασχοληθεί επισταμένως ο Ομότιμος Καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης με το προ 30ετίας (1994) μνημειώδες έργο του «Η διαπάλη νομιμότητας και κανονικότητας και η θεμελίωση της εναρμονίσεώς τους». Το βιβλίο, εξαντλημένο από πολλού χρόνου στην 1η του έκδοση, επανακυκλοφορεί από τις ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα (2022, σσ. 286) εμπλουτισμένο με ένα εκτεταμένο επίμετρο, όπου ερευνώνται οι εξελίξεις κατά τη διαρρεύσασα τριακονταετία στον τομέα αυτό για την εναρμόνιση νομιμότητας και κανονικότητας με την επισήμανση των μεταβολών που έγιναν, αλλά και των περιοχών εκείνων των σχέσεων που παραμένουν προβληματικές. Στη 2η αυτή έκδοση παρατίθεται, επίσης, στο τέλος του βιβλίου, επιλεγμένη (και απολύτως εξειδικευμένη θεματολογικά) νεότερη βιβλιογραφία (1994-2022).

Τo βασικό πόρισμα της μακρόχρoνης εvασχoλήσεως του συγγραφέα με τη διαπάλη πoυ εvδημεί στις σχέσεις Πoλιτείας και Εκκλησίας στη χώρα μας, όπως αναλύεται με εύληπτο τρόπο στο πρώτο μέρος του βιβλίου, είvαι ότι πoλλά από τα ζητήματα πoυ ταλάvισαv θεωρία και πράξη έχoυv δημιoυργηθεί εκ τoυ μη όvτoς και θα ήταv ευχερής η επίλυσή τoυς, ακόμη και υπό τo σύστημα σχέσεωv Πoλιτείας και Εκκλησίας πoυ καθιερώvει τo ισχύoν Σύvταγμα και στο πλαίσιο των διακριτών τους ρόλων.

Στο δεύτερο μέρος, που αναφέρεται στην εναρμόνιση νομιμότητας και κανονικότητας στις σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας, προτείνονται λύσεις για μείζονα εκκρεμή ζητήματα, όπως η συνταγματική κατοχύρωση όλων των ιερών κανόνων (δογματικών τε και διοικητικών - καθώς νομολογιακώς υπάρχει κατοχύρωση μόνο των δογματικών, επί τη βάσει αποφάσεων του ΣτΕ), η συμμετοχή των λαϊκών στη διοίκηση της Εκκλησίας, η αναμόρφωση της Εκκλησιαστικής Δικαιοσύνης (θέμα που θ΄ απασχολήσει και το Συνέδριο που προγραμματίζει για το ερχόμενο φθινόπωρο στη Λάρισα η Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου σε συνεργασία με τον οικείο Δικηγορικό Σύλλογο και την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου, βλ. σχετ. εις ''Θεολογικό Σύνδεσμο Λάρισας'', 29.04.2024), κ.α.

* Με τον Καθηγητή κ. Κονιδάρη με συνδέει μια πολύχρονη, διττή σχέση μαθητείας: πρώτον και εμμέσως, υπό την προτέρα ιδιότητά μου ως δημοσιογράφου – εκκλησιαστικού συντάκτη που προσέτρεχα στα επιστημονικά - περί το Εκκλησιαστικό Δίκαιο - συγγράμματά του για να τεκμηριώσω νομοκανονικά τα (εκκλησιαστικά) ρεπορτάζ μου - ιδίως σε περιόδους εξημμένων παθών και συσσωρευμένων εντάσεων (όπως κατά τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, οπότε την Εκκλησία ταλάνισε επί μακρόν η υπόθεση των 12 εκπτώτων – από το 1974 – “ιερωνυμικών” λεγομένων μητροπολιτών, μετά τη δικαιωτική γι΄ αυτούς - τον Οκτώβριο του 1990 - απόφαση του ΣτΕ) και δεύτερον, και αμέσως, υπό την σημερινή επαγγελματική μου ιδιότητα ως θεολόγου καθηγητή Β/θμιας και ιδίως στην περίπτωση της εκδόσεως σε εμπλουτισμένη μορφή της διδακτορικής μου διατριβής με θέμα που αφορά στο εκκλησιαστικό ζήτημα της Επταετίας (1967-1974).

Έχοντας προ πολλού ασχοληθεί και ο ίδιος ο κ. Καθηγητής με το εν λόγω ζήτημα, από την 1η έκδοση (1994) του εν θέματι προαναφερθέντος μνημειώδους έργου του (το ειδικότερο μέρος του οποίου περί της Εκκλησίας κατά την Επταετία θεωρώ οιονεί πρόδρομο της δικής μου μελέτης), μου προσέφερε τις πολύτιμες επιστημονικές του συμβουλές για την έκδοση της διατριβής μου σε βιβλίο προσέτι δε μου έκαμε και την εξαιρετική τιμή να προλογίσει το υπό τον τίτλο «Η Εκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση» (Θεσσαλονίκη: Εκδ. Επίκεντρο, 2017, σσ. 424) κυκλοφορηθέν βιβλίο μου. Το θεωρώ υψίστη τιμή από τη θέση αυτή το καταθέτω· εγκαρδίως και ευγνωμόνως.

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Σύμβουλος Εκπαίδευσης Θεολόγων (ΠΕ01), δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ και μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (xaan@theo.auth.gr)

Ας μιλήσουμε για την Ευρώπη

Του ΚΩΣΤΑ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Δεν είναι πρωτόγνωρα τα φαινόμενα ιλαροτραγωδίας που συνοδεύουν και τις επικείμενες εκλογές, με τα ψηφοδέλτια για τα επίδοξα μέλη ενός πολιτικού σώματος χωρίς καμιά ουσιώδη αρμοδιότητα, όπως είναι το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Η κωμική πρόσοψη, ωστόσο, δεν είναι ικανή να αποκρύψει την τραγική απόληξη που έχει κάθε ιλαροτραγωδία και δεν επιτρέπει τον ψυχωφελή αναχωρητισμό. Πιθανότατα, μάλιστα, αναχωρητισμός να είναι η ίδια η βαρύθυμη προσέλευση σε μια διαδικασία επιλογής αδιάφορης μπροστά στην άλλοτε ύπουλη και άλλοτε βάναυση κατάρρευση της Ευρώπης. Κατάρρευση η οποία δεν αντιμετωπίζεται με την επιλογή χρωμάτων της πρόσοψης ενός κτηρίου που είναι σήμερα άδειο κέλυφος, το κέλυφος της υποτέλειας και της παρακμής της γηραιάς ηπείρου.

Αν οι Βρυξέλλες και το Στρασβούργο αντικατοπτρίζουν σήμερα απλώς την αφάνεια των ευρωπαϊκών λαών, προς δόξαν μιας διαχειριστικής διακυβέρνησης που θυμάται την έννοια της κυριαρχίας μόνο για να απογυμνώνει τα έθνη αλλά όχι και για να απαιτεί μιαν ευρωπαϊκή ισχύ, ομολογώ πως δεν είναι εύκολο να βρει κανείς τον τρόπο να αντισταθεί σε μια εμπεδωμένη νοοτροπία προτεκτοράτου έναντι της αμερικανικής αυτοκρατορίας· νοοτροπία που θέλει την Ευρωπαϊκή Ένωση να υπάρχει μόνο για να κατανέμει δευτερεύουσες εξουσίες, να διανέμει κονδύλια και να απονέμει τιμές (εξαγοράζοντας όσους την αμφισβητούν ώστε να συντηρείται μια αυταπάτη ενότητας) ή να διοργανώνει κακόγουστα πάρτυ τα οποία απλώς επιβεβαιώνουν και την πνευματική υποτέλεια και την πολιτική παρακμή.

Διχασμένη επί της ουσίας, η Ευρώπη είναι εδώ και καιρό πεδίο άγονης αντιπαράθεσης μεταξύ μιας αλαζονικής δεξιάς και μιας εκφυλισμένης αριστεράς που ομονοούν όταν πρόκειται να επιτεθούν στα τελευταία οχυρά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αφού επιδιώκουν αμφότερες να αντικαταστήσουν την ευρωπαϊκή ταυτότητα με τον παγκοσμιοποιημένο ηδονισμό. Απέναντι σε αυτή την επίθεση εξαπλώνονται κινήματα αντίστασης που όμως εγκλωβίζονται σε ψευδαισθήσεις επιστροφής στα έθνη- κράτη, με συνέπεια η Ευρώπη να κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια σκακιέρα για τα αυτοκρατορικά συμφέροντα των δύο μεγάλων δυνάμεων του νέου πολυπολικού κόσμου, των ΗΠΑ και της Κίνας. Ο τρίτος δρόμος, η δέσμευση για μια ευρωπαϊκή ενοποίηση που δεν θα βασίζεται στον αγώνα ενάντια στις ταυτότητες και τις παραδόσεις, όπως κάνουν οι φιλελεύθεροι φεντεραλιστές αλλά στην συνύπαρξη και την σύνθεσή τους, φαίνεται ακόμη αδιάβατος.

Και στην Ελλάδα; Χρόνια τώρα συντελείται, εν μέσω εξάρσεων και υφέσεων, δοκιμασιών επώδυνων ή σιωπηρών, μια λειτουργία μοιραία και αναπόφευκτη. Πεθαίνει από βιολογική εξάντληση ο πολιτικός κόσμος του μεταπολέμου- όχι απλώς της μεταπολίτευσης. Χρειάστηκαν ογδόντα χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους για να έρθει το 1910 και η είσοδος νέων κοινωνικών δυνάμεων που υποσχέθηκαν μια ευφρόσυνη επέκταση. Χρειάστηκαν ογδόντα πάλι χρόνια από το 1945 (με τη νίκη που αποσόβησε τον εθνικό ακρωτηριασμό), ώστε να φτάσει στα φυσιολογικά της όρια μια ιδιόμορφη (ας την πούμε) αστική ηγεσία. Η μεταπολιτευτική αυταπάτη (μιας ισχυρής δημοκρατίας) κατέρρευσε με πάταγο το 2010 αλλά συνεχίζει να υπάρχει χάρη στον νόμο της αδρανείας και στην πολύτιμη βοήθεια που της «προσέφερε» η λαίλαπα των τάχα αντιμνημονιακών δυνάμεων της αριστεράς και της ακροδεξιάς που με την ανικανότητά τους επανέφεραν στην κυβερνητική ευθύνη, ακόμη πιο θλιβερούς, ακόμη πιο θρασείς, εκείνους που οδήγησαν στην χρεοκοπία. Όλα τα φαινόμενα της δημόσιας ζωής τα οποία πυργώνουν την λαϊκή αγανάκτηση, τώρα πλέον προκαλούν αίσθημα απόγνωσης και ασφυξίας, μια παραίτηση άνευ προηγουμένου. Σε τούτο το μελαγχολικό λυκόφως, δεν υπάρχει πλέον ούτε ένας ζωτικός σφαδασμός, ούτε βρόντος ή λυγμός, μονάχα ένα εορταστικό ξέσπασμα, όποτε βρεθεί η κατάλληλη αφορμή.

Στο περιβάλλον αυτό τι νόημα έχει η ψήφος για την Ευρώπη; Θα μπορούσαμε να θέσουμε ως όριο σε αυτή την απόφαση τον αγώνα να μην ευνοήσουμε έναν εχθρό έξω από την Ευρώπη για να επιλύσουμε τις εσωτερικές μας διαμάχες. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτοί που θα έπρεπε να είναι οι εγγυητές της ευρωπαϊκής ενότητας, έχουν καταστεί οι εχθροί της; Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, η Ευρώπη σήμερα υπάρχει στον βαθμό που αμφισβητείται ο νομικός της μηχανισμός, στον βαθμό δηλαδή που λαοί, τάσεις, κόμματα πολεμούν την κοινή αποξένωση της οποίας αισθάνονται αντικείμενο. Συνεπώς, δεν πρέπει να λυπηθούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν θέλουμε όντως να σώσουμε την ευρωπαϊκή ιδέα. Δεν υπονοώ μιαν απόσχιση. Η απόσχιση από την Ε.Ε. δεν θα άλλαζε τίποτα στην αλληλεξάρτηση και τις κοινές προκλήσεις που οι χώρες της Ευρώπης αντιμετωπίζουν.

Δεν υπάρχει μια απλή και σίγουρη φόρμουλα για την αναγέννηση και την ευημερία της Ευρώπης. Μπορούμε όμως να τονώσουμε τις λίγες αχτίδες που φέγγουν μέσα στο σκοτάδι. Να αξιολογήσουμε σωστά τις δυνατότητές μας και να τις τεντώσουμε με θάρρος ως τα άκρα. Να αποδεχθούμε την μοίρα μας αλλά και να επιλέξουμε την συνειδητή στάση μας προ αυτής. Κι αυτή η επιλογή είναι η αντίσταση τόσο στην αμερικανική επιθυμία (που θέλοντας να αποτρέψει πάση θυσία την ανάδυση μιας Ευρώπης από τον Ατλαντικό μέχρι το Βλαδιβοστόκ, δεν διστάζει, υποτιμώντας τον κινεζικό κίνδυνο, να διχάσει οριστικά την ήπειρό μας για να οργανώσει έναν παγκόσμιο διπολισμό), όσο και στις υλιστικές ελίτ της Ρωσίας που στρέφονται στην Ασία και στην λογική των αυτοκρατοριών, συμμαχώντας ακόμη και με το Ισλάμ σε μια στρατηγική τρίτου πόλου μεταξύ Δύσης και Κίνας, ελπίζοντας στα αναδυόμενα έθνη που δεν σκοπεύουν πλέον να λυγίσουν στις δυτικές επιταγές. Δεν θα το πετύχουν ούτε οι δυτικές ελίτ ούτε η Ρωσία. Θα συνθλιβούν μαζί, γιατί μόνο μαζί θα μπορούσαν να υποστηρίξουν μια πορεία ευημερίας και ανεξαρτησίας σε έναν πολυκεντρικό κόσμο που δύο αυτοκρατορίες, οι ΗΠΑ και η Κίνα, θα κατευθύνουν.

Η Ευρώπη κινδυνεύει σήμερα να γίνει και πάλι το πεδίο μάχης όπου επαναλαμβάνεται η αιώνια αντιπαράθεση, που κάποτε περιέγραψε ο Θουκυδίδης, μεταξύ της αναδυόμενης και της κυρίαρχης δύναμης. Κι όμως. Η μοίρα μας ως Ευρωπαίων δεν είναι να παραμείνουμε στο περιθώριο της ζωής, είτε στο ιστορικό προαύλιο είτε σ’ ένα φανατικό μίσος για το παρελθόν μας που μας εκθέτει στον θανατηφόρο μαύρο ήλιο του ανεξέλεγκτου μοντερνισμού. Αν είχαμε προσέξει περισσότερο την ετυμολογία της επανάστασης, θα ξέραμε ότι η λέξη σημαίνει επιστροφή σε ένα σημείο προέλευσης, ορίζει μια κυκλική κίνηση, μια εξέλιξη που επιστρέφει, μια αιώνια επιστροφή της άνοιξης. Το ζήτημα δεν είναι φυσικά να γυρίσουμε πίσω στον χρόνο, σε ένα παρελθόν μουσειακό ή και θρυλικό, για να στήσουμε ξανά τις σκηνές μας εκεί, αλλά να αναβαπτιστούμε στους θησαυρούς της μακραίωνης μνήμης μας. Αλλά αυτό, δυστυχώς ή ευτυχώς, είναι μια προσωπική απόφαση που πάει πολύ πιο πέρα από την ψήφο της 9ης Ιουνίου.

ΠΗΓΗ: ΝΕΟΝ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ

Να και μια εικόνα ελπίδας!

Σε μια κοινωνία δίχως συνοχή, με την κατάρευση πολλών αξιών να σφυροκοπάει τη συνείδηση πολλών ανθρώπων, σε μια εποχή κόλασης, να και μια εικόνα ελπίδας! Ο Νίκος Καζανζτάκης, ο μεγάλος Κρητικός: σταθερή αξία! Η εικόνα είναι δώρημα καλού συναδέλφου. Την έστειλε φίλος του από την Τήνο και τη μοιράστηκε μαζί μου. Τον ευχαριστώ. Καλό καλοκαίρι. Α.Ι.Κ.

«Η Θρησκεία στον Δημόσιο Χώρο: Μεταξύ Φονταμενταλισμού, Λαϊκισμού και Δημοκρατίας»

Δελτίο Τύπου

Η επόμενη εκδήλωση του κύκλου «Καιρός του ποιήσαι» θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα, 3 Ιουνίου 2024, ώρα 7 μ.μ., και θα είναι η στρογγυλή τράπεζα με θέμα: «Η Θρησκεία στον Δημόσιο Χώρο: Μεταξύ Φονταμενταλισμού, Λαϊκισμού και Δημοκρατίας» με ομιλητές την Δρ. Έφη Φωκά (Ανώτερη Ερευνήτρια, Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής - ΕΛΙΑΜΕΠ) και τον Δρ. Χαράλαμπο Βέντη (Επίκουρο Καθηγητή της Φιλοσοφίας της Θρησκείας, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας, Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ). Την συζήτηση θα συντονίσει ο Αναπληρωτής Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, Δρ. Νικόλαος Ασπρούλης.

Ο σύνδεσμος για την παρακολούθηση της εκδήλωσης είναι https://us06web.zoom.us/j/82346687160 και οι γλώσσες της εκδήλωσης θα είναι αγγλικά και ελληνικά.

Το 2016 η Nadia Marzouki, ο Duncan McDonnell και ο Olivier Roy δημοσίευσαν έναν βιβλίο για τους τρόπους με τους οποίους οι δεξιοί λαϊκιστές στις ΗΠΑ καπηλεύονται τη θρησκεία για να εξυπηρετήσουν τους πολιτικούς τους σκοπούς. Εξετάζοντας το θέμα της θρησκείας στην ελληνική δημόσια σφαίρα από μια εξωτερική προοπτική, η ιδέα της καπηλείας της θρησκείας έρχεται εύκολα στο μυαλό, αν και δεν περιορίζεται στον δεξιό λαϊκισμό. Η θρησκεία εμπλέκεται στον πολιτικό λόγο της ελληνικής άκρας δεξιάς στο ελληνικό κοινοβούλιο, σε πολυσυζητημένες αναφορές στη θρησκεία από την αριστερά και εν τέλει στον δημόσιο λόγο των «θρησκευτικών λαϊκιστικών» φωνών εντός της Εκκλησίας. Κυκλοφορούν πολύ ευδιάκριτα στην ελληνική δημόσια σφαίρα πολλαπλές εκφράσεις της καπηλευμένης θρησκείας, που μάλλον είναι μακριά από την κατανόηση της Ορθόδοξης πίστης στην Ελλάδα. Η Έφη Φωκά θα εξετάσει το περίγραμμα αυτών των θρησκευτικών εκφράσεων, επιδιώκοντας να κατανοήσει τη συνύπαρξή τους στον σύγχρονο ελληνικό πολιτικό χώρο μέσα από μια συγκριτική εξωτερική οπτική, ενώ ο Χαράλαμπος Βέντης θα προσπαθήσει να εξηγήσει γιατί το μοντέλο του Πολιτικού Φιλελευθερισμού που ανέπτυξε ο αείμνηστος John Rawls προσφέρει την πιο βιώσιμη και κατάλληλη πρόταση για τη θέση της θρησκείας στις σύγχρονες Δυτικές δημοκρατίες, ιδιαίτερα σε μια εποχή επιβλαβών και ανόητων πολικοτήτων, όπως η τρέχουσα.

Η Έφη Φωκά είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών (Deree), Επιστημονική Συνεργάτις του Ελληνικού Παρατηρητηρίου της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του Λονδίνου και Κύρια Ερευνήτρια στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) όπου έχει εκπονήσει πολλά προγράμματα σχετικά με τη θρησκεία, την πολιτική και τη δικαιοσύνη. Διετέλεσε βασική ερευνήτρια του έργου του ΕΛΙΑΜΕΠ που χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, γύρω από την επιρροή της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε επίπεδο βάσης (Grassrootsmobilise). Οι σπουδές της αφορούν την πολιτική επιστήμη, ενώ το διδακτορικό της είναι στην πολιτική κοινωνιολογία (Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Λονδίνου). Οι δημοσιεύσεις της περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: The European Court of Human Rights and minority religions, (επιμ. μαζί με τον James T. Richardson, 2018)· Religious America, Secular Europe? A Theme and Variations, (μαζί με τον Peter Berger και την Grace Davie, 2008), και Islam in Europe: Diversity, Identity and Influence, (επιμ. μαζί με τον Aziz Al-Azmeh, 2007), και πάνω από 60 άρθρα και κεφάλαια σε συλλογικούς τόμους που εξετάζουν τη θρησκεία σε σχέση με την πολιτική, το δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον εθνικισμό και την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Ο Χαράλαμπος Βέντης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε θεολογία στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης και είναι διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Βοστώνης (2001) και Λουβαίν (2014). Υπηρετεί ως Αναπληρωτής Καθηγητής της Φιλοσοφίας της Θρησκείας στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διδάξει στο ΕΑΠ και το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος (Deree College). Τα γνωστικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την καντιανή σκέψη, τη Φιλοσοφία της Γλώσσας, τον Μεταμοντερνισμό, τη σύγχρονη Πολιτική Θεωρία και Ηθική (ιδιαίτερα τον Πολιτικό Φιλελευθερισμό του John Rawls) και τη Φιλοσοφία της Θρησκείας. Στις δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται τα βιβλία: Εσχατολογία και Ετερότητα (Πόλις, 2019) και Φιλελεύθερη Δημοκρατία και Χριστιανική Πίστη (Αρμός, 2023), ενώ πρόσφατα εκδόθηκε ο συλλογικός τόμος με τίτλο Orthodox Christianity and Modern Science: Past, Present, and Future, σε συνεπιμέλεια με τον φυσικό Κώστα Ταμπάκη του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Brepols, 2023). Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί σε ποικίλους συλλογικούς τόμους, μεταξύ των οποίων «Pacifist Pluralism versus Militant Truth: Christianity at the Service of Revolution in the Work of Slavoj Žižek», και «Έχει η Ορθόδοξη Χριστιανική Θεολογία λόγο ύπαρξης στη μετα-Κοπερνίκεια εποχή;».

ΠΗΓΗ: ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΒΟΛΟΥ

«Συναξάρι» των Τεμπών

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά», έλεγε ο Μάνος Χατζηδάκης στα Σχόλια του Τρίτου. Σήμερα, τα 36 Σχόλια του Τρίτου, από το να τα ακούσει κανείς στο Διαδίκτυο μπορεί και να τα διαβάσει σε βιβλίο, στις εκδόσεις Εξάντας, σε δεύτερη έκδοση του 1980. 

Το πρόσωπο του τέρατος όλοι σχεδόν το γνωρίζουμε. Είναι το διεφθαρμένο Κράτος και οι κυβερνήσεις του που εναλλάσσονται ανά τετραετίες, κυβερνήσεις με χρωματισμούς μπλε, πράσινους, κόκκινους, με τις διάφορες αποχρώσεις τους.  Με το πρόσωπο του τέρατος Κράτους μοιάζουν πολλοί, όμως δεν έχουν τα κότσια να το αντιμετωπίσουν και να το κρίνουν. Αλλά πώς να σταθούν απέναντί του αφού το υπηρετούν με πίστη, βολεμένοι καθώς είναι αυτοί και τα τέκνα τους. Πώς να αντιπαρατεθούν σ' αυτό όταν ο βάκιλος της αλλοτρίωσης και του φαίνεσθαι είναι κυρίαρχος έναντι του ποιός είσαι; Την απάντηση στα ερωτήματα ετούτα την έχει δώσει εδώ και είκοσι πέντε αιώνες ο Σωκράτης, όταν παρατήρησε πως ο τρόπος ζωής είναι στραμμένος αποκλειστικά στις απολαύσεις αγνοώντας τις ανθρώπινες αξίες. Δεν χωρά αμφιβολία ότι ο κλονισμός των ανθρώπινων αξιών έχει φέρει τη μαζοποίηση των ανθρώπων, τον «μαζάνθρωπο» κατά Jose Ortega y Gasset.

Η ΜΑΝΑ Μαρία Καρυστιανού και ο ΠΑΤΕΡΑΣ Παύλος Ασλανίδης, την Παρασκευή 31 Μαΐου, βρέθηκαν στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, προσκεκλημένοι του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, προκειμένου να παρουσιάσουν τον Σύλλογο Θυμάτων Τεμπών και το πώς αυτός δημιουργήθηκε. Το Δημοτικό Θέατρο ήταν κατάμεστο από πολίτες της Μυτιλήνης. Όπως και ο χώρος έξω από αυτό· με δεκάδες πολίτες συγκινημένους και δακρυσμένους για το έγκλημα των Τεμπών.

Για την παρουσία της κας Καρυστιανού και του κ. Ασλανίδη στη Μυτιλήνη δεν έλειψαν οι παραφωνίες. Μια από αυτές βγήκε στη φόρα, δημοσιεύθηκε σε Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης, Μέσο Κοινωνικής Αφασίας, όπως συχνά χαρακτηρίζω, όσα δίχως περίσκεψη και ήθος δημοσιεύονται σε αυτά. Διαβάζοντάς την κάνεις διαπιστώνει την κομματική φαυλοκρατία που επικρατεί  σ' όλους τους τομείς του δημόσιου χώρου, και έχει την αίσθηση ότι από τον συντάκτη της λείπει η αβρότητα και ο σεβασμός. Η απόσταση, βέβαια, που πήραν οι κομματάνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται πίσω από την πολυτελή βιτρίνα του κόμματος όπου ανήκει ο συντάκτης του πολιτικάντικου σχολίου δεν λύνουν το πρόβλημα. Παραφωνία μέσα στην παραφωνία είναι κι αυτοί: λαϊκισμός και πολιτικάντικος λόγος, μέσα σε κλίμα πνευματικής κενότητας. Αντίστοιχες, βέβαια, παραφωνίες είχαν βγει στο φως της δημοσιότητας και για τον άδικο χαμό συμπολιτών μας στην πυρκαγιά στο Μάτι. Τα ίδια είχαν ακουστεί και σε παλαιότερες τραγωδίες - εγκλήματα, που και γι’ αυτά αυτουργός ήταν Κράτος, με τους τότε σοσιαλίζοντες και αριστερίζοντες κυβερνώντες του. Σκέφτομαι: ποιος απ’ όλους τους υπεύθυνους κυβερνώντες, με τους παρατρεχάμενους τους, εδώ και πολλά χρόνια, κάθισε στο σκαμνί για να αποδοθεί δικαιοσύνη;

Το έγκλημα στα Τέμπη είναι γεγονός και τα κριτήριά του είναι τρία, πρώτον, συγκεκριμένη βούληση (αδυναμία του Κράτους να προστατέψει τους πολίτες του), δεύτερον, μέγεθος (μεγάλο, τεράστιο, σκοτώθηκαν και εξαφανίστηκαν 57 άνθρωποι και μάλιστα νέοι) και, τρίτον, συνέπειες τραγικές (σε συνειδήσεις συγγενών και σ’ όσους τουλάχιστον έχει απομείνει φιλότιμο).

Θα κλείσω τις σκέψεις, τον πόνο αλλά και την αγανάκτησή μου με τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη, από το Ημερολόγιο Καταστρώματος, καθώς στα «σκοτεινά προχωρούμε», με το φως και την ομορφιά να μας τρομάζουν αντί να μας γλυκαίνουν τη ζωή: «[...] Όμως ο τόπος που τον πελεκούν και που τον καίνε σαν / το πεύκο, και τον βλέπεις / είτε στο σκοτεινό βαγόνι, χωρίς νερό, σπασμένα τζάμια, / νύχτες και νύχτες / είτε στο πυρωμένο πλοίο που θα βουλιάξει καθώς το δεί / χνουν οι στατιστικές, / ετούτα ρίζωσαν μες στο μυαλό και δεν αλλάζουν / ετούτα φύτεψαν εικόνες ίδιες με τα δέντρα εκείνα / που ρίχνουν τα κλωνάρια τους μες στα παρθένα δάση / κι αυτά καρφώνουνται στο χώμα και ξαναφυτρώνουν· / ρίχνουν κλωνάρια και ξαναφυτρώνουν δρασκελώντας / λεύγες και λεύγες· / ένα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων το μυαλό μας. / Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές / είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη / δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή / γιατί είναι αμίλητη και προχωράει· / στάζει τη μέρα, στάζει στον ύπνο / μνησιπήμων πόνος». ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ. (1998). «Τελευταίος Σταθμός», στο: Ποιήματα. Αθήνα: Ίκαρος, σσ. 214-215.

Σωτήρης Σόρογκας, «Μαύρο άνοιγμα», 1982, ακρυλικό και κάρβουνο σε μουσαμά, τρίπτυχο, 150Χ150 εκ. ΠΗΓΗ: contemporary greek art institute / ινστιτούτο σύγχρονης ελληνικής τέχνης

Καλή Εβδομάδα

 

ΠΗΓΗ: David Bowie