Ακροδεξιά - Φασισμός: «Χαίρε, βάθος αμέτρητον ανθρωπίνης βλακείας!»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η ακροδεξιά και ο φασισμός θεριεύουν στην Ευρώπη και στην πατρίδα μας. Το απέδειξαν περίτρανα οι Ευρωεκλογές. Τα πολλαπλά μηνύματα που έστειλαν στα πολιτικά κομματίδια οι απέχοντες από τις εκλογές, καθώς φαίνεται, δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν από τους ηγετίσκους της Ευρώπης.

Δυστυχώς, δεν έχουμε διδαχθεί από την Σύγχρονη Ιστορία μας. Ετούτες τις μέρες έχει πέσει στα χέρια μου το βιβλίο του Π. Μ. Σωτήρχου, «Χίλιες μέρες δίχως ήλιο», το οποίο καταγράφει την μαρτυρία μυριάδων ανήλικων παιδιών της Γερμανικής Κατοχής. Το ποιό σημαντικό στοιχείο του βιβλίου είναι η προσωπική καταγγελία του πολυγραφότατου συγγραφέα για την μεγαλύτερη τραγωδία του εικοστού αιώνα, που άλλη δεν είναι από τις θηριωδίες του ναζισμού στην Ευρώπη.

Στην πατρίδα μας τα θύματα του χιτλερισμού ακόμα δεν έχουν βρει δικαίωση. Το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων ήταν και παραμένει ακόμα άλυτο. Οι «Χίλιες μέρες δίχως ήλιο» διαβάζεται απνευστί. Κρατάει τον αναγνώστη σε εγρήγορση και αγωνία. Κάθε σελίδα είναι αποκαλυπτική για τα πεπραγμένα του χιλτερισμού σε πολλές πόλεις και χωριά της πατρίδας μας. Και στη Μυτιλήνη, μιας και ο συγγραφέας γεννήθηκε και μεγάλωσε σ’ αυτή· την περίοδο της Κατοχής ήταν δώδεκα - δεκατριών χρονών.

Γιατί συνδυάζω το βιβλίο του Π. Μ. Σωτήρχου με τη σημερινή άνοδο της ακροδεξιάς και του φασισμού στην Ευρώπη και στην πατρίδα μας; Νομίζω πως είναι καταφανές. Γιατί, δυστυχώς, δεν διδασκόμαστε από την Ιστορία. «Ο χιτλερισμός είχε πάντα την μανία του καννίβαλου. Ήθελε να τρέφεται με τις σάρκες των διαφωνούντων και των αντιπάλων», γράφει ο Π. Μ. Σωτήρχος στο όγδοο κεφάλαιο με τίτλο: «Χαίρε βάθος αμέτρητον ανθρωπίνης βλακείας». Στην επίσκεψη που έκανε ο νεαρός τότε συγγραφέας στα υπόγεια του έρημου κτιρίου της Γκεστάπο  –να σημειώσω εδώ ότι το κτίριο αυτό βρίσκονταν στην περιοχή του Ακλειδιού και ερημώθηκε μετά τη δολοφονία διερμηνέα από αντιστασιακή οργάνωση που τότε δρούσε στην πόλη της Μυτιλήνης- είχε προσέξει και διαβάσει τα μηνύματα που είχαν γράψει στους σκοτεινούς τοίχους οι ηρωικοί κρατούμενοι. Ένα από αυτά τράβηξε την ιδιαίτερη προσοχή του. Τον συγκλόνισε και το κράτησε στη μνήμη του σαν «μαχαιριά». Ήταν ένα σύνθημα με παραλλαγμένο τον εξής στίχο από τον Ακάθιστο Ύμνο: «Χαίρε, ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμοίς· χαίρε, βάθος δυσθεώρητον και Αγγέλων οφθαλμοίς». Ο άγνωστος αγωνιστής της Κατοχής, που, όπως υποθέτει ο συγγραφέας, ήταν μορφωμένος άνθρωπος, είχε παραλλάξει το παραπάνω στίχο ως εξής: «Χαίρε, βάθος αμέτρητον ανθρωπίνης βλακείας!»

Ο Π. Μ. Σωτήρχος, με παρησσία διαπιστώνει πως, «όσον η ελευθερία θα ρυθμίζεται στα κλειστά γραφεία και τους νόμους των άνομων εξουσιαστών, τόσο η τραγωδία θα συνεχίζεται σε όλες τις μορφές της». Και τα ερωτήματα που θέτει οφείλουν να μας απασχολήσουν σοβαρά, γιατί όπως βλέπω η βλακεία του ναζισμού και σήμερα κυριαρχεί, κυρίως σε νέους ανθρώπους. Γράφει ο Π. Μ. Σωτήρχος: «Ποιος τίμιος και έξυπνος άνθρωπος δεν θα ανακαλύψη στην ζωή του αυτή την κυριαρχία της βλακείας, που αρχίζει πάντα από την αυτονομία και την αυτάρκεια της λογικής; Ποιας λογικής; Της λογικής των παθών και της αδικίας, που έχει φτιάξει το αόρατο σύστημα εξουσίας, σε όλον τον κόσμο, και θέλει τα πράγματα να εξελίσσωνται με την δική του φιλοσοφία. Πόσοι είναι εκείνοι που αμφισβητούν την λογική και την ελέγχουν αυστηρά; Πόσοι δεν πιστεύουν στο δίκιο τους και στην σοφία τους; Πόσοι δεν επιθυμούν και δεν προσπαθούν να μπουν μέσα στο αόρατο σύστημα εξουσίας για να απολαύσουν τα προνόμια και τις ευκολίες που παρέχει το σύστημα στα όργανά του; Πόσοι δεν αποφασίζουν και δεν υλοποιούν την απόφασή τους, την όποια απόφασή τους, χωρίς να εξετάσουν αν αυτό είναι βλακώδες και προκαλή κακό στο σύνολο;»· [τηρώ την ορθογραφία του συγγραφέα].

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται άμεσα να απασχολήσει κάθε νοήμονα και όχι βλάκα άνθρωπο είναι ότι, η ακροδεξιά και ο φασισμός στην Ευρώπη και στην πατρίδα μας είναι εδώ, καλπάζουν, με τα σπιρούνια του φαντάσματος του χιτλερισμού να ματώνουν συνεχώς τη Δημοκρατία.

Θα κλείσω με μια επισήμανση. Σήμερα, η 13η Ιουνίου, για την Εκκλησία, είναι αφιερωμένη στη μνήμη του νεομάρτυρα Αλέξανδρου του εν Μονάχω μαρτυρήσαντα. Στην καρδιά τού τότε ναζισμού, μια ομάδα νέων αντιστάθηκε στις θηριωδίες του, με αποτέλεσμα τον μαρτυρικό θάνατό τους. Για τον άγιο Αλέξανδρο Σμόρελ παραπέμπω στο ιστολόγιο του αγαπητού συναδέλφου και φίλου Γιώργου Βαρδαβά που, σήμερα, ημέρα της μνήμης του, δημοσίευσε ένα κατατοπιστικό κείμενο, συνοδευμένο με βιβλιογραφικές αναφορές: Η αντίσταση ενός αγίου στο Ναζισμό - Άγιος Αλέξανδρος Σμόρελ (+13 Ιουλίου). Διαβάζοντας κανείς το παρακάτω απόσπασμα από την 4η Προκήρυξη της αντιστασιακής οργάνωσης «Λευκό Ρόδο», ηγετικό μέλος της οποίας ήταν ο άγιος Αλέξανδρος, θα διαπιστώσει πόσο παρόμοιες είναι οι σκέψεις που εκφράζει με αυτές του Π. Μ. Σωτήρχου, αλλά και πόσο επίκαιρες είναι σήμερα: «Ο άνθρωπος είναι, βέβαια, ελεύθερος, αλλά χωρίς τον αληθινό Θεό είναι ανυπεράσπιστος ενάντια στο κακό. Είναι σαν καράβι χωρίς πηδάλιο, στο έλεος της θύελλας, σαν μικρό παιδί χωρίς τη μητέρα του, σαν σύννεφο που διαλύεται στον αέρα. Και σε ρωτάω, σαν Χριστιανό που αγωνίζεσαι για τη διαφύλαξη του πιο πολύτιμου θησαυρού σου, μήπως διστάζεις, μήπως ξεπέφτεις στη δολιότητα, τον υπολογισμό και την αναβλητικότητα, με την ελπίδα ότι κάποιος άλλος θα σηκώσει το χέρι για να σε υπερασπίσει; Δεν σου έδωσε ο Θεός τη δύναμη και τη θέληση να αγωνιστείς; Πρέπει να χτυπήσουμε το κακό εκεί που είναι πιο δυνατό, και είναι πιο δυνατό στην εξουσία του Χίτλερ».

Για το «Λευκό Ρόδο», δύο ακόμα βιβλιογραφικές αναφορές αξίζει να τις προσέξει ο αναγνώστης:

• Σταύρος Ζουμπουλάκης, «Λευκό Ρόδο, το αμάραντο». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (03-06-2019): https://www.kathimerini.gr/culture/books/1026913/leyko-rodo-amaranto/ [τελευταία πρόσβαση: 13/06/2024].
• Elena Perekrestov. (2020). Αλεξάντερ Σμόρελ. Η γερμανική αντίσταση και το κίνημα του «Λευκού Ρόδου», εισαγωγή Ανδρέας Αργυρόπουλος, μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη – Κιόσογλου. Αθήνα: Πορφύρα.

ΕΙΚΟΝΑ: Από εξώφυλλο του βιβλίου του Π. Μ. Σωτήρχου.