Πάπας Λέων ΙΔ΄ ο Αμερικανός: Δηλώσεις περί πολέμου (άνευ σχολίων)

Του ΣΩΤΗΡΗ ΜΗΤΡΑΛΕΞΗ

Γνωρίζουμε καλά τις πρωτοβουλίες του εκλιπόντος Πάπα Φραγκίσκου, όπως τις καθημερινές του τηλεφωνικές επικοινωνίες με τους καθολικούς της Γάζας, πέραν των εν γένει δημοσίων παρεμβάσεών του. Ο Πάπας Λέων ο ΙΔ’ όμως, ο πρώτος Πάπας Ρώμης εξ Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, μετράει ελάχιστους μόλις μήνες «παπικής ζωής» από τις 8 Μαΐου. Αξίζει μια συγκομιδή των μέχρι τώρα δηλώσεών του περί των πολέμων, δηλαδή περί του πολέμου -οι οποίες όμως μπορούν να «διαβαστούν» με τουλάχιστον δύο τρόπους, και θα αφήσουμε την επιλογή στους αναγνώστες, άνευ ετέρου σχολίου.

Πρέπει όμως να αποσαφηνιστεί εισαγωγικά ότι ο Πάπας δεν είναι απλώς «ένας θρησκευτικός ηγέτης», αλλά και ένας παίκτης στο διεθνές σύστημα. Η Αγία Έδρα, ως το υποκείμενο διεθνών σχέσεων του Βατικανού και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και έδρα του Πάπα, κατέχει μια μοναδική θέση στο σύστημα των διεθνών σχέσεων: παρά το γεγονός ότι το Βατικανό, ως κράτος, είναι γεωγραφικά μικρό και στερείται στρατιωτικής ισχύος ή σημαντικών φυσικών πόρων, η Αγία Έδρα ασκεί δυσανάλογα μεγάλη επιρροή στις διεθνείς εξελίξεις, χάρη στην ιστορική της κληρονομιά, τη διπλωματική της δραστηριότητα και την παγκόσμια εμβέλεια της Καθολικής Εκκλησίας (σε όλο και νεώτερες γεωγραφίες). Επίσης, σημειωτέον, η Αγία Έδρα (μόνιμος παρατηρητής στον ΟΗΕ) έχει αναγνωρίσει την κρατική οντότητα της Παλαιστίνης, όπως άλλωστε έχει πράξει και περίπου το 75% των κρατών του ΟΗΕ, με τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και άλλους επί θύραις…

Τα αποσπάσματα καλό είναι να διαβαστούν με επίγνωση της ευρύτερης συνάφειας του διπλωματικού ρόλου και λόγου της Αγίας Έδρας:

«Άμεση κατάπαυση του πυρός!» (11 Μαΐου)

Είμαι βαθιά θλιμμένος για τα γεγονότα που διαδραματίζονται στη Λωρίδα της Γάζα: να υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός! Να παρασχεθεί ανθρωπιστική βοήθεια στον πληγέντα άμαχο πληθυσμό και να απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι.

Από την άλλη πλευρά, χαιρέτισα με ικανοποίηση την ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν και ελπίζω ότι, μέσω των επικείμενων διαπραγματεύσεων, θα επιτευχθεί σύντομα μια διαρκής συμφωνία.

Αλλά πόσες άλλες συγκρούσεις υπάρχουν στον κόσμο! Εμπιστεύομαι αυτή την ειλικρινή έκκληση στην Βασίλισσα της Ειρήνης [σ.σ.: Θεοτόκος], ώστε να την παρουσιάσει στον Κύριο Ιησού για να μας χαρίσει το θαύμα της ειρήνης.

«Απορρίψτε το πρότυπο του πολέμου» (12 Μαΐου)

Στην Ομιλία του στο Όρος, ο Ιησούς διακήρυξε: «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί» (Μτ 5, 9). Αυτός είναι ένας μακαρισμός που μας δοκιμάζει όλους, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικός για εσάς, καλώντας τον καθένα από εσάς να αγωνιστεί για ένα διαφορετικό είδος επικοινωνίας, που δεν επιδιώκει τη συναίνεση με κάθε κόστος, δεν χρησιμοποιεί επιθετικές λέξεις, δεν ακολουθεί την κουλτούρα του ανταγωνισμού και δεν χωρίζει ποτέ την αναζήτηση της αλήθειας από την αγάπη με την οποία πρέπει να την αναζητούμε ταπεινά. Η ειρήνη αρχίζει από τον καθένα μας: από τον τρόπο που βλέπουμε τους άλλους, τους ακούμε και μιλάμε για τους άλλους. Με αυτή την έννοια, ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε έχει θεμελιώδη σημασία: πρέπει να πούμε «όχι» στον πόλεμο των λέξεων και των εικόνων, πρέπει να απορρίψουμε το πρότυπο του πολέμου.

«Ο πόλεμος δεν είναι ποτέ αναπόφευκτος» (14 Μαΐου)

Η Αγία Έδρα είναι πάντα έτοιμη να βοηθήσει στη συνάντηση των εχθρών, πρόσωπο με πρόσωπο, να μιλήσουν μεταξύ τους, ώστε οι λαοί παντού να βρουν ξανά την ελπίδα και να ανακτήσουν την αξιοπρέπεια που τους αξίζει, την αξιοπρέπεια της ειρήνης. Οι λαοί του κόσμου μας επιθυμούν την ειρήνη, και προς τους ηγέτες τους απευθύνω με όλη μου την καρδιά την έκκληση: Ας συναντηθούμε, ας μιλήσουμε, ας διαπραγματευτούμε! Ο πόλεμος δεν είναι ποτέ αναπόφευκτος. Τα όπλα μπορούν και πρέπει να σιγήσουν, διότι δεν λύνουν τα προβλήματα, αλλά τα επιδεινώνουν. Αυτοί που δημιουργούν την ιστορία είναι οι ειρηνοποιοί, όχι αυτοί που σπέρνουν τους σπόρους του πόνου. Οι γείτονές μας δεν είναι πρώτα εχθροί μας, αλλά συνάνθρωποί μας, όχι εγκληματίες που πρέπει να μισούμε, αλλά άλλοι άνδρες και γυναίκες με τους οποίους μπορούμε να μιλήσουμε. Ας απορρίψουμε τις μανιχαϊκές αντιλήψεις που είναι τόσο χαρακτηριστικές της νοοτροπίας της βίας, η οποία χωρίζει τον κόσμο σε καλούς και κακούς.

Η Εκκλησία δεν θα κουραστεί ποτέ να επαναλαμβάνει: να σιγήσουν τα όπλα.

«Η πρώτη λέξη είναι ειρήνη» (16 Μαΐου)

Η πρώτη λέξη είναι ειρήνη. Πολύ συχνά τη θεωρούμε «αρνητική» λέξη, που υποδηλώνει μόνο την απουσία πολέμου και σύγκρουσης, καθώς η αντίθεση είναι ένα διαχρονικό στοιχείο της ανθρώπινης φύσης, που συχνά μας οδηγεί να ζούμε σε μια συνεχή «κατάσταση σύγκρουσης» στο σπίτι, στην εργασία και στην κοινωνία. Η ειρήνη εμφανίζεται τότε απλώς ως ανάπαυλα, ως παύση μεταξύ μιας διαμάχης και μιας άλλης, δεδομένου ότι, όσο και αν προσπαθούμε, οι εντάσεις θα είναι πάντα παρούσες, σαν κάρβουνα που καίγονται κάτω από τις στάχτες, έτοιμα να αναφλεγούν ανά πάσα στιγμή.

Από χριστιανική άποψη -αλλά και σε άλλες θρησκευτικές παραδόσεις- η ειρήνη είναι πρώτα απ’ όλα ένα δώρο. Είναι το πρώτο δώρο του Χριστού: «Την ειρήνη μου σας δίνω» (Κατά Ιωάννην 14:27). Ωστόσο, είναι ένα δώρο ενεργό και απαιτητικό. Αφορά και προκαλεί τον καθένα μας, ανεξάρτητα από το πολιτισμικό μας υπόβαθρο ή τη θρησκευτική μας ταυτότητα, απαιτώντας πρώτα απ’ όλα να εργαστούμε πάνω στον εαυτό μας. Η ειρήνη χτίζεται στην καρδιά και από την καρδιά, με την εξάλειψη της υπερηφάνειας και της εκδικητικότητας και με την προσεκτική επιλογή των λέξεων μας. Γιατί και οι λέξεις, όχι μόνο τα όπλα, μπορούν να πληγώσουν και ακόμη και να σκοτώσουν.

… υπάρχει ανάγκη να δοθεί νέα ζωή στην πολυμερή διπλωματία και στους διεθνείς θεσμούς που δημιουργήθηκαν και σχεδιάστηκαν κυρίως για την επίλυση τυχόν διαφορών εντός της διεθνούς κοινότητας. Φυσικά, πρέπει επίσης να υπάρχει η αποφασιστικότητα να σταματήσει η παραγωγή μέσων καταστροφής και θανάτου …

«Γάζα… εκμηδενισμένη στον λιμό» (18 Μαΐου)

Στη χαρά της πίστης και της κοινωνίας, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τους αδελφούς και τις αδελφές μας που υποφέρουν εξαιτίας του πολέμου. Στη Γάζα, τα παιδιά, οι οικογένειες και οι ηλικιωμένοι που επέζησαν έχουν εκμηδενιστεί στον λιμό. Στη Μιανμάρ, νέες εχθροπραξίες έχουν διακόψει τη ζωή αθώων νέων. Τέλος, η Ουκρανία, που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο, περιμένει διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη.

«Όχι στον αγώνα εξοπλισμών» (19 Μαΐου)

Σε όλους εσάς, εκπροσώπους άλλων θρησκευτικών παραδόσεων, εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου για τη συμμετοχή σας σε αυτή τη συνάντηση και για τη συμβολή σας στην ειρήνη. Σε έναν κόσμο πληγωμένο από τη βία και τις συγκρούσεις, κάθε μία από τις κοινότητες που εκπροσωπούνται εδώ προσφέρει τη δική της συμβολή με τη σοφία, τη συμπόνια και τη δέσμευσή της για το καλό της ανθρωπότητας και τη διατήρηση του κοινού μας σπιτιού. Είμαι πεπεισμένος ότι, αν είμαστε σύμφωνοι και απαλλαγμένοι από ιδεολογικούς και πολιτικούς περιορισμούς, μπορούμε να πούμε «όχι» στον πόλεμο και «ναι» στην ειρήνη, «όχι» στον αγώνα εξοπλισμών και «ναι» στον αφοπλισμό, «όχι» σε μια οικονομία που φτωχαίνει τους λαούς και τη Γη και «ναι» στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη.

«Σταματήστε τον πόλεμο» (28 Μαΐου)

Επαναλαμβάνω με έμφαση την έκκλησή μου να σταματήσει ο πόλεμος και να υποστηριχθούν όλες οι πρωτοβουλίες διαλόγου και ειρήνης. Ζητώ από όλους να ενωθούν στην προσευχή για την ειρήνη στην Ουκρανία και όπου υπάρχει πόνος εξαιτίας του πολέμου.

Στη Λωρίδα της Γάζας, η κραυγή των μητέρων, των πατέρων που κρατούν τα άψυχα σώματα των παιδιών τους και που αναγκάζονται συνεχώς να μετακινούνται αναζητώντας λίγο φαγητό και ασφαλέστερο καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς, υψώνεται όλο και πιο έντονα στον ουρανό.

Ανανεώνω την έκκλησή μου προς τους ηγέτες: καταπαύστε το πυρ, απελευθερώστε όλους τους ομήρους, σεβαστείτε πλήρως το ανθρωπιστικό δίκαιο. Παναγία, Βασίλισσα της Ειρήνης, προσευχήσου για μας.

«Η βία των όπλων να αντικατασταθεί από την αναζήτηση του διαλόγου» (6 Ιουνίου)

Αγαπητοί φίλοι, η ειρήνη είναι επιθυμία όλων των λαών και είναι η θλιβερή κραυγή όσων έχουν διαλυθεί από τον πόλεμο. Ας ζητήσουμε από τον Κύριο να αγγίξει τις καρδιές και να εμπνεύσει τα μυαλά εκείνων που κυβερνούν, ώστε η βία των όπλων να αντικατασταθεί από την αναζήτηση του διαλόγου.

«Τα ισχυρά και εξελιγμένα όπλα πρέπει να απορριφθούν» (18 Ιουνίου)

Η Εκκλησία είναι συντετριμμένη από την κραυγή του πόνου που υψώνεται από τα μέρη που έχουν καταστραφεί από τον πόλεμο, ιδίως την Ουκρανία, το Ιράν, το Ισραήλ και τη Γάζα. Δεν πρέπει ποτέ να συνηθίσουμε στον πόλεμο! Πράγματι, πρέπει να απορριφθεί ο πειρασμός να καταφύγουμε σε ισχυρά και εξελιγμένα όπλα. Σήμερα, όταν «κάθε είδος όπλου που παράγεται από τη σύγχρονη επιστήμη χρησιμοποιείται στον πόλεμο, η βαρβαρότητα του πολέμου απειλεί να οδηγήσει τους μαχητές σε θηριωδίες που ξεπερνούν κατά πολύ εκείνες των προηγούμενων εποχών» (Β’ Βατικανή, Gaudium et Spes, 79). Για το λόγο αυτό, στο όνομα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του διεθνούς δικαίου, επαναλαμβάνω σε όσους κατέχουν θέσεις ευθύνης την συχνή προειδοποίηση του Πάπα Φραγκίσκου: Ο πόλεμος είναι πάντα ήττα! Και εκείνη του Πάπα Πίου XII: «Με την ειρήνη δεν χάνεται τίποτα. Με τον πόλεμο μπορούν να χαθούν τα πάντα».

«Δεν θα υψώσει έθνος ξίφος εναντίον έθνους» (25 Ιουνίου)

Συνεχίζουμε να παρακολουθούμε επισταμένως και με ελπίδα τις εξελίξεις στο Ιράν, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Τα λόγια του προφήτη Ησαΐα ηχούν με επείγουσα σημασία: «Δεν θα υψώσει έθνος ξίφος εναντίον έθνους, ούτε θα μάθουν πλέον τον πόλεμο» (Ισ. 2, 4). Ας ακουστεί αυτή η φωνή, που προέρχεται από τον Ύψιστο! Είθε να επουλωθούν οι πληγές που προκάλεσαν οι αιματηρές ενέργειες των τελευταίων ημερών. Ας απορρίψουμε την αλαζονεία και την εκδίκηση και ας επιλέξουμε με αποφασιστικότητα τον δρόμο του διαλόγου, της διπλωματίας και της ειρήνης.

«Έμποροι θανάτου» (26 Ιουνίου)

Η καρδιά μας πονάει όταν σκεφτόμαστε την Ουκρανία, την τραγική και απάνθρωπη κατάσταση στη Γάζα και τη Μέση Ανατολή, που έχει καταστραφεί από την εξάπλωση του πολέμου. Όλοι μας, ως άνθρωποι, καλούμαστε να εξετάσουμε τα αίτια αυτών των συγκρούσεων, να εντοπίσουμε τα πραγματικά και να προσπαθήσουμε να τα επιλύσουμε. Αλλά και να απορρίψουμε τα ψεύτικα, που είναι αποτέλεσμα συναισθηματικής χειραγώγησης και ρητορικής, και να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να τα φέρνουμε στο φως. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να πεθαίνουν εξαιτίας ψευδών ειδήσεων.

Είναι πραγματικά οδυνηρό να βλέπουμε την αρχή «η ισχύς παράγει το δίκιο» να επικρατεί σε τόσες πολλές περιπτώσεις σήμερα, με μοναδικό σκοπό να νομιμοποιήσει την επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος. Είναι προβληματικό να βλέπουμε ότι η ισχύς του διεθνούς δικαίου και του ανθρωπιστικού δικαίου δεν φαίνεται πλέον να είναι δεσμευτική, αντικαθιστώμενη από το υποτιθέμενο δικαίωμα να εξαναγκάζει κανείς τους άλλους. Αυτό είναι ανάξιο της ανθρωπινότητάς μας, ντροπιαστικό για όλη την ανθρωπότητα και για τους ηγέτες των εθνών. Μετά από αιώνες ιστορίας, πώς μπορεί κανείς να πιστεύει ότι οι πολεμικές ενέργειες φέρνουν την ειρήνη και δεν έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα για όσους τις διαπράττουν; Πώς μπορούμε να πιστεύουμε ότι θέτουμε τα θεμέλια του μέλλοντος χωρίς συνεργασία και χωρίς ένα παγκόσμιο όραμα εμπνευσμένο από το κοινό καλό; Πώς μπορούμε να συνεχίζουμε να προδίδουμε την επιθυμία των λαών του κόσμου για ειρήνη με προπαγάνδα για την κούρσα των εξοπλισμών, σαν η στρατιωτική υπεροχή να μπορεί να λύσει τα προβλήματα αντί να τροφοδοτεί ακόμη μεγαλύτερο μίσος και επιθυμία για εκδίκηση; Οι άνθρωποι αρχίζουν να συνειδητοποιούν το πλήθος των χρημάτων που καταλήγει στις τσέπες των εμπόρων του θανάτου. Χρήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή νέων νοσοκομείων και σχολείων χρησιμοποιούνται αντίθετα για την καταστροφή αυτών που ήδη υπάρχουν!

«Η πείνα ως όπλο πολέμου» (30 Ιουνίου)

Από την άλλη πλευρά, παρακολουθούμε με απόγνωση την άδικη χρήση της πείνας ως όπλου πολέμου. Το να αφήνεις τους ανθρώπους να πεθάνουν από την πείνα είναι ένας πολύ φθηνός τρόπος διεξαγωγής πολέμου. Γι’ αυτό σήμερα, όταν οι περισσότερες συγκρούσεις δεν διεξάγονται από τακτικούς στρατούς αλλά από ομάδες οπλισμένων πολιτών με λίγους πόρους, το να καις τη γη και η κλοπή ζώων, καθώς και η παρεμπόδιση της παροχής βοήθειας, είναι τακτικές που χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο από όσους επιδιώκουν να ελέγξουν ολόκληρους άοπλους πληθυσμούς. Έτσι, σε αυτού του είδους τις συγκρούσεις, οι πρώτοι στρατιωτικοί στόχοι γίνονται τα δίκτυα ύδρευσης και οι δίαυλοι επικοινωνίας. Οι αγρότες δεν μπορούν να πουλήσουν τα προϊόντα τους σε περιβάλλοντα που απειλούνται από βία και ο πληθωρισμός εκτινάσσεται στα ύψη. Αυτό οδηγεί σε τεράστιο αριθμό ανθρώπων που υποκύπτουν στη μάστιγα της πείνας και πεθαίνουν, με την επιβαρυντική περίσταση ότι, ενώ οι πολίτες μαραζώνουν στη δυστυχία, οι πολιτικοί ηγέτες παχαίνουν από τα κέρδη της σύγκρουσης.

«Η βαρβαρότητα του πολέμου» (20 Ιουλίου)

Τραγικές ειδήσεις συνεχίζουν να φτάνουν αυτές τις μέρες από τη Μέση Ανατολή, ειδικά από τη Γάζα.

Εκφράζω τη βαθύτατἠ μου θλίψη για την επίθεση που πραγματοποίησε την περασμένη Πέμπτη ο ισραηλινός στρατός κατά της καθολικής ενορίας της Αγίας Οικογένειας στην πόλη της Γάζας, η οποία, όπως γνωρίζετε, είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τριών χριστιανών και τον σοβαρό τραυματισμό άλλων. Προσεύχομαι για τα θύματα, τον Σαάντ Ισα Κωστάντι Σαλάμε, τη Φούμια Ισα Λατίφ Αγιάντ και τη Νατζβά Ιμπραήμ Λατίφ Αμπού Νταούντ, και είμαι ιδιαίτερα κοντά στις οικογένειές τους και σε όλους τους ενορίτες. Δυστυχώς, αυτή η πράξη προστίθεται στις συνεχείς στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον του άμαχου πληθυσμού και των χώρων λατρείας στη Γάζα.

Καλώ εκ νέου για την άμεση παύση της βαρβαρότητας του πολέμου και για την ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης.

Ανανεώνω την έκκλησή μου προς τη διεθνή κοινότητα να τηρήσει το ανθρωπιστικό δίκαιο και να σεβαστεί την υποχρέωση προστασίας των αμάχων, καθώς και την απαγόρευση της συλλογικής τιμωρίας, της αδιάκριτης χρήσης βίας και της αναγκαστικής εκτόπισης του πληθυσμού.

«Νέος αγώνας εξοπλισμών» (25 Ιουλίου)

Η τρέχουσα παγκόσμια συγκυρία διακρίνεται δυστυχώς από πολέμους, βία, αδικία και ακραία καιρικά φαινόμενα, που αναγκάζουν εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους αναζητώντας καταφύγιο αλλού. Η ευρέως διαδεδομένη τάση να προασπίζονται τα συμφέροντα περιορισμένων κοινοτήτων αποτελεί σοβαρή απειλή για την κατανομή των ευθυνών, την πολυμερή συνεργασία, την επιδίωξη του κοινού καλού και την παγκόσμια αλληλεγγύη προς όφελος ολόκληρης της ανθρώπινης οικογένειας. Η προοπτική ενός νέου αγώνα εξοπλισμών και της ανάπτυξης νέων όπλων, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών, η έλλειψη μέριμνας για τις επιβλαβείς συνέπειες της τρέχουσας κλιματικής κρίσης και ο αντίκτυπος των βαθιών οικονομικών ανισοτήτων καθιστούν τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος όλο και πιο απαιτητικές.

Αντιμέτωποι με τρομακτικά σενάρια και την πιθανότητα παγκόσμιας καταστροφής, είναι σημαντικό να υπάρχει μια αυξανόμενη επιθυμία στις καρδιές των ανθρώπων για ένα μέλλον ειρήνης και σεβασμού της αξιοπρέπειας όλων.

ΠΗΓΗ: ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ