Agamben και Heidegger

Του ΜΑΝΩΛΗ ΒΑΡΔΗ

[Αναρωτιέται ο Agamben] «Γιατί δεν υπήρχαν διαμαρτυρίες και αντίθεση, όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις καταστάσεις;» τον Μάρτιο του 2020 σε ένα σύντομο κείμενο με τίτλο «Σκέψεις για την Πανούκλα» [με αφορμή τα lockdown λόγω Covid]. Ο λόγος ήταν ότι «οι άνθρωποι δεν πιστεύουν πλέον σε τίποτα άλλο εκτός από μια γυμνή βιολογική ύπαρξη». Για να σώσουν το τομάρι τους, ήταν έτοιμοι να μετατραπούν στην ίδια την «γυμνή ζωή» που ο Agamben θεωρούσε από καιρό ως την απόλυτη υποβάθμιση. Πώς φτάσαμε εδώ; Οι ιστορικοί θα μπορούσαν να απαντήσουν στο ερώτημα εξετάζοντας μεγάλα γεγονότα, δυνάμεις και προσωπικότητες, αλλά ο Agamben είναι φιλόσοφος και πιστεύει ότι το πεπρωμένο μας σφυρηλατείται πρώτα απ’ όλα από ιδέες. Μερικές φορές αυτά είναι τα είδη ιδεών που διερεύνησε ο Χάιντεγκερ – οι έννοιες των σπερματικών στοχαστών. Ο Homo Sacer ξεκινά εξετάζοντας τη χρήση από τον Αριστοτέλη δύο διαφορετικών ελληνικών λέξεων για τη «ζωή»: τη ζωή, την οποία ο Agamben λέει ότι «εξέφραζε το απλό γεγονός της ζωής που είναι κοινό σε όλα τα ζωντανά όντα» και τον βίο, «που υποδείκνυε τη μορφή ή τον τρόπο ζωής που αρμόζει σε ένα άτομο ή μια ομάδα». Ως ζωή, θα μπορούσε κανείς να πει, τρώμε και αναπαραγόμαστε και γερνάμε. Ως «βίος», εξετάζουμε, διαφωνούμε και ψηφίζουμε. Για τον Αριστοτέλη, ο βίος ήταν ανώτερος από τη ζωή με τον ίδιο τρόπο που η πόλη είναι ανώτερη από το νοικοκυριό, αλλά στο σύγχρονο κόσμο, υποστηρίζει ο Agamben, τα όρια μεταξύ αυτών των ειδών ζωής έχουν εξαφανιστεί, με καταστροφικά αποτελέσματα. Το «αποφασιστικό γεγονός της νεωτερικότητας», γράφει, ήταν «η είσοδος της ζωής στη σφαίρα της πόλης – η πολιτικοποίηση της γυμνής ζωής ως τέτοιας». Αυτή ήταν η προέλευση της βιοπολιτικής του Φουκώ, στην οποία το κράτος επεκτείνει ριζικά την εξουσία του πάνω στις ζωές και τα σώματά μας. «Τοποθετώντας τη βιολογική ζωή στο επίκεντρο των υπολογισμών του», γράφει ο Αγκάμπεν, «το σύγχρονο Κράτος δεν κάνει τίποτα άλλο από το να φέρνει στο φως τον μυστικό δεσμό που ενώνει την εξουσία και τη γυμνή ζωή» (Adam Kirsch, The Apolitical Life, The New York Review of Books, December 2025).

Και τώρα για να δούμε, πόσο κοντά είναι η πολιτικοποίηση της ιδιωτικής ζωής (γάμοι ομοφύλων, ευθανασία, κ.α.) με την παρέμβαση του σύγχρονου κράτους. Γιατί άραγε, στην περίπτωση του lockdown δεν έγιναν σοβαρές και μαζικές διαμαρτυρίες από τα ροζ κινήματα της εποχής (παρά μόνο από τους υβριζόμενους ως «ψεκασμένους»); Γιατί, τελικά, αυτά τα κινήματα είναι οι εμπροσθοφυλακές αυτής της βιοπολιτικής του κράτους. Η κρεβατοκάμαρα στη δημόσια ατζέντα, λοιπόν. Πώς θα σώσουμε (προφυλάξουμε, διακοσμήσουμε, εκτονώσουμε, χαλαρώσουμε) το «τομάρι» μας…

ΠΗΓΗ: manolisgvardis