Η Λογοτεχνία στο τετράγωνο

«Τελικά τι είναι ο Μπόρχες, άθεος ή αγνωστικιστής; Οπωσδήποτε δεν είναι χριστιανός, ούτε φαίνεται να ερωτοτροπεί σοβαρά με τον βουδισμό ή τον ινδουισμό, τον μωαμεθανισμό ή την Καββάλα. Στα σονέτα του “Σπινόζα” και “Εμάνουελ Σβέντενμποργκ”, όσο και αν εξαίρει τους περί κόσμου και Θεού οραματισμούς τους, φαίνεται να τους θεωρεί περισσότερο ως λογοτεχνικό υλικό εκφράζοντας τον θαυμασμό του για την πίστη τους στις μεταφυσικές τους φαντασιώσεις. Ως τέτοιο υλικό φαίνεται να βλέπει την ιδέα του Θεού στα “Ιωάννης Α΄, 14” και “Ματθαίος ΚΕ΄, 30”. Στα διηγήματα “Οι θεολόγοι” και “Η γραφή του Θεού” το θείο αναζητείται σε έναν λαβύρινθο με συνεχώς μετακινούμενο κέντρο. Αλλά ταυτόχρονα ο Μπόρχες φαίνεται να κρατά αποστάσεις από την κλασική έννοια του αγνωστικισμού και του αθεϊσμού».

ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ. (2020). Η Λογοτεχνία στο τετράγωνο. Σημειώσεις για τη γραφή του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Αθήνα: Πόλις, σσ. 69-70.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες αναγνωστών των μεγάλων συγγραφέων: εκείνοι που διαβάζουν τους μεγάλους συγγραφείς και εκείνοι που διαβάζουν τον Μπόρχες. Η διάκριση αυτή δεν είναι, βέβαια, αξιολογική. Δεν πιστεύω ότι οι αναγνώστες του Μπόρχες αποτελούν μια κατηγορία εκλεκτότερη απ’ ό,τι, λ.χ., οι αναγνώστες του Ντοστογιέφσκι, του Κάφκα ή του Παπαδιαμάντη. Εννοώ απλώς ότι είναι μια κατηγορία διαφορετική. Και τούτο γιατί ο Μπόρχες είναι συγγραφέας που διαφέρει κατά πολύ από τους συγγραφείς που ανέφερα, πολύ περισσότερο απ’ όσο οι συγγραφείς αυτοί διαφέρουν ο ένας από τον άλλο.

Είναι αυτή η διαφορά που κάνει τους θιασώτες του έργου του Μπόρχες να νιώθουν όπως αισθάνονται τα μέλη μιας αίρεσης. Γιατί αυτό που τους ενώνει είναι μια ιδιότυπη αναγνωστική αίσθηση, η οποία παράγεται έξω από τον ορθόδοξο μηχανισμό παραγωγής της λογοτεχνικής εμπειρίας· [από το οπισθόφυλλο του βιβλίου].