Μέρες χρονιάρες που ‘ναι, καταπιάστηκα με το διάβασμα έργων του κυρ Αλέξανδρου της Σκιάθου, με αναφορές στο Άγιο Δωδεκαήμερο. Και σήμερα που μνημονεύω την κοίμησή του (03 Ιανουαρίου 1911), 114 χρόνια μετά, ξεφυλλίζω το βιβλίο: Ο Παπαδιαμάντης του Ζήσιμου Λορεντζάτου, με επιμέλεια του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου και επίμετρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη, εκδ. Ίκαρος, (Αθήνα 2011, σσ. 20-22). Κι επειδή στις γιορτινές ημέρες του Αγίου Δωδεκαημέρου σύνηθες είναι το φαινόμενο να προβάλλεται -όπως, βέβαια, προβάλλεται- το έργο του Σκιαθίτη διηγηματογράφου, θα συμφωνήσω με τον Ζήσιμο Λορεντζάτο, τον μείζονα στοχαστή του 20ού αιώνα. Α.Ι.Κ.
Στη Μελέτη Α΄, γράφει τα εξής αποκαλυπτικά:
«Που αποβλέπουν τάχατες οι ψεύτικες και ανούσιες σημερινές γιορτές; Να προβάλουν το άτομο του Παπαδιαμάντη; Τότε είναι ψεύτικες. Να προβάλουν το έργο του, όπως προβάλλομε συνήθως ένα έργο λογοτεχνικό; Τότε είναι ανούσιες, δηλ. χάνουν ή δεν πιάνουν την ουσία.
»Πρώτα ψεύτικες. Όταν ο Νιρβάνας τον φωτογράφιζε κάποτε στη Δεξαμενή –γύρω τους δε βρισκόταν σχεδόν κανένας- ο Παπαδιαμάντης του είπε ήσυχα και βιαστικά: “Nous excitons la curiosite du public…” («Παναθήναια» ΙΓ΄, 1906). Όταν του έκαναν τη φιλολογική γιορτή στον «Παρνασσό» -πήγε όλη η Αθήνα (13/3/1908)- εκείνος είχε καταφύγει στο σπίτι του Νικόλα του Μπούκη του μανάβη, που ήταν φίλος του, και βεβαίωνε τη γυναίκα του: «Όλ’ αυτά δεν έχουν για μένα καμιά σημασία. Προτιμώ να περάσω τη βραδιά στο σπίτι σας. Κυρία Πολυξένη, κάνε μου, παρακαλώ, ένα χαμομήλι, και δος μου ένα σπίρτο. Άναψε το τσιγάρο του και άρχισε να ψάλλη» (Ο. Merlier, Α. Παπαδιαμάντη Γράμματα, 1934).
»Το άτομό του, λοιπόν, δε χρειάζεται προβολή, χρειάζεται μάλλον προφύλαξη και αποσιώπηση. Ησυχία. Από τη Σκιάθο έγραφε του Βλαχογιάννη: «ενοικίασα ένα πυργάκι, υψηλόν, αγναντερόν, μαγευτικόν, όπου θα εργάζωμαι» (10/5/1904). [Αλληλογραφία, επ. 203, στ. 5]. Το αληθινό κλίμα του Παπαδιαμάντη είναι η ανωνυμία. Αυτή που απόχτησαν, ύστερα από μεγάλο αγώνα (να νικήσουν ακριβώς το άτομό τους), οι απρόσωποι τεχνίτες όλων των μεγάλων παραδόσεων, είτε σε Ανατολή είτε σε Δύση.
»Έπειτα οι γιορτές είναι ανούσιες, δηλ. δεν έχουν ουσία. Μήπως αποβλέπουν να προβάλλουν το έργο του; Έτσι βεβαιώνει τουλάχιστον η εφημερίδα: «θα καταβληθή προσπάθεια όσον το δυνατόν ευρυτέρας προβολής του έργου του Παπαδιαμάντη». Ποιο είναι το έργο αυτό; Είναι ο Σκιαθίτης διηγηματογράφος, οι λογοτεχνικές σελίδες που από επαγγελματική –ας το πούμε έτσι- άποψη μπορούν ισοδύναμα να συγκριθούν με παρόμοιες σελίδες από άλλες λογοτεχνίες, επιτεύγματα ανθρώπων που ξέρουν “να γράφουν καλά” ή που είναι καλοί “ποιητές” ή “πεζογράφοι”, και που αξιώνονται μια διεθνή κατάταξη και ανθολόγηση μέσα στη λεγόμενη περιοχή των γραμμάτων; Ο καλλιτέχνης ή ο τεχνίτης του λόγου – αυτό είναι το έργο που θα ζητήσομε να προβάλομε; Ή το έργο είναι αυτό μόνο; Αυτή είναι η σημασία του Παπαδιαμάντη; Δεν μπορεί, δε γίνεται, αυτό το ξέρομε όλοι. Αλλά ποιο είναι τότε το έργο ή εκείνο το ανεξήγητο καθεστώς –πως αλλιώς να το πω- το καθεστώς των πατέρων, που μας αγκαλιάζει αμέσως εμάς τους θεληματικά απόκληρους από την παράδοση μόλις προφέρομε το όνομά του; Και γιατί τάχα βρισκόμαστε εδώ μπροστά σε κάτι ευρύτερο από τα γράμματα (Lettres) –που οδηγάει στο επίκεντρο της πνευματικότητάς μας- και που το έχουν, στη δική μας παράδοση, μόνο ορισμένοι μακάριοι, όπως ο Σολωμός ή ο Μακρυγιάννης;»
ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ. (1994). «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης - Α΄. Πενήντα χρόνια από το θάνατό του», στο: Μελέτες, τ. Α΄. Αθήνα: Δόμος, σσ. 238-240.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου