Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ σήμερα, στην ηλεκτρονική έκδοσή της, με επιμέλεια του Νικόλα Ζώη, κάνει ένα σύντομο και εξαιρετικό αφιέρωμα στον ΧΡΗΣΤΟ ΓΙΑΝΝΑΡΑ. Για το σπουδαίο έργο του γράφουν ο Δημήτρης Αγγελής, ποιητής και διευθυντής του περιοδικού Φρέαρ και ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, πολυγραφότατος συγγραφέας και Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Σύντομες αξιολογικές απόψεις καταθέτουν και δύο εξαιρετικοί συνάδελφοι και φίλοι, ο Παντελής Καλαϊτζίδης, Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου και ο Σταύρος Γιαγκάζογλου, Αναπληρωτής Καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του ΕΚΠΑ.
Η κηδεία του Χρήστου Γιανναρά θα γίνει την Πέμπτη 29 Αυγούστου από τον Ι. Ν. Αγίας Ειρήνης (Αιόλου 36) και ώρα 11 π.μ. Θα ακολουθήσει η ταφή στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Αντί στεφάνων η οικογένεια επιθυμεί τη στήριξη του Οίκου Ευγηρίας Κυθήρων «Κασιμάτειον» (Εθνική Τράπεζα – IBAN: GR9501104520000045248001922).
Αναδημοσιεύω τα δύο σύντομα άρθρα, του Δημήτρη Αγγελή και του Σταύρου Ζουμπουλάκη. Α.Ι.Κ.
Πόσο φτωχότεροι θα ήμασταν
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΓΓΕΛΗ
Την αξία των ανθρώπων τη ζυγίζουμε με κριτήριο το κενό που αφήνει η ενδεχόμενη απουσία τους. Τι θα είχε συμβεί αν δεν υπήρχε ο Χρήστος Γιανναράς; Πόσο φτωχότεροι θα ήμασταν αν δεν εξέδιδε το πρωτοποριακό «Σύνορο», την «Ελευθερία του Ήθους», το «Πρόσωπο και ο Έρως» ή το «Σχόλιο στο Άσμα Ασμάτων»; Για ποια συλλογική αυτοσυνειδησία θα μιλούσαμε χωρίς το «Καταφύγιο Ιδεών», που μας αποκάλυψε τον περίκλειστο ναρκισσευόμενο ευσεβισμό των παραεκκλησιαστικών οργανώσεων; Πόσο θα είχαν επηρεάσει, έστω και με τον ατυχή τους τίτλο, οι «νεορθόδοξοι» τη δημόσια συζήτηση, χωρίς τον δυναμισμό και την ευστοχία των δικών του διατυπώσεων; Σε μια εποχή που το εκκλησιαστικό κατεστημένο έκρινε σκόπιμο να υπηρετεί την αντικομμουνιστική ρητορική του μετεμφυλιακού κράτους ή την ηθικιστική υποκρισία της δικτατορίας, ο Γιανναράς τόλμησε ν’ ανοίξει θεματικές, να συνδυάσει προσφυώς την πατερική παράδοση με τις φιλοσοφικές του αναζητήσεις (αρδεύοντας κυρίως από τον Χάιντεγκερ και τον Σαρτρ, τον περσοναλισμό και τον νεοθωμισμό) και, το κυριότερο, να αρθρώσει μια νέα θεολογική γλώσσα, που αποτελεί σήμερα την επίσημη γλώσσα της Εκκλησίας. Μιλώντας για τον «εκστατικό χαρακτήρα του προσώπου», για το «αληθεύειν εν σχέσει», για «ερωτική αυθυπέρβαση» και «ευχαριστιακή κοινότητα», ο Γιανναράς έφτιαξε ένα περίτεχνο θεολογικό οικοδόμημα, συνεπές προς τον εαυτό του και σε αυτό που είχε ανάγκη ο εκκλησιαστικός κόσμος. Έχει τόση σημασία αν κατανόησε λ.χ. τον Χάιντεγκερ ορθά, όπως τον επικρίνουν οι πολέμιοί του; Αν έμεινε συγχρόνως πιστός στην «ελληνοτροπία» που διακήρυττε σχεδόν εμμονικά στην επιφυλλιδογραφία του (μάλλον σε βάρος της άνευ όρων και ορίων χριστιανικής αγάπης), αυτό δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει: καθένας μας είναι δέσμιος της εποχής της διαμόρφωσής του, αλλά οι εσωτερικές μας αντιφάσεις είναι τελικά αυτές που μας κάνουν ανθρώπους.
Έγραψε σε γλώσσα ζωντανή
Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ
Η θεολογική σκέψη στην Ελλάδα από το 1960 μέχρι σήμερα είναι αδιανόητη χωρίς το έργο του Χρήστου Γιανναρά. Αυτός είναι ο θεολόγος μας. Επέβαλε θέματα, ιδέες, τρόπο προσέγγισης, γλώσσα και ορολογία. Πολλοί νεότεροι θεολόγοι μιλούσαν και μιλούν με τις λέξεις του. Δύο είναι κατά τη γνώμη μου οι κύριες προσφορές του, εξαρχής, από τα χρόνια της δεκαετίας του 1960.
Πρώτον· έγραψε θεολογία σε γλώσσα ζωντανή, μακριά και πέρα από τη νεκρή ακαδημαϊκή γλώσσα και την ακόμη πιο νεκρή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας (των δεσποτάδων και των αρχιμανδριτών). Το παράδειγμά του το ακολούθησαν και άλλοι θεολόγοι, δημιούργησε σχολή.
Δεύτερον· απενοχοποίησε τον έρωτα και τη σεξουαλική ζωή. Γι’ αυτή την πτυχή του έργου του, αληθινή συμβολή στη σκέψη και τη ζωή των χριστιανών, δέχθηκε σφοδρή και συχνά χυδαία επίθεση από την ευσεβιστική ηθικιστική θεολογία, που κυριαρχούσε εντός και εκτός των οργανώσεων. Ο Γιανναράς έβγαλε, μόνος αυτός, τη θεολογία από το γκέτο και την ανυποληψία και την έφερε στον δημόσιο χώρο της σκέψης.
Την έβγαλε επίσης, μαζί με τον Ιωάννη Ζηζιούλα, ο οποίος όμως έγραφε απευθείας στα αγγλικά, από τα ελληνικά σύνορα: το έργο του μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Η σκέψη του έχει πολλές συζητήσιμες πλευρές. Κάποιες έχουν συζητηθεί ήδη και άλλες θα συζητηθούν, ελπίζω νηφάλια, στο μέλλον (μία από αυτές ήταν ο ακραίος θεολογικός αντιδυτικισμός του: θεωρούσε τον Καθολικισμό και τη Μεταρρύθμιση συλλήβδην αιρετικές εκδοχές του Χριστιανισμού). Πιστεύω ότι είναι μεγάλο κρίμα για το έργο του αλλά και για τη διανοητική ζωή του τόπου εν γένει ότι επί πολλά χρόνια, δεκαετίες ολόκληρες, δεν θεολογούσε αλλά κυρίως πολιτικολογούσε, καταγγέλλοντας μονότονα ό,τι εκείνος ονόμαζε απαξιωτικά Ελλαδιστάν και Ελληνώνυμοι.
«Ο Χρήστος έγραφε τα πιο δυνατά του κείμενα κυρίως όταν δεν ασχολιόταν με την πολιτική. Παρασυρόταν μάλλον από την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο και ίσως γινόταν απόλυτος». ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΙΑΓΚΑΖΟΓΛΟΥ
«Όσοι υπήρξαμε μαθητές του, όσοι τον αγαπούσαμε, νομίζω πως, ακριβώς από πιστότητα προς το δώρο της αμφισβήτησης που τόσο απλόχερα μας χάρισε με τα γραπτά του και την όλη πολιτεία του, έχουμε το χρέος της κριτικής έναντι της αντιδυτικής, ελληνοκεντρικής και πολιτισμικής κατανόησης της Ορθοδοξίας». ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Χρήστος Γιανναράς στο σπίτι του με αφορμή παλαιότερη συνέντευξή του στην «Καθημερινή», στην οποία υπήρξε τακτικός επιφυλλιδογράφος. [ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]
ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου