Εκπαίδευση: 5η αλήθεια

Για την πειθαρχία στις σχολικές τάξεις δημοσιεύω ένα απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του αείμνηστου πανεπιστημιακού δασκάλου-μου Νίκου Ματσούκα, με τίτλο: Γλυκόπικρες ρίζες. Τα ολίγα εισαγωγικά που συνοδεύουν τα γραφόμενα του δασκάλου-μου είναι προσωπικές-μου θέσεις. Και για αποφύγω πιθανές παρεξηγήσεις, λέω κι ετούτο: σέβομαι απόλυτα τους κανόνες και τους κανονισμούς των σχολείων όταν, βέβαια, λαμβάνουν υπ’ όψιν-τους όσα αποφασίζονται από τα συλλογικά όργανα των συναδέλφων εκπαιδευτικών. Ωστόσο, επειδή πιστεύω ακράδαντα αυτό που έλεγε πριν ένα σχεδόν αιώνα ο βαθυστόχαστος Γερμανός φιλόσοφος και παιδαγωγός Eduard Spranger (Έντουαρντ Σπράνγκερ), ότι «κάθε παιδευτική ενέργεια σχεδόν αρχίζει με το χτίσιμο ενός εσωτερικού κόσμου μέσα στα δικά-μας στήθη», δεν μπορώ να αφήσω ασχολίαστες νοοτροπίες που βλέπουν την πειθαρχία των μαθητών στις σχολικές τάξεις μόνο με τον φόβο της τιμωρίας. Σε παλαιότερες εποχές, οι γνωστές αποβολές μαθητών και μαθητριών ήταν συχνό φαινόμενο στα σχολεία-μας. Σήμερα, είναι γεγονός, τις έχουμε ξεχάσει ή, στην καλύτερη περίπτωση, λόγω των αρνητικών παρεμβάσεων γονέων και κηδεμόνων στο εκπαιδευτικό έργο-μας, αρνούμαστε και φοβόμαστε να τις εφαρμόσουμε. Παρά ταύτα, δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που θεωρούν τις αποβολές και τις ποινές ως ένα καλό παιδαγωγικό μέτρο, το οποίο συμμορφώνει τους άτακτους, τους απείθαρχους, τους ταραξίες, τους δυσάγωγους μαθητές. Έχω την ταπεινή γνώμη ότι κάνουν λάθος. Α.Ι.Κ.

 

«Συμφωνούσα με τους δασκάλους ότι είναι αδύνατη η σχολική πειθαρχία χωρίς τιμωρίες και αυστηρότητα. Αλλά ποτέ δεν είδα συμμαθητές-μου, που είχαν τιμωρηθεί, να ωφελούνται, να μαθαίνουν τα πρεπούμενα και να βελτιώνονται στη λεγόμενη ηθική συμπεριφορά. Δεν θυμάμαι μήτε μια περίπτωση, που να βελτιώθηκε τιμωρημένος συμμαθητής-μου. Απεναντίας θυμάμαι πολλούς, που τιμωρήθηκαν με πολυήμερες αποβολές και άλλες κυρώσεις, όπως έλεγαν, και επαναστάτησαν, πήγαν πίσω στα μαθήματα, έγιναν αντικοινωνικοί, κι άλλοι έπαθαν βαριές ζημιές. Τι να την κάνουμε λοιπόν, έλεγα, την πειθαρχία, αν δεν έχουμε αποτελέσματα στη συμπεριφορά και στη μάθηση; (Πολύ αργότερα διαβάζοντας τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου, εντυπωσιάστηκα απ’ τον καημό-του, που μας λέει πως δεν έμαθε Ελληνικά, γιατί είχε αυστηρούς δασκάλους, ενώ τα Λατινικά τα έμαθε στην τρυφερή αγκαλιά της μάνας-του. Κι αν ένας Αυγουστίνος ήξερε Ελληνικά, ίσως τούτο μετρούσε περισσότερο από τη μεγάλη μύτη της Κλεοπάτρας). Πάντοτε είχα μια απορία· τι θέλει το σχολείο, πειθαρχία ή καλλιέργεια γνώσεων και χαρακτήρων; Βέβαια “δυσάγωγον ζώον” ο άνθρωπος, καταπώς άκουγα τους παιδαγωγούς-μου να λένε (αργότερα διάβαζα συγγράμματα των σοφών πως ο άνθρωπος είναι και ζώον πολιτικόν, κοινωνικόν, λογικόν, τρεπτόν, θεούμενον, και σίγουρα άκρως εγωκεντρικόν και εξουσιαστικόν –το τελευταίο χαρακτηρίζει περισσότερο τους λεγόμενους αντιεξουσιαστικούς), και επομένως ίσως να του χρειάζεται κάποτε κάποτε και η βίτσα- αλλά το ερώτημα μένει, ποιος αναμάρτητος θα κρατάει τούτη τη βίτσα; Πάντως σ’ αυτό το πρόβλημα μήτε τότε κατάφερα μήτε τώρα μπορώ να δώσω ικανοποιητική απάντηση».

ΝΙΚΟΣ Α. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ. (1991). Γλυκόπικρες ρίζες. Μυθιστορηματική αυτοβιογραφία. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σσ. 174-175.