Το μεγάλο στοίχημα των Πειραματικών Σχολείων

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Άλλο ένα στοίχημα για το Πειραματικό ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης, ήταν η διάκριση της μαθήτριας της Β΄ Λυκείου Ελπίδας Μαθιουδάκη, στον 1ο Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό συγγραφής Μονόπρακτου Θεατρικού Έργου, τον οποίο με επιτυχία οργάνωσε το Πειραματικό ΓΕ.Λ. Ρεθύμνου του Πανεπιστημίου Κρήτης, σε συνεργασία με τον Τομέα Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στον εν λόγω διαγωνισμό που ως θέμα είχε: «… Από τί υλικό είναι φτιαγμένα τα όνειρα;» πανελλαδικά συμμετείχαν 35 μαθητές και μαθήτριες Γυμνασίων και Λυκείων. Όλοι τους κι όλες τους κατέθεσαν την καλλιτεχνική τους ευαισθησία και δημιουργικότητα, και ως θεατρικοί συγγραφείς, δημιούργησαν το δικό τους κόσμο ονείρων. Η ταλαντούχα μαθήτρια Ελπίδα Μαθιουδάκη, με το μονόπρακτό της: «Κάτω από τον έναστρο ουρανό», απέσπασε το 2ο βραβείο, δίνοντας την καλύτερη απάντηση σ’ όσους θεωρούν “ρετσινιά” την Αριστεία που καλλιεργούν τα Πειραματικά Σχολεία. Η Ελπίδα με τον καλύτερο τρόπο επιβεβαίωσε τον ομηρικό στίχο: «αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων». Κι όχι μόνον τον παραπάνω ομηρικό στίχο αλλά κι εκείνον το συνταρακτικό λόγο του κωμωδιογράφου Επίχαρμου: «μη τα μαλακά μώσο, μη τα σκληρά έχηις». Πολλοί λένε πως η Αριστεία είναι ο χειρότερος εχθρός του Προκρούστη. Κι έχουν απόλυτο δίκιο, γιατί ο Προκρούστης ήθελε να κάμει όλους τους ανθρώπους μια εικόνα και μια μορφή. 

Δεν χωρά αμφιβολία ότι στα σημερινά εκπαιδευτικά πράγματα οι μαθητές είναι χαμένοι μέσα στην ανέραστη και απαίδευτη καθημερινότητά τους, αδυνατούν να νοηματοδοτήσουν τα πράγματα, αλλά και τον εαυτό τους. Και σ’ ότι ειδικότερα αφορά την εκπαίδευση, νιώθουν την ακινησία του πλοίου της. Μοιραία, μάλιστα, ετούτη την ακινησία τη φορτώνουν στο περιβόητο εκάστοτε “σύστημα”, εκπαιδευτικό, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο σκαρφίζονται όσοι μεταθέτουν τις ευθύνες που τους αναλογούν αλλού. 

Και εδώ, βέβαια, τα ερωτήματα είναι κρίσιμα: τί άραγε γίνεται όταν στο χώρο της εκπαίδευσης τα πράγματα χάνουν τη σημασία τους, αντιστρέφονται και συνεχώς σπρώχνουν εμάς τους δασκάλους σε βαλτωμένα νερά; Σ’ εκείνα τα βαλτωμένα νερά, όπου οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με την αβεβαιότητα του μέλλοντός τους και την απουσία του παρόντος τους; Ο αξέχαστος Μάνος Χατζηδάκης, με εξαιρετική μαστοριά, σ’ ένα κείμενό του με τίτλο: Για τους Έλληνες νέους του ’88 το είχε επισημάνει αυτό. Έλεγε ότι οι «επαναστάσεις καταλήγουν στην κατάκτηση της ανεγκέφαλης, όπως είπαμε, Κυρίας. Της εξουσίας. Αυτή η κατάκτηση, ως γνωστόν, δημιουργεί Δίκαιον, μακράν των ονειρικών στόχων μιας επανάστασης. Οι άνθρωποι που προκύπτουν από μια επανάσταση, περιέχουν τα ίδια συστατικά με τους αποχωρήσαντες ή τους ηττηθέντες. Η επιτυχία και η επικράτηση κάνει ν’ αναβιώνει η εγωπάθεια, ο απολυταρχισμός, ο συγκεντρωτισμός και η απανθρωπιά. Η αντίσταση ξαναγεννά. Η Εξουσία φθείρει, καταστρέφει τα ζωογόνα κύτταρα του ανθρώπου. Χρειάζεται ισχυρή παιδεία για ν’ αντέξει κανείς στην έννοια της Εξουσίας και της επιτυχίας». Λόγια επίκαιρα για όσους διακονούμε την εκπαίδευση, τα οποία δυστυχώς, επαληθεύουν όλα όσα και σήμερα γίνονται: σχολείο που δεν εμπνέει, γνώσεις χωρίς την ομορφιά της έρευνας, παραπαιδεία, μαθητές που συντρίβονται στη δίνη μιας κάποιας δήθεν επιτυχίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, φοιτητές που σπουδάζουν για να βρουν, όπως συχνά λένε, μόνο δουλειά, στάσεις δηλαδή βίου, που όλο και περισσότερο αποκαλύπτουν την ολοκληρωτική ερήμωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτό είναι το κουκούλι της σημερινής εκπαίδευσης, πραγματική φυλακή, που περιέχει καταναγκασμό, δυσβάστακτα φορτία προσδοκιών. 

Έναντι ετούτης της σκληρότατης εκπαιδευτικής πραγματικότητας, έρχονται μαθητές και μαθήτριες που αντιστέκονται στη δουλική και τυφλή αναπαραγωγή, που τους ρίχνει το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα. Και ναι μεν αληθεύει ότι η παίδευση ενέχει ένα βάναυσο μέρος, παίδεμα που, ενδεχομένως προκαλεί αντιπάθεια· ας μην ξεχνάμε όμως ότι περιέχει εγγενώς και μια πανίσχυρη γοητεία: τον έρωτα της έρευνας για γνώση και δημιουργική γραφή. Γι’ αυτά τα δύο τελευταία ο πολύς Ντοστογιέφσκι υπενθυμίζει ότι: «για να διαμορφώσεις άποψη χρειάζεται πριν απ’ όλα να μοχθήσεις, προσωπικά, με ατομική πρωτοβουλία, με ατομική δράση. Χάρισμα τίποτα και ποτέ δεν σου δίνεται. Αν μοχθήσουμε θα έχουμε και άποψη». 

Αυτό έκαμε η Ελπίδα Μαθιουδάκη. Μόχθησε, πρωτοτύπησε, γοητεύτηκε, ερωτεύθηκε και, τέλος, ονειρεύτηκε γράφοντας το μονόπρακτό της: «Κάτω από τον έναστρο ουρανό». Οι δύο ήρωές της, ο Μάρκος και η Έλενα, έφηβοι φίλοι, καθισμένοι σε μια σκεπή, κοιτούν τον ουρανό με τα αστέρια κι ονειρεύονται το μέλλον τους, επαναστατώντας στις επιλογές των γονιών τους. Εδώ, θέλω, να σταθώ λιγάκι: στο μήνυμα που βγάζει το μονόπρακτο της Ελπίδας. Είναι δύσκολο σ’ έναν έφηβο να έχουν απήχηση οι συμβολές σου - γίνε γιατρός λένε στην Έλενα οι γονείς της, ενώ εκείνη θέλει να γίνει ηθοποιός – για μια τίμια και αξιοπρεπή προσπάθεια, όταν εσύ ο ίδιος δεν ακολουθείς βασικές αρχές και αξίες, δεν θεωρείσαι από τους άλλους με τα “παραδεκτά” μέτρα επιτυχημένος, δεν αποτελείς παράδειγμα προς μίμηση. Κι εδώ βρίσκεται η ρίζα του προβλήματος. Πώς να πεισθεί ο έφηβος, όταν η θεωρητική σου βάση είτε ως γονιός είτε ως δάσκαλος, κραυγαλέα βρίσκεται αντίθετη με την κοινωνική σου θέση; Ο έφηβος σήμερα, κυριολεκτικά είναι πνιγμένος μέσα σ’ ένα πλήθος “επιτυχημένων” άλλοτε στον επαγγελματικό κι άλλοτε στον κοινωνικό τομέα. Ο σημερινός έφηβος θέλει αποδείξεις για να πεισθεί τι πραγματικά σημαίνει επιτυχία στη ζωή. Και ετούτη την επιτυχία κανείς δεν μπορεί να του στερήσει να την ονειρεύεται. Το γράφει ξεκάθαρα η Ελπίδα στο μονόπρακτό της. Όταν ο Μάρκος τής ζητά μαζί του για λίγο να ατενίσουν τον έναστρο καλοκαιριάτικο ουρανό, εκείνη του απαντά: «Είναι πραγματικά όμορφος… Μακάρι να μπορούσα να ανακαλύψω όλα τα μυστικά που κρύβει…». Το μονόπρακτο της Ελπίδας μπορεί κανείς να το διαβάσει [εδώ].