Ο σπόρος

«Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο έλλογο ζώο. Είναι και ζώο έμμυθο. Το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ο αιώνας μας εδοξάσθη από τον ανθρώπινο λόγο. Με τις εκπληκτικές επιστημονικές ανακαλύψεις. Κατακρεουργήθηκε ωστόσο και από τον ανθρώπινο μύθο, τον χιτλερικό και τον σταλινικό. Έτσι όμως αν εξετάσουμε τη σημερινή συμπεριφορά του ευρωπαίου κατά τον εικοστό αιώνα, είναι ωσάν να πρόκειται για έναν μεγαλοφυή παράφρονα. Όλα δείχνουν πως ακόμη και ο άνθρωπος ο διαφωτισμένος της εποχής μας έχει σκοτεινές ζώνες στη συμπεριφορά του, τις οποίες δεν λαμβάνει υπόψη του, πράγμα που τραυματίζει καιρίως τον ορθολογισμό του. Ο άνθρωπος είναι πολύ διαφορετικός από αυτό που ο ίδιος νομίζει πως είναι. Κάτι που με πολύ δυσκολία το αντιλαμβάνεται, διότι δεν υπάρχει κάποιος να του το πει. Κι ωστόσο είναι ολοφάνερο, πως ο άνθρωπος λέγει ψέματα στον εαυτό του. Βεβαίως, θα υπάρχει λόγος προς τούτο. Και δεν θα του είναι πολύ κολακευτικός.

Κατά τους καιρούς των μεγάλων και παρατεταμένων σφαγών ήταν εύλογο να διερωτηθεί κανείς: κάθε Κυριακή, οι χιλιάδες των εκκλησιών, σε ποιους απευθύνονταν; Σε ποιες ψυχές σπέρνονταν ο λόγος του Θεού και ο λόγος του ανθρώπου; Όπως συμβαίνει γενικά στη φύση, ο περισσότερος πάει χαμένος. Μόνον εδώ και εκεί κάποιος σπόρος βρίσκει λίγη υγρασία και ελάχιστο πρόσφορο έδαφος και φυτρώνει και ανθίζει και καρπίζει. Τούτο όμως σημαίνει πως και ο τωρινός λόγος του πνεύματος, της αγάπης, της ειρήνης, της ομόνοιας, των υψηλών ιδεωδών ρίχνεται εν πολλοίς σε άκαρπη γη. Η σκέψη αυτή πρέπει να βάζει σε αμηχανία όλους τους καλοπροαίρετους δασκάλους των ανθρώπων, όλους που αγωνίζονται να καταστήσουν καλύτερους τους συνανθρώπους των. Η σκέψη αυτή θα τους έκαμε να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους, ως μάταιη. Ή εν πάση περιπτώσει ως ασύμφορη, διότι η τόσο μεγάλη προσπάθεια για τόσο πενιχρό αποτέλεσμα σε αποκαρδιώνει. Κι ωστόσο ο άνθρωπος δεν δίνει βαρύτητα σε αυτά τα λογικά συμπεράσματα, επειδή δεν είναι μόνον έλλογος. Είναι και έμμυθος. Και ο μύθος του τον παρακινεί και τον στερεώνει να κάνει τον δάσκαλο. Ότι αυτή τη φορά θα επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα. Και όλα αυτά επειδή δεν ξέρει ο δάσκαλος ποιος σπόρος θα πάει χαμένος και ποιος θα καρποφορήσει. Αυτή του η άγνοια τον σώσει. Και σώζει την κατάσταση.

Επειδή, όπως είπαμε, κάποτε βγάζει σε καλό αποτέλεσμα. Όπως μας το διαζωγραφίζει και η παρακάτω ιστορία. Ένας νεαρός άκουγε με προσοχή τα λόγια του ιεροκήρυκα κάθε Κυριακή. Ο σπόρος του λόγου του Θεού βρήκε πρόσφορο έδαφος μέσα του. Ώσπου στο τέλος αποφάσισε να αφιερώσει τον βίο του στη λατρεία του Θεού για να αποκτήσει την αιώνια σωτηρία. Έτσι πήγε μοναχός σε διπλανό προς το χωριό του μοναστήρι. Όμως κάτι τον ανησυχούσε. Ο πατέρας του αδιαφορούσε για τα πνευματικά θέματα και ενδιαφερόταν μόνο για την αύξηση της περιουσίας του. Ωστόσο, ο νεαρός μοναχός δεν ήθελε ο πατέρας του να πάει στην κόλαση. Μια μέρα εκμυστηρεύτηκε το πρόβλημά του στον Ηγούμενο του μοναστηριού. Όταν ο Ηγούμενος άκουσε πως ο πατέρας του μοναχού ήταν φιλάργυρος, σκέφτηκε κάτι. Λέει του μοναχού να πάει να βρει τον πατέρα του και να του πει πως το μοναστήρι του παραγγέλλει να λέγει κάθε μέρα και όσες πιο πολλές φορές μπορεί το “Πάτερ ημών”. Όσες φορές το επαναλάβει τόσα εκατομμύρια θα πάρει. Ο φιλάργυρος εμποράκος ενθουσιάστηκε. Μέτραγε πόσες φορές έλεγε την Κυριακή προσευχή, και κάθε βράδυ ανέβαινε στο μοναστήρι και λάβαινε τα χρήματά του. Αυτό συνεχιζόταν για κάμποσο καιρό. Κάποτε όμως έπαψε να ανεβαίνει. Ο Ηγούμενος ανησύχησε και έστειλε τον μοναχό στο χωριό να δει τι συμβαίνει. Βρήκε τον πατέρα του να είναι τόσο απορροφημένος επαναλαμβάνοντας συνεχώς την προσευχή, που ούτε καιρό είχε να ανεβεί στο μοναστήρι, αλλά και ούτε ενδιαφέρον για τα χρήματα. Η μηχανική επανάληψη της προσευχής μετατράπηκε σε κατανυκτική προσήλωση προς το περιεχόμενό της. Έτσι σώθηκε και αυτός.

Είναι σαφές το μήνυμα της ιστορίας. Κάτω και από τις πλέον αντίξοες συνθήκες, είναι δυνατόν να φυτρώσει ο σπόρος. Όμως δεν ξέρει κανείς που και πότε. Γι’ αυτό οι δάσκαλοι σκορπούν τον σπόρο ελπίζοντες. Μολονότι ξέρουν πως το αποτέλεσμα θα είναι πενιχρό. Να αναλογιστεί κανείς τους ποταμούς της παιδείας που έρρευσαν στη γη, από τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, τη μουσική. Επί χιλιετίες. Και όμως. Λήγει η δεύτερη χιλιετία και η κοινωνία μας γίνεται ολοένα και περισσότερο βάρβαρη. Οι κοινωνικοί επαναστάτες ενόμιζαν πως στη νέα κοινωνία που θα οικοδομούσαν ο μέσος άνθρωπος θα στεκόταν στο ύψος του Γκαίτε και του Μπετόβεν. Είναι εκπληκτική η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των δυτικών κοινωνιών. Είναι όμως εξίσου εκπληκτική και η αντίστοιχη πτώση του πνευματικού επιπέδου των. Στις χώρες που έχουν μακραίωνη παράδοση μένουν ορισμένες νησίδες παιδείας, χωρίς ανάλογη ακτινοβολία στο κοινωνικό σώμα. Στις χώρες που δεν διαθέτουν παράδοση, τα πάντα έχουν σαρωθεί από τον νεοβαρβαρισμό των οικονομικώς αναπτυγμένων κοινωνιών, οι οποίες πήραν τον δρόμο της πνευματικής υπαναπτύξεως. Και ο σπόρος πέφτει σε απρόσφορη γη».

ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ. (1993). «Ο σπόρος», στο: Δοκίμια Ιδεών. Αθήνα: Δωδώνη, σσ. 62-64.