Καβάφης - Καζαντζάκης: μια συνάντηση στον χρόνο

Την εκδήλωση που διοργανώνει το Παράρτημα Βελγίου της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, αύριο βράδυ (01 Δεκεμβρίου 2023), στις 19:00 ώρα Βελγίου (20:00 ώρα Ελλάδας), με θέμα: «Καβάφης - Καζαντζάκης: μια συνάντηση στον χρόνο», μπορείτε να την παρακολουθήσετε στους παρακάτω συνδέσμους:

Ζωντανή μετάδοση μέσω YouTube:

https://youtube.com/live/fRbr8RORvEE

Και μέσω Zoom Meeting:

https://us02web.zoom.us/j/5922853700?pwd=VHVUeTRqQzRZWUlYK0hVdGJkOElkQT09&omn=85834267308

Νόαμ Τσόμσκι και Ζαν - Πωλ Σαρτρ για τον Πόλεμο

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Υπέργηρος είναι ο Νόαμ Τσόμσκι (94 ετών), κορυφαίος επιστήμονας του 20ού αιώνα, καθηγητής στο MIT, γνωστό ως Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης. Η δήλωσή του ότι «οι βομβαρδισμοί με τελευταίας τεχνολογίας οπλικά συστήματα εναντίον άμαχου πληθυσμού, που δεν έχει ανάλογα μέσα να αμυνθεί, προκαλούν μείζονα ανθρωπιστική καταστροφή και δεν είναι ούτε αυτοάμυνα ούτε πόλεμος, αλλά δολοφονία», δεν χωρά αμφιβολία, δείχνει ότι ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του σύγχρονου πολιτισμού κινείται στον άξονα πως ο ισχυρός έναντι του αδύναμου ζει κι αναπνέει σ' έναν «πολιτισμό» της βίας. Τι κι αν η εκεχειρία για την ανταλλαγή αιχμαλώτων, για ολίγες ημέρες σταμάτησε τον πόλεμο. Ανάλογες δολοφονίες έχει να επιδείξει αρκετές η σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία. Θυμηθείτε τον βομβαρδισμό της Δρέσδης (13 Φεβρουαρίου 1945) και την ολοσχερή καταστροφή της κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Για τον πόλεμο, στον περασμένο αιώνα, σπαρακτική είναι και η κραυγή του Ζαν Πωλ Σάρτρ. Από το ερημητήριό του, ο  φιλόσοφος του Παρισιού γράφει τα εξής αποκαλυπτικά: «Όχι, δεν είναι η Ειρήνη. Η Ειρήνη είναι απλώς μια αρχή. Ζούμε ένα άγχος. Πιστέψαμε για πολύ καιρό πως ο Πόλεμος κι η Ειρήνη ήταν δύο εντελώς ξεχωριστά είδη, όπως το Μαύρο και το Άσπρο, όπως το Κρύο και η Ζέστη. Αυτό, όμως, δεν ήταν αλήθεια και σήμερα το ξέρουμε. […] Πιστέψαμε χωρίς αποδείξεις πως η Ειρήνη ήταν η φυσική κατάσταση και η ουσία του Κόσμου, πως ο Πόλεμος δεν ήταν παρά μια πρόσκαιρη αναταραχή της επιφάνειας. Σήμερα, αναγνωρίζουμε το σφάλμα μας: το τέλος του Πολέμου είναι απλούστατα το τέλος αυτού του Πολέμου. Το μέλλον δεν δεσμεύεται από τίποτα: δεν πιστεύουμε πια στο τέλος των πολέμων· το χειρότερο: συνηθίσαμε πια στο θόρυβο των όπλων, ζαλιστήκαμε τόσο από τα τραύματά μας και από την πείνα μας, που δεν ευχόμαστε πια ολότελα το τέλος των πολέμων. Αν υποθέσουμε πως αύριο μας πληροφορούσαν πως ξέσπασε μια νέα σύρραξη, θα λέγαμε: “Αυτό είναι μέσα στη φυσική κατάσταση των πραγμάτων”, μ’ ένα σήκωμα των ώμων γεμάτο παραδοχή. Κι ανάμεσα στου “καλύτερους” ακόμη, ανακαλύπτω μια βουβή συγκατάβαση για τον Πόλεμο, που είναι σαν μια προσχώρηση στην τραγική ουσία της ανθρώπινης υπόστασης»· (Ζαν Πωλ Σάρτρ. (1980). «Το τέλος του πολέμου», στο: Καταστάσεις. Δοκίμια πολιτικού κι αισθητικού στοχασμού, μτφρ. Κώστας Σταματίου. Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Δ. Αρσενίδη, σσ. 22, 24).

Λέσχες Ανάγνωσης Νίκου Καζαντζάκη από τις Εκδόσεις Διόπτρα

 

ΚΑΛΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ

Η προειδοποίηση ενός Αμερικανοεβραίου

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

Ουδείς «πόλεμος θρησκειών» ήταν πόλεμος θρησκειών. Θα μπορούσαμε άραγε να περιγράψουμε την Επανάσταση του 1821 απλώς σαν πόλεμο χριστιανών και μουσουλμάνων; Ο Κολοκοτρώνης διαβεβαίωνε ότι ο Θεός υπέγραψε την ελευθερία της Ελλάδας ή ότι έβλεπε στο όνειρό του την Παναγία, «ντυμένη βλάχα», να τον ορμηνεύει. Έστελνε όμως τους ανθρώπους του να επιστρατεύσουν βιαίως όσους γυρνούσαν στο χωριό τους καταπτοημένοι από κάποια ήττα. Δεν περίμενε να δουν κι αυτοί την Παναγία, να τους προστάζει να ξαναπάρουν τα όπλα.

Οι άνθρωποι δεν προσδιορίζονται αποκλειστικά από το θρησκευτικό τους φρόνημα. Το μυαλό, η ψυχή, το σώμα τους, έχουν κι άλλες ανάγκες και επιθυμίες πλην όσων ορίζει η πίστη. Οι δε θεότητες, μόνο στους μύθους και στα έπη των λαών πολεμούν μεταξύ τους ή κατά ανθρώπων. Ιερή πόλη τριών θρησκειών η Ιερουσαλήμ, αλλά δεν πολεμούν εκεί οι δεσπότες των ουρανών. Άνθρωποι ματώνουν.

Η σύγκρουση Ισραηλινών και Παλαιστινίων περιγράφεται συχνά στη Δύση σαν πόλεμος θρησκειών ή πολιτισμών. Επί PLO και Αραφάτ, ουδείς κατέφευγε σε τέτοιες «ερμηνευτικές» αφέλειες. Το περί συγκρούσεως θρησκειών ή/και πολιτισμών σενάριο χρησιμοποιείται συστηματικά αφότου στους παλαιστινιακούς πληθυσμούς υποχώρησε η πολιτικού χαρακτήρα στράτευση και αυξήθηκε η ισχύς των φονταμενταλιστικών ισλαμιστικών οργανώσεων.

Δύο δόγματα

Το σενάριο αυτό, που παίχτηκε με την ίδια κυνική ελευθεριότητα και στο Ιράκ, θεμελιώνεται σε δύο δόγματα.

Δόγμα πρώτο: Ο χριστιανισμός και ο ιουδαϊσμός είναι ανώτερες θρησκείες από το Ισλάμ και λιγότερο βίαιες· το πιστοποιούν η αιματοβριθής Παλαιά Διαθήκη και η εκχριστιανιστική εξόντωση των όπου γης αυτοχθόνων. Δόγμα δεύτερο: Ο δυτικός πολιτισμός, που τον κυοφόρησαν Αθήνα, Ιερουσαλήμ και Ρώμη, είναι αυταπόδεικτα υψηλότερος κάθε άλλου, και πρωτίστως του αραβικού. Γέννημα όμως του δυτικού πολιτισμού είναι και το Ολοκαύτωμα. Και δεκάδες «προδρομικές» γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις.

Για τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, τα πράγματα είναι παιδαριωδώς απλά. «Έχουμε πόλεμο του πολιτισμού με τη βαρβαρότητα», διακηρύσσει συνεχώς. Ποιος ο πολιτισμένος και ποιος ο βάρβαρος δεν θέλει ρώτημα. Άλλωστε, για μία ακόμα φορά, όποιος τολμήσει να «επερωτήσει» τον ισραηλινό στρατό, καταγγέλλεται σαν αντισημίτης, αλλά και σαν υβριστής του Ολοκαυτώματος και σαν «αντικειμενικά» σύμμαχος της Χαμάς, του Ερντογάν και των Ιρανών αγιατολάδων. Σαν «αντικειμενικά» σύμμαχος του Σαντάμ δεν καταγγελλόταν και όποιος έλεγε ότι δεν δικαιούται να παριστάνει τον ηθικό ένας πόλεμος που «νομιμοποιήθηκε» με κατάφωρα ψεύδη;

Σάμπρα και Σατίλα

Την περασμένη Κυριακή, μιλούσα εδώ για τη μακρά διάρκεια του αντισημιτισμού και αναρωτιόμουν αν είναι αντισημιτική, όπως επιμένει η ακροδεξιά κουστωδία του Νετανιάχου, ακόμα και η ηπιότερη κριτική της πολεμικής δράσης του Ισραήλ. Ρητορικό το ερώτημα. Για να πάμε σαράντα χρόνια πίσω, «αντισημίτες» ήταν και όσοι το 1982 κατήγγελλαν τον ισραηλινό στρατό και τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Αριέλ Σαρόν ως συνυπεύθυνους για τη σφαγή 2.500-3.500 αμάχων Παλαιστινίων στη γειτονιά Σάμπρα της Βηρυτού και στον προσφυγικό καταυλισμό στη Σατίλα. «Εμείς; Ποτέ! Οι χριστιανοί Φαλαγγίτες τούς σκότωσαν. Και στο κάτω κάτω, ο καταυλισμός ήταν φωλιά τρομοκρατών». Όπως και τα νοσοκομεία της Γάζας, τα σχολεία, τα ιερά, οι φάλαγγες των εκτοπιζομένων…

Όντως. Ο Φαλαγγίτες είχαν διαπράξει τη θηριωδία. Όπως όμως έκρινε ειδική επιτροπή του ΟΗΕ, ο ισραηλινός στρατός, που πολιορκούσε τη Σατίλα, και γνώριζε και διευκόλυνε με κάθε τρόπο τη σφαγή. Ακόμα και νυχτερινό φωτισμό είχε προσφέρει στους μακελάρηδες. Ο Σαρόν είχε κριθεί ένοχος από άλλη επιτροπή, ισραηλινή. Παρότι εγκληματίας πολέμου όμως, κυβέρνησε το Ισραήλ μια πενταετία, 2001-2006. Όταν και έχτισε το τείχος στη Δυτική Οχθη, δίνοντας υλική μορφή στο απαρτχάιντ.

Οι Ισραηλινοί είχαν παραπλανήσει τους Αμερικανούς το 2002. Το απέδειξε, με πολύχρονη έρευνα, ο Αμερικανοεβραίος Σεθ Ανζίσκα στο βιβλίο του «Preventing Palestine: A Political History from Camp David to Oslo» (2018) και στα άρθρα του στoυς New York Times.

Στην ίδια εφημερίδα, στις 10.11, πάλι ένας Αμερικανοεβραίος, ο Ομέρ Μπάρτοφ, καθηγητής Σπουδών για το Ολοκαύτωμα και τη Γενοκτονία στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, επικρίνει το Ισραήλ όσο αυστηρά φοβόμαστε να το επικρίνουμε οι «ουδέτεροι». Παραθέτω από το άρθρο του, σε μετάφραση του ποιητή Χρήστου Τσιάμη, που ζει στις ΗΠΑ: «Ως ιστορικός της γενοκτονίας, πιστεύω ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι αυτή τη στιγμή συντελείται γενοκτονία στη Γάζα, αν και είναι πολύ πιθανό να γίνονται εγκλήματα πολέμου, ακόμα και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. […] Η μεγαλύτερη ανησυχία μου, παρακολουθώντας τον πόλεμο Ισραήλ – Γάζας, είναι ότι υπάρχει πρόθεση γενοκτονίας, που μπορεί εύκολα να γείρει προς γενοκτονική δράση. […] Στις 9.10, ο υπουργός Αμυνας του Ισραήλ είπε: “Πολεμάμε ανθρώπινα ζώα και ενεργούμε ανάλογα”, μια φράση που υποδηλώνει την απανθρωποποίηση, πράγμα που έχει γενοκτονική ηχώ. […] Λειτουργικά και ρητορικά, ίσως παρακολουθούμε μια επιχείρηση εθνοκάθαρσης που θα μπορούσε γρήγορα να εξελιχθεί σε γενοκτονία, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν περισσότερες από μία φορές».

Στη Δυτική Οχθη

Και συνεχίζει ο ειδικός της Σοά: «Είναι καιρός να μιλήσουμε ενάντια στην κλιμάκωση της βίας στη Δυτική Οχθη από τους Ισραηλινούς εποίκους και τα ισραηλινά στρατεύματα, που τώρα φαίνεται να ολισθαίνει επίσης προς την εθνοκάθαρση, υπό την κάλυψη του πολέμου στη Γάζα. Πολλά παλαιστινιακά χωριά, σύμφωνα με αναφορές, αυτοεκκενώθηκαν υπό τις απειλές των εποίκων. Προτρέπω τα αξιοσέβαστα ιδρύματα, όπως το Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ουάσιγκτον και το Yad Vashem στην Ιερουσαλήμ, να παρέμβουν τώρα και να σταθούν στην πρώτη γραμμή όσων προειδοποιούν για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εθνοκάθαρση και για το έγκλημα όλων των εγκλημάτων, τη γενοκτονία. Εάν όντως πιστεύουμε ότι το Ολοκαύτωμα μας δίδαξε ένα μάθημα για την ανάγκη –στην πραγματικότητα για το καθήκον– να διαφυλάσσουμε την ανθρωπιά και την αξιοπρέπειά μας προστατεύοντας την ανθρωπιά και την αξιοπρέπεια των άλλων, αυτή είναι η στιγμή να σηκωθούμε και να υψώσουμε τη φωνή μας, προτού η ηγεσία του Ισραήλ βυθίσει τη χώρα και τους γείτονές της στην άβυσσο. Υπάρχει ακόμη χρόνος για να σταματήσουμε το Ισραήλ από το να αφήσει τις ενέργειές του να μετατραπούν σε γενοκτονία. Δεν μπορούμε να περιμένουμε ούτε στιγμή παραπάνω».

Το ξαναλέω. Ένας Εβραίος τα λέει αυτά. Ένας ειδήμων της γενοκτονίας. Ένας «αντισημίτης»;

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

«Συναντήσεις και κείμενα του Καζαντζάκη για μη Έλληνες συγγραφείς και καλλιτέχνες»

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη και 35 χρόνων από την ίδρυσή της, η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (Δ.Ε.Φ.Ν.Κ.) και το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης σάς προσκαλούν στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Συναντήσεις και κείμενα του Καζαντζάκη για μη Έλληνες συγγραφείς και καλλιτέχνες» που θα διεξαχθεί το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023 στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης (Μέγαρο Μπίλλη, Πλατεία Ιπποδρομίου).

Στόχος του Συνεδρίου είναι να αναδειχθούν οι σχέσεις του Καζαντζάκη με ορισμένους από τους σπουδαιότερους μη Έλληνες διανοούμενους (συγγραφείς, καλλιτέχνες, μουσικούς, μεταφραστές, επιστήμονες), σύγχρονούς του αλλά και παλαιότερους, και να εξεταστούν οι δεσμοί του και οι συνάφειες με αυτούς. Παρουσιάζονται οι πνευματικές συγγένειες του Καζαντζάκη με τους: Henri Bergson, Albert Schweitzer, Baruch Spinoza, Friedrich Nietzsche, Dante Alighieri, Niccolò Machiavelli, William Shakespeare, Albert Camus, Juan Ramon Jimenez, Miguel de Unamuno, Jacinto Benavente, Federico García Lorca, Jean Herbert, Panaït Istrati, Nikolai Klyuev, Marie Bonaparte, Lu Xun, Akita Ujuka, Abbé Mugnier, Banine, Bohuslav Martinu, Jorge Zalamea, Kimon Friar, Luigi Pirandello, William Yeats, Langston Hughes, Charles Darwin, Sigmund Freud, Wilhelm Stekel, Rosa Chacel, Máximo José Kahn και Isaac Saporta.

Η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (Δ.Ε.Φ.Ν.Κ.) είναι ένα ανεξάρτητο διεθνές πολιτιστικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Ιδρύθηκε το 1988 στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, παρουσία της Ελένης Καζαντζάκη, του Γιώργου Ανεμογιάννη, ιδρυτή του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, και του Προέδρου της και Πρεσβευτή Ελληνισμού Γιώργου Στασινάκη. Κύριος σκοπός της είναι η προώθηση –με διάφορους τρόπους και ιδιαίτερα με μελέτες– του έργου και της σκέψης του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957). Η Δ.Ε.Φ.Ν.Κ., εκδίδει την ετήσια επιθεώρηση Le Regard crétois / Η Κρητική Ματιά, η οποία περιέχει άρθρα και μελετήματα, ανέκδοτα κείμενα του συγγραφέα σε τέσσερις γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, αγγλικά, ισπανικά), βιβλιοπαρουσιάσεις και κριτικές. Εκδίδει, επίσης, το τετραμηνιαίο ενημερωτικό δελτίο Synthesis σε οκτώ γλώσσες. Σήμερα, 35 χρόνια μετά, δραστηριοποιείται σε 131 χώρες και στις πέντε ηπείρους και έχει πάνω από 9.000 μέλη που αγαπούν τον Κρητικό συγγραφέα και διαβάζουν το έργο του.

Το Συνέδριο πραγματοποιείται: Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, της Έδρας UNESCO στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, του Τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής του ΑΠΘ και του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης. Με την υποστήριξη της Νίκης Σταύρου, πνευματικής δικαιούχου του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, των Εκδόσεων Διόπτρα και του Περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ. Και με χορηγούς επικοινωνίας την ΕΡΤ - Η Φωνή της Ελλάδας ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ, την EΡT3 95.8 FM, την ΕΡΤ3 102 FM και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Το Συνέδριο θα διεξαχθεί υβριδικά. Η συμμετοχή είναι δωρεάν.

Δυνατότητα παρακολούθησης και μέσω Youtube στο κανάλι Δ.Ε.Φ.Ν.Κ. ΕΛΛΑΔΑ. Website: http://amis-kazantzaki.gr/      Fb: http://www.facebook.com/amis.kazantzaki.gr

Τα links για τα live streams στο Youtube:

Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2023, ΠΡΩΙΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ:

https://youtube.com/live/U3wvZPVrRbE

Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2023, ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ:

https://youtube.com/live/Y-87KVz8OAU

Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023, ΠΡΩΙΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ:

https://youtube.com/live/Yuebz2i4NgI

Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023, ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ:

https://youtube.com/live/bysE10QEpbI

Θα χορηγηθούν πιστοποιητικά συμμετοχής σε όσους παρακολουθήσουν το συνέδριο με φυσική παρουσία.

Δείτε το Πρόγραμμα του Διεθνούς Συνεδρίου: ΕΔΩ

Στις 24 Νοεμβρίου 2023, η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη σε συνεργασία με την Ελληνική Πρεσβεία στα Σκόπια θα πραγματοποιήσει επίσκεψη στον τάφο του Γιώργη Ζορμπά. Παράλληλα θα γίνει εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου με θέμα τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη με το εξής πρόγραμμα: 24 Νοεμβρίου 2023, ώρα 12.30 - 13.45 Χαιρετισμοί. Προβολή ντοκιμαντέρ του Μουσείου Ν. Καζαντζάκη (στα αγγλικά) Ομιλίες: Έλενα Αβραμίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια σε WAI-SISU και Έδρα UNESCO - Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Δ.Ε.Φ.Ν.Κ. – Πρόεδρος του Παραρτήματος Κίνας. Θέμα: «Το συγγραφικό και ποιητικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη» & Κατερίνα Ζωγραφιστού, Δρ Πανεπιστημίου Paul Valéry – Montpellier 3, Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Δ.Ε.Φ.Ν.Κ., Πρόεδρος του Παραρτήματος Ελλάδας. Θέμα: «Η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη και η συμβολή της στην παγκόσμια απήχηση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη». Συζήτηση 13.45 - 14.45. Επίσκεψη στον τάφο του Ζορμπά.

ΠΗΓΗ: Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη

Johnny Marr

Εκπαίδευση: 5η αλήθεια

Για την πειθαρχία στις σχολικές τάξεις δημοσιεύω ένα απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του αείμνηστου πανεπιστημιακού δασκάλου-μου Νίκου Ματσούκα, με τίτλο: Γλυκόπικρες ρίζες. Τα ολίγα εισαγωγικά που συνοδεύουν τα γραφόμενα του δασκάλου-μου είναι προσωπικές-μου θέσεις. Και για αποφύγω πιθανές παρεξηγήσεις, λέω κι ετούτο: σέβομαι απόλυτα τους κανόνες και τους κανονισμούς των σχολείων όταν, βέβαια, λαμβάνουν υπ’ όψιν-τους όσα αποφασίζονται από τα συλλογικά όργανα των συναδέλφων εκπαιδευτικών. Ωστόσο, επειδή πιστεύω ακράδαντα αυτό που έλεγε πριν ένα σχεδόν αιώνα ο βαθυστόχαστος Γερμανός φιλόσοφος και παιδαγωγός Eduard Spranger (Έντουαρντ Σπράνγκερ), ότι «κάθε παιδευτική ενέργεια σχεδόν αρχίζει με το χτίσιμο ενός εσωτερικού κόσμου μέσα στα δικά-μας στήθη», δεν μπορώ να αφήσω ασχολίαστες νοοτροπίες που βλέπουν την πειθαρχία των μαθητών στις σχολικές τάξεις μόνο με τον φόβο της τιμωρίας. Σε παλαιότερες εποχές, οι γνωστές αποβολές μαθητών και μαθητριών ήταν συχνό φαινόμενο στα σχολεία-μας. Σήμερα, είναι γεγονός, τις έχουμε ξεχάσει ή, στην καλύτερη περίπτωση, λόγω των αρνητικών παρεμβάσεων γονέων και κηδεμόνων στο εκπαιδευτικό έργο-μας, αρνούμαστε και φοβόμαστε να τις εφαρμόσουμε. Παρά ταύτα, δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που θεωρούν τις αποβολές και τις ποινές ως ένα καλό παιδαγωγικό μέτρο, το οποίο συμμορφώνει τους άτακτους, τους απείθαρχους, τους ταραξίες, τους δυσάγωγους μαθητές. Έχω την ταπεινή γνώμη ότι κάνουν λάθος. Α.Ι.Κ.

 

«Συμφωνούσα με τους δασκάλους ότι είναι αδύνατη η σχολική πειθαρχία χωρίς τιμωρίες και αυστηρότητα. Αλλά ποτέ δεν είδα συμμαθητές-μου, που είχαν τιμωρηθεί, να ωφελούνται, να μαθαίνουν τα πρεπούμενα και να βελτιώνονται στη λεγόμενη ηθική συμπεριφορά. Δεν θυμάμαι μήτε μια περίπτωση, που να βελτιώθηκε τιμωρημένος συμμαθητής-μου. Απεναντίας θυμάμαι πολλούς, που τιμωρήθηκαν με πολυήμερες αποβολές και άλλες κυρώσεις, όπως έλεγαν, και επαναστάτησαν, πήγαν πίσω στα μαθήματα, έγιναν αντικοινωνικοί, κι άλλοι έπαθαν βαριές ζημιές. Τι να την κάνουμε λοιπόν, έλεγα, την πειθαρχία, αν δεν έχουμε αποτελέσματα στη συμπεριφορά και στη μάθηση; (Πολύ αργότερα διαβάζοντας τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου, εντυπωσιάστηκα απ’ τον καημό-του, που μας λέει πως δεν έμαθε Ελληνικά, γιατί είχε αυστηρούς δασκάλους, ενώ τα Λατινικά τα έμαθε στην τρυφερή αγκαλιά της μάνας-του. Κι αν ένας Αυγουστίνος ήξερε Ελληνικά, ίσως τούτο μετρούσε περισσότερο από τη μεγάλη μύτη της Κλεοπάτρας). Πάντοτε είχα μια απορία· τι θέλει το σχολείο, πειθαρχία ή καλλιέργεια γνώσεων και χαρακτήρων; Βέβαια “δυσάγωγον ζώον” ο άνθρωπος, καταπώς άκουγα τους παιδαγωγούς-μου να λένε (αργότερα διάβαζα συγγράμματα των σοφών πως ο άνθρωπος είναι και ζώον πολιτικόν, κοινωνικόν, λογικόν, τρεπτόν, θεούμενον, και σίγουρα άκρως εγωκεντρικόν και εξουσιαστικόν –το τελευταίο χαρακτηρίζει περισσότερο τους λεγόμενους αντιεξουσιαστικούς), και επομένως ίσως να του χρειάζεται κάποτε κάποτε και η βίτσα- αλλά το ερώτημα μένει, ποιος αναμάρτητος θα κρατάει τούτη τη βίτσα; Πάντως σ’ αυτό το πρόβλημα μήτε τότε κατάφερα μήτε τώρα μπορώ να δώσω ικανοποιητική απάντηση».

ΝΙΚΟΣ Α. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ. (1991). Γλυκόπικρες ρίζες. Μυθιστορηματική αυτοβιογραφία. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σσ. 174-175.

Στον Έρωτα

Της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΑΝΤΩΝΑΚΕΛΛΗ[*]

Μια μέρα αντάμωσε η όψις του χεριού μου

το δικό σου.

Κ’ έτσι γεννήθηκε η αίσθησις απ’ την ψυχή μου.

Σαν να ’ταν η Αθηνά, ξεπροβαλλομένη

από την κεφαλήν του Διός.

Κ’ έτσι απεκδύθηκε ο έρως φοβούμενος, περπατώντας ξυπόλητος,

τυφλός.

Και τότε εκεί εθεάθη η αίγλη του, που τσάκιζε τα σίδερα της δυσπιστίας

και της μανίας.

Και από εκεί χάνομαι.

Χάνομαι κ’ ασθμαίνω, πασκίζοντας να καταλάβω τον θεό.

Θεός ἔρως.

Αγκομαχώ να καταπατήσω τις περιττές και τελειωμένες σκέψεις μου.

Ανοίγω τα μάτια μου κ’ αντικρίζω τον σωτήρα της ψυχής μου.

Εσέ, που σ’ αγάπησα και σε μίσησα, όμως και πάλι σε μένα παρέμεινες.

Σ’ αγάπησα και σ’ είχα στην ψυχή μου.

Σε μίσησα και δεν άφησες το μυαλό μου.

Σ’ ερωτεύτηκα. Και τώρα χάνομαι αιώνια, και σε λατρεύω.

Εσύ, ένας θεός, που η λατρεία μου για εκείνον θα πεθάνει τελευταία.

[*] Η Χριστίνα Αντωνακέλλη είναι μαθήτρια στην Α΄ Λυκείου, στο Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Το ποίημα κοσμείται με τον ζωγραφικό πίνακα του Γιώργου Σταθόπουλου, Λύρα. ΠΗΓΗ: Θρησκευτικά. Θρησκεία και Κοινωνία. Β΄ Λυκείου. Ι.Τ.Υ.Ε. ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ. 2016, σ. 167.

Μια ξεχωριστή γιορτή - μνήμη για το Πολυτεχνείο

Στην Αίθουσα Τελετών του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης, η σημερινή γιορτή - μνήμη του Πολυτεχνείου ήταν εξαιρετική!!! Αξίζουν συγχαρητήρια τόσο στους συναδέλφους Γιώργο Τριχόπουλο (ΠΕ86 Πληροφορικής) και Μιχάλη Σκορδά (ΠΕ02 Φιλόλογο) όσο και στους μαθητές και τις μαθήτριές μας, που παρουσίασαν εικόνες και γεγονότα εκείνης της περιόδου μέσα από το κάλλος της ποίησης και της μουσικής. Οι αφηγήσεις ξανάφεραν στο προσκήνιο την ηρωική εξέγερση του Πολυτεχνείου, η οποία υπήρξε η κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα κυρίως, μέσω του φοιτητικού κινήματος. Το Πολυτεχνείο ήταν και θα είναι πάντα ένα ζωντανό κάλεσμα για τη δημοκρατία, την ανθρωπιά και την ελευθερία. Το σχολείο μας, σήμερα απέδειξε πως, συλλογικά εκπαιδευτικοί και μαθητές/τριες, διατηρούμε ζωντανή την ιστορική μνήμη. Ας μην ξεχνάμε ότι 50 χρόνια μετρούν για τον τόπο μας τούτες οι μνήμες. Μπράβο στους συναδέλφους και στα παιδιά μας!!! Α.Ι.Κ.

Πολυτεχνείο: 50 χρόνια μετά

Του ΞΑΝΘΟΥ ΜΑΪΝΤΑ

Όταν τις πρώτες ημέρες της μεταπολίτευσης άκουσα τους συμπολίτες μας να μιλάνε, με πολύ τρυφερότητα και στοργή για «τα παιδιά του Πολυτεχνείου», κάτι αντέδρασε με σφοδρότητα μέσα μου. Αργότερα κατάλαβα πως μ’ αυτή την φράση είχε αρχίσει η αποδόμηση της εξέγερσης της 17ης Νοεμβρίου του 1973. Οι άνθρωποι που συμμετείχαν στην αντιδικτατορική πάλη από το 1972 μέχρι το 1974, φοιτητές των πανεπιστημίων της χώρας, δεν ήταν παιδιά. Είχαν ωριμάσει και μάλιστα απότομα αντιμετωπίζοντας την χούντα των συνταγματαρχών, τις σκληρές διώξεις, τους φόβους αλλά και έχοντας αποκτήσει μια πολύτιμη αίσθηση τιμής για το βάρος που είχαν σηκώσει. Αίσθηση που θα διαπερνούσε το υπόλοιπο της ζωής τους.

Το Πολυτεχνείο αποτελεί σταθμό στην μεταπολεμική μας πολιτική ιστορία. Ήδη η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο προετοιμαζόταν, έλειπε η αφορμή και η χούντα έδινε εγγυήσεις υποχωρήσεων. Τέλη του 1967 ο Παπαδόπουλος απέσυρε την Μεραρχία του Ελληνικού στρατού από την μεγαλόνησο που είχε στείλει ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1964. Υπήρξαν απλοί άνθρωποι που είχαν καταλάβει και προβλέψει τις θλιβερές εξελίξεις, και που δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν με το πραξικόπημα των χουντικών στην Κύπρο τον Ιούλιο του ’74, την εισβολή των Τούρκων και την κατοχή μέρους του νησιού. Ακόμη συλλογίζομαι γείτονά μου κάποιας ηλικίας, που πολύ νωρίς μου είχε πει: Αυτοί παιδί μου (οι χουντικοί) δεν θα τσακιστούν να φύγουν παρά μόνο αφού ξεπουλήσουν την Κύπρο. Η χούντα των συνταγματαρχών παρέπαιε, η προδοσία καιροφυλακτούσε. Έμενε το τελευταίο κακό· το ξεπούλημα. Κι από κοντά η συντήρηση του εμφυλιοπολεμικού κλίματος που αποτελούσε γνώμονα και καθοδηγητικό πνεύμα των επίορκων τεράτων της 21ης Απριλίου.

Μέσα σε τέτοιες συνθήκες έγινε η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Δυναμική και αποφασιστική, που έθετε καθαρό στόχο την πτώση της χούντας και την επαναφορά της Δημοκρατίας, χωρίς βέβαια τις ατασθαλίες που έδιναν κι έπαιρναν προδικτατορικά (εμφυλιοπολεμικό κλίμα, διώξεις αριστερών, βασιλικές παρεμβάσεις, παραβιάσεις του συντάγματος, κ.λπ). Και η απόφαση για το συγκεκριμένο πρόταγμα ήταν αποτέλεσμα πολιτικής σωφροσύνης και μέτρου. Αίσθηση μέτρου πολύ σπάνιου στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα. Ήταν απόφαση που υπερίσχυσε άλλων ακραίων προτάσεων. Είχε πέσει ακόμα και το σύνθημα για «Λαοκρατία» που αν μη τι άλλο θα απογύμνωνε την κατάληψη, ενώ κατά την διάρκειά της έπρεπε να αντιμετωπιστεί η πρόταση της ΚΝΕ και του Ρήγα για εγκατάλειψη του χώρου, διασκορπισμό των φοιτητών στους γύρω δρόμους και μικρές διαδηλώσεις στις Αθηναϊκές γειτονιές. Ευτυχώς η πολιτική απόφαση, όπως αυτή ξεπήδησε από τις συνελεύσεις των σχολών και επιβεβαιώθηκε από τον ραδιοσταθμό και την συντονιστική επιτροπή του Πολυτεχνείου, με την ορθότητά της –πτώση της χούντας και δημοκρατικές εκλογές– έδωσε διάρκεια στην κατάληψη και έφερε την συμπαράσταση χιλιάδων πολιτών που ήδη το απόγευμα της 16ης είχαν συγκεντρωθεί κατά χιλιάδες στους γύρω δρόμους.

Μέχρι σήμερα, εδώ και πενήντα χρόνια το Πολυτεχνείο έχει διαβληθεί, συκοφαντηθεί και υπονομευθεί με πολλούς τρόπους. Οι περισσότεροι εξ αυτών προέρχονται από πολιτικά κέντρα που δεν αντέχουν το βασικό γνώρισμα της εξέγερσης. Η εξέγερση ήταν αυτόνομη και ακαθοδήγητη. Κανένα κόμμα ή πολιτικός οργανισμός δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι οργάνωσε, σχεδίασε και καθοδήγησε την εξέγερση. Ή έστω κάτι από αυτά. Σίγουρα υπήρξαν μικρές ομάδες που έπαιξαν θετικό ρόλο. Μα ακόμη και χωρίς αυτές τα πράγματα θα είχαν την ίδια εξέλιξη. Έτσι κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της εξέγερσης του Νοέμβρη του ’73 αποτελεί η απουσία καθοδηγητικού κέντρου, ενώ γίνεται σαφές πως η δύναμη και η αποφασιστικότητα ξεπετάγονταν από τους φοιτητές και τις συνελεύσεις των φοιτητών, οι οποίοι στον ένα χρόνο του αντιδικτατορικού αγώνα είχαν ενσωματώσει σημαντική πολιτική εμπειρία. Ένας τόσο καθαρός αγώνας δεν μπορούσε να γίνει ανεκτός από όλους εκείνους που είχαν σταθερή πολιτική πρόθεση να ελέγχουν τα πράγματα. Κόμματα και οργανώσεις, που μόλις είχαν προσπαθήσει, έστω κάτω από τις συνθήκες της χουντικής βίας και εν μέσω παρανομίας, να προβάλουν πρόσωπο, είχαν μείνει πολύ πίσω.

Η πρώτη αναταραχή, καλύτερα η πρώτη αθλιότητα, ήρθε όταν στην Πανσπουδαστική, Νο 8, που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο του 1974, αντιστασιακό έντυπο της Αντι-ΕΦΕΕ, που ήταν μετωπική οργάνωση της ΚΝΕ, γράφτηκε ότι έγινε «Προσχεδιασμένη εισβολή στον χώρο του Πολυτεχνείου την Τετάρτη 14 του Νοέμβρη 350 περίπου πρακτόρων της ΚΥΠ, σύμφωνα με προβοκατόρικο σχέδιο»… Ήταν κι αυτός ένας τρόπος υπονόμευσης της εξέγερσης. Θυμάμαι και σκέφτομαι όλα αυτά όταν αργότερα κατά την διάρκεια της μεταπολίτευσης και επί σειρά ετών σε κάθε επέτειο οι δρόμοι περί το Πολυτεχνείο γέμιζαν σημαίες της συγκεκριμένης οργάνωσης, σημάδι πως και η εξέγερση ήταν εντελώς δική της. Έτσι το είχαν προβάλλει αυτοδιαφημιζόμενοι. Σκέφτομαι ακόμα τις επετειακές εκδηλώσεις που με τον καθιερωμένο και πανηγυρικό τους τρόπο αποτελούσαν προσβολή στην ανιδιοτελή αγωνιστικότητα νέων ανθρώπων εκείνης της περιόδου, οι οποίοι όλο και περισσότερο απουσίαζαν πλέον από την καθοδηγούμενη εορταστική παλαβομάρα. Σκέφτομαι την φράση που με είχε ενοχλήσει τις πρώτες ημέρες της μεταπολίτευσης: «τα παιδιά του Πολυτεχνείου» που μπορεί και να σήμαινε κάτι σαν: «καλά παίξατε τώρα θα αναλάβουμε τον σοβαρό αγώνα εμείς οι έμπειροι κομματικοί και κομματάρχες».

Και οδηγηθήκαμε στην θλίψη της μεταπολίτευσης, της χρεοκοπίας και των μνημονίων. Με την αριστερά, ξύλινη –τι ξύλινη; κούτσουρο!– ή της πλάκας (γράφω ενώ μαίνεται η Kεντρική Επιτροπή Κασσελάκη). Στέκομαι ακόμη πιο πολύ σε κάποιες σκόρπιες μα τελικά πολύ συγκροτημένες κουβέντες των τελευταίων χρόνων. Επί μνημονίων έπαιρναν και έδιναν. «Η Γενιά του Πολυτεχνείου έφαγε, ρήμαξε, για αυτό και εμείς οι νεότεροι δεν βρίσκουμε τίποτα, ούτε δουλειά, ούτε θέσεις. Τίποτα». Για ποια γενιά μιλάνε. Δεν υπήρξε γενιά Πολυτεχνείου. Κάθε αγώνας μόνον Αρετή και Τόλμη θέλει. Και αυτό μόνο είχαν οι νέοι και οι νέες του ’73. Δεν υπήρξε γενιά παρά πρόσωπα αδερφών και όλοι που είχαν γίνει ένας. Και αγώνας και τρόμος και κίνδυνοι μεγάλοι. Κι ο Τάδε που τον πέταξαν στην απομόνωση με ένα στρώμα που είχε παλιά ξεραμένα αίματα επάνω του. Κι ο φίλος μας ο Βασίλης κι αυτός στην απομόνωση μ’ ένα δάχτυλο νερό στο πάτωμα. Κι άλλοι πολλοί, χειρότερα, πολύ χειρότερα. Τέρμα, δεν ήταν γενιά και δεν είναι εύκολη η κατηγοριοποίηση αυτών των ανθρώπων. Γιατί οι στιγμές που έζησαν ήταν μοναδικές· κι αυτούς όλους φτάνει που τους ξέρει η ιστορία, που οι ίδιοι της έστρωσαν τον δρόμο.

«Η γενιά του Πολυτεχνείου, λοιπόν έφαγε και ρήμαξε και δεν μας άφησε τίποτα»… Θα ήθελα να καταλάβω καλύτερα την φράση τους. Την άκουσα από πολύ νεότερούς μου και με ξένισε. Ναι, ζούμε πια σε μια Ελλάδα που δεν αντέχει τον αγώνα, κουράστηκε να αγωνίζεται, σιχάθηκε τον αγώνα. Άφησε την μισή Κύπρο σε κατοχή και βολεύτηκε στην ευμάρεια. Ποια ευμάρεια τέλος πάντων; Κι οι νέοι και οι νέες εκείνης της εποχής που έβαλαν στη νιότη τους την απόφαση της εξέγερσης στέκονται σήμερα απέναντι. Αφού κατάλαβαν το φιάσκο της μεταπολίτευσης από τις πρώτες του στιγμές, αυτοεξορίστηκαν στον ίδιο τους τον τόπο. Ενώ η σημερινή Ελλάδα δεν θέλει ούτε να τους ξέρει, ούτε να θυμάται τις καλές της στιγμές. Φτωχή μου και δύσμοιρη πατρίδα.

ΠΗΓΗ:ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ

Εκπαίδευση: 4η αλήθεια

Η σχολική τάξη είναι κινούμενη άμμος. Και η πραγματικότητα πολλές φορές είναι οδυνηρή: όταν την παρασύρει το κύμα της θάλασσας, φέρνει μαθητές και δάσκαλους σε αμηχανία, αταξία κυριαρχεί στην τάξη. Δεν χωρά αμφιβολία ότι σήμερα, εμείς οι δάσκαλοι, όσες φορές κι αν έχουμε κάνει το τολμηρό βήμα, εντός της σχολικής τάξης, να συζητούμε με τους μαθητές μας, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο βασικές επιλογές: ή θα μιλάμε γι’ αυτούς κάνοντας το γνωστό κήρυγμα ή, θα συζητάμε μαζί τους ανοίγοντας διάπλατα την παιδαγωγική αγάπη μας, ακούγοντας τι μας λένε αλλά και τι θέλουν να μας πουν, πως σκέφτονται, πως αναζητούν, πως διεκδικούν, πως απαιτούν, πως κατηγορούν, πως ζουν, πως διασκεδάζουν, πως, εν τέλει, είναι;

Παρακάτω αναδημοσιεύω τη φωνή μιας νέας, και λέω φωνή γιατί ως νέα 18 ετών φωνάζει αλλά εμείς οι γονείς, οι δάσκαλοι, δεν την ακούμε. Είναι μια από τις πολλές φωνές που δημοσιεύονται σ’ ένα εξαιρετικό βιβλίο, το οποίο προέκυψε ύστερα από έρευνα που διήρκησε από τον Νοέμβριο του 2006 έως το Μάρτιο του 2010, με συμμετοχή 356 νέων. Στο βιβλίο, με έναν ιδιαίτερα πρωτότυπο τίτλο: Τάξη + Αταξία: Οι νέοι φωνάζουν, γράφουν είκοσι συγγραφείς, εκπαιδευτικοί, δημοσιογράφοι, ιερείς, μουσικοί, σκηνοθέτες. Α.Ι.Κ.

«Μας κατηγορούν ότι είμαστε αδιάφοροι, ότι δε μιλάμε, ότι δεν ξέρουμε, γι’ αυτό και δεν έχουμε να πούμε τίποτα. Και μας κουνάνε το δάχτυλο, καθηγητές και γονείς… Όταν μιλάμε, όμως, μας ακούνε; Ή κλείνουν τα αυτιά και χαμογελούν πάλι, με τη σιγουριά ότι αυτοί πάλι τα ξέρουν καλύτερα; Του είπε κανείς ότι ακούμε και αυτόν που διαφωνεί;» Λήδα από την Αττική, 18 χρονών.

ΜΑΡΙΟΣ ΚΟΥΚΟΥΝΑΡΑΣ – ΛΙΑΓΚΗΣ. (Επιμέλεια). (2011). Τάξη + Αταξία. Οι νέοι φωνάζουν. Αθήνα: Ακρίτας, σ. 298.

Θεολογία και Νεωτερικότητα

ΠΗΓΗ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ 

Μόνο βινύλιο!!!

Για τον πόλεμο στη Γάζα... ΟΛΜΕ και ΥΠΑΙΘΑ... δύο «άσπονδοι φίλοι»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Για τον άδικο πέρα για πέρα πόλεμο στη Γάζα, οι ανακοινώσεις της ΟΛΜΕ και του ΥΠΑΙΘΑ, δείχνουν αυτό που δεκαετίες γίνεται ανάμεσα στο συνδικαλιστικό όργανο των εκπαιδευτικών και τους εκάστοτε Υπουργούς Παιδείας: ένας άνευ ουσίας «διάλογος» ή, στη χειρότερη περίπτωση, παράλληλοι μονόλογοι. Για αντίστοιχα ζητήματα, τόσο σημαντικά όπως είναι ο πόλεμος στη Γάζα, και οι δύο πλευρές, ετούτη τη στιγμή της σφαγής ανθρώπων, ένθεν κακείθεν, είναι σφιγμένες μέσα σε δύο στενούς κορσέδες και δεν μπορούν να δουν ξεκάθαρα το κακό που γεννά ο πόλεμος. Και οι δύο τους θάβουν την ελπίδα να λάβει τέλος το «μίσος που γεννάει η αδικία». Έχω τη γνώμη ότι και οι δύο θεσμικοί φορείς της παιδείας οφείλουν να αποϊδελογικοποιήσουν τις θέσεις τους και να δουν το εν λόγω ζήτημα ξεκάθαρα. Τι γνωρίζουμε γι’ αυτό; Νομίζω ότι απάντηση δίνει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης στο παρακάτω απόσπασμα, αντλημένο από τον πρόλογο που ο ίδιος έγραψε στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του Ρεζίς Ντεμπρέ, Οδοιπορικό στις χώρες της Βίβλου, μτφρ. Άννα Καρακατσούλη, Πόλις, Αθήνα 2010.

«Το παλαιστινιακό ζήτημα βεβαίως δεν είναι σήμερα και δεν ήταν ποτέ ένα αυτόνομο ζήτημα, μια αυτονομημένη εθνική διεκδίκηση. Συνδέθηκε πάντα με τη συνολική πορεία του αραβικού ζητήματος και άλλα επιμέρους ενδοαραβικά ή ενδοϊσλαμικά επίδικα, πολύ συχνά μάλιστα χρησιμοποιήθηκε από τις αραβικές χώρες για δικές τους επιδιώξεις ή, όπως λέγεται σήμερα, εργαλειοποιήθηκε. Αν το εθνικό παλαιστινιακό κίνημα δεν μπορεί να αυτονομηθεί, αυτό διόλου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μια διακριτή εθνική παλαιστινιακή ταυτότητα, προϊόν αυτού ακριβώς του κινήματος. Η παλαιστινιακή ταυτότητα μάλιστα είναι σήμερα πολύ πιο ισχυρή από τον δεσμό που ενώνει μεταξύ τους Άραβες των γειτονικών χωρών, Ιορδανούς, Σύρους, Αιγύπτιους, Ιρακινούς, οι οποίοι μετά την αποτυχία του αραβισμού –η ήττα του 1967 θέτει ουσιαστικά τέρμα στο νασερικό όραμα της παναραβικής ενότητα- υπάρχουν, παρά την κοινή γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμό, ως χωριστές εθνικές οντότητες. Χωριστό έθνος αποτελούν και οι Παλαιστίνιοι, ένα έθνος διασκορπισμένο, κυνηγημένο, ένα έθνος, στο μεγαλύτερο μέρος του, προσφύγων, που διεκδικεί και δικαιούται ένα κράτος. Όπως ήταν και οι Εβραίοι όλων των αναλογιών τηρουμένων.

»Το εθνικό παλαιστινιακό κίνημα –ορισμένες θαμπές απαρχές του πρέπει να αναζητηθούν στα τέλη του 19ου αιώνα- αναγνωρίζει σήμερα στο πρόσωπο του Ιτσιντίν αλ Κασάμ (1880-1935) μια από τις ιδρυτικές μορφές του, όσοι πιστεύουν ότι η σύνδεση θρησκείας και πολιτικής στο παλαιστινιακό κίνημα έγινε πρώτη φορά από τη Χαμάς θα διαπιστώσουν, μελετώντας την περίπτωσή του, ότι αυτός ο σούφι σεΐχης δεν ξεχώρισε ποτέ στα φλογερά κηρύγματά του τη θρησκευτική πίστη από την πολιτική δράση, και δη την ένοπλη, στην οποία έβλεπε τη μόνη λύση του παλαιστινιακού εθνικού ζητήματος. Οι ένοπλες ομάδες του, τις οποίες είχε αρχίσει να συγκροτεί από το 1925, θα ξεκινήσουν τη δράση τους το 1932, τρία χρόνια δηλαδή μετά την πολύνεκρη εκατέρωθεν σύγκρουση Αράβων και Εβραίων, τον Αύγουστο του 1929, για τον έλεγχο του Δυτικού Τείχους (ή Τείχους των Δακρύων). Σκοτώνεται ηρωικά (ή μαρτυρικά, αφού αποφάσισε την τελευταία μάχη χωρίς καμία ελπίδα), τον Νοέμβριο του 1935 στην Τζενίν, από τον βρετανικό στρατό. Τον θάνατό του θα ακολουθήσει, το 1936-1039, η παλαιστινιακή εξέγερση, κατά των Βρετανών και των Εβραίων ταυτόχρονα, που θα πνιγεί τελικά στο αίμα. Τούτη η σύντομη μνεία στον αλ-Κασάμ, τον οποίο έχει καταστήσει σήμερα παγκοσμίας γνωστό η Χαμάς –το όνομά του φέρει το στρατιωτικό τμήμα της και οι ρουκέτες της- γίνεται απλώς για να δείξουμε ότι η σύνδεση πολιτικής και θρησκείας στους Παλαιστίνους δεν είναι αποκλειστικά σημερινή και η Χαμάς δεν έπεσε ουρανοκατέβατη τον Δεκέμβριος του 1987, αλλά έχει ρίζες στην παλαιστινιακή ιστορία.

»Το παλαιστινιακό αίμα έχει τρέξει ποτάμι, με αυτουργούς τούτης της αιματοχυσίας όχι μόνο τους Βρετανούς ή τους Εβραίους αλλά και τους ομόθρησκους Άραβες (η σφαγή χιλιάδων Παλαιστινίων φενταγίν τον Σεπτέμβριος του 1970 και τον Ιούλιο του 1971 από τον ιορδανικό στρατό δεν συγκρίνεται, σε αριθμό και αγριότητα, με εκείνες που διέπραξαν οι Βρετανοί ή οι Εβραίοι) και βεβαίως τους ίδιους τους Παλαιστίνιους στις ατέρμονες εμφύλιες συγκρούσεις τους. Η Χαμάς, φονταμενταλιστική, τρομοκρατική, ανελεύθερη, δυναστευτική, δεν είναι ασφαλώς μια οργάνωση στην οποία μπορεί να τρέφει συμπάθεια ένας δημοκρατικός άνθρωπος. Ό,τι πάντως και αν είναι η Χαμάς, όσο και αν διαφωνείς με την πολιτική της, όσο απεχθή και αν βρίσκεις την ιδεολογία και την πρακτική της, όταν έχεις, όπως ο Ντεμπρέ, το θλιβερό προνόμιο να επισκεφτείς τη Γάζα, τούτη τη μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου, με ενάμισι εκατομμύριο φυλακισμένους (70.000 ήταν οι κάτοικοί της το 1948), που στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλο χωρίς νερό, χωρίς αέρα, χωρίς στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής, χωρίς δουλειά, τότε δεν μπορείς, ενώπιον αυτής της πελώριας αδικίας, παρά να σταθείς στο πλευρό των κατοίκων της, είτε είναι μέλη, φίλοι, οπαδοί της Χαμάς είτε όχι, να αγανακτήσεις με την άδικη και ανήθικη πολιτική του Ισραήλ, και να κάνεις ό,τι περνάει από το χέρι σου για να λάβει τέλος αυτή η αδικία».

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2019). «Ιερή γη και ιερή βία», στο: Άσπονδοι Φίλοι: Εβραίοι, Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι. Αθήνα: Πατάκη, σσ. 32-35.

Άγγελοι, Αρχάγγελοι και Απελευθέρωση της Λέσβου το 1912

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Εδώ και 111 χρόνια, η 8η Νοεμβρίου, στο βίο των κατοίκων της Λέσβου δύο γεγονότα δίνουν νόημα. Το πρώτο έχει σχέση με τον εθνικό, το δεύτερο με τo θρησκευτικό βίο τους. Γνωστό είναι ότι στις 8 Νοεμβρίου οι Λέσβιοι, μετά από 452 χρόνια, απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό. Αυτό το ιστορικό γεγονός συνδέεται άμεσα και με τον θρησκευτικό βίο-τους. Η λατρεία και η βαθιά πίστη στον Ταξιάρχη-τους –στη Λεσβιακή γη διάσπαρτοι είναι οι ιεροί ναοί και τα ξωκλήσια αφιερωμένα σ’ αυτόν- συνιστά στοιχειώδες παράδειγμα και, μάθημα συνάμα, κατήχησης για την παρουσία των Αγγέλων σ’ όλες τις πτυχές του ανθρώπινου βίου τους. Να ξεκαθαρίσω εδώ το εξής: ομιλώ για παράδειγμα - κατήχηση και δεν εννοώ εκείνη την κατήχηση που παρέχεται τυπολατρικά αλλά για κατήχηση που έχει βιωματικές ρίζες. Εξού και η άμεση σύνδεση της γιορτής της Συνάξεως των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών Ασωμάτων και Ουρανίων Αγγελικών Ταγμάτων με την απελευθέρωση του νησιού-μας, γεγονός θρησκευτικό, αντάμα και εθνικό.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο πανεπιστημιακό δάσκαλό μου Νίκο Ματσούκα οι άγγελοι είναι λειτουργικά πνεύματα, προορισμένα να διακονούν το έργο της σωτηρίας-μας. Ως αναρίθμητα πνευματικά όντα οι άγγελοι, χωρίς διάκριση φύλου είναι κατώτερα του Θεού και ανώτερα του ανθρώπου όντα. Το έργο-τους είναι κατεξοχήν φωτοδοτικό, έργο θείων ελλάμψεων. Φωτοδοτικά πνεύματα είναι οι άγγελοι, φως πλουσιοπάροχα δίνουν στα «φωτεινά σκιρτήματα της ιστορίας» όπως έλεγε και ο Γιώργος Γραμματικάκης, που προσφάτως έφυγε από τη ζωή.

Η σύνδεση θρησκευτικών γιορτών με εθνικές επετείους είναι συχνή, με αυστηρή βέβαια την κριτική που, κατά τα τελευταία χρόνια, γίνεται σε αυτό το γεγονός. Δεν είναι του παρόντος να τη σχολιάσω. Μολαταύτα, με αφορμή τη σύνδεση της θρησκευτικής γιορτής της 8ης Σεπτεμβρίου με την απελευθέρωση της Λέσβου του 1912, οφείλω να πω το εξής: είναι πλήρως δικαιολογημένη. Εικόνες, ιερά πρόσωπα -στην προκείμενη περίπτωση οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ-, λειτουργούν ως αρχέτυπα και σύμβολα. «Κάθε κουλτούρα είναι ένα “συμβάν μέσα στην ιστορία”», γράφει ο Μίρτσεα Ελιάντε, Ρουμάνος ιστορικό των θρησκειών, στο βιβλίο του: Εικόνες και Σύμβολα. Επομένως, στο συλλογικό υποσυνείδητο των Λέσβιων κατοίκων ο Αρχάγγελος Ταξιάρχης Μιχαήλ, -στον Μανταμάδο η κυρίαρχη μορφή του- αποτελεί άνοιγμα προς ένα κόσμο διϊστορικό, υπεριστορικό, συνάντησης της θρησκευτικής πίστης με το κορυφαίο ιστορικό γεγονός του 1912.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η εικόνα του Ταξιάρχη φιλοτεχνήθηκε όταν η μονή δέχθηκε την επιδρομή από Σαρακηνούς πειρατές, οι οποίοι κατάσφαξαν όλους τους μοναχούς, πλην ενός, που κατάφερε και κρύφτηκε στην οροφή του ναού· από αυτή είδε τη σφαγή και με το αίμα των μοναχών, παίρνοντας χώμα και κερί, έφτιαξε την εικόνα του Ταξιάρχη που σήμερα ευλαβούμαστε και προσκυνάμε.

«Ο Ντάνιελ χτυπά την Ελλάδα (Θεσσαλία): Ζώντας στην Ανθρωπόκαινο Εποχή και ο ρόλος της Εκκλησίας»

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ 

Στις αρχές Σεπτεμβρίου ένα ιδιαίτερα ακραίο καιρικό φαινόμενο με την επωνυμία «Ντάνιελ» επηρέασε την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, πλήττοντας με πρωτοφανή σφοδρότητα και για ένα διάστημα 10 ημερών πολλές από τις χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων της Ισπανίας, της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Τουρκίας και της Λιβύης. Σε σχέση ιδιαίτερα με την περιοχή της Θεσσαλίας και την πόλη του Βόλου, το φαινόμενο «Ντάνιελ» προκάλεσε ανυπολόγιστες καταστροφές, καθώς η καταρρακτώδης βροχή πλημμύρισε σπίτια, κατέστρεψε υποδομές, καλλιέργειες και ατομικές περιουσίες, οδηγώντας μάλιστα στον θάνατο 17 ανθρώπους και εκατοντάδες ζώα. Ο «Ντάνιελ» υπήρξε ένα φαινόμενο που θεωρείται ότι οδήγησε σε ορισμένη αναμόρφωση της γεωγραφίας της περιοχής, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό αρνητικά την τοπική και εθνική οικονομία της χώρας μας.

Το φαινόμενο «Ντάνιελ», ωστόσο, δεν προέκυψε έτσι ξαφνικά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη που οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα, μεγιστοποίησε κατά 10 ή και παραπάνω φορές την ένταση των βροχοπτώσεων, μετατρέποντας ολόκληρες χερσαίες επιφάνειες σε λίμνες, φέρνοντας με τον τρόπο αυτό στην επιφάνεια την ελλιπή συντήρηση των ποικίλων υποδομών, αλλά και άλλους τοπικούς παράγοντες που είναι δυνατό να μετατρέψουν τα πρωτόγνωρα αυτά, είναι αλήθεια, καιρικά φαινόμενα σε μια ανθρωπιστική καταστροφή.

Πώς θα μπορούσαν λοιπόν, να ερμηνευτούν τέτοια κρίσιμα γεγονότα υπό το πρίσμα της Ανθρωπόκαινης Εποχής; Ποια ειδικά μέτρα μπορούν να ληφθούν σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, για την αντιμετώπιση μελλοντικών παρόμοιων ακραίων φαινομένων; Ποιος είναι ο ρόλος μιας Τοπικής Ορθόδοξης Επισκοπής εν μέσω αυτής της καταστροφής; Πώς μπορεί να συμβάλει η Εκκλησία σε μια αλλαγή παραδείγματος όσον αφορά τον τρόπο ζωής, το όραμα και την αντιμετώπιση της φύσης; Πώς μπορεί να συμβάλει στην επούλωση των πληγών της τοπικής κοινωνίας;

Το Διαδικτυακό αυτό Σεμινάριο απευθύνεται σε όλους εκείνους που ζουν στο Βόλο και την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, αλλά και στους κατοίκους όλων εκείνων των περιοχών που επλήγησαν ή πλήττονται από παρόμοια καταστροφικά φαινόμενα. Αφορά ειδικά, αλλά όχι αποκλειστικά θεολόγους, κληρικούς, οικολόγους ακτιβιστές, πολιτικούς, αλλά και όποιον θέλει να συστρατευθεί στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Το σεμινάριο δεν επιδιώκει να δώσει έτοιμες ή πολύ περισσότερο εύκολες απαντήσεις σε τόσο μεγαλειώδη ζητήματα, αλλά να ενημερώσει και ευαισθητοποιήσει σε βάθος όλους μας, οι οποίοι υφιστάμεθα τις συνέπειες της ραγδαία επιδεινούμενης κλιματικής κρίσης.

Η συμμετοχή είναι δωρεάν. Χρειάζεται εγγραφή εδώ

ΟΜΙΛΗΤΕΣ:

• Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού, κ. Ιγνάτιος.
• Δρ. Δημήτρης Κουρέτας, Εκλεγμένος Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Καθηγητής Φυσιολογίας Ζωικών Οργανισμών & Τοξικολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
• Δρ. Frances Kostarelos, Καθηγήτρια Προγράμματος Ανθρωπολογίας και Κοινωνιολογίας, Governors State University, Κολλέγιο Τεχνών και Επιστημών, Τμήμα Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, One University Parkway, University Park, Ιλλινόι, ΗΠΑ.
• Δρ. Christopher Durante, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, Saint Peter’s University, ΗΠΑ.
• Δημήτριος Κόλλιας, Ειδικός Ενέργειας, Σύμβουλος Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
• Αρχ. Δρ. Αμφιλόχιος Μήλτος, Προϊστάμενος Πράσινης Ενορίας, Ιερός Ναός Ευαγγελίστριας Νέα Ιωνία, Βόλος.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Δρ. Νικόλαος Ασπρούλης, Αναπληρωτής διευθυντής, Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου.

ΠΗΓΗ: ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΒΟΛΟΥ

«Ποτέ δεν θα πεθάνουμε, κουφάλα νεκροθάφτη. Χριστός Ανέστη!»

ΠΗΓΗ: Γεώργιος Α. Τσανανάς

Θεός και Ελευθερία: Εξισώσεις ελευθερίας, πίστης και ελπίδας

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών (στο εξής μτΘ) που, για δύο σχολικά έτη, η πιλοτική εφαρμογή του στα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία είχε θετικά αποτελέσματα, στην Α΄ Λυκείου, στο Θεματικό Πεδίο: Δημιουργία – Πτώση, η έννοια της ελευθερίας του ανθρώπου έχει κομβική σημασία όσον αφορά στη θρησκευτική εκπαίδευση των μαθητών/τριών. Σήμερα, σ' ένα τμήμα της Α΄ Λυκείου, με μαθητικό δυναμικό πάρα πολύ καλό, άριστο θα έλεγα, μαθητές και μαθήτριες για 20 λεπτά της διδακτικής ώρας ασκήθηκαν στη συγγραφή σύντομου δοκιμίου με θέμα: «Θεός και Ελευθερία». 

Λίγα λεπτά πριν χτυπήσει το κουδούνι για διάλειμμα, προσκλήθηκαν στον πίνακα για να καταγράψουν εξισώσεις με λέξεις κλειδιά των δοκιμίων τους. Ενδεικτικά παραθέτω μια από αυτές, της μαθήτριας Μαρίας Ζουμπαδέλλη. 

Δεν χωρά αμφιβολία πως οι μαθητές/τριές μας, όταν το μτΘ είναι εμπλουτισμένο με δημιουργικές δραστηριότητες – τεχνικές, στον διδάσκοντα επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Σε επόμενο σημείωμά μου θα αναρτήσω όλα τα δοκίμια που, σήμερα, έγραψαν μαθητές και μαθήτριές μου.

Διεθνές Συνέδριο προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή και Ακαδημαϊκού ΠΑΣΧΑΛΗ Μ. ΚΙΤΡΟΜΗΛΙΔΗ

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ

Παρασκευή 3 και Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2023 στο Συνεδριακό Κέντρο «Θεσσαλία» στα Μελισσάτικα του Βόλου. Έναρξη την Παρασκευή 3 Νοεμβρίου, 5.00 μ.μ. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Οι εργασίες του Συνεδρίου είναι προσβάσιμες και διαδικτυακά, στους συνδέσμους https://us06web.zoom.us/j/81933191931 (3 Νοεμβρίου) και https://us06web.zoom.us/j/82609146360 (4 Νοεμβρίου). Το φυλλάδιο του Συνεδρίου, με το πρόγραμμα, τις περιλήψεις των εισηγήσεων και τα βιογραφικά των εισηγητών είναι διαθέσιμο σε μορφή pdf στη διεύθυνση https://www.acadimia.org/.../pro.../kitromilidis_booklet.pdf

Ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης αποτελεί αναμφίβολα μια εξέχουσα φυσιογνωμία των Νεοελληνικών Σπουδών. Ως πολιτικός επιστήμονας ασχολήθηκε εκτεταμένα με θέματα όπως ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός και οι εκπρόσωποι του, ο ρόλος της Εκκλησίας στη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και της Ορθόδοξης πίστης από τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η ανάδυση του εθνικισμού ως νεωτερικού φαινομένου, η διαμόρφωση των ιδεολογικών προϋποθέσεων για την διεκδίκηση της ελευθερίας, κ.ά. Καίρια υπήρξε η συμβολή του στην πληρέστερη κατανόηση του φαινομένου του Νεοελληνικού Διαφωτισμού με την εισήγηση και καθιέρωση του όρου «πολιτισμική γεωγραφία», δηλαδή των διαφόρων εκδηλώσεων των αρχών του Διαφωτισμού μέσα στα εκάστοτε ιστορικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα.

Γεννημένος στην Λευκωσία, ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Ευρωπαϊκή Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Wesleyan και στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, απ’ όπου και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στις Πολιτικές Επιστήμες το 1979. Δίδαξε αρχικά στο Χάρβαρντ (1978-1979), και στη συνέχεια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ως Ειδικός Επιστήμων (1980-1983), ενώ το 1983 εξελέγη Αναπληρωτής Καθηγητής και το 1987 Τακτικός Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο αντικείμενο της Πολιτικής Επιστήμης. Ακόμη έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια του Κέιμπριτζ και της Οξφόρδης, στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι, στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας και στο Κέντρο Σπουδών για την Ιταλική Αναγέννηση του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στη Φλωρεντία. Από το 2016 είναι Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διατελέσει Διευθυντής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών από το 1980 έως το 1994 και αργότερα Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου του, ενώ ανέλαβε εκ νέου τη θέση του Διευθυντή του Κέντρου το 2016. Το 2000 εξελέγη Διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, θέση που κράτησε έως το 2011. Πλέον είναι φιλοξενούμενος ερευνητής σε αυτόν τον οργανισμό, ενώ από το 2004 είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής των Ελλήνων, και από το 2021 Γενικός Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης.

Το 2003 τιμήθηκε με το παράσημο του Ιππότη του Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικα της Γαλλικής Δημοκρατίας. Το 2011 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Εταίρος του Ινστιτούτου Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης της Ρουμανικής Ακαδημίας Επιστημών και το 2013 Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου. Τυγχάνει ακόμη Επίτιμος Διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Θράκης (2018) και Κύπρου (2021). Το 2015 ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας τον τίμησε με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής, ενώ το 2016 του απονεμήθηκε το Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το Αριστείον Ιστορικών και Κοινωνικών Επιστημών το 2018 και την ίδια χρονιά ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος του απένειμε το οφφίκιο του Άρχοντος Μεγάλου Ρεφερενδαρίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Το 2020 εξελέγη Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην Έδρα Ιστορίας των Πολιτικών Θεωριών της Τάξης Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών, ενώ την ίδια χρονιά η Κυπριακή Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών τον εξέλεξε ως Εξωτερικό Μέλος της. Έχει διατελέσει πρόεδρος ή μέλος της συντακτικής ή συμβουλευτικής επιτροπής επιστημονικών περιοδικών όπως το Nations and Nationalism, History of European Ideas, Middle Eastern Studies, Δελτίο του Kέντρου Mικρασιαστικών Σπουδών, Journal of the Hellenic Diaspora, Journal of Modern Greek Studies, Eλληνική Eπιθεώρηση Πολιτικής Eπιστήμης, Revue des Études Sud-Est Européennes, κ.α.

Έχει συγγράψει ή επιμεληθεί πάνω από πενήντα βιβλία, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα παρακάτω: Enlightenment and Revolution: The Making of Modern Greece (Harvard University Press, 2013), Adamantios Korais and the European Enlightenment (Voltaire Foundation, 2010), Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Οι πολιτικές και κοινωνικές ιδέες (Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2022), An Orthodox Commonwealth: Symbolic Legacies and Cultural Encounters in Southeastern Europe (Variorum, 2007), Πολιτικοί στοχαστές των νεοτέρων χρόνων. Βιογραφικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, έβδομη έκδοση (Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2020), Eleftherios Venizelos. The Trials of Statesmanship (Edinburgh University Press, 2006), Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον δέκατο όγδοο αιώνα, δεύτερη έκδοση (Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2004), Κυπριακή Λογιοσύνη, 1571-1878 (Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, 2002), Η Γαλλική Επανάσταση και η Νοτιοανατολική Ευρώπη, τρίτη έκδοση (Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2022), Enlightenment, Nationalism, Orthodoxy (Variorum, 1994), Πολιτική Επιστήμη. Οι περιπέτειες μιας ιδέας (Αθήνα: εκδόσεις Πόλις, 2013), Νεότερη Πολιτική Θεωρία. Θεωρίες της ελευθερίας, έβδομη έκδοση (Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 2023), Στο όνομα της Ελευθερίας, επιμέλεια - πρόλογος Πέτρος Παπασαραντόπουλος (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο, 2019), Θρησκεία και Πολιτική στον Ορθόδοξο Κόσμο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι προκλήσεις της νεωτερικότητας, Προλεγόμενα Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννη (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο, 2021), κ.α., καθώς επίσης και πλήθος επιστημονικών άρθρων και βιβλιοκρισιών. Έργα του έχουν μεταφραστεί επίσης στα γαλλικά, ρωσικά, ρουμανικά, βουλγαρικά, σερβικά, τουρκικά.

H Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών είχε την ιδιαίτερη τιμή να υποδεχτεί ως Εταίρους της δύο εξέχουσες φυσιογνωμίες του θεολογικού χώρου, δύο φωτισμένους Ορθόδοξους ιεράρχες με παγκόσμια αναγνώριση και οικουμενική αποδοχή: τον αείμνηστο Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα, Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και Kαθηγητή πολλών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων (Οκτώβριος 2011), και τον αείμνηστο Μητροπολίτη Διοκλείας Κάλλιστο Ware, Καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Νοέμβριος 2015). Θεωρεί δε εξαιρετική τιμή την εκ μέρους του Καθηγητή Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη αποδοχή της πρότασής της για την υποδοχή του ως Εταίρου και Επίτιμου μέλους της, καθώς πρόκειται για μια εξέχουσα φυσιογνωμία στη σπουδή του Νέου Ελληνισμού, έναν πολιτικό επιστήμονα και ιστορικό που κατά τη διάρκεια της πολυετούς επιστημονικής και ακαδημαϊκής του δραστηριότητας μελέτησε, εκτός των άλλων, θέματα όπως η σχέση θρησκείας και πολιτικής στον Ορθόδοξο κόσμο, ο ενοποιητικός και υπερεθνικός ρόλος της Εκκλησίας για τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η συνάντηση της Ορθοδοξίας με το νεωτερικό φαινόμενο του εθνικισμού, κ.α. Η συνέπεια στο πρόταγμα της νεωτερικότητας, η αναγνώριση του ιδιαίτερου ρόλου της Ορθοδοξίας, καθώς και η νηφάλια προσέγγιση του στην πραγμάτευση της συνάντησης Ορθοδοξίας και Διαφωτισμού, Ανατολής και Δύσης, μακριά από μανιχαϊστικά σχήματα μέσα από την προοπτική δημιουργικών συνθέσεων και αμοιβαίων ωσμώσεων που χαρακτηρίζουν διαχρονικά το έργο του Καθηγητή Κιτρομηλίδη, φανερώνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους λόγους για τους οποίους η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου επιθυμεί να τιμήσει το πρόσωπο και να αναγνωρίσει τη σημασία του έργου του.

Η φωτογραφία του τιμώμενου καθηγητή προέρχεται από τη σειρά εκδηλώσεων «Η Ορθοδοξία και οι “άλλοι” στην Ελλάδα του 2040» που διοργανώθηκε από την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου το Σεπτέμβριο του 2021.

Για το Πρόγραμμα του Συνεδρίου ακολουθείστε το σύνδεσμο: Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου