Περί του ισότιμου μαθήματος των Θρησκευτικών

Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΣΙΡΕΒΕΛΟΥ

«Για να μπορώ να είμαι, πρέπει να είμαι άλλος,

Να βγω από εμένα, να με ψάξω ανάμεσα στους άλλους,

που δεν είναι αν εγώ δεν υπάρχω,

τους άλλους που μου δίνουν πλήρη ύπαρξη».

Άκου, Octavio Paz, Ηλιόπετρα.

Πριν από λίγες μέρες επισκέφτηκα το ξεχωριστό και πραγματικά αξιόλογο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης στην Κέρκυρα. Στο μουσείο φιλοξενούνται εκθέματα σχετικά με τις αρχαιότητες, την τέχνη και τους πολιτισμούς της Ασίας. Η περιήγηση στις ιδιαίτερα καλαίσθητες αίθουσες ενίσχυσε την άποψή μου ότι τα εκθέματα αυτά δεν είναι πολιτιστικά ουδέτερα αλλά έχουν άμεση σχέση με τις θρησκευτικές παραδόσεις και δοξασίες των ανθρώπων και των λαών που τα δημιούργησαν. Για να κατανοήσει κανείς τις μορφές, τα αντικείμενα, τα σχήματα, τα σύμβολα και τις νοηματικές αναπαραστάσεις των εκθεμάτων, θα έπρεπε να γνωρίζει τα στοιχειώδη της θρησκευτικής γλώσσας καθώς και να έχει βασικές γνώσεις θρησκειολογίας.

Εκείνες τις ημέρες στην έγκριτη εφημερίδα Η Καθημερινή δημοσιεύτηκε άρθρο (19/07/2024[1]), σύμφωνα με το οποίο το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων σκοπεύει να δημιουργήσει ένα ισότιμο μάθημα για όσους μαθητές κι όσες μαθήτριες δικαιούνται απαλλαγής από το Μάθημα των Θρησκευτικών. Η αναγκαιότητα ενός ισότιμου μαθήματος προκύπτει από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (1749 και 1750/2019). Πρόθεση του Υπουργείου είναι η δημιουργία ενός μαθήματος «Ηθικής». Σύμφωνα με το δημοσίευμα έχει ήδη συσταθεί Επιτροπή για την κατάρτιση των Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στο μάθημα «Ηθική» που θα είναι ισότιμο του μαθήματος των Θρησκευτικών και θα απευθύνεται σε όσες μαθήτριες/όσους μαθητές δικαιούνται απαλλαγή.

Η απόφαση φαίνεται από πολιτική σκοπιά οριστικά ειλημμένη. Ωστόσο θαρρώ ότι έστω και την ύστατη στιγμή απαιτείται να σημειωθούν ορισμένα πράγματα σχετικά με το ισότιμο μάθημα. Πριν προχωρήσω στις σκέψεις μου, θα ήθελα να σημειώσω ότι σε καμία περίπτωση στο παρόν κείμενο δεν επιδιώκεται η συγκριτική αποτίμηση γνωστικών αντικειμένων και η ανάδειξη της ανωτερότητας του ενός έναντι του άλλου.

Αναμφίβολα η «Ηθική» ως κλάδος της Φιλοσοφίας αποτελεί σημαντικό γνωστικό πεδίο. Η εισαγωγή του μαθήματος της Ηθικής στο σχολείο θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις οι μαθητές/τριες να ασχοληθούν με καίρια και διαχρονικά ηθικά προβλήματα και διλήμματα και να οδηγηθούν σε γόνιμο προβληματισμό. Βέβαια, τα ηθικά ζητήματα, οι προβληματισμοί και τα διλήμματα εξετάζονται σε μεγάλο εύρος και σε άλλα μαθήματα στο σχολείο, όπως η Λογοτεχνία, η Νεοελληνική Γλώσσα, τα Αρχαία Ελληνικά, η Ιστορία, η Φιλοσοφία (δε θα αναφερθώ στο Μάθημα των Θρησκευτικών γιατί αφενός το θεωρώ αυτονόητο, και αφετέρου για να μη συνδεθεί η Ηθική με τη Χριστιανική Ηθική).

Έχω όμως την αίσθηση ότι η αποκλειστική διδασκαλία της Ηθικής ως κλάδου της Φιλοσοφίας, δεν αποτελεί ισότιμο μάθημα με περιεχόμενο συναφές των Θρησκευτικών (εκτός εάν θεωρείται ότι τα Θρησκευτικά είναι αποκλειστικά μάθημα Χριστιανικής Ηθικής), διότι στερεί από τους μαθητές και τις μαθήτριες που δικαιούνται την απαλλαγή, μια βασική πηγή γνώσης, που είναι η θρησκευτική γνώση. Η Ηθική ως κλάδος της Φιλοσοφίας εξετάζει μέχρι ενός σημείου κοινά ζητήματα και αναδεικνύει κοινές αξίες με τον θρησκευτικό κόσμο -ανεξάρτητα από τη θρησκεία και τον θρησκευτικό κλάδο ή παράδοση. Ωστόσο δεν αναδεικνύει τα βαθύτερα θρησκευτικά κριτήρια και δεν παρέχει εξειδικευμένες θρησκευτικές γνώσεις.

Το Μάθημα των Θρησκευτικών περιλαμβάνει ηθικά ζητήματα αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι Ηθική. Πολύ περισσότερο έχει ως περιεχόμενα την ορθόδοξη θεολογία, τη λατρεία, τη χριστιανική μαρτυρία, την ανθρωπολογία, την τέχνη, τον πολιτισμό και τους πολιτισμούς, την κοινωνική συγκρότηση, την ιστορία, τις συμβολικές αναπαραστάσεις, τις αξίες, τις επιμέρους παραδόσεις, την επικοινωνία, τη θρησκειολογία, την κοινωνιολογία και τη φαινομενολογία της θρησκείας, τον διαθρησκειακό διάλογο. Από την άλλη, η «Ηθική» αποτελεί ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείμενο (αναμφίβολα πολύ σημαντικό, όπως έγραψα πιο πάνω), το οποίο όμως δεν είναι θρησκευτική γνώση.

Η επιλογή της «Ηθικής» αυτόματα οδηγεί τους μαθητές και τις μαθήτριες που απαλλάσσονται από τα Θρησκευτικά σε έλλειψη θρησκευτικού γραμματισμού. Δε θα γνωρίσουν, ούτε θα εξοικειωθούν με τη θρησκευτική γλώσσα, τις βαθύτερες σημασίες της και την επίδρασή της στον κοινωνικό χώρο και τον πολιτισμό. Στο πλαίσιο του δημόσιου σχολείου οι ετερόθρησκοι (μη Ορθόδοξοι/ες μαθητέςτριες) δεν θα γνωρίσουν και δεν θα κατανοήσουν τη δική τους θρησκευτική παράδοση, ενώ οι μαθητές/τριες που είναι άθεοι, αγνωστικιστές ή δεν εντάσσονται σε καμία θρησκευτική κοινότητα, δε θα μάθουν για τον τρόπο λειτουργίας και έκφρασης των θρησκευόμενων. Εξάλλου σύμφωνα με τη Σύσταση 1720 «Εκπαίδευση και Θρησκεία» της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης το κράτος-μέλος πρέπει να παρέχει θρησκευτική εκπαίδευση σε όλους τους μαθητέςκαι σ' όλες τις μαθήτριες.

Αναμφίβολα η αναγκαιότητα της θρησκευτικής παιδείας και γραμματισμού παραμένει χρήσιμη και στην εποχή μας. Παρενθετικά απαιτείται να σημειωθεί ότι ο θρησκευτικός γραμματισμός δεν έχει καμία σχέση με την κατήχηση. Ο θρησκευτικός γραμματισμός παρέχεται στο δημόσιο σχολείο, ενώ η κατήχηση αποτελεί έργο των εκκλησιαστικών και θρησκευτικών κοινοτήτων. Ας μη λησμονούμε ότι ακόμη και σε εκκοσμικευμένα περιβάλλοντα σε μεγάλο βαθμό τα κοινωνικά γεγονότα και τα μνημεία πολιτισμού έχουν θρησκευτική προέλευση ή συνδέονται με θρησκευτικές αναπαραστάσεις. Επιπρόσθετα πολλά ιστορικά γεγονότα, ηθικές κατακτήσεις και ηθικά διλήμματα έχουν θρησκευτικό υπόβαθρο. Ενδεικτικά αναφέρω τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και διλήμματά όπως η ευθανασία, οι αμβλώσεις και η θανατική ποινή.

Η θρησκεία είναι παρούσα στον σύγχρονο και διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο με έργα που προάγουν τον πολιτισμό. Από την άλλη, πολλά σύγχρονα προβλήματα, όπως ο φανατισμός, η μισαλλοδοξία, η ξενοφοβία, ο φονταμενταλισμός, ο ρατσισμός, οι εθνοτικές συγκρούσεις, η βία έχουν θρησκευτικό υπόβαθρο. Οι θρησκευόμενοι με τις πράξεις τους μπορούν να συμβάλλουν στην ειρήνη, την κοινωνική δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την καλλιέργεια των προϋποθέσεων μέσω του διαλόγου για έναν κόσμο φιλίας και ελπίδας. Συνάμα όμως μπορεί να αποβούν καταστροφικοί, όπως πολλές φορές φανερώνει η ιστορία. Το ζητούμενο είναι μέσα από τη θρησκευτική γλώσσα οι μαθητές/τριες, θρησκευόμενοι και μη θρησκευόμενοι, να γνωρίσουν ότι η θρησκεία μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα σύναψης φιλόκαλων σχέσεων και καλλιέργειας των δημοκρατικών αξιών και της αρμονικής συμβίωσης.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το ισότιμο μάθημα των Θρησκευτικών μπορεί να είναι η Διαθρησκειακή Αγωγή και Εκπαίδευση. Η διαθρησκειακή εκπαίδευση αποτελεί μέρος της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αξιοποιεί τις θεμελιώδεις αρχές και τεχνικές της διαπολιτισμικής αγωγής προσαρμοσμένες στη θρησκευτική γλώσσα και εστιάζει στη μελέτη των θρησκευτικών αντιλήψεων.

Σε γενικές γραμμές η διαπολιτισμική εκπαίδευση επιδιώκει τη συνάντηση, τον αμοιβαίο σεβασμό, τη συνεργασία, τη γόνιμη αλληλεπίδραση και την προαγωγή των πολιτισμών. Επομένως η αποδοχή της ισότητας και του σεβασμού των πολιτισμών καθώς και της ισοτιμίας των διαφορετικών πολιτισμικών κοινοτήτων αποτελούν θεμελιώδεις αρχές και εξασφαλίζουν ίσες ευκαιρίες για τις μειονότητες. Επιπρόσθετα η διαπολιτισμική αγωγή στοχεύει στη συνάντηση, τον σεβασμό, τη φιλία, την ενσυναίσθηση και την αλληλεγγύη των ετεροτήτων. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση δεν επιδιώκει την κυριαρχία κάποιου πολιτισμού και ειδικά της επικρατούσας εθνικής ομάδας. Αντιθέτως προϋποθέτει τη διασφάλιση της τοπικής πολιτισμικής παράδοσης και άρα και της θρησκευτικής.

Οι επιμέρους στόχοι στη διαθρησκειακή εκπαίδευση είναι οι μαθητές/τριες:

• να εξερευνήσουν, γνωρίσουν και διαλεχθούν σε βάθος με τη θρησκευτική ετερότητα,

• να ανακαλύψουν με αντικειμενικό τρόπο τη δική τους θρησκευτική πίστη, αν είναι θρησκευόμενοι, ή των άλλων θρησκευτικών παραδόσεων, εφόσον είναι άθεοι ή άθρησκοι ή αγνωστικιστές,

• να αντιληφθούν τον θρησκευτικό πλουραλισμό ως στοιχείο της σύγχρονης ζωής,

• να αναγνωρίσουν και μη θρησκευτικές θέσεις και αντιλήψεις που εξετάζουν παρόμοια ζητήματα με τις θρησκείες και να κατανοήσουν ότι οι θρησκευτικές θεωρήσεις της ζωής δεν είναι οι μοναδικές πολιτισμικές κατασκευές,

• να επαναπροσδιορίσουν τη δική τους ταυτότητα μέσα από τις αξίες των άλλων θρησκευτικών ταυτοτήτων καθώς και το περιεχόμενο της δικής τους φιλοσοφικής, θρησκευτικής και ηθικής στάσης, στο πλαίσιο ενός γόνιμου κριτικού στοχασμού για τον άνθρωπο, την κοινωνία, τον πολιτισμό,

• να κατανοήσουν ότι ο διάλογος αποτελεί τρόπο ζωής που αναπτύσσει την αλληλεγγύη,

• να καταστούν ενεργοί και δημοκρατικοί πολίτες.

Η διαθρησκειακή εκπαίδευση περιλαμβάνει τα παραπάνω χαρακτηριστικά με έμφαση στις θρησκευτικές αναπαραστάσεις και καλλιεργεί τον διάλογο των θρησκειών και τη διαθρησκειακή επικοινωνία. Στη θεματολογία της ανήκουν μύθοι, παραδόσεις, πολιτιστικά έθιμα και μνημεία των διάφορων θρησκειών (τέτοια θέματα μπορούν να διδαχτούν π.χ. στο Δημοτικό), η διδασκαλία, η λατρεία, η τέχνη, οι πολιτισμοί, οι σύγχρονες τάσεις και οι ανθρωπολογικές παραστάσεις των Μεγάλων και Ζωντανών Θρησκειών (π.χ. στο Γυμνάσιο και το Λύκειο), αλλά και θέματα σχετικά με την ηθική στις θρησκείες (π.χ. Γ΄ Γυμνασίου και στη Γ΄ Λυκείου).

Εξάλλου η διαθρησκειακή εκπαίδευση, όπως και η διαπολιτισμική αγωγή, διακρίνεται για τον ελαστικό χαρακτήρα του διδακτικού υλικού. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να δίνει έμφαση στη θρησκευτική πίστη (π.χ. στο πλαίσιο ενός προγράμματος διαδικασίας) των μαθητών/τριών που έχουν απαλλαγή από το Μάθημα το Θρησκευτικών, δίχως να παραλείπονται οι γνώσεις για τις άλλες θρησκείες. Συγχρόνως μπορεί να φιλοξενεί ηθικές θέσεις που προέρχονται από αθεϊστικά ή μη θρησκευτικά και φιλοσοφικά περιβάλλοντα. Θεμελιώδης επιδίωξη αποτελεί η γνώση της θρησκείας κάθε μαθητή/τρια αλλά και η γνωριμία με τις άλλες θρησκείες και φιλοσοφικές και ηθικές κοσμοθεωρίες.

Έτσι, το μάθημα αυτό γεφυρώνει τους ανθρώπους άλλων θρησκειών μέσα από τη αντικειμενική γνώση της δικής τους θρησκείας αλλά και των άλλων θρησκειών με παιδαγωγικές δεξιότητες που αποκλείουν τον συγκρητισμό. Συγχρόνως δεν δημιουργεί σύγχυση και περαιτέρω διαιρέσεις, όπως π.χ. αν η κάθε κοινότητα είχε το δικό της μάθημα Θρησκευτικών. Άλλωστε μια τέτοια προοπτική οδηγεί τα Θρησκευτικά σε μάθημα επιλεγόμενο ή ακόμη σε μάθημα που θα διδάσκεται μετά το πέρας του κανονικού ωρολογίου προγράμματος, για όσους μαθητές/όσες μαθήτριες το επιθυμούν.

Γιατί όμως ένα μάθημα διαθρησκειακής εκπαίδευσης είναι σημαντικό ως ισότιμο του Μαθήματος των Θρησκευτικών;

• Ακολουθεί τις υποδείξεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για ισότιμο μάθημα, δίχως να χάνει τη συνάφεια και τη θρησκευτική ταυτότητα.
• Δεν αποτελεί κατήχηση αλλά αντικειμενική θρησκευτική γνώση με έμφαση στη θρησκεία των μαθητών/τριών κάθε τάξης και την αντικειμενική ανακάλυψη των υπόλοιπων θρησκειών σε επίπεδο γνώσεων.
• Διεισδύει σε βαθιά σε ηθικά ζητήματα αναδεικνύοντας τις ποικίλες ανθρωπολογικές, ηθικές αλλά και θρησκευτικές αιτίες, καλώντας τον μαθητή και τη μαθήτρια σε εξερεύνηση και γόνιμο προβληματισμό χρήσιμο για τη ζωή του/της. Επομένως διαθέτει μια ολιστική προσέγγιση στο θέμα της ηθικής.
• Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για βαθύ θρησκευτικό γραμματισμό και ανακάλυψη των θρησκευτικών αναπαραστάσεων από κάθε μαθητή/-τρια. Ακόμη και από μαθητές/τριες άθεους, αγνωστικιστές, άθρησκους.
• Αποτελεί μάθημα που ενώνει και δεν διαιρεί.
• Αναδεικνύει την ηθική ως φιλοσοφική έννοια αλλά προβάλλει και τις ποικίλες θρησκευτικές διαστάσεις της.

Επισκεφτείτε ή αναλογιστείτε την τελευταία σας επίσκεψη σε ένα οποιαδήποτε μουσείο του εξωτερικού ή της Ελλάδας (όχι μόνο της Κέρκυρας), σκεφτείτε σύγχρονα τραγούδια και ταινίες, θεάματα και εκδηλώσεις και θα διαπιστώσετε τη διαχρονική παρουσία της θρησκείας αλλά και τις δυναμικές επιδράσεις της στον σύγχρονο κόσμο, ακόμη και σε εκκοσμικευμένα περιβάλλοντα. Η απουσία θρησκευτικής γνώσης δημιουργεί περισσότερα προβλήματα, γι’ αυτό είναι αναγκαία η διδακτική της με έμφαση στη δημιουργική αλληλεπίδραση, την αντικειμενική γνώση και την καλλιέργεια δεξιοτήτων και στάσεων που αγκαλιάζουν το διαφορετικό αλλά και συμφιλιώνουν τις ετερότητες.

[1] https://www.kathimerini.gr/society/563132983/mathima-ithikis-gia-osa-paidia-den-didaskontai-thriskeytika/

Το εικαστικό θέμα αποτελεί έργο του Edward Munch με τίτλο “Historien” και αποτελεί μέρος μιας σειράς έργων που ο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε για την Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου του Όσλο κατά την περίοδο 1909-1916.

Ο Νικόλαος Τσιρέβελος είναι Δρ. Θεολογίας, μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ. Έχει διδάξει στα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων Δυτικής Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Αιγαίου και στο Τμήμα «Θεολογίας και Πολιτισμού» του Πανεπιστημίου Logos στα Τίρανα. Στο παρελθόν εργάστηκε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Είναι επιμορφωτής σε ποικίλα επιστημονικά σεμινάρια και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου.

ΠΗΓΗ: Πολυμερώς και Πολυτρόπως

Σε λίγες ημέρες έρχεται ο ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ!!! Μόνο Βινίλιο!!!

 

ΠΗΓΗ: Pet Shop Boys

Για το Ψηφιακό Σχολείο

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Εδώ και χρόνια, από ιστορικούς της εκπαίδευσης, έχει διαπιστωθεί ότι το ελλαδικό κρατίδιο πιθηκίζει την Ευρώπη: αντιγράφουμε ξένα εκπαιδευτικά συστήματα και πιστεύουμε ότι επιτελούμε σημαντικό μεταρρυθμιστικό έργο. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, μια καλοστημένη προπαγάνδα θεωρεί ότι η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τεχνολογίας γενικότερα τόσο στη διδασκαλία όσο και σ’ όλες τις δομές λειτουργίας του σχολείου, είναι μια από τις πιο σημαντικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις· σ’ αυτή από πέρυσι να προστεθεί και η εγκατάσταση σε σχολικές μονάδες 24.000 διαδραστικών πινάκων. Ψηφιακό Σχολείο ονομάζεται ετούτη η «μεταρρύθμιση». Εκπαιδευτική πολιτική και ιδεολογία πλήρως εξαρτημένη από την τεχνολογία, με τη γνωστή τα τελευταία χρόνια ιδεολογία και λογική του αεί καινοτομείν. Φετιχισμός της καινοτομίας και της πληροφορικής; Ναι, δεν χωρά αμφιβολία. «Πληροφορική βόμβα» την ονομάζει ο Πωλ Βιριλιό, Γάλλος πολεοδόμος, φιλόσοφος και συγγραφέας.

Στη διδακτική πράξη, εκπαιδευτικοί και μαθητές είναι συνεπαρμένοι με τη χρήση της εικόνας, μεγεθυμένης με οθόνες σε τοίχους σχολικών τάξεων. Ό,τι διδάσκεται, ό,τι ακούγεται κι ό,τι προβάλλεται στις οθόνες, με λαμπρότητα ντύνεται τον μανδύα της διδακτικής καινοτομίας. Ακόμα και οι οδηγίες που στέλνονται προς τους εκπαιδευτικούς για το πώς θα διδάξουν τα μαθήματά τους, είναι μια άνευ προηγούμενου συστηματική απόπειρα πληροφόρησης υπέρ των διαδραστικών συστημάτων μάθησης. Οι διαδραστικοί πίνακες είναι εργαλεία υποστηρικτικά και απαραίτητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, με στόχο την μαθητοκεντρική διδασκαλία. Τι κι αν εδώ και χρόνια, στη σχετική με την παιδαγωγική και τη διδακτική μεθοδολογία βιβλιογραφία, γίνεται λόγος για ιδιαίτερα προβληματικό πεδίο στη μετάδοση της γνώσης. Τι κι αν το φιλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο εκθειάζουμε και αντιγράφουμε ως επιδέξιοι «πίθηκοι» που είμαστε, ξαναγυρνά στην άσκηση της γραφής με χαρτί και μολύβι και του διαβάσματος μόνο με βιβλίο. Χρειάστηκαν κάποια χρόνια για να διαπιστώσουν οι Φινλανδοί ότι στις σχολικές τάξεις η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, από τη μικρή ηλικία, δημιουργεί προβλήματα στην ανάγνωση και τη γραφή. «Η κρίση μετάδοσης του σχολείου σημαίνει ότι οι μαθητές δεν μαθαίνουν. Αποκτούν δεξιότητες, διπλώματα, κοινωνικότητα, αλλά όχι παιδεία. Δεν μαθαίνουν ούτε καν τα στοιχειώδη: να γράφουν, να διαβάζουν, να λογαριάζουν», υποστηρίζει -συμφωνώ απόλυτα μαζί του- ο Σταύρος Ζουμπουλάκης[1].

Στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη, δάσκαλοι και μαθητές είναι εθισμένοι με την εισβολή της σύγχρονης τεχνολογίας στην εκπαίδευση. «Σχεδιάζω τα μαθήματά μου με Τεχνητή Νοημοσύνη και συμμετέχω σε επιμορφωτικά σεμινάρια που έχουν θέμα την TN (AI)» καυχώνται πολλοί εκπαιδευτικοί. Ένα τεράστιος όγκος πληροφοριών για την τεχνολογία στην εκπαίδευση, κάθε μέρα είναι στη διάθεση των εκπαιδευτικών, ούτως ώστε να μυηθούν στη χρήση της και να την εφαρμόσουν στη διδασκαλία τους. «Η είσοδος των υπολογιστών στο σχολείο και η εκμάθησή τους από το νηπιαγωγείο θεωρείται ως η πεμπτουσία του εκσυγχρονισμού αλλά και η πεμπτουσία της ίδιας της παιδαγωγικής πράξης»[2]. Το ζήτημα είναι ζωτικής σημασίας, πνευματικής κυρίως, για το μέλλον των επόμενων γενεών. Ετούτη η εκπαιδευτική πολιτική ούτε καν μπαίνει στον κόπο να «υπενθυμίσει στους εκστασιασμένους χρήστες των υπολογιστών, οι οποίοι είναι υπερβέβαιοι για τη νοημοσύνη του οργάνου και, χρησιμοποιώντας το στην απομόνωση του ιδιωτικού χώρου, φαντασιώνονται ότι ενσωματώνονται κάπως μαζί του και μεταλαμβάνουν κάτι από την περιλάλητη ισχύ του», υποστηρίζει ο Γάλλος κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Jean Baudrillerd. «Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν έχει άλλο. Γι’ αυτό δεν είναι νοήμων. Διότι η νοημοσύνη μας έρχεται από το άλλο, πάντα. Γι’ αυτό έχει τέτοιες επιδόσεις. Οι πρωταθλητές στο νοητικό υπολογισμό, οι ηλίθιοι υπολογιστές, είναι αυτιστικοί, πνεύματα για τα οποία δεν υπάρχει άλλο, και τα οποία γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είναι προικισμένα με παράξενες δυνάμεις. […] Είναι η δύναμη της αφαίρεσης. Οι μηχανές πάνε πιο γρήγορα επειδή είναι αποσυνδεδεμένες από κάθε ετερότητα. Και τα δίκτυα τις συνδέουν σαν ένας τεράστιος ομφάλιος λώρος ανάμεσα σε μια νοημοσύνη και μια δίδυμη νοημοσύνη. Σ’ αυτήν όμως την ομοιοστασία του ταυτού με το αυτό, η ετερότητα έχει δημευτεί από τη μηχανή. […] Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι μια άγαμη μηχανή»[3]. Οποιοσδήποτε αντίλογος για άρνηση εκτεταμένης χρήσης της τεχνολογίας στη διδακτική πράξη, αυτομάτως θεωρείται ως «τεχνολογική υστέρηση» του εκπαιδευτικού. Ωστόσο, ο κίνδυνος με σαφήνεια είναι διατυπωμένος από τον Baudrillerd: «αν οι άνθρωποι ονειρεύονται πρωτότυπες και μεγαλοφυείς μηχανές είναι είτε επειδή τους πιάνει απόγνωση για τη δική τους πρωτοτυπία, είτε επειδή προτιμούν να παραιτηθούν από την πρωτοτυπία τους και να την απολαμβάνουν μέσω μηχανών. Γιατί οι μηχανές αυτές προσφέρουν το θέαμα της σκέψης, και οι άνθρωποι, όταν τις χειρίζονται, αφοσιώνονται μάλλον στο θέαμα της σκέψης παρά στη σκέψη την ίδια»[4].

Μια τελευταία παρατήρηση. Τείνω να πιστεύω ότι η χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση εκεί που, πράγματι, στο παρελθόν έλυσε κάποια προβλήματα, τελικά σήμερα, καθώς φαίνεται, δημιουργεί ακόμα περισσότερα. Η τεχνολογία έχει γίνει η εξελιγμένη θυμική μας φύση. Δείχνει πώς αισθανόμαστε, πως νιώθουμε, πως συμπεριφερόμαστε στους άλλους, στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς, στους μαθητές μας, ακόμα και πως βιώνουμε, σχεδιάζουμε και διδάσκουμε τα μαθήματά μας, αν είναι μεστά νοήματος. Παρά ταύτα, δεν είναι η στιγμή να επιδοθούμε μόνο στην κριτική της αρνητικής χρήσης της στην εκπαίδευση. Αυτή πάντοτε γίνονταν. Χάριν όμως της σαφήνειας των επιχειρημάτων για την αρνητική χρήση της, οφείλουμε να ξαναθυμηθούμε και να αναδείξουμε τα θετικά στοιχεία της.

[1] Ζουμπουλάκης, Σταύρος. (2017). Για το σχολείο. Αθήνα: Πόλις, 31.

[2] Σμυρναίος, Λ. Αντώνης. (2009). Λατρεία και νεύρωση την Παιδαγωγική της Καινοτομίας. Σημειώσεις σε μια μετανεωτερική φιλοσοφία της παιδείας. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», σ. 153.

[3] Σμυρναίος, Λ. Αντώνης. Ό.π., σσ. 155-156· το παράθεμα από το βιβλίο του Baudrillerd, Η διαφάνεια του κακού. Δοκίμιο πάνω στα ακραία φαινόμενα, μτφρ. Ζήση Σαρίκας. Αθήνα (1996): Εξάντας, σσ. 140, 65.

[4] Σμυρναίος, Λ. Αντώνης. Ό.π., σ. 156· το παράθεμα από τον Baudrillerd στη σ. 63.

Εντουάρ Μανέ, «Ο Μικρός Φλαουτίστας», 1866. Ελαιογραφία σε μουσαμά, 1,61Χ0,96μ. Μουσείο Ορσαί. Παρίσι. ΠΗΓΗ: ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ. (1994). Μια ιστορία της Ζωγραφικής. (Από το Βυζάντιο στην Αναγέννηση και από τους Ιμπρεσιονιστές στον Πικάσο). Αθήνα: Καστανιώτη, σ. 331.

Κυριακάτικο απόγευμα στον Μόλυβο!

«Κοιτάζω απ’ το παράθυρο

Μια θάλασσα αναδύεται απ’ τη λήθη

Οι λόφοι απέναντι στο χρώμα του μελιού

Ο Λεπέτυμνος μες στην ανταύγεια του

Παίζει με την ουρά του ο καπνός του λιοτριβιού

Τρέμει το φως μες στον αέρα

Ο Μόλυβος μες στην αναλαμπή του εσπερινού

Σε κοιτάζω καθώς γέρνεις στο παράθυρο

Και σ’ αγαπώ

Σαν φως μες στη ζωή μου

Κι η νύχτα σε λίγο θ’ αγκαλιάσει το σκοτάδι της

Υπάρχει ένα τώρα που δεν είναι ο θάνατος

Υπάρχει μια αιωνιότητα μες στο παρόν

Κοιτάζω απ’ το παράθυρο

Ο χρόνος έγινε τοπίο ετούτο το Φθινόπωρο

Βαθύς γαλάζιος ουρανός

Στο γύρισμα του δρόμου

Ο ήλιος ολοκαίνουργιος κάθε πρωί

Ας τελειώσει έτσι η ιστορία».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΗΣ. (2012). «Φθινόπωρο στο Μόλυβο», στο: Τα παραμιλητά του κόσμου. Μυτιλήνη: Αιολίδα, σ. 82.

Ανασυγκρότηση στο Δ.Σ. της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

Η σύνθεση του 5μελούς Συμβουλίου της περιόδου 2024 - 2027 *

Σε ανασυγκρότηση του Διοικητικού της Συμβουλίου προχώρησε η Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, μετά την υποβολή παραιτήσεως για προσωπικούς λόγους του Καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Θεολογική του ΑΠΘ κ. Δημ. Νικολακάκη, από τη θέση του Προέδρου και του μέλους του Συμβουλίου ταυτόχρονα.

Κατόπιν αυτού εκλήθη ν΄ αναλάβει ως μέλος του Δ.Σ. ο πρώτος επιλαχών στις εκλογές του περασμένου Απριλίου κ. Χαρ. Ανδρεόπουλος, μετά δε από συνεδρία του οργάνου που συγκάλεσε ο κ. Αθαν. Κόντης, Αντιπρόεδρος της Εταιρείας, το Δ.Σ. (της περιόδου 2024 – 2027) συγκροτήθηκε σε σώμα, με ομόφωνη απόφαση, ως ακολούθως:

Πρόεδρος: Aθανάσιος Κόντης, Δρ. Νομικής – Δικηγόρος,

Αντιπρόεδρος: Γεώργιος Ιατρού, Δρ. Νομικής – Δικηγόρος,

Γενική Γραμματέας: Ζωή Καραμήτρου, Δρ. Νομικής - Δικηγόρος - Ειδική Επιστήμων στο Συνήγορο τoυ Πολίτη,

Ταμίας: Δημ. Κρεμπενιός, Δρ. Νομικής - Δικηγόρος, και

Έφορος Δημοσίων Σχέσεων: Χαράλαμπος Ανδρεόπουλος, Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας - Διευθυντής του Προτύπου Γενικού Λυκείου Λαρίσης.

Το Δ.Σ., συζήτησε το θέμα της διοργανώσεως επιστημονικού συνεδρίου στη Λάρισα, όπως είχε προαναγγελθεί, με τη συμβολή της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου και του οικείου Δικηγορικού Συλλόγου, με θέμα την «Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη». Το Συνέδριο προγραμματίζεται να διεξαχθεί περί τα τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου.

* Σκοπός της Εταιρείας (http://www.etekkad.gr ), η οποία εδρεύει στην Αθήνα και στις τάξεις της καταλέγονται πανεπιστημιακοί, δικαστικοί, δικηγόροι και θεολόγοι αυξημένων ακαδημαϊκών προσόντων (M.Sc., Ph.D.), είναι η προώθηση και ο συντονισμός της επιστημονικής έρευνας στο χώρο του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Στους ειδικότερους σκοπούς της περιλαμβάνεται η εξέταση γενικών ή ειδικών θεμάτων που άπτονται του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, ιδίως δε των σχετικών με τη θρησκευτική ελευθερία θεμάτων, των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας, της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, καθώς και της νομικής, πολιτικής και πολιτιστικής θέσεως των θρησκευτικών συσσωματώσεων εντός και εκτός Ελλάδος, μέσω της διοργανώσεως συνεδρίων, σεμιναρίων ή επιστημονικών συμποσίων. Επιστημονικό όργανο της Εταιρείας είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (τα) «Νομοκανονικά" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.

Είμαστε ακόμα ζωντανοί κουφάλες νεκροθάφτες πολιτικοί

 

ΠΗΓΗ: Frontiers Music srl

Αλιείς των ανθρώπων

Του Γρηγόρη Δουμούζη – Θεολόγου, MScΘεολογίας, Κοινωνιολόγου

Ο Χριστός στο Ευαγγέλιο της Κυριακής (Λκ. ε΄ 1-11) καθιστά τους Αποστόλους «αλιείς των ανθρώπων». Εξ αφορμής αυτού του γεγονότος, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει: «Ο Κύριος διάλεξε αγράμματους αλιείς να τους δώσει τη χάρη Του, για να καταλάβουμε ότι όλα όσα γίνονται είναι του Θεού και της χάριτός Του». Αυτό συνηθίζει ο Θεός. Να διαλέγει τους «αδύναμους» και να τους κάνει «καθοδηγητές» ανθρώπων, ή να τους δίνει διάφορα χαρίσματα, ώστε να καταλάβουμε ότι τίποτα δεν είναι δικό μας, αλλά όλα είναι «δώρα» του Θεού.

Κάποιος εύλογα θα μπορούσε να ρωτήσει: «Γιατί επιλέγει αυτούς τους μαθητές; Ποιες προϋποθέσεις είχαν;». Χωρίς αμφιβολία, ο Θεός όταν δίνει ένα χάρισμα, βλέπει πρώτα τις προϋποθέσεις που έχει ο κάθε άνθρωπος. Βλέπουμε, όσον αφορά στους αποστόλους, πως όταν ο Χριστός τούς ζήτησε να ανέβει στο πλοίο για να διδάξει στο πλήθος, αλλά και όταν πρότεινε στους μαθητές να ρίξουν τα δίχτυα σε μέρος που πίστευαν ότι δεν θα υπήρχε αποτέλεσμα, εκείνοι έκαναν υπακοή. Δηλαδή, το πρώτο που μαρτυρεί την αγαθή διάθεση των μαθητών είναι η «υπακοή». Έτσι, αφέθηκαν στο Θεό.

Στη συνέχεια, όταν διαπίστωσε το θαύμα ο Πέτρος, τι λέει; «Φύγε από μένα Κύριε γιατί είμαι αμαρτωλός». Ταπείνωση και συναίσθηση της αμαρτωλότητας. Συνήθως, οι άνθρωποι που δέχονται τη χάρη του Θεού, ταράσσονται γιατί δεν πιστεύουν ότι ο Θεός τους δίδει αυτό που τους δίδει, λόγω της αίσθησης της αμαρτωλότητος. Άρα, οι προϋποθέσεις για να γίνουμε δεκτικοί στις ενέργειες, στα χαρίσματα και στα «δώρα» του Θεού, είναι η υπακοή και η συναίσθηση της αμαρτωλότητάς μας. Όπως μας λέει και ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: «Ανώτερος απ’ αυτόν που βλέπει αγγέλους, είναι αυτός που έχει επίγνωση της αμαρτωλότητάς του».

Επίσης, προξενεί εντύπωση σε πολλούς ο λόγος του Χριστού, με τον οποίο τους καθιστά «αλιείς των ανθρώπων». Αυτός ο λόγος φανερώνει σ’ εμάς πως είμαστε σε λάθος δρόμο όταν νομίζουμε ότι με τις δικές μας δυνάμεις και τις δικές μας παιδαγωγικές μεθόδους ή ποιμαντικές θ’ αλλοιώσουμε τους ανθρώπους και θα τους διορθώσουμε.Οι άνθρωποι δεν θέλουν ούτε καθοδήγηση, ούτε επίπληξη, ούτε έλεγχο. Θέλουν ζωντανούς φορείς της χάριτος του Θεού.

Εμείς επειδή, ως επί το πλείστον, δεν είμαστε ζωντανοί φορείς της χάριτος του Θεού, περισσότερο βασανίζουμε τους ανθρώπους ελέγχοντάς τους, διορθώνοντάς τους και καθοδηγώντας τους. Ο Χριστός μάς δείχνει πως για να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε τον διπλανό μας άνθρωπο, βασική προϋπόθεση αποτελεί πρώτα να θεραπεύσουμε τον εαυτό μας. Ποια είναι η θεραπεία του εαυτού μας; Η συναίσθηση της αμαρτωλότητάς μας και το «άνοιγμά» μας στο έλεος του Θεού. Σίγουρα, οι γνώσεις είναι χρήσιμες, η κατάρτιση και αυτή είναι σημαντική, όπως και η δουλειά με τον εαυτό μας. Όμως, χωρίς βάση την επιδίωξη της εμπειρίας του Θεού και της σχέσης μαζί Του, όλα είναι απλώς μια ταλαιπωρία και ένας θόρυβος.

Ο κόσμος δεν αλλάζει με τη δική μας επέμβαση. Ο κόσμος και οι συνάνθρωποί μας δεν διορθώνονται με τις συμβουλές και τη διαρκή αγωνία γι’ αυτούς, αλλά ο κόσμος θ’ αλλάξει αν βρούμε την ειρήνη μέσα μας. Είναι αυτό που αναφέρει ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ: «Βρες την ειρήνη του Θεού και πολλοί θ’ αναπαυτούν κοντά σου». Μην ξεχνάμε πως η αιώνια ζωή δεν διδάσκεται με ρητορείες, αλλά με αγκαλιές, αγάπη και φως. Άλλωστε, αυτό θα είναι η Βασιλεία του Θεού: Μια μεγάλη αγκαλιά, μια μεγάλη επιστροφή στον «κόλπο» που μας γέννησε. Επιστροφή στο Φως, Φως γεμάτο ειρήνη και χαρά.

Η ειρήνη του Θεού, όμως, έρχεται όταν «ανοιχτούμε» στο Θεό, όταν παύσουμε να πιστεύουμε στις δυνάμεις μας και στον εαυτό μας, όταν καταλάβουμε ότι ο εαυτός μας δεν είναι το κέντρο του κόσμου, ότι δεν είμαστε εμείς οι θεοί και σεβαστούμε την καρδιά μας, ώστε να την τροφοδοτήσουμε απ’ αυτό που είναι ζωή. Δηλαδή, να την τροφοδοτήσουμε με το έλεος και την αγάπη του Θεού. Όταν ο άνθρωπος «ανοιχτεί» στο έλεος του Θεού και γλυκαθεί, τότε, πολλοί θ’ αναπαυτούν κοντά σ’ αυτόν τον άνθρωπο.

Άρα, ας μην ταλαιπωρούμε τον κόσμο και ας μην θέλουμε να διορθώσουμε τους ανθρώπους. Μόνο να ζητήσουμε να δεχθούμε το Θεό μέσα στην καρδιά μας, να «κατοικήσει» η αγάπη του Θεού μέσα μας και, τότε, τα πράγματα θα μπουν στη σειρά. Δεν διορθώνεται το κακό με το να το πληγώσουμε και να το πλήξουμε, αλλά διορθώνεται αν εμείς αλλάξουμε. Έλεγε ο Άγιος Πορφύριος: «Μέσα μας υπάρχει ένα σκοτάδι. Εμείς δεν πρέπει να μείνουμε στο σκοτάδι, αλλά ν’ ανοίξουμε μια τρύπα να μπει το φως, να μπει ο Χριστός».

Αυτό, λοιπόν, έγινε και με τους Αποστόλους. Έγιναν «αλιείς ανθρώπων» γιατί Αυτός που αλιεύει τους ανθρώπους και τους σώζει είναι το έλεος και η χάρις του Θεού. Επομένως, ο/η αληθινός/ή παιδαγωγός, ο αληθινός πατέρας, η αληθινή μητέρα και ο/η αληθινός/ή δάσκαλος/δασκάλα είναι αυτός/ή που παύει να ζει και να ενεργεί ο/η ίδιος/α, αλλά αντ’ αυτού/αυτής αφήνει το έλεος του Θεού να δράσει και να ενεργήσει. Τότε, θα υπάρχει ανάπαυση, ελευθερία και ενότητα στον χώρο που υπάρχουμε και ζούμε.

ΠΗΓΗ: ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ

Το έχω γράψει αρκετές φορές. Το ξαναγράφω. Οφείλουμε να δίνουμε βήμα έκφρασης και γραφής σε νέους θεολόγους. Ο αγαπητός Γρηγόρης είναι αδιόριστος θεολόγος. Ωστόσο, με αγάπη διακονεί την τοπική Εκκλησία της Μητρόπολης Μυτιλήνης, Ερεσού και Πλωμαρίου. Εύχομαι σύντομα, με συνέπεια και ζήλο, να υπηρετήσει και το μάθημα των Θρησκευτικών. Α.Ι.Κ.

Μνήμη Γιώργου Σεφέρη (20 Σεπτεμβρίου 1971 - 20 Σεπτεμβρίου 2024)

Σαν σήμερα, 20 Σεπτεμβρίου του 1971, έφυγε από τη ζωή ο Γιώργος Σεφέρης. Οι θεολόγοι, στη σχολική τάξη, καλό είναι ν’ ανοίγουμε τα χαρτιά μας και την καρδιά μας στη Λογοτεχνία και να διδάσκουμε το μάθημα των Θρησκευτικών με κείμενα του Σεφέρη· κι όχι μόνο του Σεφέρη αλλά κι άλλων λογοτεχνών, ελλήνων και ξένων. Οι δύο διαφάνειες που, εδώ, δημοσιεύω προέρχονται από διδακτική μου πρόταση σε επιμόρφωση νεοδιόριστων εκπαιδευτικών (φιλολόγων και θεολόγων), πριν είκοσι χρόνια περίπου, όταν λειτουργούσαν τα Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα και είχε δύο μέρη, το πρώτο με θέμα: «Σχεδιάζοντας μαθήματα Θρησκευτικών με κείμενα του Γιώργου Σεφέρη», ενώ το δεύτερο: «Το "Αγιορείτικο Ημερολόγιο" του Άγγελου Σικελιανού σε διδακτικές ενότητες του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Λύκειο». Α.Ι.Κ.

Ο Νίκος Καζαντζάκης συναντά τον Φραγκίσκο Ασίζης

ΠΗΓΗ: ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ & ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Χαίρε «Αγωγή της Κινητοαπαγόρευσης!»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Προσοχή στη δουλειά σας, στους δρόμους που περπατάτε, στα κέντρα που διασκεδάζετε. Παραμονεύουν παντού κάμερες, συνεργεία επιτίθενται. Αλλά σε μια εποχή που όλοι μπορούν να γίνουν διάσημοι, ποιο περιεχόμενο και τι βαρύτητα μπορεί να ’χει μια τέτοια δημοσιότητα;» γράφει ο ποιητής Άγης Μπράτσος, στο παλαιό καλό περιοδικό «ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ (τχ. 83-84 Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1996) –«Οδός Πάνος» το ‘λεγε η αλβανίδα πωλήτρια στο περίπτερο του κυρ Παναγιώτη, απέναντι από το σχολείο μου, πριν είκοσι πέντε σχεδόν χρόνια.

Προσοχή στο σχολείο σας -λέω κι εγώ σήμερα- παραμονεύουν πολλά κινητά τηλέφωνα, με μαθητές και γονείς να επιτίθενται σε διευθυντές και εκπαιδευτικούς σχολείων, γιατί όπως λέει ο «νόμος», με την τάδε εγκύκλιο -ο κάδος ανακύκλωσης των Η/Υ κάθε μέρα βομβαρδίζεται με πολλά e-mails «σκουπίδια», του τύπου: «έχοντας υπόψη…» -ακολουθούν δυο, και τρείς, και τέσσερεις σελίδες παραγράφων άλλων άρθρων, προηγούμενων ετών, για να διατυπωθεί μια απόφαση υπουργού ή υφυπουργού... χαίρε ελλαδικό κρατίδιο της γραφειοκρατίας- εφαρμόζεται η νέα «παιδαγωγική της κινητοαπαγόρευσης!» Ακόμα ένα μπαλάκι… από την Πολιτεία, προς το σημερινό ταλαίπωρο ελληνικό σχολειό και προς τους ίδιους εκπαιδευτικούς που, πραγματικά, κάθε μέρα μένουν έκπληκτοι, τι τέλος πάντων ρόλο οφείλουν να παίξουν, εκτός από το να διδάξουν το μάθημά τους: τον πρακτικογράφο -α... μην ξεχάσω από την επόμενη εβδομάδα θα 'χουμε και το ψηφιακό πρακτικό συλλόγου διδασκόντων/ουσών-, τον υπεύθυνο τμήματος, να οργανώσουν μια σχολική γιορτή, να στείλουν τα e-mails, τον ψυχολόγο, τον υπεύθυνο myschool, τον γιατρό, τον θυρωρό, τον διευθυντή, τον υποδιευθυντή, τον σύνδεσμο με ΚΕΔΑΣΥ, τον υπεύθυνο εργαστηρίων, τον υπεύθυνο του πρωτοκόλλου, την καθαρίστρια, τον συνοδό περιπάτων και εκδρομών, (συγχωρέστε μου αν ξέχασα κάποιον ρόλο). Ακόμα λοιπόν ένας ρόλος, αυτός του «αστυνόμου», κι ακόμα ένα «μάθημα», αυτό της «κινητοαπαγόρευσης!» Χαίρε «Αγωγή της Κινητοαπαγόρευσης!» Με την ελληνική οικογένεια υπό παραίτηση [από τα καλύτερα άρθρα του κ. Καραποστόλη· συνιστώ ανεπιφύλακτα να το διαβάσουν γονείς και κηδεμόνες], να ζητά και ρέστα της.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ, «Παιδική Συναυλία», 1900· ΠΗΓΗ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Αύριο γιορτή, πανηγύρι χαράς: της Αγίας Σοφίας και των τριών θυγατέρων της, Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης

«Μητέρα τριών θυγατέρων παρθένων και καλλινίκων μαρτύρων, Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης[*]. Τις ανέθρεψε χριστιανικά, υπομένοντας η ίδια μακροχρόνια χηρεία. Πρόσεχε η Σοφία ώστε τα ονόματα των θυγατέρων της να έχουν συμφωνία με την πολιτεία τους. Πράγματι, κατόρθωσε η φιλότεκνη μητέρα να γεμίσει τις καρδιές τους από αρετές, των οποίων τα ονόματα έφεραν. Γι’ αυτή την πίστη, ελπίδα και αγάπη τους προς τον Χριστό παρουσιάζονται ν’ απολογηθούν. Η ομολογία της μητέρας ξαφνιάζει τον άρχοντα. Κολακείες, υποσχέσεις κι απειλές δεν επηρεάζουν καμμιά τους. Μετά από το μαρτυρικό τέλος των τριών παρθένων, η μακαρία μητέρα έμενε ευχαριστημένη για την προσφορά της. Τρεις ημέρες μετά το τέλος της τελευταίας κόρης της, την βρήκε ο θάνατος προσευχόμενη στο κοινό τους μνήμα. Οι πιστοί την έθαψαν μαζί με τις τρεις παρθενομάρτυρες (Ρώμη, 2ο αιώνας)».

+Αγιορείτου Μοναχού Μωυσέως. (1995). Οι έγγαμοι Άγιοι της Εκκλησίας. Αθήνα: Ακρίτας, σσ. 162-163, 170.

ΠΗΓΗ: Χώρα του Αχωρήτου

[*] Η μνήμη τους τιμάται την ίδια ημέρα. Η Πίστη ήταν 12, η Ελπίς 10 και η Αγάπη 9 ετών.

Αύριο γιορτή, πανηγύρι χαράς: της Αγίας Σοφίας και των τριών θυγατέρων της, Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης. Η μακαρίτισσα γιαγιά μου, ο Θεός ν’ αναπαύει την ψυχή της, ευλαβούνταν πάρα πολύ την Αγία Σοφία και τις Αγίες κόρες της. Ακόμα θυμάμαι την εικόνα που είχε στο εικονοστάσι του δωματίου της. Α.Ι.Κ.

«Ο Άγιος Σεπτέμβριος των Σχολείων» και τα κινητά τηλέφωνα

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Με τα μαθήματα να αρχίζουν στις σχολικές τάξεις, άρχισαν και οι αποβολές. Μαθητές που σε ώρα μαθήματος χρησιμοποίησαν τα κινητά-τους, κάτω από το θρανίο, αποβλήθηκαν. Το λέει ο νόμος: μία ημέρα αποβολή από τον διευθυντή στον μαθητή και η παραμονή-του στο σπίτι. Και παλαιότερα υπήρχαν οι σχετικές εγκύκλιοι του ΥΠΑΙΘΑ αλλά, δυστυχώς, συν τω χρόνω, ατόνησε η «κινητοαπαγόρευση». Αμφιβάλλω αν οι μαθητές συνειδητοποιήσουν με βαθιά υπευθυνότητα τη ρητή απαγόρευση χρήσης του κινητού τηλεφώνου στο σχολείο. Η εφαρμογή της νέας «παιδαγωγικής κινητοαπαγόρευσης», δεν είναι μόνο πρόβλημα που το σχολείο καλείται να επιλύσει. Κυρίως είναι πρόβλημα της οικογένειας. Αλλά ποιάς οικογένειας; Εκείνης που η μαμά και ο μπαμπάς στο πάρκο, στη βόλτα, στην καφετέρια, στην ταβέρνα, από τη νηπιακή ηλικία «παρκάρουν» τα παιδιά-τους στα κινητά τηλέφωνα; 

Στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα όπου ο εκπαιδευτικός πέραν των διδακτικών καθηκόντων-του είναι επιφορτισμένος με πάρα πολλές εξωδιδακτικές υποχρεώσεις, καλείται να λύσει ακόμα ένα πρόβλημα. Πρόβλημα μιας κοινωνίας που, στην κυριολεξία, είναι εξαρτημένη από την όλο και περισσότερο εξελιγμένη τεχνολογία. Το κινητό τηλέφωνο είναι ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της τεχνολογίας, όχι μόνο για τους μαθητές-μας αλλά και για όλους εμάς, εκπαιδευτικούς και γονείς. Η επιφόρτιση ακόμα μιας υποχρέωσης στους εκπαιδευτικούς, ρητά να απαγορεύουμε τη χρήση του κινητού τηλεφώνου –προφανώς σωστή και απαραίτητη, δεν διαφωνώ- φέρνει στο προσκήνιο και κάτι άλλο, που σε πολλούς είναι αθέατο: την «αυτοεξάλειψη» της παιδαγωγικής σχέσης δασκάλου - μαθητή όχι μόνο στη σχολική τάξη αλλά και στον ευρύτερο σχολικό χώρο, τη στιγμή μάλιστα που αποθεώνουμε την τεχνολογία και τη χρήση-της στις αίθουσες διδασκαλίας, παρουσιάζοντάς την στον εκπαιδευτικό ως τη «βασιλική εκείνη οδό που εθελουσίως θα τον αντικαταστήσει, υπακούοντας στα προτάγματα μιας καίριας παιδαγωγικής εντροπίας. Τι ευτυχία να ‘ναι ο δάσκαλος στο κοντρόλ, πίσω από τη σκηνή και να κινεί την τάξη μέσω των ηλεκτρονικών μέσων, όπως στις μαριονέτες, να μην συμφύρεται μαζί-της, να μην αναλώνεται, όπως ακριβώς κάνουν οι ίδιοι οι ηλεκτρονικοί προπαγανδιστές!»[1] 

Να θυμίσω εδώ ότι στην περίοδο της πανδημίας αλλά και σε καιρούς καταλήψεων των σχολείων, όλοι οι εκπαιδευτικοί καλούμαστε να διδάξουμε τα μαθήματά μας μέσω Webex. Με μαθητές, στην αντίπερα όχθη, να βρίσκονται στο σπίτι τους ή στο δωμάτιό τους, να «συμμετέχουν» στο μάθημα, και με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου-τους, με κλεισμένες τις κάμερες. Αναρωτηθήκαμε, όσοι τουλάχιστον έχουμε σχέση με την εκπαίδευση: υπουργείο παιδείας, εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές, τι ακριβώς έχει γίνει και συνεχίζεται να γίνεται πίσω από τις κλειστές κάμερες; Ας είμαστε ρεαλιστές: τα παιδιά είναι εθισμένα στην τεχνολογία και ο εθισμός-τους δεν μπορεί να σταματήσει μόνο με την απαγόρευση στο σχολείο.

Πριν τρεις δεκαετίες, ένας φωτισμένος δάσκαλος, εδώ στη Μυτιλήνη, ο αλησμόνητος θεολόγος Γιάννης Καλδέλλης, στο βιβλίο-του Σχολείο: φως που τυφλώνει; έγραφε τα εξής αποκαλυπτικά: 

«Ενώ το σχολείο σταθερά επαινεί τον υπάκουο μαθητή, ψελλίζει ταυτόχρονα για αντιαυταρχική εκπαίδευση. Τελικά επιτυγχάνει την αναρχία, γιατί γνωρίζει την έννοια της υπακοής, όχι όμως και τη βαθύτερη έννοια της πειθαρχίας. Είναι όμως γνωστό πια πως η πνευματική και ηθική πειθαρχία δημιουργούν μια καλύτερη ισορροπία του συμπαθητικού συστήματος, μια άρτια εκδήλωση των οργανικών και πνευματικών λειτουργιών. Είναι η πειθαρχία ο εκούσιος περιορισμός που οδηγεί στην ελευθερία. Χωρίς την άσκηση της βούλησης ο νους αδέσμευτος παραπαίει, αποσυντίθεται, αυτοκαταστρέφεται. Ο Εμμ. Καντ το γνώριζε άριστα, γι’ αυτό είπε πως η παραμέληση της πειθαρχίας είναι μεγαλύτερο κακό από την παραμέληση της μόρφωσης, διότι το δεύτερο μπορεί να επανορθωθεί αργότερα. Στην εποχή-μας έχει εγκαταλειφτεί η άσκηση της πειθαρχίας από γονείς και δασκάλους. Ύψιστη επιδίωξη η άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών, επομένως ο νέος αγνοεί κάθε είδους περιορισμό. Αυτό πάλι σημαίνει εγκατάλειψη αρχών και σκοπών, οι οποίοι για να εξυπηρετηθούν απαιτούν εγκατάλειψη πολλών που είναι δυνατόν να γίνουν, αλλά δεν πρέπει»[2]· [η υπογράμμιση δική μου].

Επανέρχομαι στην απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων. Τι κάνουμε λοιπόν; Υπάρχει λύση. Ας την αναζητήσει ο αναγνώστης στο παραπάνω απόσπασμα του σοφού δασκάλου από τη Μυτιλήνη.

«Ο Άγιος Σεπτέμβριος των Σχολείων». Ντόνα Πλατανιώτου, 2001, τέμπερα σε χαρτόνι. ΠΗΓΗ: Επτά Ημέρες της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ (02 Σεπτεμβρίου 2001).

[1] ΑΝΤΩΝΗΣ Λ. ΣΜΥΡΝΑΙΟΣ. (2009). Λατρεία και νεύρωση στην Παιδαγωγική της Καινοτομίας. Σημειώσεις σε μια μετανεωτερική φιλοσοφία της παιδείας. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, σσ. 395-396.

[2] ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΔΕΛΛΗΣ. (1991). Σχολείο: φως που τυφλώνει;. Αθήνα: Βιβλιογωνία, σσ. 21-22.

Σεπτέμβρης μιας άλλης εποχής...

Ο Τρυγητής

Ο μήνας των σταφυλιών, του μούστου και των κρασιών. Αυτός όμως έχει τʼ όνομα κι άλλος έχει τη χάρη. Κατά τη λαϊκή παράδοση, τη χάρη την έχει ο Φλεβάρης, ο οποίος μάλιστα χάρη σʼ αυτή τη... χάρη του κατάντησε κουτσοφλέβαρος.

Κάποτε, λέει, ο Τρυγητής μάζεψε από τα καλύτερα σταφύλια της σοδειάς ‒μοσχάτα, κέρινα, ροδίτες‒ κι έφτιασε ένα βαρέλι κρασί θαύμα. Το πρόσφερε δώρο σʼ όλα τʼ αδέρφια του ‒τα δώδεκα παιδιά του χρόνου‒ για να το πιούνε όλοι μαζί στην υγειά του. Ο Φλεβάρης ήτανε πονηρότερος απʼ όλα τʼ αδέρφια και πρότεινε, επειδή το βαρέλι ήτανε «κοινό και αδιαίρετο», να το μοιράσουνε. Επειδή όμως δεν είχανε δώδεκα βαρελάκια που χρειάζονταν για το σκοπό αυτό, τους είπε να βάλουνε στην ξύλινη πρόσοψη του βαρελιού ισάριθμες κάνουλες. Ο καθένας τη δική του. «Εγώ τη δική μου θα τη βάλω κάτω κάτω, στον πάτο του βαρελιού, γιατί μʼ αυτούς τους χρόνιους ρευματισμούς που έχω ‒στη δική μου θητεία είναι όλες οι υγρασίες κι οι νοτιάδες‒ δεν μπορώ να σκαρφαλώνω ψηλά να ρουφάω ...».

Το ʼχαψαν το κόλπο οι έντεκα μπουνταλάδες κι έμπηξαν δώδεκα κάνουλες στο βαρέλι. Ο καθένας είχε το κλειδί της δικής του κάνουλας κι όταν γούσταρε θα την άνοιγε για νʼ απολάψει το ξανθό νέκταρ. Ο Φλεβάρης όμως, προτού ακόμα οι άλλοι δοκιμάσουν την κάνουλά τους, πήγε κρυφά και με την κάνουλά του που ήτανε στον πάτο του βαρελιού το άδειασε.

Όταν πήγαν αργότερα τʼ αδέρφια του, τον βρήκαν φέσι στο μεθύσι. Δοκιμάζουν τις κάνουλες και τις βρίσκουνε ξηρές. Τότε κατάλαβαν οι κουτεντέδες το ρεζιλίκι που πάθανε από τον παμπόνηρο αδερφό τους. Ούτε μια σταλιά δεν έμεινε για το δωρητή τον Τρυγητή που το ʼφτιασε με τόσες φροντίδες. Αγανακτισμένοι απʼ αυτό το ανεπάντεχο χνέρι ρίχνονται καταπάνου του φαρσέρ και τον ρέψανε στο ξύλο. Του σπάσανε με τα ρόπαλα και το ʼνα του ποδάρι.

Από τότε κουτσάθηκε και τον βγάλανε Κουτσοφλέβαρο. Θυμάται δε πάντοτε ο φουκαράς αυτό το ξύλο και βάζει τα κλάματα. Γιʼ αυτό οι πιο πολλές μέρες του είναι βροχερές. Από τα πολλά τα κλάματα.

Έτσι την έπαθε ο απονήρευτος τρυγητής με το ωραίο του κρασάκι, που έφτιανε από τα εκλεκτότερα σταφυλάκια του. Από τη συγκομιδή των σταφυλιών ο λαός μας τον ονόμασε Τρυγητή. Γενικεύεται τώρα ο τρύγος κι ετοιμάζονται οι καινούργιοι μούστοι. Το ερυθρωπό νέκταρ είναι η μεγάλη προσδοκία παραγωγών και καταναλωτών.

Με όση ευκολία το παρήγαγε κάποτε ο Ναζωραίος στο γάμο του μικρού χωριού της Παλαιστίνης, της Κανά, με τόσα βάσανα και αγωνίες φθάνει κάθε χρόνο την εποχή αυτή στις κάδες και τα βαρέλια των κρασοπούλων. Αλλά τα βάσανα δεν έχουν ακόμα τελειώσει. Φροντίδες άγρυπνες για το καλό πλύσιμο και το προσεκτικό καθάρισμα των βαρελιών. Ο χημικός θα δώσει τα σκονάκια του για τη συντήρηση του μούστου. Ευαίσθητο υγρό, υπόκειται σε χίλιους κινδύνους, όχι μόνο στα χέρια ή μάλλον στις κάδες των αμπελουργών, αλλά και του ταβερνιάρη.

Έσκασε από το κακό του ‒λέει μια λαϊκή παράδοση‒ ένας αμπελουργός που του ξίνισε το κρασί και το ξεπούλησε τζάμπα, για ξίδι, τρεις παράδες την οκά. Από τότε γυρίζει μεταμορφωμένος σʼ ένα τοσοδούλικο πράσινο πουλάκι (ο κρασοπούλος) στα ρουμάνια και τους κάμπους και διαλαλάει τον καημό του ασίγαστα:

Τρεις ‒ τρεις ‒ τρεις, τρεις παράδες το κρασί!

Ας χαρούμε όμως σήμερα το μεγάλο γιορταστικό γλέντι των αμπελοχωριών. Την απόλαυση του φρέσκου μούστου σʼ ένα σωρό είδη εγχώριας ζαχαροπλαστικής. Σύντομη είναι η ζωή του γλυκού μούστου. Γρήγορα το σταφυλοζάχαρο ζυμώνεται σε οινόπνευμα. Στη σύντομη όμως ζωή του οι αμπελουργοί προφταίνουν να φτιάσουν τις μουσταλευριές τους, τα μουστοκάρυδα (σουτζούκια) και τα ριτζέλια τους. Ύστερα ο μπρούσκος μούστος θα διοχετευθεί στις τεράστιες γαστέρες των βαρελιών. Αυτές που βλέπομε την εποχή αυτή σε παράταξη για καθάρισμα στις παραλίες.

Αγναντεύουν, όπως έγραφε παλιός δημοσιογράφος, χωρίς φθόνο το μακρινό πέλαγος, γιατί ξέρουν πως σε λίγο θα κλείσουν μέσα τους φουρτούνες και τρικυμίες που δε γνώρισε κανένας ωκεανός.

Ο Τρυγητής είναι ακόμη ο μήνας του απόδημου φτερωτού κόσμου.

«Του Σωτήρος τα λελέκια, του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) τα χελιδόνια...», λέει ένα λαϊκό ρητό. Αυτόν τον μήνα φεύγουν τα χελιδόνια και τʼ άλλα αποδημητικά πουλιά μας για τα υπερπόντια ταξίδια τους.

Τον ίδιο μήνα γυρίζουν από τα ορεινά χωριά οι παραθεριστάδες των αστικών μας κέντρων. Προχτές κιόλας παρακολούθησα τη σκηνή του γυρισμού. Καμιά δεκαριά οικογένειες μάζεψαν τα μπαγάζια τους και τα φόρτωναν σε δυο φορτηγά αυτοκίνητα. Τα μικρά παιδιά τους ‒γιʼ αυτά κυρίως γίνεται ο παραθερισμός‒ σκαρφάλωσαν με χαρούμενες φωνές ανάμεσα στους μπόγους. Οι ντόπιοι συνομήλικοι τούς αποχαιρετάνε με υγρά μάτια. Αλλά και οι γυναίκες του χωριού δακρύζουν. «Σας μάθαμε τόσο όλο το καλοκαίρι και τώρα μας φαίνεται πως ρημάζει το χωριό μας...». Στην υγρασία των ματιών προσθέτει ο συννεφιασμένος ουρανός τα δικά του δάκρυα. Είναι τα χινοπωριάτικα πρωτοβρόχια.

Σεραφείμ Κ. Τσιτσάς, Ιστορίες του χωριού, Αθήναι, σσ. 96 - 98. [Για την αντιγραφή: Βασίλειος Α. Γεώργας].

Τρύγος. Ξυλογραφία του Α. Τάσσου με θέμα το άπλωμα της σταφίδας στο αλώνι. (1953. 41,5Χ5,60 εκ. [στο: Α. Τάσσος. Χαρακτική 1922-1985, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1988].

ΣΤΑΥΡΟΣ: το σύμβολο της δύναμης και της χαράς

Του Γρηγόρη Δουμούζη – Θεολόγου, MSc Θεολογίας, Κοινωνιολόγου

Η Εκκλησία μας σήμερα εορτάζει την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Ο Σταυρός δεν είναι ένα «νεκρό» σύμβολο, αλλά είναι μια πρόταση ζωής. Ο Σταυρός είναι το καύχημά μας, είναι η ελπίδα μας, είναι η απόδειξη της αγάπης του Θεού. Ο Σταυρός είναι αυτός που «άνοιξε» τις πύλες του παραδείσου. Εφόσον υπάρχει ο Σταυρός, εφόσον πάνω σ’ αυτόν σταυρώθηκε ο Χριστός, μπορούμε και ελπίζουμε.

Μέσα στην Εκκλησία συμβαίνουν πράγματα περίεργα, πράγματα που αντιβαίνουν στην ανθρώπινη λογική. Άραγε, πώς ένα ξύλο, ένας σταυρός, μπορεί να είναι «τίμιο» και να το προσκυνούμε; Πώς αυτό το σύμβολο «αισχύνης» για μας είναι σύμβολο «δύναμης» και «χαράς»; Γι’ αυτό ελπίζουμε: Επειδή έχουμε ένα Θεό που σταυρώθηκε για μας. Ποιος μπορεί να απελπίζεται;

Ο Σταυρός από «ήττα» έγινε «νίκη». Γιατί αυτό; Διότι όταν ηττάσαι για χάρη του άλλου, τότε κερδίζεις. Όταν θυσιάζεσαι για τον άλλον με επίγνωση και λόγο αγάπης, τότε είσαι πραγματικός νικητής. Αυτό είναι μια ανατροπή της λογικής του κόσμου: Ο «ηττημένος» είναι ο «νικητής». Ουσιαστικά, «νικητής» είναι ο άνθρωπος που «βγήκε απ’ τον εαυτό του», «γεφύρωσε» την απόσταση απ’ τον πλησίον του και έγινε διάκονος των ανθρώπων. Μέσα στην Εκκλησία ο «νικητής» είναι αυτός που δέχεται να χάσει. Εμείς όταν αγωνιούμε να νικήσουμε τον άλλον, να φανούμε πιο ισχυροί, πράττουμε τη μεγαλύτερη προσβολή προς τον Σταυρό. Αυτό δείχνει ότι δεν έχουμε υποψιαστεί ποια είναι η ουσία της πνευματικής ζωής.

Απ’ τη μια, λοιπόν, ο Σταυρός είναι το καύχημά μας, αλλά, ταυτόχρονα, είναι και μια πρόταση ζωής. Αν δεν επιλέξουμε αυτή την οδό της αυταπάρνησης και της αυτοθυσίας, δεν μπορούμε να «γευτούμε» τη χάρη του Θεού. Διευρύνονται οι εσωτερικοί ορίζοντες του ανθρώπου που ζει μ’ αυτή την προοπτική και ο ίδιος αποκτά μια άλλη αίσθηση και «γεύση» ζωής. Μια αίσθηση ζωής που καταλαβαίνουν μόνο οι πονεμένοι και δυσκολεμένοι άνθρωποι, οι οποίοι εναπόθεσαν τις ελπίδες τους στον Σταυρό.

Έναν πόνο, όμως, που τον προσεγγίζουμε εν Χριστώ. Δηλαδή, όχι με αντίσταση, όχι με παράπονο, αλλά τον αποδεχόμαστε ησυχαστικά και μ’ εμπιστοσύνη στον Χριστό. Ο άνθρωπος αυτός του σταυρού και του πόνου έχει αποκτήσει μια προσωπική σχέση με το Θεό. Όσο μεγαλύτερη είναι η αγάπη, τόσο μεγαλύτερος είναι ο πόνος. Σήμερα μας έχει διαλύσει η άνεση. Έχουμε μια ψευδαίσθηση της πνευματικής ζωής. Θεωρούμε πως πνευματική ζωή είναι να μας πηγαίνουν όλα καλά, να ζούμε τη χαρά του Θεού και να μην αγωνιζόμαστε για τίποτα.

Ο αληθινά ελεύθερος άνθρωπος είναι αυτός που ταύτισε το θέλημά του με το θέλημα του Θεού. Όμως, επειδή είμαστε ως επί το πλείστον εγωιστές, είναι οδυνηρό να ταυτίσουμε το θέλημά μας με το θέλημα του Θεού. Χωρίς αυτή την προσπάθεια να ξεπεράσουμε τις «αγκυλώσεις» μας, δεν μπορεί ν’ ανοιχτεί για μας η πνευματική οδός. Ο Σταυρός αυτό σημαίνει: Σταυρώνω τον εγωισμό μου και το θέλημά μου, γιατί πάνω απ’ το δικό μου θέλημα ζητώ το θέλημα του Θεού. Βλέποντας ο Θεός αυτόν τον αγώνα, μου «ανοίγει» δρόμους. Μου δίνει τη χαρά που δεν γνωρίζει ο κόσμος. Μου δίνει το φωτισμό που δεν γνωρίζουν οι σοφοί του κόσμου.

Ο κόσμος θέλει τα πολλά για να νιώσει γεμάτος. Όμως, αν κατορθώσουμε να «γευτούμε» τους «καρπούς» της σταυρικής θυσίας και της αναστάσεως, θέλουμε να μην έχουμε τίποτα, ώστε να μπορέσουμε να «γευτούμε» το παν που είναι ο Θεός. «Αδειάζουμε» θεληματικά, διώχνουμε τα πάντα από πάνω μας, για να είμαστε άνετοι ενώπιον του Θεού. Δεν μας βαραίνουν μόνο οι αμαρτίες. Μας βαραίνουν, επίσης, και οι επιδιώξεις μας, οι απαιτήσεις μας και οι αγωνίες μας.

Τι σημαίνουν αυτά; «Θέλω να βρω αυτό στο οποίο στοχεύω. Ποιο; Έναν ικανοποιημένο εαυτό». Όμως, ένας «ικανοποιημένος» εαυτός είναι ένας «νεκρός» εαυτός. Ο αληθινά «ζωντανός» άνθρωπος είναι αυτός που δεν έχει θελήματα και κρατά «ζωντανό» μόνο το θέλημα της καρδιάς του, που είναι ο Χριστός. Αυτός είναι ο «δρόμος» του Σταυρού.

Δυστυχώς, μας έχει διαλύσει η άνεση. Κοροϊδεύουμε τους «κοσμικούς» ανθρώπους, αλλά ζούμε όπως αυτοί. Έχουμε τις ίδιες επιθυμίες και τις ίδιες επιδιώξεις. Απλώς, τι κάνουμε; Βάζουμε το «ένδυμα» του χριστιανού, μετέχουμε τυπικά στα μυστήρια της Εκκλησίας, για να λάβουμε μια ευχαρίστηση και όχι να μπούμε σ’ αυτή την πορεία να «σηκώσουμε» τον σταυρό μας, να σταυρώσουμε τους λογισμούς μας και τη φιλαυτία μας. Κάθε μέρα είμαστε «καλεσμένοι» να κάνουμε την καρδιά μας «αγία τράπεζα». Να θυσιάζουμε το θέλημά μας και τις επιθυμίες μας. Αυτό, φυσικά, να γίνει στο όνομα του «Χριστού» και όχι στο όνομα του «εαυτού» μας.

Όμως, πρέπει να ρωτήσουμε την καρδιά μας: «Θέλουμε τον Χριστό ή τους πόθους μας; Θέλουμε τον Χριστό ή τις φαντασιώσεις μας;». Αυτό χρειάζεται να το ξεκαθαρίσουμε. Αν δεν το ξεκαθαρίσουμε, δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική πνευματική ζωή. Μόλις, όμως, ξεκαθαρίσουμε ότι ο Χριστός είναι το παν, όπως έλεγε ο Άγιος Πορφύριος, τότε, κάθε μέρα για χατίρι του Χριστού και της σχέσης μαζί Tου αρνούμαι να ικανοποιώ τον εαυτό μου, ώστε να βρω την πραγματική ικανοποίηση της καρδιάς μου.

Ο αρχιμανδριτισμός, ασθένεια της Εκκλησίας

Αναδημοσιεύω το παρακάτω άρθρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη -γράφτηκε πριν δύο σχεδόν δεκαετίες (27.02.2005), επίκαιρο όμως- γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι πολλοί αρχιμανδρίτες, με τη δίχως προηγούμενο αυτοπροβολή τους στο Διαδίκτυο είναι μόνιμη απειλή για την Εκκλησία. Α.Ι.Κ. 

 

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

Η κρίση που συγκλονίζει την Εκκλησία της Ελλάδος και έχει επεκταθεί, για την ώρα, και στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δεν είναι ασφαλώς κρίση προσώπων, όπως προσπαθούν πολλοί επίσκοποι και πολιτικοί να την παρουσιάσουν προκειμένου να την υποβαθμίσουν – χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι όσοι ενέχονται δεν πρέπει να υποστούν τις κυρώσεις που προβλέπουν οι κανόνες της Εκκλησίας και οι νόμοι του κράτους. Η κρίση είναι θεσμική, ηθική και πνευματική. Είναι τόσο βαθιά μάλιστα, που τίποτε από εδώ και πέρα δεν θα είναι για την Εκκλησία της Ελλάδος όπως πριν, κάθε επιστροφή στην προ της παρούσης κρίσεως κατάσταση είναι πλέον αδύνατη. Ποια θα είναι η νέα πραγματικότητα θα εξαρτηθεί από το πόσο η Εκκλησία θέλει και μπορεί να συζητήσει εις βάθος τα αίτια αυτής της δίχως προηγούμενο κρίσης και να πράξει ανάλογα.

Τα αίτια της κρίσης μπορούν να αναζητηθούν σε πολλές κατευθύνσεις. Θα κάνουμε λόγο και εμείς εδώ για ένα από αυτά, θεσμικού χαρακτήρα, μέσα από το οποίο, ωστόσο, μορφοποιείται και εκφράζεται όλη η ηθική και πνευματική παθολογία της ελληνικής ορθόδοξης Εκκλησίας. Θα μιλήσουμε για τον αρχιμανδριτισμό. Είναι τυχαίο ότι όλοι για τους οποίους γίνεται δυσφήμως λόγος τις μέρες αυτές είναι αρχιμανδρίτες ή πρώην αρχιμανδρίτες (δηλαδή επίσκοποι);

Κληρικοί καριέρας

Τι είναι οι αρχιμανδρίτες; Είναι άγαμοι ιερείς εν τω κόσμω, χωρίς όμως να είναι μοναχοί – είναι απλώς εγγεγραμμένοι για τυπικούς λόγους στο μοναχολόγιο μιας μονής. Το τρίτον τούτο γένος, πέραν των εγγάμων παπάδων και των μοναχών, είναι κληρικοί καριέρας. Φόρεσαν τα ράσα, σε νεαρότατη συνήθως ηλικία, ορεγόμενοι εκκλησιαστικών αξιωμάτων και κυρίως βέβαια επισκοπής. Γίνονται αρχιμανδρίτες για να γίνουν δεσποτάδες. Άγαμοι ιερείς στον κόσμο υπήρχαν πάντοτε στην Εκκλησία, μόνο σήμερα όμως και κυρίως στα όρια της Εκκλησίας της Ελλάδος έχουν συγκροτήσει χωριστό σώμα και έχουν αποκτήσει τόση δύναμη. Η ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία κυβερνιέται –διάβαζε: δυναστεύεται– από τους αρχιμανδρίτες, από αυτό το σώμα φιλόδοξων, αθεολόγητων, απαίδευτων, αυταρχικών και ψυχολογικά προβληματικών –ίνα μη τι χείρον είπωμεν– ανθρώπων. Όταν ένα χριστιανόπουλο, δεκαεφτά ή δεκαοχτώ χρόνων, θέλει να βάλει τα ράσα, όχι για να γίνει παπάς ή καλόγερος αλλά αρχιμανδρίτης, κάτι δεν πάει καλά εξαρχής με την ψυχική ισορροπία του. Οι αρχιμανδρίτες ξέρουν καλά ένα μόνο πράγμα, αυτό ακριβώς που ξέρει κάθε καριερίστας, την τέχνη των συμμαχιών: σε ποιον να προσκολληθούν, με ποιον και πότε να συμμαχήσουν, με ποιους να συνάψουν σχέσεις δοσοληψίας, οι οποίες, όπως έδειξε η παρούσα κρίση, μπορεί να φτάσουν και πολύ μακριά.

Νοσηρό φαινόμενο

Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να εμποδίσει, στη σύγχρονη κοινωνία των ατομικών δικαιωμάτων, έναν άνθρωπο να γίνει άγαμος παπάς, όπως κάποιος άλλος γίνεται άγαμος δάσκαλος, δικαστής ή υδραυλικός. Ούτε εμείς είμαστε αντίθετοι σε κάτι τέτοιο. Το νοσηρό φαινόμενο του αρχιμανδριτισμού, στο οποίο επωάζονται όλα αυτά που ακούμε και βλέπουμε τούτες τις μέρες, είναι εκείνο που πρέπει να λάβει οριστικό τέλος, και όχι η άγαμη ιεροσύνη. Υπάρχουν κανονικά μέσα για να γίνει αυτό. Θα αναφέρουμε τρία.

Το ηλικιακό όριο που θεσπίζουν οι εκκλησιαστικοί κανόνες για τη χειροτονία σε διάκονο (το εικοστό πέμπτο) και σε πρεσβύτερο (το τριακοστό) να αυξηθεί, προκειμένου περί αγάμων κληρικών, κατά πέντε έτη (τριάντα και τριάντα πέντε αντιστοίχως), ώστε η απόφαση για άγαμη ιεροσύνη να είναι, όσο γίνεται περισσότερο, ώριμη, στερεή και δοκιμασμένη.

Οι άγαμοι κληρικοί στον κόσμο να μην παίρνουν το οφίκιο του αρχιμανδρίτη. Το οφίκιο αυτό να περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στα μοναστήρια, στους ηγουμένους των μονών, στους επικεφαλής της μάνδρας. Θα διορίζονται δηλαδή άγαμοι ιερείς στους ενοριακούς ναούς και δεν θα γίνονται με την πρώτη, όπως εν τοις πράγμασι συμβαίνει σήμερα, προϊστάμενοι των ναών ούτε βεβαίως θα προΐστανται στις ακολουθίες. Θα γίνονται και αυτοί προϊστάμενοι με τα ίδια ακριβώς κριτήρια που γίνονται και οι έγγαμοι. Δεν είναι νοητό νεανίσκοι είκοσι τόσων χρόνων να δυναστεύουν, ελέω επανωκαλυμμαύχου, παπάδες με τριάντα και σαράντα χρόνια ιεροσύνης. Επίσης να μην καταλαμβάνουν κατ’ αποκλειστικότητα ούτε καν κατά προτεραιότητα τα λογής εκκλησιαστικά αξιώματα και υψηλές διοικητικές θέσεις (αρχιερατικοί επίτροποι, πρωτοσύγκελλοι, ιεροκήρυκες μητροπόλεων κ.λπ.). Δεν θα αποκλείονται από αυτά, αλλά θα δικαιούνται να τα λάβουν εξίσου όπως και οι έγγαμοι. Θα πρόσθετα μάλιστα ότι είναι αποτελεσματικότερο τις κρίσιμες διοικητικές θέσεις που απαιτούν μακρά πείρα και γνώση (όπως αίφνης η θέση του αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου) να τις αναλαμβάνουν έγγαμοι ιερείς για να εξασφαλίζεται μια απρόσκοπτη διοικητική συνέχεια. Οι σημερινοί αρχιμανδρίτες τις θεωρούν τις θέσεις αυτές, όπως και πράγματι είναι, προθάλαμο του επισκοπικού θρόνου.

Να εκλέγονται επίσκοποι και από τις τάξεις των εγγάμων ιερέων. Η αγαμία των επισκόπων δεν ίσχυε ανέκαθεν στην Ανατολική Εκκλησία (μέχρι και τον 5ο αι. οι περιπτώσεις εγγάμων επισκόπων δεν είναι σπάνιες), νομοθετείται από τον Ιουστινιανό τον 6ο αι., επικυρώνεται με τον ιβ΄ κανόνα οικονομίας της Πενθέκτης (691-692), και είναι καιρός πλέον να αρθεί. Σήμερα δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα υπέρ της. Κανένα απολύτως. Τουναντίον μάλιστα η τραγική έλλειψη ικανών και άξιων εκκλησιαστικών ανδρών επιβάλλει, κατά στοιχειώδη λογική, να διευρυνθεί το πεδίο επιλογής των επισκόπων, να συμπεριλάβει κατ’ ανάγκην και τους εγγάμους.

Όσο απομένουν Χριστιανοί...

Οι αποφάσεις της συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος (18 - 19 Φεβρουαρίου) επιβεβαίωσαν, για άλλη μια φορά, ότι οι επίσκοποι είναι βαθιά νυχτωμένοι, ότι εθελοτυφλούν και υποκρίνονται. Ούτε είχα ούτε έχω καμιά ελπίδα ότι θα θελήσουν οι άνθρωποι αυτοί να απαλλάξουν την Εκκλησία από τον νοσηρό εναγκαλισμό του αρχιμανδριτισμού, είναι όλοι τους άλλωστε σαρξ εκ της σαρκός του αρχιμανδριτικού γένους.

Θέλω ωστόσο να αισιοδοξώ ότι οι ελάχιστοι μυαλωμένοι επίσκοποι που υπάρχουν θα θελήσουν να λάβουν στις επαρχίες τους κάποια ουσιώδη μέτρα για την αντιμετώπιση της πρωτοφανούς κρίσης και ότι μέσα στο πλαίσιο των μέτρων αυτών θα επαναθεωρήσουν και το ρόλο των άγαμων κληρικών στην Εκκλησία. Ό,τι κάνουν πάντως ας το κάνουν όσο απομένουν ακόμη Χριστιανοί στον τόπο μας.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ [και στο: Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο. Πίστη ή πολιτική ταυτότητα; εκδ. Εστία, Αθήνα 2010, με τίτλο: «Ο αρχιμανδριτισμός, θανάσιμη ασθένεια της Εκκλησίας].