Του ΖΑΧΑΡΙΑ ΜΙΧΑ
Η παρέμβαση του Aιγυπτιακού Yπουργείου Εξωτερικών και της Προεδρίας της Αιγύπτου με την οποία η χώρα του Νείλου δεσμεύεται να διατηρήσει τον χαρακτήρα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, είναι αναμφισβήτητα μια καλοδεχούμενη και εξόχως ανακουφιστική εξέλιξη. Και μόνο βέβαια που η παρέμβαση αυτή έρχεται… εν τω μέσω της νυκτός για την περιοχή μας, σημαίνει ότι η ισχυρή αντίδραση για την πρώτη εντύπωση που άφηνε η δικαστική απόφαση έφτασε εγκαίρως στο Κάιρο.
Είναι επίσης βέβαιο ότι τα τηλέφωνα “πήραν φωτιά” και οι διπλωματικές συνεννοήσεις έφεραν αυτό το αποτέλεσμα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν έπαθαν άπαντες ομαδική παράκρουση και κατηγορούσαν την Αίγυπτο δίχως λόγο. Είναι επίσης δεδομένο ότι οι εσωτερικές ισορροπίες στη χώρα του Νείλου και των Φαραώ είναι εξαιρετικά ευαίσθητες. Ο ισλαμιστικός κίνδυνος για τη χώρα και ιδιαίτερα για το καθεστώς Σίσι είναι απολύτως πραγματικός και θα οδηγούσε σε σεισμικές ανακατατάξεις την ευρύτερη περιοχή.
Όλοι μπορούν να φανταστούν σε τι περιπέτειες θα μπορούσε να την οδηγήσει. Προς το παρόν, θα πρέπει να κρατήσουμε τη δημόσια τοποθέτηση της αιγυπτιακής ηγεσίας, εκφράζοντας ικανοποίηση τόσο για τη δημόσια δέσμευση προστασίας ενός κορυφαίου μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όσο και στην ξεκάθαρη τοποθέτηση για τις ελληνο-αιγυπτιακές σχέσεις. Ωστόσο, το θέμα χρήζει παρακολούθησης και ενεργού εμπλοκής της ελληνικής διπλωματίας.
Κατά τα άλλα και με απαραίτητη αυτή τη διευκρινιστική επικαιροποίηση, η κριτική που ασκείται στο κείμενο που δημοσιεύθηκε με στόχο την ελληνική διπλωματία για τις συνολικότερες επιδόσεις της και την αδυναμία της να αποτρέψει αρνητικές εξελίξεις για τα ελληνικά συμφέροντα, παραμένει ως έχει. Ευχής έργον θα ήταν το θέμα αυτό να μην έχει καν προκύψει. Διότι παρά τις καλοδεχούμενες διευκρινίσεις, η πληγή παραμένει. Τουλάχιστον για ένα διάστημα…
Αλυσίδα
Όσο και να θέλει κανείς να υποβαθμίσει το θέμα που έχει ανακύψει με τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, είναι απλά αδύνατο. Διότι, σε τελική ανάλυση, δεν είναι (απλά) ένα μεμονωμένο φαινόμενο. Έρχεται να προστεθεί σε μια αλυσίδα παρομοίων γεγονότων στην ευρύτερη περιοχή μας. Στο άμεσο περιβάλλον μας δηλαδή αυτό των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου, όπου αναδεικνύεται η αδυναμία της Ελλάδας να προστατεύσει τη χριστιανική κληρονομιά και το αποτύπωμα του Ελληνισμού.
Κι όταν λέμε η Ελλάδα, υποχρεωτικά αναφερόμαστε στην πολιτική της ηγεσία. Την κυβέρνηση, αλλά και την κοινοβουλευτική αντιπολίτευση, όπως και την εκκλησιαστική ηγεσία της χώρας. Ακόμα κι αυτό όμως θα ήταν άδικο, αφού θα συγκάλυπτε τη βαθύτερη φύση του προβλήματος. Δεκαετίες ολόκληρες στη διάρκεια των οποίων η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει περιπέσει σε ανυποληψία. Ακολουθεί καθοδική τροχιά, κατηφορική πορεία. Και είναι γνωστό σε όλους, πως άπαξ και βρεθείς στην κατηφόρα η πορεία επιταχύνεται.
Αυτό σε συνδυασμό με τον παράγοντα χρόνο, βοηθά όποιον δεν θέλει να κοροϊδεύει τον εαυτό του, να αντιληφθεί το μέγεθος της ταχύτητας με την οποία κινείται στην κατηφόρα η Ελλάδα. Και πόσο δύσκολο και κοπιαστικό θα είναι το να πατηθεί φρένο. Διότι ακόμα κι όταν ανασχεθεί η καθοδική πορεία της χώρας, η εικόνα που έχει δημιουργηθεί για την Ελλάδα θα εξακολουθήσει για αρκετό χρόνο να την ακολουθεί και αν την κατατρύχει. Κι αυτό δεν αλλάζει εύκολα. Θέλει δουλειά πολύ. Θέλει συνέχεια και συνέπεια.
Όμως αυτό δεν θα είναι εύκολο. Η Ελλάδα έχει πέσει θύμα ενός κίβδηλου “κοσμοπολιτισμού” που επεδείκνυε στη διεθνή συμπεριφορά της, ο οποίος ως βασικό -αλλά ανομολόγητο- στόχο είχε να συγκαλύψει την απροθυμία πολλών ηγεσιών, πολιτικών, οικονομικών, ακαδημαϊκών και θρησκευτικών, να υποστηρίζουν τα εθνικά συμφέροντα σε όλα τα επίπεδα. Ενώ ο άμεσος περίγυρος της χώρας -τουλάχιστον- έθετε ως προτεραιότητα την υποστήριξη αυτού που θεωρούσε ως εθνικό του συμφέρον, εμείς δήθεν θέταμε ως προτεραιότητα την ειρήνη και τη συνεννόηση, καλύπτοντας με αυτό το πρόσχημα την υποχώρηση από βασικές κόκκινες γραμμές.
Οι σχέσεις με την Αλβανία, τα Σκόπια και την Τουρκία, έχουν μια κοινή συνισταμένη. Να μην παραλείψουμε βέβαια και το τι συμβαίνει τώρα στη Συρία, όπου η απουσία της πολιτικής και της θρησκευτικής διπλωματίας της Ελλάδας για την προστασία των εκεί ορθοδόξων που δηλώνουν ότι έχουν ελληνική συνείδηση και μιλούν την ελληνική γλώσσα, είναι κραυγαλέα. Με αυτά ως θεμελιακές παρατηρήσεις, δεν εκπλήσσει το ρεπορτάζ, ότι μια χώρα στρατηγικός σύμμαχος δεν έδειξε (πριν τις διευκρινίσεις που έδωσε) να αισθάνεται την ανάγκη να τηρήσει τις δεσμεύσεις του ιδίου του ηγέτη της. Παρότι τα κοινά συμφέροντα Ελλάδας και Αιγύπτου στο σύγχρονο περιβάλλον είναι πολλά.
Μονή Σινά, όπως Αγιά Σοφία;
Το τι ακριβώς συμβαίνει και ποιοι είναι οι υπολογισμοί που επικράτησαν στην Αίγυπτο για να καταγράφεται πλέον αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη, θα φανεί. Μήπως το καθεστώς Σίσι που εξ ορισμού απειλείται από την πανίσχυρη στη χώρα των Φαραώ Μουσουλμανική Αδελφότητα κάνει μια συμβολική κίνηση προσέγγισης, η οποία ενδεχομένως να έχει συζητηθεί και στο παρασκήνιο; Προφανώς αυτό αφορά, έμμεσα και άμεσα, τις σχέσεις της Αιγύπτου με τον πάτρωνα των “Αδελφών”, τον Ερντογάν.
Ό,τι και να ισχύει, σε κάθε περίπτωση, αυτό γίνεται σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Σημαίνει ότι η όποια αποτροπή της Ελλάδας έχει καταρρεύσει προ πολλού. Αποτροπή όχι στρατιωτική, αλλά διπλωματική. Η εικόνα μιας χώρας δηλαδή που ξέρει και να σέβεται τους γείτονές της και να εργάζεται για να υπάρχει ειρήνη. Όταν όμως διακυβεύονται δικά της συμφέροντα, χαράσσει εγκαίρως κόκκινες γραμμές και – κυρίως – τις υπερασπίζει.
Δε διστάζει μάλιστα να επιβάλλει ακόμα και σκληρό κόστος σε όποιον επιχειρεί να τα βλάψει. Αυτό δεν συνέβη πουθενά. Ως αποτέλεσμα ο κάθε Έντι Ράμα βυσσοδομεί σε βάρος του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού, με την ταλαιπωρία του Φρέντη Μπελέρη να αποτελεί μια μόνο πτυχή του προβλήματος. Το κερασάκι στην τούρτα. Ακόμα και η εκλογή του ως Ευρωβουλευτή, μια χαρά βόλεψε την αλβανική ηγεσία, στο μέτρο που τον ξεφορτώθηκε από το εσωτερικό. Η δε συζήτηση αφορά μια χώρα-“παράδεισο” για το οργανωμένο έγκλημα. Ένα συμπέρασμα που δεν είναι δικό μας… Τα ίδια και στην περίπτωση των ψευδο-Μακεδόνων των Σκοπίων. Η “πολιτισμένη” συμπεριφορά της Ελλάδας δεν έφερε λύση, αλλά μια επιβεβλημένη εκ των άνωθεν “Συμφωνία των Πρεσπών”, η οποία επί της ουσίας έχει καταρρεύσει. Καταρρέει μάλιστα από μόνη της, αναδεικνύοντας την αναντιστοιχία των εμπνευστών της με τις πραγματικές διαθέσεις στις κοινωνίες εκατέρωθεν.
Τουρκία και εξοπλιστικά
Πηγαίνοντας στην Τουρκία, μια χώρα της οποίας το “αποτύπωμα” σε Τίρανα και Σκόπια είναι ισχυρό, κάτι που θα έπρεπε να μας κάνει ακόμα πιο προσεκτικούς, τα παραδείγματα που παραπέμπουν σε ελληνική ανυποληψία είναι επίσης πολλά. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και όσα έγιναν με τη Μονή της Χώρας είναι άλλη μια προσθήκη στο σχετικό κατάλογο. Ακόμα απορούμε γι’ αυτό που συνέβη με την Αγία Αικατερίνη του Σινά; Αυτή η εικόνα έχει αναπόφευκτα συνέπειες και στην αντίστοιχη που εκπέμπει η χώρα στο επίπεδο της στρατιωτικής αποτροπής. Ας μη γελιόμαστε. Όσα F-35, Rafale και FDI-HN να αγοράσουμε, το πρόβλημα είναι ότι η χώρα δεν πείθει για τη βούλησή της να τα χρησιμοποιήσει, υπερασπιζόμενη τα συμφέροντά της.
Εξάλλου και η επίσημη ρητορική τονίζει καταχρηστικά τις «συμμαχικές προτεραιότητες», εξ’ου και τα συγχαρητήρια του νέου υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ στον Έλληνα ομόλογό του. Οι προμήθειες οπλικών συστημάτων, σε συνδυασμό με την επικρατούσα αντίληψη περί “εξοπλιστικής διπλωματίας“, νοθεύουν την αποτρεπτική εικόνα. Δυστυχώς, πολλοί ακόμα πιστεύουν ότι η αποτροπή χτίζεται και μόνο μέσω της κατοχής οπλικών συστημάτων τεχνολογίας αιχμής. Ουδέν ψευδέστερον… Δυστυχώς, μια χώρα με πολύ πλούσια “μαλακή ισχύ” (soft power), μια χώρα “πολιτισμική υπερδύναμη”, σύμφωνα με τα λόγια αρκετών αναλυτών, αδυνατεί να προστατεύσει και να αξιοποιήσει αυτή της την ισχύ, την οποία καταστρέφουν – κατά τα φαινόμενα – αργά αλλά σταθερά, όσοι αντιλαμβάνονται καλύτερα την αξία της! Το ελληνικό πρόβλημα, είναι πως ποτέ δεν αντιλήφθηκε η πολιτική ηγεσία της χώρας, ότι η “μαλακή” ισχύς δεν είναι υποκατάστατο της “σκληρής”. Ειδικά δε στην ελληνική περίπτωση, η στρατιωτική ισχύς είναι προϋπόθεση επιτυχούς παρέμβασης μέσω της “soft power”. Διότι ο αντίπαλος θα προτιμά να συναλλάσσεται με υπόβαθρο αυτή, ώστε να μην αναγκαστεί να αντιμετωπίσει την άλλη. Ψιλά γράμματα…
Δυστυχώς, ο εμπνευστής και πατέρας της ιδέας της “soft power” που απεβίωσε πρόσφατα (Joseph Nye), δεν μπορούσε να προβλέψει να προσθέσει στην ανάλυσή του προειδοποιήσεις, για όσους δεν αντιλαμβάνονται αυτή την απλή αλήθεια. Ας περιμένουμε όμως λίγο να δούμε τον χειρισμό της υπόθεσης από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μας, ότι παρόλο που δεν το αντιλαμβάνονται πολλοί, τέτοια θέματα μπορεί να αποτελέσουν θρυαλλίδα ξεσπάσματος πολύ ευρύτερης οργής. Το εκλογικό κόστος μπορεί να αποδειχθεί βαρύ. Αυτό είναι όμως αδιάφορο, στο μέτρο που η ζημιά στη χώρα όμως, θα έχει συντελεστεί. Και με το “χώρα” υπονοείται κάτι ευρύτερο από ένα απλό – ελληνικό – κράτος, διότι συμπεριλαμβάνει το λαό μαζί με την ιστορία του. Μια ιστορία η οποία γράφτηκε, γράφεται και θα γράφεται…
