«Vatan η Γλυκοφιλημένη»

Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η 

Σήμερα, 31 Αυγούστου, τελευταία ημέρα του Αυγούστου και του καλοκαιριού, έχω προσκληθεί να μιλήσω για το νέο βιβλίο του Δημήτρη Μπούμπα, συναδέλφου στην ΑΣΠΑΙΤΕ Βορείου Αιγαίου, δασκάλου, σχολικού συμβούλου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Λέσβου, δρ Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και προέδρου της Εταιρείας Αιολικών Μελετών. Στο πάνελ μαζί μου θα είναι δύο διακεκριμένοι καθηγητές και φίλοι από το Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, οι αγαπητοί Στράτος Γεωργούλας και Παναγιώτης Γρηγορίου. Η εκδήλωση θα λάβει χώρα στο Φοινικόδασος της Παναγιούδας, τόπο απ’ όπου ξεκινάει η υπόθεση του βιβλίου. Η «Vatan η Γλυκοφιλημένη» ελληνίδα και μουσουλμάνα γυναίκα στην περίοδο του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, είναι η ηρωίδα του βιβλίου. 

Ο Δημήτρης, καθώς φαίνεται, βουτάει στα βαθιά νερά του ιστορικού μυθιστορήματος. Δεν μας έχει συνηθίσει σε κάτι τέτοιο. Τα προηγούμενα βιβλία του κινούνται σε άλλους άξονες, σ’ όσα σχετίζονται με την τοπική εκπαίδευση και ιστοριογραφία. Πέραν ελάχιστων εκδοτικών αβλεψιών, το νέο βιβλίο του Δημήτρη έχει τις λογοτεχνικές - ιστορικές αρετές του. Γι’ αυτές θα μιλήσω αύριο. Περισσότερα για την σημερινή εκδήλωση εδώ

The Jeweller Part 2

 

ΠΗΓΗ: Simple Minds

Spirited Away

 ΠΗΓΗ: Simple Minds

Love Will Tear Us Apart

 

ΠΗΓΗ: Simple Minds

Premonition

 

ΠΗΓΗ: Simple Minds

Kiss And Fly

 

ΠΗΓΗ: Simple Minds

Ύστατο και συγκινητικό χαίρε στον Χρήστο Γιανναρά με πλήθος κόσμου

Της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΠΟΥΡΝΑΡΑ

Ο κόσμος έφτανε μέχρι το πεζοδρόμιο της Καραγεώργη Σερβίας. Μέσα και έξω από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, επώνυμοι και ανώνυμοι αναγνώστες, φίλοι και μαθητές ήρθαν να αποχαιρετίσουν τον Χρήστο Γιανναρά στην εκκλησία που του άρεσε να διαβάζει τον Απόστολο τις Κυριακές. Η τελετή είχε σχεδόν τη λαμπρότητα εξόδιου ακολουθίας αρχηγού κράτους εν ενεργεία. Στον αρχιερατικό θρόνο βρισκόταν ο Προικοννήσου Ιωσήφ ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, καθώς ο επιφυλλιδογράφος της «Κ» Χρήστος Γιανναράς ήταν και οφικιάλιος του Φαναρίου, χειροτονημένος ως Άρχων Μέγας Ρήτωρ. Στην Ωραία Πύλη, προεξάρχοντος του σεβασμιωτάτου μητροπολίτη Θήρας, Αμοργού και Νήσων κ. Αμφιλοχίου ιερούργησαν ο Αργολίδος Νεκτάριος και ο Νέας Σμύρνης Συμεών. Ο επίσκοπος Δυτικής Αμερικής του Πατριαρχείου Σερβίας Μάξιμος ήρθε για το ύστατο χαίρε στην Ελλάδα από το Λος Άντζελες ύστερα από πολύωρη πτήση. Μέσα στο Ιερό Βήμα ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος συμπροσευχόταν, ενδεδυμένος, όχι όπως οι άλλοι ιεράρχες με τις αρχιερατικές στολές, αλλά με το μαύρο ράσο του διαρκούς πένθους. Το τυπικό κρατήθηκε σε όλη τη βυζαντινή του μεγαλοπρέπεια.

Πριν από την έναρξη της τελετής και μετά την πρωινή λειτουργία για τη γιορτή της Αποτομής του Προδρόμου, ο μεγάλος του γιος Σπύρος μαζί με τον επιστήθιο φίλο του εκδότη Δημήτρη Μαυρόπουλο διάβασαν πάνω στο φέρετρο το Βιβλίο των Ψαλμών. Δίπλα τους παραστεκόταν ο μικρός γιος του Χρήστου Γιανναρά, Αναστάσης. Ο επικήδειος λόγος ήταν ένας και μοναδικός και λιτός, όπως είχε ζητήσει η οικογένεια. Ανάμεσα στο μέγα πλήθος το εντός και εκτός του ναού, ξεχωρίσαμε τον τέως πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, τον πρόεδρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρο Ζουμπουλάκη, τις Κατερίνα Καρύδη και Μαριλένα Πανουργιά του Ίκαρου –του εκδοτικού οίκου του–, τον κάποτε συνοδοιπόρο του φιλόσοφο Στέλιο Ράμφο και τον καθηγητή Βυζαντινολογίας Δημήτρη Δ. Τριανταφυλλόπουλο μαζί με την ανιψιά του, Λαμπρινή Ν. Τριανταφυλλοπούλου, που αυτή την περίοδο ετοιμάζει την αναθεωρημένη έκδοση των Απάντων του Παπαδιαμάντη που τόσο αγαπούσε ο εκλιπών. Εκεί ήταν και ο επί σειράν ετών γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρος Ρακιντζής αλλά και ο Γιώργος Καραμπελιάς.

Κάποιοι σχολίαζαν πως ήταν εντυπωσιακή και αλγεινή η απουσία ορισμένων ακαδημαϊκών τόσο από το Πάντειο Πανεπιστήμιο (που πιστά υπηρέτησε επί σειράν ετών ο Γιανναράς) όσο και από τη Θεολογική Σχολή (με φωτεινές εξαιρέσεις τον Δημήτρη Μόσχο και την Κίρκη Κεφαλέα) που ουδέποτε, εκείνον, τον ύπατο θεολόγο του 20ού αιώνα, δεν τον απαρίθμησε στις τάξεις της. Ήταν άλλωστε ο άνθρωπος που άφησε ανεξίτηλο χνάρι μέσα από τη σκέψη και τα γραπτά του. Γεννήθηκε στην πρωτεύουσα το 1935. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Χρημάτισε καθηγητής Φιλοσοφίας και Πολιτιστικής Διπλωματίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών της Αθήνας, στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Είχε διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στο Παρίσι, στη Γενεύη, στη Λωζάννη, στο Ρέθυμνο Κρήτης. Παράλληλα, με τακτική επιφυλλιδογραφία, παρενέβαινε στην κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα, κρατώντας μια στάση μαχητική και διαυγή μέχρι τέλους. Κορυφαία προσωπικότητα στον χώρο της θεολογίας και της φιλοσοφίας έγραψε δεκάδες βιβλία, πολλά εκ των οποίων μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες. Ένα από αυτά είχε τίτλο «Γρίφος Θάνατος». Για εκείνον, η αναχώρηση δεν θα είναι πια αίνιγμα: Η κηδεία ξεκίνησε με συννεφιά και όταν το φέρετρο πήρε την άγουσα για το Α΄ Νεκροταφείο, όπου και το σώμα του Χρήστου Γιανναρά αποτέθηκε στον οικογενειακό τάφο, είχε βγει πια ήλιος.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (2021) Γρίφος θάνατος. Αθήνα: Ίκαρος.

Καλή σχολική χρονιά. Αν και δεν τη βλέπω, ωστόσο ελπίζω

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Στο ΥΠΑΙΘΑ μας δουλεύουν «ψιλό γαζί». Από το νέο σχολικό έτος εισάγονται, λένε, αλλαγές. Τις διατυμπανίζουν λες και θα γίνει η… ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ!!! Και σαν μην έφτανε η προπαγάνδα τους, προϊστάμενοι διευθύνσεων εκπαίδευσης και σχολικοί σύμβουλοι, ετοιμάζονται, λένε και αυτοί, για τις επιμορφώσεις που θα κάνουν, διαδικτυακώς -η Webex ζει και βασιλεύει!!!- σε όλους τους εκπαιδευτικούς. Kαι με τι θεματολογία θα γίνουν αυτές οι «επιμορφώσεις»!!! Είναι να γελάει και ταυτόχρονα να κλαίει κανείς. Κατά πως έλεγε σε δύο στίχους του ο Μανώλης Ρασούλης, στο ωραίο τραγούδι που τραγουδούσε ο αλησμόνητος Νίκου Παπάζογλου: «Όλο ίδια και τα ίδια, / του μυαλού σου ροκανίδια». Μα, για όνομα του Θεού. Αυτό είναι το σχολείο που ονειρεύονται;

Ετούτες τις μέρες διαβάζω το λογοτέχνημα – αστυνομικό μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη. Μόλις κυκλοφόρησε: Η βία της αποτυχίας Δύο δολοφονίες, η πρώτη ενός πανεπιστημιακού καθηγητή της ΑΣΟΕ (ονόματι Θεμιστοκλής Ροδάκης), που διδάσκει Μαθηματικά για Οικονομολόγους, και η δεύτερη ενός γραμματέα της μέσης εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, στον οποίο ανατέθηκαν αλλαγές που αφορούσαν μαθήματα στο Λύκειο, με καυστικό τρόπο φέρνουν στο προσκήνιο όλα τα στρεβλά κι ανάποδα που συμβαίνουν για πάνω από τρεις δεκαετίες στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Αντιγράφω τρεις ανακοινώσεις των υποτιθέμενων δολοφόνων των δύο παραπάνω προσώπων του βιβλίου. Ο δεύτερος μάλιστα (ονόματι Στέφανος Ρόκκος) άδικα δολοφονήθηκε, αφού ήταν αντίθετος με τις αλλαγές· τις φορτώθηκε όμως σαν καλός «πολλαπλασιαστής» που ήταν. Ο κύριος ήρωας του βιβλίου, ο γνωστός διευθυντής Ασφάλειας Αττικής Κώστας Χαρίτος, στις καλύτερες, νομίζω, υποθέσεις του. Η λογοτεχνική μαστοριά του Πέτρου Μάρκαρη, ομολογουμένως, καθηλώνει τον αναγνώστη. Και, βέβαια, έχει πολλούς αποδέκτες. Όχι μόνο φίλους της λογοτεχνίας, αλλά και όλους εμάς που, ζούμε, αναπνέουμε και διδάσκουμε μαθητές και φοιτητές.

Ανακοίνωση 1η:

«Ποιος ενδιαφέρεται σήμερα για τη φιλοσοφία, τα γράμματα ή την ποίηση; Τα πάντα είναι στραμμένα γύρω από την τεχνολογία και τα μαθηματικά που απαιτεί η Οικονομία. Οι σημερινές βιβλιοθήκες βρίσκονται στο κινητό και το Google. Δεν θα αφήσουμε να μετατραπούν τα βιβλία των ανθρωπιστικών επιστημών σε αντίκες ούτε οι βιβλιοθήκες σε μουσεία. Πρέπει να σταματήσουμε αυτούς που καταργούν τη σοφία και βάζουν στη θέσης της το Google. Θα φέρουν καταστροφή. Εμείς κάναμε την αρχή» (σ. 52).

Ανακοίνωση 2η:

«Όσοι σπούδασαν φιλοσοφία, ξέρουν τη ρήση του Καρτέσιου “σκέπτομαι, άρα υπάρχω”. Στην Ελλάδα ανατρέψαμε αυτή τη ρήση και λέμε: “έχω καρέκλα, άρα υπάρχω”. Ο Στέφανος Ρόκκος ανήκε σ’ αυτούς που είχαν καρέκλα. Και αποφάσισε να αναμορφώσει τις σπουδές του λυκείου, ώστε να ανοίγουν στους μαθητές δρόμο για τις καρέκλες σε επιχειρήσεις και σε οργανισμούς. Η σκέψη δεν έχει σημασία, η καρέκλα μετράει. Θα παλέψουμε, όποιο και αν είναι το κόστος για εμάς» (σ. 97).

Ανακοίνωση 3η:

«Εμείς οι Έλληνες μάθαμε μια πικρή αλήθεια: κάθε αλλαγή φέρνει τα χειρότερα. Γι’ αυτό η πρώτη αντίδρασή μας σε κάθε καινούργιο νόμο είναι ο πανικός. Και γι’ αυτό στην Ελλάδα ισχύει πάντα το “κάθε πέρυσι και καλύτερα”. Οι μεταρρυθμίσεις στην παιδεία είναι το πιο τρανταχτό παράδειγμα. Τώρα, σχετικά με τους δολοφόνους, θα συνιστούσα στην αστυνομία να ψάξει ανάμεσα σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που πηγαίνουν στα σχολεία για να ασκηθούν στη γνώση και ασκούνται στο μπούλινγκ. Δεν αποκλείεται, κάποιοι απ’ αυτούς να πέρασαν, με την είσοδό τους στα πανεπιστήμια, από την άσκηση του μπούλινγκ στην εφαρμογή και στην πράξη» (σσ. 110-111).

Το βιβλίο του Μάρκαρη, πίσω από τους φόνους και πίσω από τη λογοτεχνική περιγραφή της εσκεμένης, από το εκάστοτε Υπουργείο Παιδείας, υποβάθμισης των ανθρωπιστικών σπουδών, κάνει λόγο και για τη βία στα σχολεία. Ευχής έργο θα ήταν σε μια επιμόρφωση εκπαιδευτικών, βιβλία όπως του Μάρκαρη, να ήταν το κύριο θέμα της. Αλλά το σημερινό σχολείο και οι ιθύνοντες που το εποπτεύουν και το αξιολογούν, ενδιαφέρονται μόνο για επιφανειακά ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τη λειτουργία του (απουσίες, ποινολόγια, κινητά τηλέφωνα, καταργήσεις σχολικών μονάδων, συγχωνεύσεις τμημάτων και πάει λέγοντας).

Καλή σχολική χρονιά. Αν και δεν τη βλέπω, ωστόσο ελπίζω.

Γεράσιμος Στέρης, Ελληνικό νησί. ΠΗΓΗ: paletaart – Χρώμα & Φως

Δουλοπρέπεια και Υποτέλεια

Και μόνο η στάση του σώματος -σταυρωμένα χέρια- και η έκφραση του προσώπου δείχνει τη δουλοπρέπεια και την υποτέλεια του Έλληνα πολιτικού αξιωματούχου προς τον ομόλογό του Τούρκο, που κάθεται σαν σουλτάνος·  χαμογελά γιατί έχει κερδίσει κατά κράτος τον συνομηλητή του... Πέντε σχεδόν αιώνες πριν, ένας αξιωματούχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Θεοδόσιος Ζυγομαλάς (1544 - 1607), καυτηρίαζε «την τόσην αμέλειαν του γένους του ελληνικού προ το καλόν». Επίκαιρη η διαπίστωσή του. Α.Ι.Κ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ (1935-2024). Θάνατος: «το κατώφλι μιας βαθειάς αλλαγής, η παράδοση σε μια μεγάλη Αγάπη»

«Ίσως η πιο τραγική, αλλά κι η πιο ευγενική φάση φυγής είναι ο πόθος του θανάτου. Η κούραση κάνει τη ζωή τόσο βαρειά, που ο θάνατος μοιάζει μόνο σαν μια μεγάλη ανάπαυση. Η ψυχή διψάει τον θάνατο ίσαμε τη στερνή της γωνιά. Είναι γιατί ο μόχθος στάλαξε μέσα της στην κάθε γωνία – αυτή η βασανιστική πλησμονή της ζωής που μνημόνεψα πιο πάνω. Όταν αυτή κυριαρχεί, νιώθω να έχω ζήσει κιόλας τόσο, που μόνο μια αδιάκοπη συντροφιά με το θάνατο μπορεί πια να με χορτάσει. Ονειρεύομαι μιάν απασχόληση που να με βάζει κάθε στιγμή σ’ ένα κίνδυνο θανάτου. Ή μια περιοχή πολέμου. Εκεί που η ζωή δε λογαριάζεται.

»Ο πόθος του θανάτου είναι μια μορφή φυγής που μπροστά της στέκομαι με σεβασμό. Γιατί μαρτυράει πως ο κόπος έφτασε σε όρια έσχατα. Όμως, όποιος βλέπει το θάνατο σαν λύση φυγής δεν βρίσκεται στην αλήθεια. Όποιος κοιτάζει το θάνατο σαν ξεκούραση δε βλέπει σωστά. Ο θάνατος είναι μια αλλαγή, το κατώφλι μιας βαθειάς αλλαγής, η παράδοση σε μια μεγάλη Αγάπη. Όλα αυτά όμως είναι μια κατάκτηση κι όχι μια κατάσταση. Γι' αυτό ο θάνατος είναι το τέρμα του αγώνα και όχι η διέξοδος της φυγής. Ωστόσο σέβομαι αυτούς που νοσταλγούν το θάνατο, γιατί ξέρω που πρέπει να έχεις φτάσει για να νοσταλγήσεις το θάνατο σαν καταφύγιο απ’ τη ζωή».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (⁵1997). «Η κούραση και η φυγή», στο: Πείνα και Δίψα. Αθήνα: Γρηγόρη, σσ. 32-33.

Η Εξόδιος Ακολουθία, σήμερα, στις 11.00 στον Ι. Ν. Αγίας Ειρήνης (Αιόλου 36). Ζωντανή μετάδοση από το Αντίφωνο

Οι συμμαθητές

Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

Ίσως να ήταν η τελευταία δημόσια εμφάνιση του Χρήστου Γιανναρά, τέλος Απριλίου, στην ημερίδα για τον συμμαθητή του Θόδωρο Αγγελόπουλο, στο Εθνικό Iδρυμα Ερευνών. Μαζί με άλλους τρεις 89χρονους (τον γιατρό και συγγραφέα Βασίλη Σεϊτανίδη, τον ιστορικό Γιάννη Γιαννόπουλο και τον ποιητή και στιχουργό Λευτέρη Παπαδόπουλο – μέσω βίντεο) ήταν εκεί για να θυμηθούν και να τιμήσουν τον συμμαθητή και φίλο τους, ο οποίος πέθανε σε τροχαίο το 2012. Διπλανοί στα θρανία, αυτή η παρέα «γεροντοεφήβων», μια γενιά που «αξιώθηκε να παλέψει με δυσκολίες», σχολίασε με έμφαση ο Χρήστος Γιανναράς. «Ίσως είναι ανάγκη κάποιοι να θυμίζουν ότι η Ελλάδα δεν είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα». Μίλησε περιεκτικά, μεστά και με συγκίνηση. Θύμισε τις, βιωμένες γι’ αυτούς, εποχές που η χώρα μας «έβγαινε μέσα από το αίμα του πολέμου, της σφαγής, των διχασμών, του Εμφυλίου, και είχε ένα άλλο φρόνημα». Στάθηκε στις δοκιμασίες, απευθυνόμενος στους νέους του ακροατηρίου: «Επιτρέψτε μου. Δεν ξέρετε τι θα πει πεινάω. Λαχταράω μια φέτα ψωμί… Ποια αλήθεια μπορεί να εξυπηρετήσει ένας τέτοιος ρεαλισμός; Την αλήθεια των σκοπών. Νομίζω ότι σήμερα η απουσία κεντρισμάτων δηλώνει συνειδητά ή ασυνείδητα την απουσία στόχων». «Αξιωθήκαμε –συνέχισε– να παλέψουμε με δυσκολίες… Ζούσαμε τη φρίκη, παιδιά 8 και 10 ετών, όχι μόνο ως πληροφορία αλλά και ως θέαμα».

Το μέλλον τους εθεωρείτο προδιαγεγραμμένο· το δικό του πολιτικός μηχανικός, μιας και «ο πατέρας του έχτιζε πολυκατοικίες», του Θόδωρου Αγγελόπουλου, πάλι, ο πατέρας είχε κατάστημα στην Αχαρνών… Τίποτε από αυτά δεν συνέβη. Οι πορείες που επέλεξαν ήταν εντελώς διαφορετικές. Αναφέρθηκε εκτενώς στον φίλο του Θόδωρο, πώς έφυγε στο Παρίσι χωρίς φράγκο και δούλεψε οδοκαθαριστής και νυχτερινός στα ξενοδοχεία. «Δεν είναι παλικαρισμοί, είναι ρεαλισμός χωρίς τον οποίο αυτή η χώρα δεν μπορεί να πάει ένα βήμα μπροστά. (…) Διαβάζαμε διαρκώς, με δίψα, με τρέλα. Eτσι δημιουργήθηκαν οι προσωπικότητες που μας οδηγούν να δούμε κάτι πέρα από τη στενότητα του “εγώ”, της καλής ζωής, πέρα από όλα αυτά τα παραμύθια…» (η εκδήλωση υπάρχει στον ιστότοπο www.blod.gr).

Αν η εξιστόρηση έχει σημασία είναι για το πείσμα, τον οίστρο και την επιθυμία, που έκανε, όλους, να ανατρέψουν τα «προδιαγεγραμμένα». Και γι’ αυτήν την πολύτιμη συμπόρευση που κράτησε ενωμένους, τους συμμαθητές, ώς το τέλος. Ο Χρήστος Γιανναράς, σε εκείνη τη συνάντηση, κατέληξε βουρκωμένος. Έβγαλε τα γυαλιά του και μέσα στο θερμό χειροκρότημα του κοινού πρόσθεσε: «Είμαι ευγνώμων στον Θόδωρο που μας μάζεψε πάλι απόψε…».

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Νεκροί ή Ένοχοι

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΑΡΑΣΛΙΑΣ

Στη Λωρίδα της Γάζας γέροντες, γυναίκες, παιδιά και μωρά σκοτώνονται από βόμβες και πυραύλους του Ισραήλ.

Στα γήπεδα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας παίζουν μπάλα κανονικά.

Στη Λωρίδα της Γάζας γέροντες, γυναίκες, παιδιά και μωρά σκοτώνονται από βόμβες και πυραύλους του Ισραήλ.

Στα κλαμπ της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας διασκεδάζουν κανονικά.

Στη Λωρίδα της Γάζας γέροντες, γυναίκες, παιδιά και μωρά σκοτώνονται από βόμβες και πυραύλους του Ισραήλ.

Στα μαγαζιά της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας κάνουν τα ψώνια τους κανονικά.

Στη Λωρίδα της Γάζας γέροντες, γυναίκες, παιδιά και μωρά σκοτώνονται από βόμβες και πυραύλους του Ισραήλ.

Στα καφέ της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας πίνουν τον καφέ τους κανονικά.

Στη Λωρίδα της Γάζας γέροντες, γυναίκες, παιδιά και μωρά σκοτώνονται από βόμβες και πυραύλους του Ισραήλ.

Στα εστιατόρια της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας απολαμβάνουν το φαγητό τους κανονικά.

Στη Λωρίδα της Γάζας γέροντες, γυναίκες, παιδιά και μωρά σκοτώνονται από βόμβες και πυραύλους του Ισραήλ.

Στα ξενοδοχεία της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας κάνουν τις διακοπές τους κανονικά.

Κανονικά είμαστε όλοι νεκροί ή ένοχοι.

Υ.Γ. Πάνω από 40.000 οι νεκροί στη Λωρίδα της Γάζας, πάνω από 200.000 χιλιάδες οι τραυματίες, το 90% των κατοίκων εκτοπισμένοι, πάνω από τα 2/3 των κτιρίων ισοπεδωμένα.

ΠΗΓΗ: ΝΕΟΝ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ

Giorgio Agamden: Gusto

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Το καλοκαίρι διαβάζουμε βιβλία, κυρίως λογοτεχνικά. Τα δοκίμια τα αφήνουμε για τους φθινοπωρινούς και χειμωνιάτικους μήνες, ας «περιμένουν», όπως λέει φίλος και καλός συνάδελφος· (βλ. Περί ανάγνωσης). Στις καλοκαιρινές νύχτες, εκείνες που όταν διαβαίνουμε τα μεσάνυχτα και το ρολόι δείχνει δύο και τρεις η ώρα, είναι ακόμα πιο ευχάριστο το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων, κι όχι μόνο, αλλά και δοκιμίων. Πριν λίγες ημέρες έκανα την «υπέρβαση», άφησα τη λογοτεχνία και κολύμπησα σε βαθιά νερά φιλοσοφικού στοχασμού, με την καλοκαιρινή πανσέληνο, σχεδόν ξενύχτησα, διαβάζοντας και κρατώντας marginalia στο βιβλίο του Georgio Agamben Γούστο: κυκλοφόρησε το 2017, από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Άντας Κλαμπατσέα.

Πρωτοπόρος φιλόσοφος και στοχαστής ο Agamben, για ακόμα μια φορά, αποδεικνύει τη βαθιά γνώση που έχει παλαιότερων και νεότερων φιλοσοφικών θεωριών (Πλάτωνα, Σιμπλίκιου, Kant, Campanella, Montesquieu, Descartes, Rousseau, Croce, Diderot, Freud, Hegel, Levi – Strauss, Spinoza, Nietzsche). Ρηξικέλευθη και άκρως ενδιαφέρουσα η θέση του για την αισθητική θεώρηση του γούστου (gousto) που στα λατινικά δεν είναι το όργανο με το οποίο γνωρίζουμε τι σημαίνει ομορφιά και, πως, μέσω αυτής απολαμβάνουμε τα πράγματα του κόσμου. Το γούστο, ως αλήθεια και ομορφιά, νόηση και απόλαυση, στον Agamben, εμφανίζεται ως μια μορφή γνώσης και απόλαυσης, που το υποκείμενο δεν γνωρίζει ούτε και απολαμβάνει.

Γράφει ο Agamben: «Δεν μας ξαφνιάζει λοιπόν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος καταφέρνει ολοένα και λιγότερο να ελέγξει και να είναι κύριος ενός ειδέναι και μιας ευχαρίστησης, μιας ηδονής, που, σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό, παύουν να του ανήκουν. Ανάμεσα στο ειδέναι του υποκειμένου και στο ειδέναι χωρίς υποκείμενο, ανάμεσα στο Εγώ και στο Έτερο ανοίγεται μία άβυσσος, που η τεχνική και η οικονομία μάταια προσπαθούν να καλύψουν» (σ. 87).

Ταυτοτικό Κράτος του Ισραήλ και Χαμάς

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

Εβραϊκό Κράτος ή Κράτος του Ισραήλ;

Όσοι πιστεύουμε ότι η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ (1948), ευθύς μετά το Ολοκαύτωμα, αποτελεί ιστορικό γεγονός μεγάλης ηθικής σημασίας δεν μπορεί παρά να παρακολουθούμε με ανησυχία όσα συμβαίνουν εκεί τον τελευταίο καιρό, και κυρίως μετά την επιστροφή του Νετανιάχου ως πρωθυπουργού με τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 2022, στις οποίες το Λικούντ πήρε 32 έδρες (η Κνέσετ έχει 120) και του πρόσφεραν άλλες τόσες τα θρησκευτικά και ακροδεξιά κόμματα, που συμμάχησαν μαζί του, προκειμένου να σχηματίσει κυβέρνηση. Η ανησυχία δεν αφορά την οικονομική πολιτική του ή άλλο τι, μα την ίδια τη δημοκρατική υπόσταση του κράτους του Ισραήλ.

Ο πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Μπαράκ δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τη σημερινή κυβέρνηση Νετανιάχου φασιστική. Όποιος γνωρίζει τι πιστεύουν, προτείνουν και επιβάλλουν αυτά τα θρησκευτικά, ακροδεξιά κόμματα διά των υπουργών τους στην κυβέρνηση Νετανιάχου δεν θα θεωρήσει υπερβολική την καταγγελία του Μπαράκ. Επί παραδείγματι, ο Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, αρχηγός ενός τέτοιου κόμματος, καταδικασμένος από τη Δικαιοσύνη για υποκίνηση μίσους, υπουργός Εθνικής Ασφάλειας σήμερα, κηρύττει την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης και τον εκτοπισμό όλων των Αράβων πολιτών του Ισραήλ, ενώ ο Μπεζαλέλ Σμότριx, αρχηγός ενός άλλου παρόμοιου κόμματος, υπουργός Οικονομικών τώρα, δεν πιστεύει απλώς στη φυσική ανωτερότητα των Εβραίων έναντι των Αράβων, αλλά υποστηρίζει καθαρά ένα καθεστώς απαρτχάιντ στο Ισραήλ και παρουσιάζει χάρτες του Μεγάλου Ισραήλ, όπου περιλαμβάνεται και η Ιορδανία.

Το ευρύ φάσμα των θρησκευτικών κομμάτων στο Ισραήλ δεν είναι ομοιογενές, συναποτελείται από διάφορα ρεύματα (τους θρησκευτικούς σιωνιστές, τους υπερορθόδοξους Ασκενάζι, τους Σεφαραδίτες παραδοσιολάτρες), που πάντως συγκλίνουν, παρά τις πολλές επιμέρους διαφορές τους, σε ορισμένα κρίσιμα σημεία: ζητούν την εφαρμογή της Χαλάχα, του θρησκευτικού νόμου, πιστεύουν πως δεν υπάρχουν αραβικά εδάφη στην Παλαιστίνη και ότι ανήκει στους Εβραίους κατά θεία κληρονομία, άρα πρέπει να επεκταθούν οι εποικισμοί και να προσαρτηθεί κάποτε και όλη η Δυτική Οχθη, είναι, επιπλέον, όλα τους μισογυνικά, ομοφοβικά και ευθέως ρατσιστικά. Η απήχηση των κομμάτων αυτών στην κοινωνία συνολικά διευρύνεται διαρκώς, ενώ υπερτερούν συντριπτικά στους μετανάστες από τη Ρωσία και την Ουκρανία, που έφτασαν μαζικά στη χώρα μετά το τέλος του κομμουνισμού, και βεβαίως στους εποίκους.

Εμπόδιο στα αντιδημοκρατικά έργα και σχέδια του Νετανιάχου στέκεται η Δικαιοσύνη, με την οποία έχει σοβαρά προσωπικά προβλήματα και ο ίδιος, και ειδικότερα το Ανώτατο Δικαστήριο, γι’ αυτό και αποφάσισε να περικόψει δραστικά τις αρμοδιότητές του. Το θεσμικό αυτό πραξικόπημα δεν έμεινε χωρίς απάντηση. Από την αρχή του έτους είμαστε μάρτυρες τεράστιων διαδηλώσεων, που ανάλογες δεν έχουν ξαναγίνει ποτέ στο Ισραήλ από το 1948 έως σήμερα. Οι άνθρωποι αυτοί δεν κατεβαίνουν στους δρόμους και στις πλατείες για να διαμαρτυρηθούν εναντίον μιας νομοθετικής ρύθμισης, ξέρουν καλά ότι εκείνο που διακυβεύεται είναι η ίδια η δημοκρατική ζωή στη χώρα τους.

Το Ισραήλ καυχάται ότι είναι το μόνο δημοκρατικό κράτος στη Μέση Ανατολή. Πράγματι είναι και μάλιστα υπό την εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη της διαρκούς εμπόλεμης κατάστασης. Είναι, πάντως, κράτος ιδιόμορφο, διαφορετικό από τις φιλελεύθερες δυτικές δημοκρατίες, γιατί αυτοπροσδιορίζεται ως εβραϊκό και δημοκρατικό ταυτόχρονα. Τα θρησκευτικά κόμματα αδιαφορούν εντελώς για τη δημοκρατική ταυτότητα του κράτους και τα ενδιαφέρει αποκλειστικά η εβραϊκή. Ακριβέστερα: επιδιώκουν την όσο γίνεται περαιτέρω ενίσχυση της εβραϊκής ταυτότητας εις βάρος της δημοκρατικής. Το Λικούντ, έχοντας αποβάλει προ πολλού τον φιλελεύθερο χαρακτήρα του και συμμαχώντας με τα κόμματα αυτά –γιατί αλλιώς δεν μπορεί να κυβερνήσει, λόγω της σχεδόν απόλυτης απλής αναλογικής– συντάσσεται και αυτό στη γραμμή της ενίσχυσης της εβραϊκής ταυτότητας του κράτους εις βάρος της δημοκρατικής, που κορυφώθηκε με την ψήφιση από την Κνέσετ, επί πρωθυπουργίας Νετανιάχου πάλι, ενός νέου θεμελιώδους νόμου –το Ισραήλ δεν έχει σύνταγμα–, στις 19 Ιουλίου 2018 (βλ. Samy Cohen, «Israël. Une démocratie fragile», Fayard, 2021) για το Ισραήλ ως έθνος – κράτος του εβραϊκού λαού. Το 20%, όμως, των πολιτών του Ισραήλ δεν είναι Εβραίοι αλλά Αραβες, που είναι αποφασισμένοι να μείνουν εκεί και οι οποίοι δεν μπορούν να αναγνωριστούν στην εβραϊκή ταυτότητα του κράτους, η οποία συγκεκριμενοποιείται με σειρά νόμων που τους θίγουν στην καθημερινή ζωή τους. Ας προσθέσω ότι στη θέση τους θα μείνουν και οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης, όσο και αν πολλαπλασιάζονται εκεί οι εποικισμοί (700.000 έποικοι ζουν σήμερα στη Δυτική όχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, έναντι 250.000 το 1993, τον καιρό των μακαρία τη λήξει συμφωνιών του Όσλο), γεγονός που καθιστά μη πραγματοποιήσιμη σήμερα τη λύση των δύο κρατών.

Η σύγκρουση που διεξάγεται σήμερα στο Ισραήλ είναι ουσιαστικά ανάμεσα σε δύο προτάσεις για το μέλλον της χώρας και της κοινωνίας αυτής. Η μία πρόταση είναι του Νετανιάχου και των συμμάχων του για ένα κράτος θρησκευτικά φονταμενταλιστικό και ταυτοτικό, για ένα εβραϊκό κράτος όπου δεν έχει θέση κανείς άλλος εκτός από τους Εβραίους, ενώ η άλλη είναι για ένα κράτος ουδετερόθρησκο και καθολικό, για ένα κράτος του Ισραήλ, όπου θα μπορούν να ζουν και να αναπνέουν όλοι οι πολίτες του, ανεξαρτήτως εθνότητας και θρησκείας. Η πρώτη πρόταση αυτή τη στιγμή προχωράει επιθετικά και κερδίζει διαρκώς έδαφος, ενώ η δεύτερη αμύνεται. Θέλω να ελπίζω –αφελώς ίσως– ότι ο αγώνας δεν έχει κριθεί οριστικά. Η πρώτη πρόταση, ακραία εθνικιστική, δεν απειλεί μόνο τη δημοκρατία στο Ισραήλ, αλλά και κάθε προοπτική ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Το αγόρι από τον Λίβανο, με το «όπλο» στο χέρι, συμμετέχει σε διαδήλωση υπέρ των Παλαιστινίων. Η κορδέλα, στο κεφάλι του, γράφει «Χαμάς». [A.P. Photo / Hassan Ammar].

Φονικό, τύφλωση και αδιέξοδο

Την Κυριακή, 8 Οκτωβρίου 2023, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα αυτή –είχε σταλεί δέκα μέρες νωρίτερα– το κείμενό μου «Εβραϊκό κράτος ή κράτος του Ισραήλ;», επικριτικό για την ακροδεξιά κυβέρνηση Νετανιάχου, που η πολιτική της συνιστά, έγραφα, απειλή για τη δημοκρατία στο κράτος του Ισραήλ αλλά και για την ειρήνη στην περιοχή. Την προηγούμενη ακριβώς της δημοσίευσης, λίγο πριν από την αυγή, εκδηλώθηκε η επίθεση της Χαμάς, ημέρα Σάββατο, κατά τη χαρμόσυνη εορτή της Σιμχάτ Τορά, πενήντα χρόνια ακριβώς μετά την έναρξη του πολέμου του Κιπούρ (6 Οκτωβρίου 1973) – η μέρα ήταν διαλεγμένη. Θα ευχόμουν να ήταν πρακτικά δυνατό να δημοσίευα τη μέρα εκείνη ένα κείμενο υπεράσπισης του Ισραήλ και όχι ένα κείμενο επίκρισης της κυβέρνησής του, από το οποίο πάντως δεν αλλάζω ούτε κεραία. Επιμύθιο σε αυτή τη μικρή δημοσιογραφική ιστορία: επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ότι τίποτε στην περιοχή αυτή δεν είναι σταθερό, όλα είναι ευμετάβολα και απρόβλεπτα. Η Μέση Ανατολή δεν ησυχάζει. Τη μια μέρα γράφεις κάτι και την άλλη μέρα ανατρέπεται. Τα επιρρήματα «ποτέ» και «πάντα» έχουν πολύ μικρότερη σημασία εκεί από ό,τι γενικώς στα ανθρώπινα.

Όσα εξελίσσονται έκτοτε στην περιοχή μού επιβάλλουν να επανέλθω (γράφω το βράδυ της 29ης Οκτωβρίου 2023 και ενώ έχει ήδη ξεκινήσει η χερσαία επίθεση του Ισραήλ). Δεν θα συζητήσω τα πολεμικά γεγονότα ή τις διπλωματικές ενέργειες, που αλλάζουν άλλωστε από ώρα σε ώρα. Θα σταθώ στο ίδιο το πρόβλημα, που χρονίζει άλυτο και αποτελεί την πηγή όσων συμβαίνουν σήμερα – και θα συμβούν και αύριο, ξανά και ξανά. Το πρόβλημα έχει δύο πτυχές: δίκαιη λύση του Παλαιστινιακού και σταθερή ασφάλεια του κράτους του Ισραήλ· οι δύο αυτές πτυχές είναι απολύτως αλληλένδετες. Θα αρχίσω από τη Χαμάς, που η αποτρόπαιη ενέργειά της πυροδότησε την τελευταία κρίση. Το τρομοκρατικό χτύπημα της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου εναντίον αμάχων είναι απολύτως δίχως προηγούμενο στην ιστορία του κράτους του Ισραήλ. Η ημερομηνία αυτή θα μείνει στη συλλογική μνήμη του εβραϊσμού δίπλα σε πολλές άλλες αποφράδες μέρες διωγμού, και είναι ασφαλώς η πιο μαύρη μέρα φονικού αντιεβραϊκού μίσους μετά το Ολοκαύτωμα.

Η Αριστερά

Πέρα από τη συζήτηση αν η Χαμάς είναι ή δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, εκείνο που κυρίως έχει σημασία για το πρόβλημα που συζητάμε εδώ είναι ότι η Χαμάς δεν θέλει λύση του, θέλει μόνο τον αφανισμό του Ισραήλ. Δεν μπορώ να μην προσθέσω ότι ακούω με μεγάλη έκπληξη ανθρώπους της ελληνικής (ΚΚΕ, ΜέΡΑ25) και της διεθνούς Αριστεράς να υπερασπίζονται ουσιαστικά τη Χαμάς και να υπερθεματίζουν ταυτόχρονα υπέρ της λύσης των δύο κρατών, χωρίς να αντιλαμβάνονται την αντίφασή τους, αφού η Χαμάς είναι φανατικά αντίθετη στη λύση αυτή και σε κάθε άλλη. Η Χαμάς δηλώνει επίσημα ότι θέλει τον αφανισμό των Εβραίων και τη δημιουργία ενός και μόνο αραβικού ισλαμιστικού κράτους. Δεν μπορώ να μην παρατηρήσω επιπλέον ότι στον λόγο τους ζει και βασιλεύει ο αιωνόβιος αντισημιτισμός, που σήμερα φοράει τη λεοντή του αντισιωνισμού και της υπεράσπισης των καταπιεσμένων λαών. Δεν είναι, φευ, μόνο σε αυτά τα περιβάλλοντα όπου διαπιστώνουμε πόσο δυσεκρίζωτος είναι ο αντισημιτισμός από τα μυαλά και τις ψυχές των ανθρώπων, ό,τι και αν λένε τα χείλη τους.

Από την άλλη, το Ισραήλ, με όλες τις κυβερνήσεις του μετά το 2000 έως τη σημερινή Ακροδεξιά του Νετανιάχου, ακολουθεί τη γραμμή της διατήρησης του παλαιστινιακού ζητήματος σε χαμηλή ένταση, ώστε να συνεχίζει τους εποικισμούς στη Δυτική Όχθη και να διευρύνει ένα καθεστώς απαρτχάιντ στο εσωτερικό. Παράλληλα προσπαθεί να αναδιαμορφώσει τον γεωπολιτικό χάρτη της Μέσης Ανατολής μέσω της συνάψεως οικονομικών συμμαχιών με αραβικά κράτη. Με άλλα λόγια, ούτε το Ισραήλ θέλει λύση. Αφήνω στην άκρη την Παλαιστινιακή Αρχή, που βρίσκεται σε παρατεταμένη χειμερία νάρκη, αφερέγγυα και υπό έλεγχο.

Η Χαμάς επιχείρησε την εγκληματική ενέργεια της 7ης Οκτωβρίου για να αναγκάσει το Ισραήλ να κάνει αυτό που είναι υποχρεωμένο να κάνει και παρακολουθούμε καθημερινά στις οθόνες – ποιο κράτος θα έπραττε διαφορετικά; Αποτέλεσμα: η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς διέκοψε επ’ αόριστον την πορεία εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία και ακύρωσε κάθε απόπειρα επίλυσης της κρίσης στη Μέση Ανατολή που θέλει να παρακάμπτει το παλαιστινιακό ζήτημα. Η πολιτική ασφάλειας που πρότεινε στην ισραηλινή κοινωνία ο Νετανιάχου, ο «κύριος Ασφάλεια», κατέρρευσε, η Ακροδεξιά αποδείχτηκε ανίκανη να εγγυηθεί την ασφάλεια του Ισραήλ. Επιπλέον, κάθε μέρα που περνάει το Ισραήλ χάνει όλο και περισσότερο τη διεθνή κοινή γνώμη (δεν μιλώ για την κοινή γνώμη των μουσουλμανικών κοινωνιών, που είναι εκ των προτέρων χαμένη). Ό,τι και αν πετύχει το Ισραήλ στρατιωτικά, ακόμη και αν ισοπεδώσει όλη τη Γάζα, δεν θα οδηγήσει πουθενά. Η λύση, αν υπάρχει, είναι πολιτική. Η επίθεση της Χαμάς επανέφερε με άγριο τρόπο το παλαιστινιακό στο προσκήνιο και έδωσε νέα τροπή σε αυτό που πάντα ξέραμε, ότι δηλαδή καμία ειρήνη στην περιοχή δεν είναι εφικτή χωρίς δίκαιη λύση του Παλαιστινιακού. Δύο είναι οι κύριες προτάσεις για τη λύση του: δύο χωριστά κράτη ή ένα με δύο εθνότητες. Και οι δύο λύσεις είναι σήμερα αδύνατες. Στη Δυτική Οχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ ζουν 700.000 έποικοι. Τι θα κάνει το Ισραήλ με όλους αυτούς, φανατικούς και ένοπλους, που το ίδιο εγκατέστησε εκεί; Και πώς θα ζήσουν μαζί –στην προοπτική της άλλης λύσης, του ενός κράτους με δύο έθνη– άνθρωποι που τους χωρίζει το αίμα, όχι γενικά και αόριστα, αλλά το αίμα του παιδιού τους, του πατέρα τους, της μάνας τους;

Όλα τα σχέδια λύσης είναι σήμερα κάστρα πάνω στην άμμο. Οι Παλαιστίνιοι, από τη μια, απορρίπτοντας ή υπονομεύοντας κάθε λύση και προβάλλοντας μαξιμαλιστικές αξιώσεις, και το Ισραήλ, από την άλλη, που, τυφλωμένο από την αλαζονεία της δύναμης, δεν αντιλαμβάνεται ότι η κύρια ασπίδα προστασίας του είναι ένα ανεξάρτητο και ελεύθερο παλαιστινιακό κράτος στα σύνορά του, έχουν οδηγήσει τα πράγματα σε πλήρες αδιέξοδο.

Με όσα γράφω εδώ, μπορεί κάποιος να θεωρήσει ότι τηρώ τη βολική στάση των ίσων αποστάσεων. Διόλου, απλώς απελπίζομαι, γιατί, όσο μπορώ να κρίνω, δεν βλέπω στον ορίζοντα τίποτε ελπιδοφόρο, αλλά μοναχά αδιέξοδο, (αυτο)καταστροφική τύφλωση και χυμένο αίμα αθώων. Δεν είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία ούτε θα είναι η τελευταία. Ταιριάζει να κλείσω με το πολύ γνωστό ευφυολόγημα του Κόνραντ Αντενάουερ: «Ιστορία είναι το σύνολο όσων θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί».

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Και τα δύο άρθρα στο: ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2024). 800 μετ’ εμποδίων. Μικρά δοκίμια. Αθήνα: Πόλις, σσ. 209-217.

Η βία της αποτυχίας

Η Αθήνα αλλάζει όψη κάτω από τις νέες οικονομικές συνθήκες και η βία εξαπλώνεται ανάμεσα στους νέους. Η δολοφονία ενός καθηγητή οικονομικών της ΑΣΟΕ μέσα στον χώρο του πανεπιστημίου φέρνει τον διευθυντή Ασφάλειας Αττικής Κώστα Χαρίτο και την αστυνόμο Αντιγόνη Φερλέκη αντιμέτωπους με μία από τις πιο δύσκολες υποθέσεις.

Οι φοιτητικές διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις με την αστυνομία βοηθούν τους δράστες να καλύψουν τα ίχνη τους. Μια ανακοίνωση αποκαλύπτει τους λόγους, αλλά το κίνητρο είναι βαθύτερο. Η δολοφονία ενός γραμματέα μέσης εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας που ακολουθεί και η σύνδεση των δύο φόνων περιπλέκει την έρευνα για την εξιχνίασή τους.

Οι κινήσεις του τμήματος Ανθρωποκτονιών δεν οδηγούν πουθενά. Μια απρόσμενη ανατροπή όμως θα ρίξει φως στην υπόθεση. Μια ανατροπή που ενισχύει τη συνέχεια του κύκλου της βίας· [Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου].

«Ένας από τους δέκα καλύτερους σύγχρονους αστυνομικούς συγγραφείς της Ευρώπης» (Brian Oliver, The Observer).

«Αυτός που μιλάει είναι ο νέος υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Αναλαμβάνει σήμερα τα καθήκοντά του και μας κάλεσε για τη συνάντηση γνωριμίας. Οι συναντήσεις με τους υπουργούς είναι συνήθως μια πλύση εγκεφάλου, πάντα με το ίδιο νερό και με το ίδιο σαπούνι» (σ. 11).

«…Το πρόβλημα είναι ότι βρισκόμαστε στο μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Αν αφήσεις όλους αυτούς, αναρχικούς και μπαχαλάκηδες, αδέσποτους, για να μην οξύνεις την κατάσταση, θα διαλύσουν τα πανεπιστήμια. Αν στείλεις την αστυνομία, όπως κάναμε χτες, ξυπνάς τα αντιεξουσιαστικά τους σύνδρομα και πιστεύουν ότι ανασταίνουν την αντίσταση και το Πολυτεχνείο. Άντε τώρα να τα εξηγήσεις όλα αυτά στον καινούργιο υπουργό, που νομίζει ότι η εμφάνιση της αστυνομίας είναι το μαγικό ραβδί, που διώχνει τη βία» (σ. 24).

«Στο τελευταίο βιβλίο του, "Η βία της αποτυχίας", που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κείμενα, ο Μάρκαρης βουτάει σε ακόμα βαθύτερα νερά, θίγοντας θέματα πολιτικά, αλλά και ζητήματα κοινωνικά και οικουμενικά. Ξεκινώντας από το θέμα της πανεπιστημιακής αστυνομίας και τις συγκρούσεις στα ακαδημαϊκά ιδρύματα, επεκτείνεται στο πρόβλημα του μπούλινγκ στα σχολεία και στη σύνδεσή του με τη βία στους δρόμους και στην ελληνική κοινωνία, αλλά και στην αλλαγή του εγχώριου εργασιακού τοπίου με την εγκατάσταση πολλών εταιρειών τεχνολογίας στην Ελλάδα. Παράλληλα, ασκεί κριτική στον τρόπο πολιτικής διαχείρισης και στην πραγματικότητα της κυβερνητικής ανάμειξης σε θέματα, όπως αυτά της ασφάλειας, αλλά και στις αγκυλώσεις που διαιωνίζονται στη δημόσια διοίκηση. Εκεί όμως που κάνει την κίνηση ματ είναι όταν επιλέγει να αναδείξει ένα θέμα που έχει περάσει κάτω από το ραντάρ της δημόσιας συζήτησης, αυτό της απαξίωσης των ανθρωπιστικών σπουδών τα τελευταία χρόνια και της υποχώρησής τους στις προτιμήσεις των υποψήφιων φοιτητών, οι οποίοι στρέφονται προς τις σπουδές οικονομικών και τεχνολογίας λόγω της αύξησης των θέσεων εργασίας σε επιχειρήσεις τεχνολογίας και επιστήμης των υπολογιστών»· [απόσπασμα: ΜΑΡΙΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ. «Ανθρωπιστικές σπουδές μετά φόνων», στην: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ].

Χρήστος Γιανναράς: Εβγαλε τη θεολογία από το γκέτο

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ σήμερα, στην ηλεκτρονική έκδοσή της, με επιμέλεια του Νικόλα Ζώη, κάνει ένα σύντομο και εξαιρετικό αφιέρωμα στον ΧΡΗΣΤΟ ΓΙΑΝΝΑΡΑ. Για το σπουδαίο έργο του γράφουν ο Δημήτρης Αγγελής, ποιητής και διευθυντής του περιοδικού Φρέαρ και ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, πολυγραφότατος συγγραφέας και Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Σύντομες αξιολογικές απόψεις καταθέτουν και δύο εξαιρετικοί συνάδελφοι και φίλοι, ο Παντελής Καλαϊτζίδης, Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου και ο Σταύρος Γιαγκάζογλου, Αναπληρωτής Καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του ΕΚΠΑ.

Η κηδεία του Χρήστου Γιανναρά θα γίνει την Πέμπτη 29 Αυγούστου από τον Ι. Ν. Αγίας Ειρήνης (Αιόλου 36) και ώρα 11 π.μ. Θα ακολουθήσει η ταφή στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Αντί στεφάνων η οικογένεια επιθυμεί τη στήριξη του Οίκου Ευγηρίας Κυθήρων «Κασιμάτειον» (Εθνική Τράπεζα – IBAN: GR9501104520000045248001922).

Αναδημοσιεύω τα δύο σύντομα άρθρα, του Δημήτρη Αγγελή και του Σταύρου Ζουμπουλάκη. Α.Ι.Κ.

Πόσο φτωχότεροι θα ήμασταν

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΓΓΕΛΗ

Την αξία των ανθρώπων τη ζυγίζουμε με κριτήριο το κενό που αφήνει η ενδεχόμενη απουσία τους. Τι θα είχε συμβεί αν δεν υπήρχε ο Χρήστος Γιανναράς; Πόσο φτωχότεροι θα ήμασταν αν δεν εξέδιδε το πρωτοποριακό «Σύνορο», την «Ελευθερία του Ήθους», το «Πρόσωπο και ο Έρως» ή το «Σχόλιο στο Άσμα Ασμάτων»; Για ποια συλλογική αυτοσυνειδησία θα μιλούσαμε χωρίς το «Καταφύγιο Ιδεών», που μας αποκάλυψε τον περίκλειστο ναρκισσευόμενο ευσεβισμό των παραεκκλησιαστικών οργανώσεων; Πόσο θα είχαν επηρεάσει, έστω και με τον ατυχή τους τίτλο, οι «νεορθόδοξοι» τη δημόσια συζήτηση, χωρίς τον δυναμισμό και την ευστοχία των δικών του διατυπώσεων; Σε μια εποχή που το εκκλησιαστικό κατεστημένο έκρινε σκόπιμο να υπηρετεί την αντικομμουνιστική ρητορική του μετεμφυλιακού κράτους ή την ηθικιστική υποκρισία της δικτατορίας, ο Γιανναράς τόλμησε ν’ ανοίξει θεματικές, να συνδυάσει προσφυώς την πατερική παράδοση με τις φιλοσοφικές του αναζητήσεις (αρδεύοντας κυρίως από τον Χάιντεγκερ και τον Σαρτρ, τον περσοναλισμό και τον νεοθωμισμό) και, το κυριότερο, να αρθρώσει μια νέα θεολογική γλώσσα, που αποτελεί σήμερα την επίσημη γλώσσα της Εκκλησίας. Μιλώντας για τον «εκστατικό χαρακτήρα του προσώπου», για το «αληθεύειν εν σχέσει», για «ερωτική αυθυπέρβαση» και «ευχαριστιακή κοινότητα», ο Γιανναράς έφτιαξε ένα περίτεχνο θεολογικό οικοδόμημα, συνεπές προς τον εαυτό του και σε αυτό που είχε ανάγκη ο εκκλησιαστικός κόσμος. Έχει τόση σημασία αν κατανόησε λ.χ. τον Χάιντεγκερ ορθά, όπως τον επικρίνουν οι πολέμιοί του; Αν έμεινε συγχρόνως πιστός στην «ελληνοτροπία» που διακήρυττε σχεδόν εμμονικά στην επιφυλλιδογραφία του (μάλλον σε βάρος της άνευ όρων και ορίων χριστιανικής αγάπης), αυτό δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει: καθένας μας είναι δέσμιος της εποχής της διαμόρφωσής του, αλλά οι εσωτερικές μας αντιφάσεις είναι τελικά αυτές που μας κάνουν ανθρώπους.

Έγραψε σε γλώσσα ζωντανή

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

Η θεολογική σκέψη στην Ελλάδα από το 1960 μέχρι σήμερα είναι αδιανόητη χωρίς το έργο του Χρήστου Γιανναρά. Αυτός είναι ο θεολόγος μας. Επέβαλε θέματα, ιδέες, τρόπο προσέγγισης, γλώσσα και ορολογία. Πολλοί νεότεροι θεολόγοι μιλούσαν και μιλούν με τις λέξεις του. Δύο είναι κατά τη γνώμη μου οι κύριες προσφορές του, εξαρχής, από τα χρόνια της δεκαετίας του 1960.

Πρώτον· έγραψε θεολογία σε γλώσσα ζωντανή, μακριά και πέρα από τη νεκρή ακαδημαϊκή γλώσσα και την ακόμη πιο νεκρή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας (των δεσποτάδων και των αρχιμανδριτών). Το παράδειγμά του το ακολούθησαν και άλλοι θεολόγοι, δημιούργησε σχολή.

Δεύτερον· απενοχοποίησε τον έρωτα και τη σεξουαλική ζωή. Γι’ αυτή την πτυχή του έργου του, αληθινή συμβολή στη σκέψη και τη ζωή των χριστιανών, δέχθηκε σφοδρή και συχνά χυδαία επίθεση από την ευσεβιστική ηθικιστική θεολογία, που κυριαρχούσε εντός και εκτός των οργανώσεων. Ο Γιανναράς έβγαλε, μόνος αυτός, τη θεολογία από το γκέτο και την ανυποληψία και την έφερε στον δημόσιο χώρο της σκέψης.

Την έβγαλε επίσης, μαζί με τον Ιωάννη Ζηζιούλα, ο οποίος όμως έγραφε απευθείας στα αγγλικά, από τα ελληνικά σύνορα: το έργο του μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Η σκέψη του έχει πολλές συζητήσιμες πλευρές. Κάποιες έχουν συζητηθεί ήδη και άλλες θα συζητηθούν, ελπίζω νηφάλια, στο μέλλον (μία από αυτές ήταν ο ακραίος θεολογικός αντιδυτικισμός του: θεωρούσε τον Καθολικισμό και τη Μεταρρύθμιση συλλήβδην αιρετικές εκδοχές του Χριστιανισμού). Πιστεύω ότι είναι μεγάλο κρίμα για το έργο του αλλά και για τη διανοητική ζωή του τόπου εν γένει ότι επί πολλά χρόνια, δεκαετίες ολόκληρες, δεν θεολογούσε αλλά κυρίως πολιτικολογούσε, καταγγέλλοντας μονότονα ό,τι εκείνος ονόμαζε απαξιωτικά Ελλαδιστάν και Ελληνώνυμοι.

«Ο Χρήστος έγραφε τα πιο δυνατά του κείμενα κυρίως όταν δεν ασχολιόταν με την πολιτική. Παρασυρόταν μάλλον από την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο και ίσως γινόταν απόλυτος». ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΙΑΓΚΑΖΟΓΛΟΥ

«Όσοι υπήρξαμε μαθητές του, όσοι τον αγαπούσαμε, νομίζω πως, ακριβώς από πιστότητα προς το δώρο της αμφισβήτησης που τόσο απλόχερα μας χάρισε με τα γραπτά του και την όλη πολιτεία του, έχουμε το χρέος της κριτικής έναντι της αντιδυτικής, ελληνοκεντρικής και πολιτισμικής κατανόησης της Ορθοδοξίας». ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Χρήστος Γιανναράς στο σπίτι του με αφορμή παλαιότερη συνέντευξή του στην «Καθημερινή», στην οποία υπήρξε τακτικός επιφυλλιδογράφος. [ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

«Ξεβράκωτοι» στους ιερούς ναούς!

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Το ρεπορτάζ (ORTHODOXIA INFO) λέει πως ο Σεβασμιότατος Δωδώνης Χρυσόστομος άστραψε και βρόντηξε από την ασέβεια πιστών οι οποίοι δεν σεβάστηκαν την ιερότητα του χώρου, κατά τους φετινούς εορτασμούς που πραγματοποιήθηκαν στη Ζάκυνθο, με αφορμή τη μετακομιδή του Σκηνώματος του Αγίου Διονυσίου από τα Στροφάδια, και εισήλθαν στον ναό «ξεβράκωτοι». «Δεν μπορώ να δεχτώ ξεβρακωμένες στο ναό για να προσκυνήσουν τον άγιο», βροντοφώναξε! Βέβαια, δεν είναι ο μόνος ιεράρχης που λοιδορεί πιστούς. Ουκ ολίγοι κληρικοί, σε αντίστοιχες περιπτώσεις, μη ευπρεπώς ενδεδυμένων προσκυνητών παραληρούν, προσβάλλοντας και στιγματίζοντας μικρά παιδιά, γυναίκες και άνδρες. Σε αρκετούς ιερούς ναούς και σε πολλά ιερά προσκυνήματα, πινακίδια συστήνουν στους πιστούς να μην εισέρχονται με σορτς, ούτε με άσεμνη ενδυμασία· σε υστερόγραφα, μάλιστα, ενημερώνουν πως, πριν μπουν στον ιερό ναό υπάρχουν και ρούχα για να καλύψουν τη «γύμνια» τους.

Στο Σεβασμιότατο συστήνω να διαβάσει τρία ποιήματα του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη. Παραθέτω τους συνδέσμους. Το ένα μάλιστα είναι σχολιασμένο από τον Χρυσόστομο Σταμούλη, καθηγητή στη Θεολογική Σχολή ΑΠΘ.

• antidosis «Ένα κορίστι με μαγιό / μπήκε στην εκκλησία. Ένα ανέκδοτο ποίημα - αναστεναγμός υπαινικτικός - του Κυριάκου Χαραλαμπίδη». Πάροδος 37 (2010) 4426-4429 [και εδώ: NULA DIES SINE LINEA].
• Κυριάκος Χαραλαμπίδης: Ένα ποίημα 
• Το τρίτο, με τίτλο: «Οίκος και ανοχή» είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό Παλίμψηστον, τχ. 27 (Φθινόπωρο 2011) 24-25.

Το παραθέτω:

Οίκος και Ανοχή

Α΄

-Ο λαίμαργος και πότης Ιησούς

τον είδαν στον αυλόγυρο σαν έμπαινε

κακόφημου οίκου.

-Κράταγε, σου λέω,

μιαν ακριβή λοσιόν και μάλαξε τα πόδια,

έτριψε τα μαλλιά και το λαιμό,

γοφούς και γόνατα και στήθος, όθε

αρμύριζε το δάκρυ, πόρνης.

-Να φανταστείς, καλέ μου, ο Γαλιλαίος

τη φίλησε ο τρελός τρελά στο στόμα,

της σκέπασε τα μάτια και απ’ τα χέρια του

πέσαν του κόσμου τα θαυμαστικά.

-Αμή κι αθέατος ο Θεός Πατήρ

ρωτούσε τί στο διάολο κάνει τούτος

π’ αδειάζει παντελώς τον εαυτό του

από του σώματος την εντροπή.

-Εκείνος ούτε λέξη. Την απόκρυφη

λοφοσειρά ζητοκραυγών του οργώνει

μες σε χωράφι που έβγαινε ουρανός

και τα πολύτιμα ραντίζει μύρα στο κορμί

της πόρνης, γιατί ξέρει πως δε θα ’ναι

αυτή μαζί του ακόμα για πολύ.

Β΄

-Κάτι παράδοξο συμβαίνει εδώ:

Τριάντα χρόνους και οκτώ, σαν παραλυτική,

τον πρόσμενε η πόρνη. Κι η αμοιβή του

όσο ένας καμπινές, κοινώς αφοδευτήριο.

-Αλλά κι αυτός απέπτυσε κάθε του χαλινάρι⸱

ευθύνεται, θαρρώ, και το γυναικοσόι του:

Ταμάρ, η εταίρα του ναού.

Ραχάβ, «μαντάμ» του οίκου ανοχής.

Ρούθ, η πολύζηλη του χηρεμού λαγνεία.

Βηθσαβεέ, η μοιχαλίς⸱ ή μήπως

θα πρέπει να προσθέσουμε και τη Μαρία;

-Μάνα του νόθου γιού της και καρπού

της σύλληψης μ’ αγροίκο στρατιώτη.

-Ο μπασταρδέλος της λοιπόν, πρώτος εμβάς

μετά την ταραχήν του ύδατος, διέρρηξε

αποσπερίς της χαραυγής το θάνατο

και ρήμαξε τους ουρανούς.

Βγάνει και το φουστάνι το λινό

της πόρνης και της φόρεσε χρυσόχαρτο

ή μάλλον ασημόχαρτο στεφάνι

από ατόφια λεν κι ανόθευτη του Διόνυσου

θεσπέσια κληματίδα.

-Κάτω μιαν άνοιξη ένα ποταμάκι

εύφραινε τη Γεθσημανή της Βηθεσδά

με φίδια όλο κεντήματα και πούλιες.

Η πρώτη ανάγνωσή τους, πράγματι, προκαλεί σοκ. Αλλά ο αναγνώστης που έχει καλή γνώση της προσωπικότητας και του έργου του ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη, δεν θα δυσκολευθεί να διαπιστώσει ότι και στα τρία ποιήματα είναι αποτυπωμένη η εκκλησιαστική εμπειρία και η «ασκητική ευαισθησία της καθ’ ημάς Ανατολής». Ο ποιητής, ως άλλος «δια Χριστόν σαλός», δυναμιτίζει βεβαιότητες πολλών ηθικολάγνων, εντός του εκκλησιαστικού σώματος. Δια του λόγου το αληθές παραπέμπω στην ωραία μελέτη της Δήμητρας Δημητρίου: «"Η προτελευταία αλήθεια": Ο μύθος του Χριστού στον Κυριάκο Χαραλαμπίδη», στο: Γλώσσης Ίμερος. Η ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, επιστημονική επιμέλεια Αντώνης Κ. Πετρίδης - Δήμητρα Δημητρίου. Αθήνα: Ηρόδοτος 2022, σσ. 341-387 [και εδώ: academia].

Να θυμίσω στον Σεβασμιότατο Χρυσόστομο ότι η ένδυση δεν σχετίζεται μόνο με τη σεξουαλικότητα, γιατί το «ξεβράκωτοι» που ξεστόμισε, είναι προφανές ότι σ’ αυτή αναφέρεται. Βέβαια, η ιεραρχούσα Εκκλησία –κι όχι μόνον αυτή- ποτέ δεν τα πήγε καλά με τη σεξουαλικότητα. Είναι αλλεργική με αυτή. Τη φοβάται. Θα ‘λεγα πως φοβάται και το γυναικείο φύλο. Για πολλούς ιεράρχες της Εκκλησίας η ιερότητα του σώματος είναι μόνον η παρθενία. Η σεξουαλικότητα ταυτίζεται με την κόλαση. Χιλιοδιπιστωμένα όλα αυτά που γράφω...

Falling Down

ΠΗΓΗ: Tears for Fears

Χρήστος Γιανναράς (1935-2024)

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Ο θάνατος διακεκριμένου και σημαντικού ανθρώπου στο χώρο των γραμμάτων αποτελεί μέγιστη είδηση. Παλαιότερα γίνονταν γνωστός μέσα από τον έντυπο Τύπο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Σήμερα γίνεται γνωστός και από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Το Σάββατο 24 Αυγούστου, σε ηλικία 89 ετών, έφυγε από τη ζωή ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. Από τη στιγμή που ένας από τους δύο γιούς του, ο Σπυριδώνης όπως τον έλεγε ο ίδιος ο Γιανναράς, ανακοίνωσε στο Facebook τον θάνατό του, πάρα πολλά Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και ο ηλεκτρονικός Τύπος, γράφουν για τον κορυφαίο διανοητή και φιλόσοφο: αναμενόμενο γεγονός.

Δεν χωρά αμφιβολία πως ο Γιανναράς αφήνει πίσω του πλουσιότατη παρακαταθήκη - κληρονομιά. Βιβλία, άρθρα και συνεντεύξεις του θα συνεχίσουν να γεννούν αφορμές γόνιμου προβληματισμού, κυρίως σ’ ό,τι αφορά το ανθρώπινο πρόσωπο και την ελληνικότητα. Ο Γιανναράς είχε πιστούς αναγνώστες του έργου του. Είχε, όμως, και επίδοξους κατηγόρους. Η τελευταία συνέντευξή του στην εφ. ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, στον δημοσιογράφο Δημήτρη Δανίκα, ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις, ειδικά οι θέσεις του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την Τεχνητή Νοημοσύνη. 

Ο Γιανναράς υπήρξε και «πολιτικό» πρόσωπο. Πάμπολλες επιφυλλίδες του, παλαιότερα στο ΒΗΜΑ και από το 1993 στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, με κριτική και οξυδερκή ματιά, αφορούσαν την κατά καιρούς περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα. Σε αριστερούληδες και δεξιούληδες η πολιτική σκέψη του ήταν αιρετική. Αλλά και σε ευσεβιστές – παρεκκλησιαστικούς, αιρετική ήταν και η θεολογική σκέψη του. Για όλα αυτά παραπέμπω σ’ αυτό που έλεγε ο Πωλ Βαλερύ: «Αυτό που λέω με αλλάζει. Ακόμα και ειπωμένο στον εαυτό μου. Και ίσως είμαι προσδιορισμένος και διαμορφωμένος απ’ ό,τι έχω εκπέμψει – όχι απ’ ό,τι έχω υποστεί».

Στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του: «Τα καθ’ εαυτόν» (Αθήνα 1995), στην τελευταία παράγραφο, γράφει ο Γιανναράς: «Ένα ολόκληρο βιβλίο για να καταθέσω μόνο μιαν ένδειξη δρομοδειχτική: τον πόθο μου. Θέλω τη στιγμή της τελευταίας μου πνοής να φύγω με τη λαχτάρα του γυρισμού στην πατρίδα. Με το τρελό καρδιοχτύπι μιας ερωτικής προσμονής. Αυτό μόνο». Εύχομαι να εκπληρώθηκε ο πόθος του.

Αιωνία του η μνήμη. Ο Θεός να αναπαύει την ψυχή του.

Ο Χρήστος Γιανναράς (Αθήνα, 10 Απριλίου 1935 - 24 Αυγούστου 2024) για τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό (24 Αυγούστου 1779)

«Μένει μόνο ανεξήγητη η εκπληκτικότερη πτυχή, που είναι η ίδια η προσωπικότητα του Κοσμά και οι ιστορικές της ρίζες: Από ποια σχολειά, ποιους δασκάλους, ποιόν εκκλησιαστικό περίγυρο άντλησε αυτός ο άνθρωπος, αφού όλες οι προϋποθέσεις της εποχής του λειτουργούσαν σε κατεύθυνση διαμετρικά αντίθετη προς τη δική του ποιότητα. Πως έφτασε να δίνει στις θεολογικές αλήθειες –για τον Τριαδικό Θεό, τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, την αδιάλειπτη “νοερά προσευχή”, τον έρωτα του Θεού για τον κάθε άνθρωπο- τη σάρκα της εμπειρικής αμεσότητας, την ενάργεια της άμεσης πράξης του καθημερινού βίου. Να αρθρώνει μιαν απτή αίσθηση της ευαγγελικής σωτηρίας, που μόνο στα κορυφαία κείμενα της πατερικής παράδοσης μπορεί κανείς να συναντήσει».

«Παραμένουν μόνο, πάντοτε ζωτικά επίκαιροι, οι δρομοδείχτες παραπομπής στην όντως ελληνικότητα – στην ελληνική ιστορική σάρκα του εκκλησιαστικού ευ-αγγελίου- οι κορυφαίες εκπλήξεις του ιστορικού κύκλου της παρακμής που τώρα ολοκληρώνεται: Ο πατριάρχης Ιερεμίας ο Β΄, ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Μακάριος Νοταράς, ο στρατηγός Μακρυγιάννης, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και οι συνεργοί της απρόσμενης ελληνικής ανθοφορίας στα τέλη της δεύτερης χριστιανικής χιλιετηρίδας».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ. (1996). Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα. Αθήνα: Δόμος, σσ. 175-176, 489.

Εκοιμήθη ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Εκοιμήθη σε ηλικία 89 ετών ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ, ένας από τους πιο αξιόλογους σύγχρονους Έλληνες καθηγητές φιλοσοφίας, θεολογίας και συγγραφέας.

Την είδηση του θανάτου του ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ έκανε γνωστή ο γιος του μέσω Facebook.

Ο Θεός να αναπαύει την ψυχή του.

Secret Location

Από το 1983 οι Tears For Fears μας έχουν χαρίσει οκτώ δίσκους, με όμορφα τραγούδια που ακόμα ακούγονται και χορεύονται. Ο τελευταίος δίσκος τους The Tipping Point κυκλοφόρησε πριν δυο χρόνια, περιέχει ωραία τραγούδια. Εκτός από το The Tipping Point, ξεχωρίζω και αυτό που αναδημοσιεύω: Secret Location. Ας το χαρούμε ακούγοντάς το και χορεύοντάς το, όσο το εφετινό καυτό καλοκαίρι έχει ακόμα διάρκεια. Έγραφον εν Πλωμαρίω, παρά θιν αλός του Αγίου Ισιδώρου, σε διάλειμμα εργασιών ενός συνεδρίου. Α.Ι.Κ.

ΠΗΓΗ: Tunes Chino

Αποικισμένη Αριστερά

Γράφει ο ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ*

Η καρδιά των woke κινήσεων είναι ο φυλετισμός, η αποθέωση του επιμέρους και η απεμπόληση του οικουμενικού.

Η Αμερικανίδα Σούζαν Νέιμαν είναι διευθύντρια του «Φόρουμ Αϊνστάιν», το οποίο εδρεύει στο Πότσδαμ της Γερμανίας. Το Φόρουμ αυτοπροσδιορίζεται ως ανοιχτό εργαστήρι σκέψης που ζευγαρώνει την κριτική σκέψη με την κοινωνική έγνοια, όπως έκανε ο ίδιος ο Αϊνστάιν.

Με τίτλο «Η Αριστερά δεν είναι Woke», το βιβλίο επιχειρηματολογεί ακριβώς για τη ριζική διαφορά μεταξύ αριστερής οπτικής και οπτικής Woke. Η συγγραφέας δίνει εξαρχής το στίγμα της: «Κανείς άλλος πλην του Αλμπερτ Αϊνστάιν δεν έγραψε μια περήφανη υπεράσπιση του σοσιαλισμού στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου. Όπως ο Αϊνστάιν και τόσοι άλλοι, είμαι περήφανη να λέγομαι αριστερή και σοσιαλίστρια».

Η Νέιμαν υπενθυμίζει τη βασική διαφορά μιας φιλελεύθερης αντίληψης από μια αριστερή: Για την αριστερή τα πολιτικά δικαιώματα και οι πολιτικές ελευθερίες (πολύτιμα αμφότερα) αναιρούνται στην πράξη αν δεν έχουν κοινωνικό χαρακτήρα, αν δηλαδή δεν δένουν με δομική κοινωνική δικαιοσύνη. Με αυτό το πρόταγμα η συγγραφέας προχωρά στα επίδικα και επισημαίνει ότι σήμερα η woke σκέψη είναι άλλο πράγμα από αυτό που ξεκίνησε πριν από λίγες δεκαετίες. Είναι ενδεικτική η αναφορά της στην Μπάρμπαρα Σμιθ. Η Αφροαμερικανή φεμινίστρια, λεσβία και σοσιαλίστρια που πρωταγωνίστησε τo 1977 στη δημιουργία του όρου «πολιτική της ταυτότητας» (identity politics), ψέγει σήμερα τον εκφυλισμό του κοινωνικού κινήματος σε κίνηση αυτάρεσκου απομονωτισμού.

Η αριστερή οπτική είναι καταστατικά οικουμενική. Το επιμέρους δεν το ακυρώνει, αλλά ούτε το αυτονομεί. Το κρατά σε όσμωση με το πανανθρώπινο. Οπότε αντιθέτως αποθεώνεται το επιμέρους, απεμπολείται το οικουμενικό. Αυτή την αποθέωση η Νέιμαν την αποκαλεί φυλετισμό (tribalism) και εννοεί την απολυτοποίηση και αυτονόμηση κάποιας ταυτότητας (εθνικής, φυλετικής, βιολογικού ή κοινωνικού φύλου κ.ο.κ.). Αυτή τη στιγμή ο φυλετισμός είναι η καρδιά των woke κινήσεων.

Η Νέιμαν υποστηρίζει ότι οι woke πολίτες έχουν αποικιστεί πνευματικά από αντιλήψεις που έχουν τα ριζώματά τους στη Δεξιά. Μεγάλα τμήματα της Αριστεράς έχουν μεταλλαχθεί ιλιγγιωδώς, απομακρύνονται από τα προκρίματα που καθιστούν αριστερή την Αριστερά και αυτομολούν στον «φυλετισμό». Αυτό συμβαίνει σαρωτικά· κι όμως πολλοί δεν μπορούν καν να το δουν, διότι η αυτομόληση δεν γίνεται με το παλιό λεξιλόγιο των αυταρχικών καθεστώτων που απορρίπτουν τα δικαιώματα. Η αυτομόληση γίνεται με αναπεπταμένες τις σημαίες των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Μα εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα: δημιουργείται θολούρα. Η φωνή υπέρ των περιθωριοποιημένων είναι σωστή, απερίφραστα. Αλλά το ζήτημα στρεβλώνεται από τη στιγμή που η όποια ταυτότητα θα νοηθεί ως κάτι συμπαγές, χωρίς την απελευθερωτική έγνοια για διάκριση μεταξύ κυρίαρχων και κυριαρχούμενων στο εσωτερικό της, και με το ερώτημα για το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα ουσιαστικά να προσπερνιέται. Στις woke διεκδικήσεις φυσικά και γίνεται λόγος για την κοινωνία, αλλά ως αίτημα, η κοινωνία να θεσπίζει την αυτάρκεια της ταυτότητας. Όμως αυτό σημαίνει –προδήλως αντιφατικά– ότι από την κοινωνία ζητείται άρρητα η αυτοαναίρεσή της, δηλαδή η πρόταξη του φυλετικού έναντι του κοινωνικού, αλλά... μέσω κοινωνικών θεσμίσεων!

Σήμερα κυριαρχεί η εντύπωση ότι ο αποφασιστικός αντίπαλος του woke είναι η Ακρα Δεξιά. Άλλη μια έκφανση της θολούρας! Η Neiman λοιπόν αρνείται να χαρίσει την κριτική κατά της woke οπτικής στη Δεξιά. Αντιθέτως, φωτίζει παράδοξες συγγένειες μεταξύ των δύο. Η Άκρα Δεξιά είναι καταστατικά φυλετιστική, κι αυτό εξηγεί την αύξηση των ψήφων που λαμβάνει ο Τραμπ από μαύρους και Λατίνους. Οι συγκεκριμένοι ψηφοφόροι προσπερνούν ως ελάσσονα τα ρατσιστικά ξεσπάσματα του Τραμπ, διότι μείζον θεωρούν την πολιτική αντίληψή του η οποία εδράζεται ακριβώς στον φυλετισμό και εύχεται την αυθυπαρξία κάθε φυλετικής ταυτότητας – πράγμα το οποίο αυτοί οι ψηφοφόροι επιθυμούν! Ουσιαστικά, με τέτοιας λογής κριτήρια η (κατά τα άλλα αντίπαλος του Τραμπ) Χίλαρι Κλίντον εξέφρασε χαρά για την εκλογή της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, επειδή αναδείχθηκε πρωθυπουργός γυναίκα – σαν το φύλο να είναι τάχα ένα μασίφ πράγμα πέρα από δομές ιεραρχίας και κυριάρχησης. Ταυτόχρονα ο ευέλικτος καπιταλισμός ενσωματώνει πανεύκολα την ποικιλότητα ταυτοτήτων για να τη μετατρέπει σε ποικιλότητα καταναλωτικών προϊόντων. Μαϊμού οικουμενικότητα (fake universalism) αποκαλεί η Neiman αυτού του είδους την οικουμενικότητα – όπως μαϊμού είναι και η οικουμενικότητα του ιμπεριαλισμού.

Όχι λοιπόν κάθε οικουμενικότητα, αλλά συγκεκριμένα η οικουμενικότητα της πανανθρώπινης ανθρωπιάς, των πανανθρώπινων αξιών, έχει τεράστια σπουδαιότητα. Είναι αυτή που δεν καταστέλλει την ποικιλότητα, αλλά, αντιθέτως, την αναδεικνύει και την κάνει πανηγύρι, επειδή κάθε μοναδικότητα την καθιστά ομοτράπεζη όλων. Και γι’ αυτό η οικουμενικότητα των πανανθρώπινων αξιών αντιτίθεται στη woke αποθέωση του μερικού. Δίχως την πανανθρώπινη οικουμενικότητα και δίχως συμφωνία περί πανανθρώπινων αληθειών, νομιμοποιείται ως αυθύπαρκτο και αύταρκες κάθε τι, ακόμα και η μισαλλοδοξία. Αυτό ακούγεται ως παραλογισμός, και ναι, για παραλογισμό πρόκειται. Καθόσον, πώς θα απορριφθεί η μισαλλοδοξία, αν ισχυριστεί ότι αποτελεί ταυτότητα, στο πλαίσιο της ιεροποίησης κάθε ταυτότητας και κάθε επιλογής; Νομίζετε ότι ήταν τυχαίο το μίσος του Καρλ Σμιτ (εμβληματικού θεωρητικού του Ναζισμού) κατά της οικουμενικότητας; Η Νέιμαν μάλιστα υπενθυμίζει ότι στη Βίβλο βρίσκουμε τον πρωιμότερο συναγερμό για τον κίνδυνο εγκλωβισμού στην αντι-οικουμενική ταυτότητα αίματος, γης, φυλής. Δύναμαι να βεβαιώσω ότι η ματιά της μπορεί να συναντηθεί εξαιρετικά με τη χριστιανική πίστη και ειδικότερα με τη Θεολογία της Απελευθέρωσης.

Χάριν όλης αυτής της κρίσιμης σχοινοβασίας, θεωρώ επείγουσα ανάγκη τον διάλογο με τους καλοπροαίρετους που κινούνται στον woke χώρο, χωρίς όμως να έχει εξατμιστεί η δίψα τους για το πανανθρώπινο και η ευλογημένη καχυποψία απέναντι στον ιδεολογικό ναρκισσισμό. Το βιβλίο προστίθεται σε όσα παλεύουν τα τελευταία χρόνια ποικιλοτρόπως με τον αναπροσδιορισμό Αριστεράς και Δεξιάς στη διεθνή πραγματικότητα (Νορμπέρτο Μπόμπιο, Ραφαέλε Σιμόνε, Αδριανός Εριγκέλ κ.ά.), με το ζήτημα όχι απλώς να μην κλείνει, αλλά να ανοίγει ολοένα και περισσότερο. Ο αποικισμός τρέφεται από την εθελοδουλία, μα η αντίσταση θέλει αναστοχασμό. Όχι ξόρκια.

*Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας & Διευθυντής του περιοδικού «Σύναξη».

ΠΗΓΗ: efsyn.gr