Ειδικό μάθημα για χριστιανομαθημένους ξεροκέφαλους

«Θα πει ίσως κάποιος πως ο κόσμος έχει εξοικειωθεί εδώ και καιρό με την πλήξη, ότι η πλήξη είναι η πραγματική ανθρώπινη συνθήκη. Είναι πιθανόν ο σπόρος της να σκορπίστηκε παντού και να φύτρωσε εδώ κι εκεί, όπου βρήκε πρόσφορο έδαφος. Αλλά αναρωτιέμαι, οι άνθρωποι είχαν γνωρίσει ποτέ αυτή την εξάπλωση της πλήξης, αυτή τη λέπρα; Μια εκτρωματική απελπισία, μια επαίσχυντη μορφή απελπισίας, που μοιάζει, χωρίς αμφιβολία, με έναν χριστιανισμό σε διαδικασία αποσύνθεσης». 

GEORGE BERNANOS. (2017). Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημερίου, μτφρ. Ιφιγένεια Μποτουροπούλου. Προλεγόμενα Gille Philippe. Σημείωμα – Σημειώσεις Philippe Le Touze. Χρονολόγιο Gilles Bernanos. Επίμετρο Σταύρος Ζουμπουλάκης. Αθήνα: Πόλις, σ. 41.

Η πιο αφιλάνθρωπη κρίση που σήμερα περνά το μάθημα των Θρησκευτικών (μτΘ)

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Δεν είναι μόνο η χθεσινή απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που θεώρησε αντισυνταγματικά τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (ΝΠΣ), ούτε βέβαια και οι δύο περσινές. Είναι το μορμολύκειο του δογματισμού, ο οποίος άμεσα συνδέεται με τον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, που επιβάλλει μια άκαμπτη ατομική στάση των οπαδών του κατηχητισμού, οπαδών που, σ’ ότι αφορά στον «αγώνα» που λένε πως κάμουν για «Ορθόδοξα Θρησκευτικά», εξυπηρετούν ιδεοληπτικές θέσεις, μη κάνοντας βήμα πίσω, καραδοκώντας στη γωνία του δρόμου για να συντρίψουν τους αντιπάλους τους. Στην προκειμένη περίπτωση των ΝΠΣ οι καλοί συνάδελφοι εμπειρογνώμονες που επί μια οκταετία σχεδόν με αυταπάρνηση, θεολογικό και εκκλησιαστικό ήθος δούλεψαν γι’ αυτά, τις τελευταίες ώρες λοιδορούνται με ανήκουστη για τα θεολογικά και τα εκκλησιαστικά δεδομένα απανθρωπία. Ακόμη και μητροπολίτης της Ελλαδικής Εκκλησίας χαρακτηρίζεται ως «παραφωνία» γιατί τόλμησε να μιλήσει για αυτοκριτική. Γνωστά blog, ταγμένα όλα αυτά χρόνια της εφαρμογής των ΝΠΣ στην παραπληροφόρηση και την κινδυνολογία, για τον αυριανό ιστορικό της ελληνικής εκπαίδευσης, σίγουρο είναι πως θα του προσφέρουν ατράνταχτα τεκμήρια ανελεύθερης κι ανεξέλεγκτης θεολογικο-παιδαγωγικής θολούρας και αφασίας συνεπικουρούμενα, βέβαια, κι από δεκάδες ανώνυμα σχόλια άκριτου φανατισμού.

Περίκλειστοι στην ατομική τους ασφάλεια δεν λένε να καταλάβουν αυτό που έλεγε ο αλησμόνητος ΔΑΣΚΑΛΟΣ Νίκος Ματσούκας στις αρχές της δεκαετίας του ’80, εποχή που άνοιγε ο διάλογος για το μάθημα των Θρησκευτικών, όταν σε άρθρο του για το σκοπό που οφείλει να έχει, περιέγραφε τους δύο τεράστιους ογκόλιθους που το έχουν καταπλακώσει, τον ηθικισμό και απομονωτισμό από τις άλλες επιστήμες, γεγονός που έκαμε το μτΘ μια «αφηρημένη ηθική διδασκαλία και αφηρημένη κατήχηση». Χρόνια τώρα, όσοι διδάσκουμε το μάθημα των Θρησκευτικών, πολλές είναι οι φορές που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αυτήν την τραγελαφική κατάσταση, διαδεδομένη τόσο στη σχολική κοινότητα όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο. Και, δυστυχώς, σήμερα υπάρχουν ακόμη οι υποστηρικτές ετούτης της νοοτροπίας, που πεισματικά θεωρούν τον κατηχητισμό και τον ηθικισμό «σωτήριες θεολογικές αλήθειες» και, που, δογματικά αποτελούν τη «βάση του θρησκευτικού μαθήματος», για δαύτους πάντα. Από χθες, όμως, στα χέρια τους  έχουν και τη δικαστική βούλα.

Τα παρακάτω τρία σκίτσα, αντλημένα από το περιοδικό Βημόθηρο (τεύχη 2-3), της καλής συναδέλφου Εύης Βουλγαράκη – Πισίνα, νομίζω πως δείχνουν το βαρύ κλίμα της πιο αφιλάνθρωπης κρίσης που σήμερα περνά το μτΘ.

Λύτρωση η μνήμη του Γιώργου Σεφέρη· 48 χρόνια από το θάνατό του (20 Σεπτεμβρίου 1971)

Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Στο απόηχο της θεολογικής και παιδαγωγικής νάρκωσης που επιβάλλει η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για το μάθημα των Θρησκευτικών (μτΘ), λύτρωση η μνήμη του Γιώργου Σεφέρη. Τρία ενδεικτικά αποσπάσματα από επιστολές του προς τον Ζήσιμο Λορεντζάτο, αντίδοτο στα αντιθεολογικά και αντιπαιδαγωγικά επιχειρήματα όσων επιχαίρουν με τις "ιστορικές" αυτές αποφάσεις.

«Όσο η καρδιά σου κάνει τικ τακ μη / συλλογιέσαι, φίλε, την παρακμή». 

«Ξέρεις το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι να μην πλήττεις (είχα τόσο λίγο καιρό στη ζωή μου που δεν πρόλαβα να δοκιμάσω ολόκληρο αυτό το συναίσθημα), αλλά να προφυλάγεσαι από τους ανθρώπους που πλήττουν· σου καταβροχθίζουν τις ώρες σου όπως οι ακρίδες την πρασινάδα. Γεια χαρά και κοίταξε να τα παίρνεις όλα με κέφι». 

«Μου γράφεις ότι έχω στα χέρια μου ένα όργανο ιερό – την ελληνική λαλιά και τη χρησιμοποιώ στο κενό. Αν τα ιερά όργανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να σκουπίζουμε άδεια κανάτια, χωρίς να γίνουν στάχτη στα χέρια μας, τι σόι ιερά όργανα είναι; Κι αν είναι κενό το να μιλάς για την ανθρωπιά και την τραγωδία και τούτη την προφορική παράδοση ενός τόπου δικού σου, ποιο είναι το μη κενό; Οι Αζτέκοι; 

»Δεν πιστεύω πως πηγαίνει κανείς στο Θεό από κριτικές της ιστορίας. Λαλεί μέσα του ή δεν λαλεί, κι όταν λαλεί χρειάζεται άσκηση της ανθρωπιάς, αγάπη και προσευχή εν-ενεργεία. Ζόρικα πράγματα. Σε παρακολουθώ πάντα με φροντίδα. Ο κίνδυνός σου είναι ο θεωρητικός ιεροφάντης. Πρόσεξε». 

Γράμματα Σεφέρη – Λορεντζάτου (1948 – 1968). (1990). Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος (επιμέλεια). Αθήνα: Δόμος, σ. 65, 71, 155.

Λαβωμένο μου ελληνικό σχολειό

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Δύσκολοι, πράγματι, καιροί για την ελληνική εκπαίδευση. Με ένα Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, όμηρο (;) των «γνωστών αγνώστων» σ’ ότι αφορά ζητήματα θρησκείας, θρησκευμάτων και παρεχόμενης θρησκευτικής εκπαίδευσης στο ελληνικό σχολειό. Το αποτέλεσμα γνωστό. Όσοι με αυταπάρνηση υπηρετούν σ’ αυτό, γίνονται αυτόπτες μάρτυρες πρακτικών και παρεμβάσεων γνωστών ομάδων: από τη μια οι εθνομηδενιστές, χονδροειδείς θιασώτες ενός κράτους άθρησκου και ουδετερόθρησκου, κι από την άλλη οι λογής λογής κάπηλοι της ελληνοχριστιανικής ηθικολογίας, οι «γνωστοί άγνωστοι» δύσμοιροι πατριδοκάπηλοι. Ιδεολογικοί φανατισμοί, παντού. Κυριολεκτικώς, όσοι νηφάλιοι έχουν απομείνει σε ετούτον τον τόπο, δεν γνωρίζουν από ποιους και πώς να προφυλαχτούν. Να τολμάς, για τα παραπάνω, να κομίζεις νηφάλιο λόγο και αμέσως να βρίσκεσαι στο στόχαστρο γιατί είσαι νηφάλιος και αληθινός. Με το ζόρι, ντε και καλά, πρέπει να πάρεις θέση: ή με τους μεν (εθνομηδενιστές) ή με τους δε (θρησκειολάγνους και κάπηλους της ελληνοχριστιανικής ηθικολογίας). Και με τους νομικούς και τους δικαστές να αποφασίζουν τι σημαίνει θρησκεία, πώς πρέπει να διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών, αν πρέπει να αναγράφεται το θρήσκευμα και η ιθαγένεια στους τίτλους σπουδών και πάει λέγοντας… 

Είχε δίκιο ο μακαρίτης Δ. Ν. Μαρωνίτης, που σε δύσκολους κι αυτός καιρούς έλεγε: «Μην απομονωθείτε. Με το λόγο και την πράξη σας σταθείτε πλάι σε κάποιον. Στη μάνα σας, στον αδελφό σας, στο φίλο σας. Και προ πάντων στα νεότερα παιδιά, που από σας περιμένουν να δουν αν θα τους ανοίξετε ή θα τους φράξετε το δρόμο της ελεύθερης αναπνοής». 

Κώστας Λάβδας, Selfie· 100x100 εκ., ακρυλικό σε καμβά.

Δείχνοντας τρόπους γιατί Θρησκευτικά σήμερα

«Η ζωή δεν είναι μάθημα, αλλά μαθητεία. Αν η βοήθεια ήταν ζήτημα γνώσης, τότε π.χ., όλοι οι μαθητές στην Ελλάδα, μαθαίνοντας για το “σωστό και την ορθή πίστη” στο μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία, δεν θα έπρεπε να παρουσιάζουν κανενός είδους πρόβλημα πίστης. (Άλλη πονεμένη ιστορία, το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία. Για μένα αν το μάθημα των θρησκευτικών είναι μια κατήχηση, θα όφειλε να γίνεται στο ναό. Αν δεν είναι κατήχηση, τότε θα πρέπει να είναι θρησκειολογία. Πάντως ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση θα ήταν να είναι προαιρετικό με βάση τον “ομολογιακό” χαρακτήρα που έχει τώρα. Συμβαίνει όμως το αντίθετο, γιατί η έκπτωση της κατήχησης από το γεγονός σχέσεως σε μάθημα θρησκευτικών συμβάλλει τα μέγιστα στη θρησκειοποίηση, στην αποξένωση του ανθρώπου από το Θεό, αφού και το να μιλά κανείς για τον Θεό αντί να εμπλέκεται σε σχέση (πόσο μάλλον να βαθμολογείς την αποστήθιση), είναι σημάδι αντιεκκλησιαστικότητας. Εδώ και το ίδιο το σχολείο καλείται να είναι το “σχολείο της σχέσης”, πόσο μάλλον η Εκκλησία».

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΤΣΙΑΡΑΣ – ΜΑΡΩ ΒΑΜΒΟΥΝΑΚΗ. (2008). Όταν ο Θεός πεθαίνει. Μια συζήτηση. Αθήνα: Αρμός, σσ. 559 – 560.

Ο Πεντζίκης του επέκεινα και του ενθάδε

«Ανήκοντας χρονολογικά στην περίφημη γενιά του ’30, κι έχοντας όλες τις προϋποθέσεις να ακολουθήσει τα ανθρωπιστικά οράματα εκείνων, όπως τα μεταφύτευσαν από τη Δύση στην καθημαγμένη Ελλάδα του πρώτου μισού τού αιώνας μας, πήγε εμφανώς κόντρα στο ρεύμα, ξεχωρίζοντας μοναδικά σαν την πέστροφα, που ο ίδιος κάπου την υμνεί πως ακριβώς γι’ αυτό έχει νοστιμότατο κρέας (βλ., Ο Πεθαμένος και η Ανάσταση, εκδ. Άγρα, 1982, σελ. 133)». 

»Πηγαίνοντας όμως κόντρα στο δυτικό ανθρωπισμό, δεν σημαίνει πως πήγε κόντρα σ’ ολόκληρη τη Δύση, που και βαθιά τη γνώρισε, αλλά και περισσότερο από κάθε άλλον ήταν σε θέση να την αξιολογήσει. Έτσι, ενώ ειρωνεύτηκε με αγανάκτηση Ιουδαίου Προφήτη την αυτάρκεια και φιλαρέσκεια του Δυτικού ορθολογισμού, παράλληλα ύμνησε ως το μόνο πια πειστικό “Ευαγγέλιο” στις αγοραίες συνθήκες του 20ού αιώνα τα σοφά παραληρήματα του Ρεμπώ, του Μαλαρμέ, του Λοτρεαμόν, του Τζόις. Γιατί εκεί βρήκε να συναρτάται η ανανήφουσα από την “Βαβυλώνεια αιχμαλωσία” της Δύση με την προ πολλού μεγαλομάρτυρα Βυζαντινή Ανατολή, οπότε συνέβη το εξής περίεργο: Έχοντας αφετηρία άμεση ο Πεντζίκης κατ’ αρχάς όχι την πατρογονική του παράδοση, αλλά τα πιο μοντέρνα έργα τέχνης της Δύσεως, οδηγήθηκε απ’ αυτά να αναγνωρίσει την προτεραιότητα και απαράμιλλη αλήθεια της Ανατολής, κι από τη στιγμή εκείνη διάλεξε κι αυτός, κατά το ψαλμικόν, “παραρριπτείσθαι εν τοις οίκοις του Θεού μάλλον ή οικείν εν σκηνώμασιν αμαρτωλών” (Ψαλμ. 33, 11)».

+Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ. (1994). Ο Πεντζίκης του επέκεινα και του ενθάδε. Αθήνα: Δόμος, σσ. 10-11.

Πίστη στην Πρωτόθρονη Κωνσταντινούπολη, με κανονικότητα ρυθμού αναπνοής

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ο ανελέητος πόλεμος που καθημερινά γίνεται προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, με αφορμή την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, εν τοις πράγμασι είναι άνευ προηγουμένου. Διαβάζουμε χθόνια θα ‘λεγα δημοσιεύματα κι ακούμε ανεύθυνη προχειρολογία. Κι επειδή ο σημερινός κόσμος ζει μέσα σε παραμορφωμένους σπασμούς αγωνίας, ας σκεφτούμε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι: α) το κορμί της Ορθόδοξης και όχι μόνο Οικουμένης, β) αιωνόβιος πανορθόδοξος θεσμός, γ) ύπατη κορυφή της Ορθοδοξίας, δ) παγκόσμιο διαχριστιανικό κέντρο ειρήνευσης και ενότητας και ε) πρωτόθρονος θεσμός, του οποίου η δικαιοδοσία καθορίζεται και μαρτυρείται από τους Ιερούς Κανόνες και τη μακραίωνη ιστορία του. Επομένως, κάθε απόπειρα άρνησης του ρόλου του και, ειδικότερα, οιαδήποτε πολεμική ενάντια στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, αναμφισβήτητα οδηγεί σε απομάκρυνση από τη γνήσια εκκλησιαστική παράδοση. 

Εγκυρότατοι μελετητές της Εκκλησιαστικής Ιστορίας και Κανονολόγοι, σ’ ότι αφορά στο ζήτημα της Αυτοκέφαλης πλέον Ουκρανικής Εκκλησίας, τονίζουν πως αυτή έγινε με απόλυτο σεβασμό στα κανονικά παραδεδομένα. Όσοι, λοιπόν, από τις τάξεις των εκκλησιομάχων της Πρωτόθρονης Κωνσταντινούπολης, προσπαθούν να «αποκαλύψουν» τυχόν μεθοδεύσεις, προφανώς και παραπληροφορούν. Αντί να φωτίσουν την αλήθεια, ταράσσουν το φως της. Εξαπατούν και διασύρουν το γνήσιο εκκλησιαστικό ήθος τού Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Με κακότητα, κάθε λίγο και λιγάκι, ακολασταίνουν πάνω στην εμπιστοσύνη ενός λαού που ψάχνει να βρει γνήσιο στήριγμα, σε με κύρος εκκλησιαστικούς ηγέτες. Για δαύτους, μεθαύριο η Εκκλησιαστική Ιστορία, σίγουρα θα έχει να πει πολλά.

Μνήμη Μικράς Ασίας

ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ. (1996). Γαλήνη. Αθήνα: Εστία, σσ. 156-157· [32η έκδοση].

Δάσκαλος - Σχολικά Βιβλία - Μάθηση

«Υπάρχουν αναμφισβήτητα πολλοί τρόποι για να μαθαίνει κανείς, μαθαίνω όμως στο σχολείο σημαίνει μαθαίνω με έναν δάσκαλο, μέσω ενός δασκάλου. Ειδικές αίθουσες, εργαστήρια, εποπτικά μέσα και πολυμέσα, όλα καλά και άγια, χάνουν ωστόσο σχεδόν κάθε σημασία χωρίς τον ικανό δάσκαλο, χωρίς τον ικανό σύλλογο διδασκόντων».

«Τα σχολικά βιβλία είναι παρτιτούρες: ο ήχος που θα βγάλουν εξαρτάται από το δάσκαλο, τον μαέστρο δηλαδή της σχολικής τάξης, εξαρτάται από τη γνώση, την ευαισθησία, την προπαρασκευή, τον κόπο του και βεβαίως από την ικανότητά του να ενορχηστρώνει τους μαθητές της τάξης του».

΄

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2017). Για το σχολείο. Αθήνα: Πόλις, σσ. 45-46.

Αρχή νέου σχολικού έτους και το ζητούμενο ΠΑΙΔΕΙΑΣ στην εκπαίδευση παραμένει ζητούμενο

«Ξέρουμε όλοι ότι για τον έφηβο το πρόβλημα της προσωπικής του ανάπτυξης και αναγνώρισης είναι πρωτεύον. Αν το σχολείο και ο παιδαγωγός δεν ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή του μαθητή, ο τελευταίος όχι μόνο δεν θα μπορέσει να αποδώσει στα μαθήματα, αλλά θα νιώσει και απειλούμενος. Στην περίπτωση αυτή οι πιθανότητες αντίδρασης είναι οι εξής: Ή ο μαθητής θα απωθήσει την ανάγκη του για προσωπική ύπαρξη και αναγνώριση και θα υποταγεί κυριολεκτικά στις απατήσεις της αγέλης (αλλοτρίωση). Ή θα επαναστατήσει ανοιχτά, οπότε θα θεωρηθεί απροσάρμοστος και θα αποβληθεί από το “υγιές” σώμα των προσαρμοσμένων, ή θα ακολουθήσει τη γνωστότατη για το “ελληνικό δαιμόνιο” στάση της “παραλλαγής” και υποκριτικής προσαρμογής· ή, τέλος, θα ακολουθήσει μια στάση που ως κύριο γνώρισμά της έχει μια έμμεση αντιδραστικότητα, που “προβάλλεται” μέσα από μια συμπεριφορά, “μικρών και μερικών επαναστάσεων”, όπως η “καζούρα”, οι ζημιές στο σχολείο, οι πολλές απουσίες κ.ά.».

«Μια σχέση δεν μπορεί να είναι σωστή αν δεν στηρίζεται σε μια φιλοσοφία της παιδείας που διευκολύνει την ανάπτυξή της. Η φιλοσοφική προοπτική τού σχεσιοδυναμικού παιδαγωγού, και ως προς τους σκοπούς και το περιεχόμενο της παιδείας, θ’ αποτελέσει ευνοϊκή προϋπόθεση της διαγραφόμενης παιδαγωγικής, αν αντλεί από τις εξής τελεολογικές θεωρήσεις της παιδείας:

α) Ότι πρόκειται για λειτούργημα αποκαταστάσεως του ανθρώπου. Στηρίζεται στην αλήθεια ότι στον άνθρωπο ενυπάρχουν η σχεσιακή απαίτηση του άλλου και η απαίτηση της διυποκειμενικής συνθήκης. […] 

β) Αν ο παιδαγωγός πιστεύει ότι η μάθηση δεν υπηρετεί τη μερική, αλλά την ολική γνώση. Η μόρφωση πραγματώνεται με τη νοηματική συσχέτιση και αφομοίωση των πληροφοριών από το υποκείμενο. Μορφωμένο θεωρείται το άτομο που μέσα από την ενεργητική αφομοίωση των γνώσεων, προσεγγίζει την νοηματική ολότητα του περιβάλλοντος και γίνεται το ίδιο ενότητα, ολότητα, μορφή. […] 

Επομένως, ο δάσκαλος δεν ξεχνά πως η παιδεία είναι στην υπηρεσία της ζωής του παιδιού. Οι στόχοι του μπορεί να φαίνονται μικροί και ταπεινοί αλλά είναι μέγιστοι: Θέλει τα παιδιά του σχολείου να τρέφονται με το ψωμί της παιδείας που τους προσφέρει, ν’ αναπτύσσονται σε αυτόνομες και συνάμα κοινωνικές προσωπικότητες. Θέλει να μάθουν, μέσα από τις παιδαγωγικές σχέσεις, να είναι ευτυχισμένα αναζητώντας πρακτικά και δυναμικά την ευτυχία όλων των άλλων. […] 

γ) Τέλος, ότι η παιδεία αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα μέγιστης πολιτικής οικονομικής και πολιτιστικής σημασίας. Ορθοτομεί ο δάσκαλος εκείνος που είναι κοινωνικά και πολιτικά συνειδητοποιημένος. Ο παιδαγωγός των σχέσεων έχει – πρέπει να έχει – την αίσθηση του κοινωνικού επαναστάτη, συνδυασμένη μ’ εκείνη του καλλιτέχνη, του δημιουργού». 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ. (1995). Σχεσιοδυναμική Παιδαγωγική του Προσώπου. Αθήνα: Γρηγόρης, σσ. 45, 410-411.

«Κι ένιωθα εντός μου σαν μόλυνση το ψι-ψι-ψί της μιλιάς του, εκείνη τη σταυροβελονιά της κουβέντας του…»

«- Φελλοί, έλεγα μέσα μου, επιπλέουν στο ύδωρ λόγω αυξημένης πυκνότητός του απ’ τις λέρες. Ύστερα, εμένα αδελφέ, μου έχει χαριστεί επί γης η Βασιλεία των ουρανών· δε θα ήμουνα λοιπόν, αγνώμων και καταπλεονέκτης αν αποζήταγα εγκόσμιες προίκες και πανωπροίκια; Αστεία, αστειότατα πράματα. Αυτά είναι για κείνους που ζούνε μέχρι να πεθάνουνε και γι’ αυτό φοβούνται τόσο, εν ζωή, το θάνατό τους, μ’ αποτέλεσμα να πεθαίνουν κάθε μέρα χίλιες φορές απ’ το φόβο τους. Ενώ εγώ, ποιόν θάνατο να φοβηθώ, που κάθε μέρα ξαναγεννιέμαι, πεθαίνω κι ανασταίνομαι, γερνάω εν σοφία κι ανασταίνομαι εν ευφροσύνη. Αφήνω που έχω πάρει και παράταση, πέντε; δέκα χρόνια θες; μετά την εκφορά μου. Ενώ αυτοί, απ’ τα εξήντα, εξήντα πέντε είναι πια πεθαμένοι. Εγώ, περιμένω πως και πώς να πάρω την ψωροσύνταξή μου για ν’ αρχίσω να ζω όπως θέλω· να χωθώ, να κλειδαμπαρωθώ μέσα στις ιστορίες μου, να παλεύω σαν γίγαντας μαζί τους, να τις χαρίζω ζωή απ’ τη δικιά μου και να παίρνω δύναμη από ελόγου τους, να τις ζω και να τις δοκιμάζω πάνω στις μπαλάντζες των κυρίων κυρίων αγνώστων Χι αναγνωστών μου, που τους φαντάζομαι κατά τα γούστα μου και φτιάχνω τα σουσούμια μου κατά τα δικά τους γούστα. Αλλά, πρόσεξέ με τώρα· αυτά ακριβώς τα νιώθανε κι ας μην το εννοούνε. Γιατ’ είναι άνθρωποι κι αυτοί κι ας μην το εννοούνε. Γιατ’ είναι άνθρωποι κι αυτοί κι αυτό το χάρισμα τους το ‘δωσε ο Θεός· άλλο τώρα κι εξεταστέον το “τις πταίει”, που δεν μπήκανε ποτέ στον κόπο να εννοήσουνε αυτά που αισθάνονται. Πάντως το αισθάνονται, κι επειδή δεν έμαθαν πώς να εννοούν, σκυλιάζουνε και φέρνονται σαν τα οικόσιτα εντόπια ζώα μας. Μιας εξαρχής εξοργίστηκα κι αγριεύτηκα μαζί τους κι αγανάκτησα με την ανθρώπινη κατάντια τους. Γίνηκα κι εγώ ζούδιο του βουνού, το κόκκινο πανί της εντόπιας αρένας, που δίνει οργισμένη και φαρμακερή ζωή στο ψόφιο και νερόβραστο αίμα αυτής της πόλης. Φτωχός εγώ, ανιδιοτελής, αυτάρκης, πιο μόνος και … γι’ αυτό ευτυχέστατος· πλούσιοι αυτοί, μπουκωμένοι μ’ όλου του κόσμου τ’ αγαθά, κοσμογυρισμένοι, κοσμοπεριτριγυρισμένοι, χορτάτοι κι άπληστοι από κάθε λογής χρεία ανθρώπινη και … δυστυχείς· ακούς εκεί οξύμορα σχήματα; που να τις καταπιούν οι άνθρωποι τέτοιες εκπλήξεις; τέτοιες προσβολές; Δόστου, λοιπόν, λύσσα με τη σέσουλα…».

ΤΟΛΗΣ ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ, Μια μέρα με τον Σκαρίμπα, εκδ. Στιγμή, Αθήνα 1985, 108-109· [Για την «ιστορία» του βιβλίου διαβάστε εδώ: https://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=PPG1385_1397].

Χωρισμοί και εντάσεις των τριών μονοθεϊσμών

«Ναι, η Βίβλος πράγματι, όσο και αν είναι η άρνηση ακριβώς της φυσικότητας του κακού, η εξέγερση έναντι της αδικίας, δεν συγκράτησε τους ανθρώπους από το να σκοτώνουν. Ο άνθρωπος όμως της πίστης – και όχι απλώς του ιουδαιοχριστιανικού πολιτισμού – ξέρει ότι απέναντι στο κακό δεν υπάρχει καμιά εγγύηση, έξω από την ανθρώπινη συνείδηση, το πιο λεπτό, εύθραυστο μα και ανθεκτικό πράγμα που υπάρχει στον κόσμο, τη συνείδηση εκείνη που γνωρίζει βαθιά πόσο δυσκατόρθωτο είναι να γίνεσαι, κάθε ώρα και στιγμή, προστάτης του άλλου, και γι’ αυτό ακριβώς προσεύχεται να λάβει το δώρημα της αγάπης. Έξω από τη συνείδηση αυτή καμιά φιλοσοφία, καμιά πολιτική σωτηριολογία και καμιά θρησκεία δεν μπορούν να κρατήσουν τη χρυσή κλωστή που χωρίζει τον άνθρωπο από το κτήνος να μην κοπεί».

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2019). «Ιερή γη και ιερή βία», στο: Άσπονδοι Αδελφοί. Εβραίοι Χριστιανοί Μουσουλμάνοι. Αθήνα: Πατάκη, σ. 41.

Η ελπίδα... «δεν πεθαίνει το ρωμαίικο!»

«Μα ποιος ζει χωρίς ελπίδα, τζάνουμ; -Ναι, θα ξαναγυρίσουν όλοι πίσω, με λέγει. Και θα πιάσουν πάλι το πόστο τους. Θα έλθουν να δουλέψουνε οι γιατροί, οι φαρμακοποιοί, οι διδάσκαλοι, οι έμποροι, οι δικηγόροι. Θα επιστρέψουν όλοι σου οι γείτονες, οι μανάβηδες, οι κασάπηδες, οι τσαγκάρηδες, οι ποτοποιοί. Θα πάρουν πίσω τα σπίτια τους, που τους τα δέσμευε το κράτος. Θα αγοραστούν και θα ενοικιαστούν καινούργια. Θα ξαναζωντανέψουν τα σοκάκια των Ταταούλων. Θα ντυθείς πάλι μασκαράς, γιατί θα σηκωθεί η διαταγή που βγάλανε το’43· την Καθαρή Δευτέρα· το Μπακλαχοράνι θα γίνεται ξανά ελεύθερα, μέσα σε μεγάλο ξεφάντωμα. Παντού θα ακούς τον ήχο ελεύθερα, μέσα σε μεγάλο ξεφάντωμα. Παντού θα ακούς τον ήχο της αγαπημένης σου λατέρνας. Θα ξαναγεμίσουνε τα σχολεία με παιδιά και το εκκλησίασμα θα ξεχειλίζει απ’ τους ναούς. Όταν κατεβαίνεις στο Πέρα, θα χαίρεσαι τα ελληνικά τραγούδια απ’ το στόμα των μαθητών στα διαλείμματα του Ζαππείου και του Ζωγραφείου. Στα Ταξίμι, στο Σταυροδρόμι, στο Τουνέλι, στον Κουλά, σε όλη την Πόλη, παντού, θα ακούγεται ξανά η ελληνική λαλιά. Δεν πεθαίνει το ρωμαίικο!»- 

ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ. (2012). ’55. Αθήνα: Άγρα, σ. 447.

Το Οφίκιο του Άρχοντος Μεγάλου Ρήτορος της ΜτΧΕ στον Χρήστο Γιανναρά και οι φελλοί της ζητορθοδοξίας

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι όσων έγραψε κι όσων είπε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για το Οφίκιο του Άρχοντος Μεγάλου Ρήτορος που απένειμε στον Χρήστο Γιανναρά (βλ. Η Καθημερινή - Φως Φαναρίου), και αρκετοί παραεκκλησιαστικοί φελλοί, στην μπλοκόσφαιρα, άρχισαν να χέουν το δηλητήριό τους, τόσο στον Οικουμενικό Πατριάρχη όσο και στον τιμώμενο Χρήστο Γιανναρά. Τα ανώνυμα σχόλια φελλών που συνοδεύουν τις αναρτήσεις «θεολογούντων», δείχνουν μια φετιχιστική αντίληψη και προσήλωση στην Ορθοδοξία. Ερώτημα καυτερό και φλογερό, προς δαύτους: σήμερα, ποιο άραγε είναι το μερίδιό τους για συνέχιση του ευαγγελικού λόγου στον κόσμο; Η απάντηση, προφανώς, έρχεται από τα ίδια τα γραπτά του Χρήστου Γιανναρά: «Τελειώνοντας ο 20ος αιώνας», γράφει στο βιβλίο του Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, «ένα κύμα “νεο-ευσεβισμού” μοιάζει να υποκαθιστά στην Ελλάδα τον κυρίαρχο άλλοτε πιετισμό των εξωεκκλησιαστικών οργανώσεων». Και, δυστυχώς, ετούτος ο νεο-ευσεβισμός, όλο και περισσότερο θεριεύει στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Ευτυχώς, τουλάχιστον, που υπάρχουν και εκείνοι οι ελάχιστοι κληρονόμοι του Γολγοθά, που κηρύττουν τη «μετάθεση της Καλής Αγγελίας σε μια υπερ-τάφια ζωή», στο «θανάτω θάνατον πατήσας» και το «προσδοκώ ανάστασιν νεκρών». Κι ένας τέτοιος κληρονόμος είναι ο Χρήστος Γιανναράς. 

Πρωτοπρ. Γεώργιος Φλωρόφσκι· από τους πρωτεργάτες επιστροφής της Θεολογίας στην Ορθόδοξη εκκλησιαστική αυτοσυνειδησία και ταυτότητα

«Ο Μυστικός Δείπνος δεν είναι κάτι, το οποίον έλαβε κάποτε χώραν. Είναι κάτι, το οποίον θα παρατείνεται μυστικώς “έως αιώνος”, δηλ., “άχρις ου αν έλθη” ο Κύριος. Αυτό διακηρύττομεν, οσάκις προσερχόμενοι εις το Ποτήριον της Ευχαριστίας, ψάλλομεν: “Του Δείπνου Σου του μυστικού σήμερον, Υιέ Θεού, κοινωνόν με παράλαβε”». 

«Το Σώμα του Χριστού η Εκκλησία “γίνεται”, ήτοι “πληρούται”, εν χρόνω. Κατά τον αυτόν ακριβώς τρόπον και κάθε Ευχαριστία είμαι μία κάποια “πλήρωσις” του Μυστικού Δείπνου, μία πραγματοποίησίς του, ένα άνοιγμά του εν χώρω και χρόνω». 

«Με την Ευχαριστίαν η απομόνωσις του αίρεται. Οι πιστοί γίνονται “συμ-μέλη” Χριστού, και συνεπώς “συμ-μέλη” αλλήλων. Έτσι οικοδομείται η νέα καθολική ανθρωπότης, το Γένος των Χριστιανών. Ο όσιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέγει: “όλοι μαζί είμεθα ο ε ι ς Χριστός, δηλ., ένα Σώμα με πολλά μέλη”». 

Πρωτοπρ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΛΩΡΟΦΣΚΙ. (1977). «Ευχαριστία και Καθολικότης. (Κάτι από την Εκκλησιαλογίαν», μτφρ. Αρχιμ. Μελέτιος Καλαμαράς, στο: Ανατομία Προβλημάτων της Πίστεως. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Βασ. Ρηγοπούλου, passim.

Ποιητικές οικολογικές ευαισθησίες

«Στη βρύση νερό / το νερό για το χώμα / αγάπη των δύο». 

«Μη με αφήνεις / τζίτζικα στη σιωπή μου / χωρίς τον ήχο». 

«Να σε γνωρίσω / τζίτζικα ομόψυχε / Τι μέγα κεντάς;» 

«Έξω στο δάσος / κελαηδά ένα πουλί / ποιος είναι μόνος;» 

«Στο δάσος το πουλί / τρυπά τη σιωπή». 

ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΣΥΜΕΩΝ. (1994). Συμεών Μνήμα. Αθήνα: Άγρα.