«Μια διαφορετική Ανάσταση» με τον κ. Χρυσόστομο Σταμούλη

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Εδώ, όπου καθημερινά επιβεβαιώνεται η υπεροχή του φόβου έναντι της ελπίδας, της ηθικολογίας έναντι του ήθους, της τυπολατρίας έναντι της ουσίας, του ιδιωτικού έναντι του συλλογικού… εδώ, όπου ετούτες τις ημέρες της πανδημίας του κορονοϊού, τα περί Εκκλησίας και Θεολογίας, ο «άγριος» κι «επιθετικός» Ορθόδοξος φονταμενταλισμός, που όλο και περισσότερο στις ημέρες-μας θεριεύει, για ακόμη μια φορά στη μακρά ιστορία του νεοελληνικού βίου, με έναν τρόπο αλαζονικό θα ‘λεγα, ετούτος ο φονταμενταλισμός εξακολουθεί να υποκαθιστά την αγάπη, την ελπίδα κι εκείνη τη γιομάτη ομορφιά και κάλλος ρήση του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη: «το εγώ μου είν’ ένας άλλος». Δεν είναι της ώρας να ασχοληθώ με την πολιτική και τη θεολογική διάσταση της πανδημίας. Και τις δύο διαστάσεις του προβλήματος, νομίζω, επαρκώς και με νηφάλιο τρόπο έχουν αναδείξει ουκ ολίγοι ειδικοί επιστήμονες, πολιτικοί, θεολόγοι και ιεράρχες, νηφάλιοι κι αυτοί, όσοι βέβαια έχουν απομείνει σ’ αυτόν τον τόπο. 

Εκείνο που εδώ θέλω να αναδείξω είναι το εξής: τη χαρά και την πολύτιμη ευκαιρία που είχαν οι συνάδελφοι θεολόγοι του Βορειανατολικού Αιγαίου, ημέρα Μεγάλου Σαββάτου, μέσω τηλεδιάσκεψης, να μοιραστούν την αγωνία-τους για όλα αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό, συζητώντας με τον κ. Χρυστόστομο Σταμούλη, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης, αλλά και μουσικό. Η πρωτοβουλία ανήκε στον κ. Νικόλαο Ματθαίου, Συντονιστή Θεολόγων της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου, ο οποίος προσκάλεσε τον κ. Σταμούλη, μέσω τηλεδιάσκεψης, να γνωριστεί και να συζητήσει με συναδέλφους θεολόγους της Λέσβου, της Λήμνου και του Αγίου Ευστρατίου, της Χίου, των Ψαρών και των Οινουσσών, της Σάμου, της Ικαρίας και των Φούρνων. 

Στην εν λόγω τηλεδιάσκεψη, που είχε τίτλο: «Μια διαφορετική Ανάσταση», για δύο απογευματινές ώρες (19:00 – 21:00) του Μεγάλου Σαββάτου ο κ. Σταμούλης με 30 περίπου συναδέλφους θεολόγους, συζήτησε το κυρίαρχο θέμα της επικαιρότητας, τη θέση της Εκκλησίας έναντι της πανδημίας του κορονοϊού, αλλά και το ζήτημα που απασχολεί την θεολογική εκπαιδευτική κοινότητα (κι όχι μόνο τη θεολογική), τη μελλοντική θέση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, όπως αυτή έχει διαγραφεί μετά τις ακυρωτικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών. 

Όσον αφορά στην πανδημία του κορονοϊού, ο κ. Σταμούλης επισήμανε ότι ο νεοφανής ιός κλόνισε τις μέχρι σήμερα βεβαιότητές μας, σ’ όλους τους τομείς: κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό. Εξού και ο διάλογος που γίνεται δύο μήνες στη «δημόσια πλατεία», αλλά και στον ιδιωτικό χώρο για τη στάση της Εκκλησίας έναντι της πανδημίας, διάλογο που ουκ ολίγοι τόσο στον πολιτικό όσο και στον ίδιο το θεολογικό και εκκλησιαστικό χώρο, με τις εξόκειλες πράξεις-τους προσπάθησαν να ακυρώσουν, ενδεδυμένοι ο καθένας την τήβεννο της παντογνωσίας, αλυσοδένοντας τη θεολογική - εκκλησιαστική από τη μια και την επιστημονική από την άλλη μεριά γνώση, ακυρώνοντας έτσι το νηφάλιο διάλογο και καθιστώντας το κορυφαίο γεγονός του εκκλησιαστικού σώματος, τη Θεία Ευχαριστία, ως κάτι που τελείται και βιώνεται με μαγικό τρόπο, συμβολικό, μεταφορικό ή κάτι παρεμφερές. Στο ερώτημα που τέθηκε για συζήτηση, γιατί σε παρόμοιες περιπτώσεις πάντοτε κυριαρχούν ακραίες και φονταμενταλιστικές απόψεις, η απάντηση του κ. Σταμούλη ήταν ότι ένα μεγάλο μέρος του λαού-μας, δυστυχώς, παραμένει ακατήχητο. Και, νομίζω, πως έχει απόλυτο δίκιο. 

Σ’ ότι αφορά στο ζήτημα του μαθήματος των Θρησκευτικών (μτΘ), μετά τις ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (ΝΠΣ), ο κ. Σταμούλης επισήμανε την άδικη κριτική που αυτά δέχθηκαν από ακραίους εκκλησιαστικούς και θεολογικούς κύκλους, γεγονός που, τελικά, οδήγησε την παιδαγωγική και θεολογική αξία του μαθήματος των Θρησκευτικών να την προσδιορίζουν μόνον οι δικαστικές αποφάσεις. Δυστυχώς, κι αυτό είναι σχεδόν βέβαιο, με την ακύρωση των ΝΠΣ από τη νέα σχολική χρονιά το μτΘ θα μπει σε μια τροχιά αρκετά δύσκολη, όχι μόνο λόγω των απροϋπόθετων απαλλαγών, αλλά και λόγω του ότι είναι πιθανό να δίνεται το δικαίωμα σε κάθε θρησκευτική κοινότητα να διδάσκει το δικό-της μτΘ στο σχολείο, αφού για τους Ορθόδοξους μαθητές το μτΘ από τούδε και εξής θα έχει ομολογιακό χαρακτήρα. Ο κ. Σταμούλης μάλιστα, δεν παρέλειψε να θυμίσει τις θέσεις του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, όταν το καλοκαίρι του 2008 – πριν ακόμη υπάρξουν τα ΝΠΣ – το τότε Υπουργείο Παιδείας, επί υπουργείας Ευριπίδη Στυλιανίδη με εγκυκλίους άφηνε ανοικτό το πεδίο των και τότε απροϋπόθετων απαλλαγών. Δεδομένης εκείνης της κατάστασης που ήταν και η αρχή λαβώματος του μτΘ, το Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ πρότεινε την ύπαρξη ενός μτΘ με σαφή πολιτιστικό, γνωσιακό και οικουμενικό χαρακτήρα, το οποίο θα είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν όλοι οι μαθητές – αυτό, άλλωστε, επιδίωξαν και τα ΝΠΣ - ταυτόχρονα, όμως, ως εναλλακτική δυνατότητα πρότεινε και την ύπαρξη δεύτερου μαθήματος διαθρησκειακού χαρακτήρα, το οποίο θα παρακολουθούν μαθητές που θα παίρνουν απαλλαγή για λόγους συνείδησης. 

Εν κατακλείδι, η διαδικτυακή παρουσία του κ. Χρυσόστομου Σταμούλη και η συζήτηση που έκαμε με συναδέλφους θεολόγους του Βορειοανατολικού Αιγαίου ήταν γόνιμη και εποικοδομητική. Σε καιρό χαλεπό όπου η κληρονομιά που θα αφήσει η πανδημία του κορονοιού, ενώ θα έχει και θετικές επιπτώσεις, αν τη δούμε ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της σχέσης-μας με τους «άλλους» και με τον ίδιο τον εαυτό-μας, θα έχει όμως και αρνητικές επιπτώσεις, αφού στον εκκλησιαστικό και θεολογικό χώρο δεν θα πάψουν να κυριαρχούν οι ζηλωτές, ευσεβιστές, ζητορθόδοξοι, ενθυμούμενοι την «ελληνοχριστιανική» κληρονομιά τους. Πάντως το βιβλίο του κ. Σταμούλη: Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι; θα συνεχίσει να είναι επίκαιρο!