Οι παραιτήσεις Μητροπολιτών και ο... Παπουλάκος

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Καλή συνάδελφος και φίλη όταν πληροφορήθηκε ότι παραιτήθηκε ο Σεβ. Θεσσαλονίκης Άνθιμος, με ρώτησε: γιατί άραγε; Της απάντησα πως, «δεινόν το γήρας, ου γάρ έρχεται μόνον», με την εξής, βέβαια, υποσημείωση - προσωπική θέση: η ποιμαντορία-του στη Μητέρα Θεσσαλονίκη δεν είχε κάτι το σημαντικό, όπως είχε η ποιμαντορία-του στη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως. Από τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος θα αναμένουμε τον Οκτώβριο τη νέα εκλογή, με την ελπίδα να εκλεγεί νέος ποιμένας, που να ‘χει γερή θεολογική μόρφωση και διάθεση να κάνει πρωτοποριακό εκκλησιαστικό έργο στην ιστορική Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.

Στις Τοπικά Μέσα Ενημέρωσης της Λέσβου ακούγεται ότι ετοιμάζεται ακόμη μια παραίτηση μητροπολίτη. Πρόκειται για τον 93 χρονών Σεβ. Μηθύμνης Χρυσόστομο. Κι εδώ, τον Οκτώβριο η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, στην περίπτωση που ο Σεβ. Χρυσόστομος παραιτηθεί, θα κληθεί να εκλέξει νέο μητροπολίτη, άξιο και γι’ αυτή την ιστορική Μητρόπολη του Βορειανατολικού Αιγαίου.

Οι εκλογές επισκόπων και μητροπολιτών πάντοτε έχουν τα φανερά και τα «κάτω από το τραπέζι» γεγονότα και παρασκήνια. Οι εκπλήξεις, άλλωστε, πολλές φορές δεν παύουν να υπάρχουν. Όπως δεν παύουν να υπάρχουν και οι προσωπικές προτιμήσεις πολλών εξ ημών. Άλλοι προτιμούν το δείνα πρόσωπο άλλοι το άλλο πρόσωπο ιεράρχη, με τις αντίστοιχες κάποιες φορές αιχμηρές κριτικές-μας, άλλοτε εντός κι άλλοτε εκτός θεολογικού – εκκλησιαστικού πλαισίου. Εκείνο, πάντως, που δεν έχει διάθεση σοβαρά να συζητήσει η Ελλαδική Εκκλησία είναι το γεγονός της συμμετοχής των λαϊκών στην εκλογή των επισκόπων. Πρόκειται για αίτημα του θεολογικού κόσμου, που χρόνια έχει προταθεί αλλά δεν έχει εισακουσθεί, κι ούτε πρόκειται να εισακουσθεί, όσο η Ελλαδική Εκκλησία αρνείται να δει κατάματα πως θα αντιμετωπίσει σύγχρονα προβλήματα, τα οποία άμεσα επιζητούν την αποκατάσταση της κανονικής τάξεως στην εκλογή των ποιμένων του λαού του Θεού. Για όλα αυτά μάλιστα έχουν γραφτεί ειδικές μελέτες από ξεχωριστούς για το έργο-τους και πολύ καλούς γνώστες αυτού του ζητήματος θεολόγους και ιερείς. Ενδεικτικά αναφέρω το μικρό βιβλιαράκι του π. Αντωνίου Πινακούλα. (2007). «Ψήφω κλήρου και λαού». Μια νέα πρόταση για την εκλογή των επισκόπων. Αθήνα: Εν πλώ.

Προχθές, ξεφυλλίζοντας ένα παλαιό βιβλίο, τα Ιστορικά Σημειώματα του Μπάμπη Αννίνου (εκδόθηκε στα 1925 από τον ιστορικό εκδοτικό οίκο Εστία), η ματιά-μου έπεσε στο άρθρο-του για τον Παπουλάκο, τον γνωστό Χριστόφορο Παναγιωτόπουλο, ορθόδοξο μοναχό και κήρυκα που, μαζί με τον Κοσμά Φλαμιάτο, με το κήρυγμά τους, κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα αναστάτωσαν τη Βαυαροκρατούμενη Ελλαδική Εκκλησία. Και για τους δυο έχουν γραφτεί πολλές καλές μελέτες. Από λογοτεχνικής ματιάς εξαιρετικό είναι το έργο του Κωστή Μπαστιά, Ο Παπουλάκος (η πρώτη έκδοση έγινε στη Νέα Υόρκη, στα 1951, σήμερα έχει φτάσει στην 13η έκδοση, στα 2005, από την Εκδοτική Αθηνών). 

Στη μελέτη-του, λοιπόν, ο Μπάμπης Αννίνος αναφέρεται στην αγχίνοια και τη θρασύτητα της αθυροστομίας του λαϊκού κήρυκα. Σ’ ένα από περιστατικά που διασώζει κάνει λόγο για το πως εκφράστηκε όταν στον μητροπολιτικό θρόνο της Άνδρου εξελέγη ο κυρός Μητροφάνης Οικονομίδης, εκ της επαρχίας Καλαβρύτων καταγόμενος (1804-1889). Όταν εχήρευσε η Μητρόπολη Άνδρου, λόγω της κοιμήσεως του μητροπολίτου κυρού Προκοπίου Οικονόμου (; - 1854), από τα Καλάβρυτα κι αυτός καταγόμενος, ο Παπουλάκος που από νεαρή ηλικία εγνώριζε το νέο μητροπολίτη Μητροφάνη, τον συνάντησε στο ναό της Παναχράντου και απευθυνόμενος προς αυτόν, με σαρκασμό και μειδίαμα του είπε «Και συ, Μήτρο, έγινες Δεσπότης; Καλά θα ‘πάγη η Εκκλησία!». Αξίζει να καταγράψω επί λέξει την αντίδραση του νέου τότε μητροπολίτη στη μητρόπολη Άνδρου, όπως τη διασώζει ο Μπάμπης Αννίνος: «Ο φύσει ευερέθιστος επίσκοπος επί τοσούτων ωργίσθη, ώστε έτυψε τον Παπουλάκην δια της βαρείας ποιμαντορικής του ράβδου, την οποίαν εκράτη ανά χείρας, διό και σφόδρα ήλεγξεν καθηγητής τις του Πανεπιστημίου, διαμένων τότε εν Άνδρω και παρατυχών εις την σκηνήν. Έκτοτε, ως λέγουν, ο περιορισμός του Παπουλάκη εγένετο αυστηρότατος, και η μνησικακία του επισκόπου επέβαλεν αυτώ πολλάς στερήσεις». Η συνέχεια του βίου του Παπουλάκου είναι γνωστή: το 1854 εξορίστηκε στη Μονή Παναχράντου της Άνδρου και επτά χρόνια αργότερα, στις 18 Ιανουαρίου του 1861 πέθανε, έχοντας όμως εξασφαλίσει την υστεροφημία του ονόματος και της δράσης-του μέχρι σήμερα.

Δεν γνωρίζω αν και στις νέες εκλογές μητροπολιτών, στις δύο παραπάνω ιστορικές μητροπόλεις, θα υπάρξει κάποιος που θα χαιρετήσει την εκλογή-τους με τον τρόπο του Παπουλάκου. Χαριτολογώ…