Ποια είναι τα γωρίσματα του καλού δασκάλου;

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2024). «Μύηση στον κοινό κόσμο των ανθρώπων», στο: 800 μετ’ εμποδίων. Μικρά δοκίμια. Αθήνα: Πόλις, σσ. 185-187.

Του καλού συναδέλφου και φίλου ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΡΔΑΒΑ

Πολλοί, σήμερα, διερωτώνται: ποιος είναι καλός δάσκαλος; Η άποψη που κυριαρχεί -και είναι «αφιλοσόφητη», όπως σωστά σημειώνει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης- θεωρεί ως καλούς δασκάλους εκείνους που είναι «χειριστές εργαλείων και τεχνικών», εκείνους που έχουν τα γνωστά «τυπικά προσόντα». Δεν χρειάζεται να τα αναφέρω, είναι γνωστά· τεχνοκρατικό το κύριο χαρακτηριστικό τους. 

Η συζήτηση που, για πάνω από τρεις δεκαετίες γίνεται, για το ποιους δασκάλους θέλουμε, περιορίζεται μόνο στην παραπάνω διαπίστωση. Ζητάμε δασκάλους «χειριστές εργαλείων και τεχνικών», δασκάλους «τυπικών προσόντων», τυπικού και όχι ουσιαστικού κύρους. Το γεγονός αυτό αυτομάτως συνιστά κρίσης της παιδαγωγικής και διδακτικής αυθεντίας, για την οποία ο εκ Γέρας της Λέσβου παιδαγωγός και ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ Παναγιώτης Ξωχέλλης, στα βιβλία του αρκετές φορές κάνει λόγο. Η κρίση αυτή, βέβαια, δεν είναι τωρινή. Ξεκινά από τη δεκαετία του 1960, με την κριτική που ασκήθηκε στην παραδοσιακή δομή του «παιδαγωγικού ζεύγους», της σχέσης δηλαδή, δασκάλου και μαθητή.

Στο ερώτημα, λοιπόν, για το ποιος είναι καλός δάσκαλος, μια από τις απαντήσεις που μπορούν να δοθούν σχετίζεται και με το κύρος του δασκάλου. Δια γυμνού οφθαλμού, σήμερα, είναι φανερό πως, σε μεγάλο ποσοστό, επικρατεί το τυπικό κύρος έναντι του ουσιαστικού. Εξού και η αγωνία πολλών εκπαιδευτικών να αποκτούν όλο και περισσότερα τυπικά προσόντα, τα οποία βέβαια, δεν τα αρνούμαι· έχουν την αξία τους και είναι απαραίτητα. Όμως, δεν είναι μόνο αυτά και ούτε μόνο το τυπικό κύρος που κάνουν καλό τον δάσκαλο. Το τυπικό κύρος είναι δεδομένο λόγω της θέσης που έχει στο σχολείο. Σχετίζεται με την καλή γνώση θεμάτων αγωγής και μάθησης, με την διδακτική πείρα του μέσα στην σχολική αίθουσα, αλλά και με τη συνέπεια στις υποχρεώσεις του στο σχολείο. Ταυτόχρονα, όμως, ο καλός δάσκαλος οφείλει να έχει και ουσιαστικό κύρος, κι αυτό εξαρτάται από την προσωπικότητά του, που είναι συνάρτηση της παρουσίας του στο σχολικό περιβάλλον και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Κι αυτή η προσωπικότητα άμεσα εξαρτάται από το γεγονός ότι, «καλός δάσκαλος είναι ή, ακριβέστερα, μπορεί να γίνει εκείνος που έχει παιδεία, που αγαπάει το αντικείμενο που διδάσκει και θέλει να το παραδώσει στα παιδιά που έχει απέναντί του, να τα πείσει και εκείνα να το αγαπήσουν». Α.Ι.Κ.