Η Μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση θήραμα του γουοκισμού

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Τι πρεμούρα κι αυτή με τον Μ. Καραγάτση σώνει και καλά να τον κάνουμε μισογύνη και σεξιστή; «Το ήθος και η ηθική της κριτικής», έγραφε πριν δύο σχεδόν δεκαετίες η Νένα Κοκκινάκη, όπου «η όποια μεσολαβητική λειτουργία της κριτικής στοχεύει, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος-της, σε δημιουργία ιδιωτικών ή δημόσιων αντιπαραθέσεων με πρόσχημα το ίδιο το αντικείμενο που έρχεται να υπηρετήσει», είναι ήθος και ηθική που «εμπνέεται από αγανάκτηση και επιτελεί το έργο-της μέσω της καταγγελίας, συμμαχεί ουσιαστικά με ένα είδος βίας στα πνευματικά θέματα, στηρίζεται στη φιλοσοφία της υποψίας και συντελεί στην αντιστροφή του ρόλου-της: από κριτική των φορέων του λόγου καθίσταται πολεμική και θυμίζει τον κομματισμό του φανατισμού μιας άλλης εποχής που μπορεί με πάθος τυφλό άλλοτε να βρίζει και άλλοτε να ζητωκραυγάζει». Να σημειώσω εδώ ότι η Νένα Κοκκινάκη έχει γράψει ένα ωραίο βιβλίο για τον Καραγάτση, το Μ. Καραγάτσης: Ο συγγραφέας και τα λογοτεχνικά πορτραίτα, (Αθήνα 2004).

Η δημόσια συζήτηση, που τον τελευταίο καιρό γίνεται για τον Καραγάτση και το μυθιστόρημά του Η Μεγάλη Χίμαρα και με «πάθος τυφλό» τον κατηγορεί, τον «βρίζει» για «σεξισμό» και «πατριαρχικές» αντιλήψεις, έχει προσλάβει διαστάσεις όπου η woke ιδεολογία είναι κυρίαρχη: Ο Μ. Καραγάτσης, η woke κουλτούρα και τα εγχειρίδια του ΙΚΕΑ. Ιδεολογικοί αφορισμοί του τύπου: Τα έργα του δεν με αφορούν, για όσους ακόμα διαβάζουμε το έργο του Καραγάτση, έχω την ταπεινή γνώμη πως, με συνέπεια, υπηρετούν τη βιομηχανία της woke προπαγάνδας. Θα ‘θελα να δω έναν ή μια συνάδελφο φιλόλογο που, σε τάξη Γυμνασίου - Λυκείου, να διδάσκει Μ. Καραγάτση, τι θα απαντούσε στην ερώτηση μαθητή ή μαθήτριας για το αν ήταν μισογύνης και σεξιστής. 

Προς το παρόν ας επικροτήσουμε τον αντίλογο: Η ιδεοληψία αποβλακώνει. Κι ας αφήσουμε στις ιδεοληψίες-τους επίδοξους κριτικούς γιατί, όπως λένε, φιλολογικώς είναι αναγκαία σήμερα η κριτική παλαιότερων λογοτεχνικών έργων, με στόχο όχι την ακύρωσή τους αλλά την «καλύτερη ανάγνωσή τους», με τη λογοτεχνία-μας, όπως υποστηρίζουν, για να είναι ζωντανή, είναι απαραίτητες οι «επαναγνώσεις» και οι «κριτικές αποτιμήσεις».

Υ.Γ. Στον Τύπο και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μπορεί κανείς να βρει καταιγισμό άρθρων και απόψεων. Για το Τι μάθαμε σε έναν δημόσιο καβγά για τον Καραγάτση, ας μου επιτραπεί η έκφραση, καθόλου δεν με ενδιαφέρει το τι έμαθα. Το λέω αυτό χωρίς να αρνούμαι ότι ζούμε σε άλλη εποχή, που, αντί να σώζει τη λογοτεχνία-μας από σφάλματα, παρανοήσεις, ατοπήματα κι άλλες αδυναμίες, την κατατρύχει, τη διαβάλλει. Διάβασα τον Καραγάτση κάποτε. Και τον διάβασα γιατί με ενδιέφεραν οι συγγραφείς που συγκροτούσαν τη Γενιά του ’30. Σήμερα, αν τον ξαναδιαβάσω, θα το κάνω όχι γιατί η σημερινή κριτική λογοτεχνικών έργων θα με παρασύρει να υποκύψω στον πειρασμό της woke ατζέντας, για ανάδειξη των έμφυλων ταυτοτήτων, του ξηλώματος στερεοτύπων των φύλων, του άκρατου δικαιωματισμού να είμαι ό,τι σκέφτομαι κάθε στιγμή. Θα το κάνω γιατί ο Καραγάτσης ήταν ο λογοτέχνης που, παρότι στον καιρό του στάθηκε σημείο αμφιλεγόμενο, υπήρξε οξύτατος παρατηρητής της πραγματικότητας της εποχής-του. Για τον Καραγάτση, εξάλλου, αντίστοιχες απόψεις woke κουλτούρας, με αναφορές σε έμφυλες ταυτότητας, μισογυνισμό και σεξισμό, μπορεί κανείς να βρει σε νεότερες μελέτες· κάποιες απ’ αυτές είναι και εργασίες (διπλωματικές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές) σε πανεπιστημιακά ιδρύματα: ακόμα ένα εισαγόμενο ιδεολόγημα. Για του λόγου το αληθές, παραπέμπω εδώ: Μορφές γυναικών στην πεζογραφία του Μ. Καραγάτση: μεταξύ σεξισμού και στερεοτύπων.