Για την Χάννα Άρεντ

Η ημερομηνία η οποία καθόρισε τη στροφή τής Χάνα Άρεντ από τη φιλοσοφική θεωρία στο στοχασμό πάνω στα συμβάντα τού κόσμου, υπήρξε, σύμφωνα με τα λεγόμενά της, η «27η Φεβρουαρίου, 1933, η πυρπόληση τού Reichstag και οι παράνομες συλλήψεις που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια της ίδιας νύχτας».

Η ανάλυση του ολοκληρωτισμού και το εγχείρημα ανασυγκρότησης του πολιτικού σκέπτεσθαι είναι οι δύο κύριες διαστάσεις του έργου της, οι οποίες, όπως επισήμανε ο Καστοριάδης, το καθιστούν συνεχώς επίκαιρο, αλλά και δυσκολεύουν την κατηγοριοποίηση αυτής της στοχάστριας, που παρέμεινε μεταξύ αρχαιότητας και νεωτερικότητας, Αριστοτέλη και Καντ, Κικέρωνα και Μακιαβέλι, Αυγουστίνου και Γιάσπερς, και σκέφθηκε πάντα «χωρίς προστατευτικά κιγκλιδώματα».

Τα βασικά ερωτήματα αυτού του βιβλίου περιστρέφονται γύρω από τη θεμελιώδη θέση της Άρεντ ότι η πολιτική βασίζεται στο γεγονός της πληθύος, η οποία είναι ο «νόμος της γης». Ο τρόπος που μας έχει δοθεί η ζωή στη γη αποτέλεσε γι’ αυτήν τη μόνη πυξίδα, προκειμένου ο ανθρώπινος κόσμος να διασωθεί από την εντελή απουσία νοήματος στην οποία τον έχει καταδικάσει η ιστορική εμπειρία της απανθρωποποίησης: αυτής που επιδιώχθηκε συστηματικά από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και απειλεί θανάσιμα την μετα-ολοκληρωτική εποχή· [από το οπισθόφυλλο του βιβλίου].

«Μια νέα πολιτική φιλοσοφία, για να υπάρξει, οφείλει […] να αναγνωρίσει ότι “οι ανθρώπινες υποθέσεις θέτουν αυθεντικά φιλοσοφικά προβλήματα και ότι η πολιτική είναι ένα πεδίο εντός του οποίου εγείρονται αυθεντικά φιλοσοφικά ερωτήματα”. Με άλλα λόγια, οφείλει να εγκαταλείψει τη θεώρηση της επίγειας πραγματικότητας από ένα αρχιμήδειο σημείο, δηλαδή τη στάση που της κληροδότησε η παράδοσή της. Αυτό σημαίνει ότι οφείλει να έρθει αντιμέτωπη με την “ατόφια φρίκη των σύγχρονων πολιτικών συμβάντων, μαζί με τα ακόμη πιο φρικώδη ενδεχόμενα του μέλλοντος”, προκειμένου να αναλύσει με “φιλοσοφικούς όρους αυτό το βιωματικό υπόβαθρο”».

ΒΑΝΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ – ΚΥΡΙΑΝΙΔΟΥ. (2021). Hannah Arendt. Ο νόμος της γης και η λησμονημένη παράδοση. Αθήνα: Αελεξάνδρεια, σ. 22.