«Οι εξετάσεις έχουν αρχίσει πριν ακόμα αρχίσουν οι εξετάσεις»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Οι εξετάσεις έχουν αρχίσει πριν ακόμα αρχίσουν οι εξετάσεις». Ενδοσχολικές, απολυτήριες και πανελλαδικές εξετάσεις, εδώ και τρεις μήνες –για να μη πω ότι κάθε μήνα, από την αρχή του σχολικού έτους, δεν υπάρχει σχολική τάξη, που οι μαθητές να μην γράφουν διαγωνίσματα και test- ο μαθητόκοσμος ζει στον αστερισμό του ιδεολογήματος της καλής χρήσης των εξετάσεων, με στόχο να πετύχει καλούς βαθμούς στο Γυμνάσιο – Λύκειο και να περάσει σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή. 

Τι αποτελέσματα έχει ετούτο το άκρως εξεταστικοκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης; Δύο είναι κυρίως τα αποτελέσματα. Πρώτον, διαχωρίζει τους μαθητές σε «καλούς» και «κακούς»· οι «καλοί» θα πετύχουν, ενώ οι «κακοί» θα αποτύχουν. Η βεβαιότητα της πλειονότητας, στους πρώτους προσδίδει την αισιοδοξία της νίκης, ενώ στους δεύτερους της ήττας. Με τους δεύτερους, τους ηττημένους, μετά τις εξετάσεις κανείς δεν ασχολείται. Μόνο οι πρώτοι προβάλλονται και διαφημίζονται, ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πανελλαδικών εξετάσεων. Οι δεύτεροι, οι «κακοί» μαθητές εξαιρούνται των ευκαιριών, είναι αποτυχημένοι και ποτέ δεν επιβραβεύονται. Όμως, «ουδείς ανώτερος ουδενός από γεννησιμιού του». Δεύτερο αποτέλεσμα του εξεταστικοκεντρικού συστήματος: ακυρώνει στην πράξη το ρόλο του εκπαιδευτικού ότι, δηλαδή, πρωτίστως είναι παιδαγωγός κι όχι μόνο διδάσκων ένα μάθημα, μάθημα που, τελικά, όπως διδάσκεται και όπως αξιολογείται, παραπέμπει στη χρησιμοθηρία. 

Εδώ, αξίζει να αναφερθώ στην άποψη που προβάλλεται αρκετές φορές και θεωρεί ότι η αξιολόγηση μόνο μέσω διαγωνισμάτων και test είναι αξιόπιστη, ότι βοηθά τον μαθητή να δει αδυναμίες του και να γίνει καλύτερος, με έπαινο μόνο τους καλούς βαθμούς. Για τη βαθμολογία όπως γι' αυτή γίνεται πολύς λόγος, ένας πανεπιστημιακός μου δάσκαλος έλεγε πως, κι αυτός μικρός κυνηγούσε τους βαθμούς αλλά δεν σήμαινε διόλου ότι δεχόταν το ανόητο και φθοροποιό αυτό σύστημα. Στην μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του -ένα βιβλίο που διαβάζω και ξαναδιαβάζω γιατί θεωρώ σημαντική την παιδαγωγική και διδακτική επιρροή που άσκησε αυτός ο προικισμένος δάσκαλος πάνω μου- διακωμωδεί τους δασκάλους που μετρούν τους βαθμούς, τους προσθέτουν, τους πολλαπλασιάζουν και τους διαιρούν, θυμίζοντας τα θερμόμετρα στα νοσοκομεία που μετράνε μονάχα αρρώστιες. 

Η άποψη που θέλει την βαθμολογία να υπηρετεί την ευγενή άμιλλα, νομίζω, ότι είναι το πιο υποκριτικό και ανόητο πράγμα. Συνιστά κάλπικη παιδαγωγική μέθοδο και αποθεώνει τον παπαγαλισμό. Μαραζώνει την πνευματική ανάπτυξη του μαθητή. Και το κυριότερο, κάνει κάθε εκπαιδευτικό -ως προς τον προσδιορισμό της επιστήμης που διδάσκει- αρνητή της γνώσης που είναι καλλιεργημένη και θιασώτη της «γνώσης» που είναι στερεότυπη και χρησιμοθηρική. Κάπως έτσι το υπονοεί και ο Πωλ Φεγεράμπεντ, ο αναρχικός φιλόσοφος της επιστήμης. Στο κλασικό έργο του Ενάντια στη Μέθοδο υποστηρίζει ότι πάντοτε θα υπάρχουν άνθρωποι που θα «προτιμούν να είναι επιστήμονες αντί να είναι αφεντικά της μοίρας τους και πρόθυμοι να υποκύπτουν στο πιο σκληρό είδος (πνευματικής και θεσμικής) σκλαβιάς», θα παράγουν δούλους «στα πανεπιστήμια και στα εργαστήρια» για να μας προμηθεύουν «χάπια, γκάζι, ηλεκτρισμό, ατομικές βόμβες, κατεψυγμένα φαγητά και κάπου μερικά ενδιαφέροντα παραμύθια». Από μια τέτοια εκπαίδευση, δυστυχώς, δεν μπορούμε να απαλλαγούμε όσο στην πρωτοκαθεδρία του σχολείου προεξάρχουσα θέση θα έχει η χρησιμοθηρία της γνώσης.

Υ.Γ. Σε ανύποπτο χρόνο, ρώτησα κάποτε συνάδελφο αν συμφωνεί με την άποψη ότι το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων δεν είναι και τόσο αδιάβλητο, ούτε είναι και τόσο αντικειμενικό ως προς την αξιολόγηση, όπως χρόνια μας το παρουσιάζουν· κάπου δηλαδή υπάρχει το τρυπάκι της διαβλητότητας, ελάχιστο μεν, υπαρκτό δε. Συμφώνησε!

ΗΛΙΑ ΔΕΚΟΥΛΑΚΟΣ, «Φυτό», λάδι σε μουσαμά. ΠΗΓΗ: ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΝ