Για τη Σχολική Βία

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

«Δύναμη και βία είναι πράγματα αντίθετα· όταν η μία επικρατεί απόλυτα, η άλλη απουσιάζει». Hannah Arendt, Περί Βίας.

Πριν λίγες ημέρες βρήκα το χρόνο και διάβασα το υλικό μιας επιμορφωτικής εκπαιδευτικής συνάντησης για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας – από τις πάρα πολλές που έχουν γίνει για το θέμα αυτό κατά το παρελθόν. Το υλικό είναι αναρτημένο στο Διαδίκτυο, σε Διεύθυνση Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, και πράγματι είναι λίαν ενδιαφέρον και κατατοπιστικό, χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες που κατέβαλαν οι υπεύθυνοι διοργανωτές, υποδεικνύοντας σε εμάς τους (αδαείς;) εκπαιδευτικούς, καινοτόμες τις ονοματίζουμε τα τελευταία χρόνια -«μηδείς ακαινοτόμητος εισίτω», γράφει ο Αντώνης Α. Σμυρναίος, στο εξαιρετικό βιβλίο του Λατρεία και νεύρωση στην Παιδαγωγική της Καινοτομίας- μη τιμωρητικές μεθόδους για να αντιμετωπίσουμε τη σχολική βία. 

Σ’ όλες αυτές τις επιμορφωτικές συναντήσεις, που με την εξ αποστάσεως πια εκπαίδευση έχουν γίνει της μόδας –να μην ξεχνάμε το ρητόν της «εκπαιδευτικής πανδημίας»: «Η WebEx ήρθε για να μείνει»- εισηγητές και εισηγήτριες έχουν την εντύπωση πως κομίζουν «γλαύκας εις Αθήνας». Δεν φτάνει που περιχαρακώνουν το ζήτημα αντιμετώπισης της σχολικής βίας εντός των σχολικών ορίων, αδυνατούν να δουν τη βία που καλλιεργείται και αναπαράγεται οπόταν η περιρρέουσα κοινωνική, οικονομική, θρησκευτική, πολιτική και εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι ελλειμματική. Το ερώτημα, νομίζω, ότι είναι καίριο: πως είναι δυνατόν μια κοινωνία, σαν τη σημερινή, να αποδεχθεί χωρίς βία κάθε μορφής διαφορετικότητα όταν η ίδια με κάθε τρόπο αρέσκεται να προβάλλει -και να λατρεύει συγχρόνως- πολυποίκιλες ιδεοληψίες ουκ ολίγων μελών της;

Για τη βία στα σχολεία και τη βία γενικότερα, μέρος της οποίας είναι και η σχολική, έχω την ταπεινή γνώμη, ότι είναι πια καιρός να τη δούμε και να την αντιμετωπίσουμε φέρνοντας στο προσκήνιο και ξανασυζητώντας τα ανθρωπιστικά ιδεώδη τα οποία θέτουν στο περιθώριο κάθε εξουσιαστική επιβολή πάνω σε συνανθρώπους, σεβόμενοι απόλυτα τον κάθε Άλλο ο οποίος έχει δικαίωμα στην ετερότητα, στη διαφορετικότητα. 

Προς επίρρωση των παραπάνω απόψεών μου επικαλούμαι όσα γράφει η Ρετζίνα Σβάρτς, στο ωραίο βιβλίο της Βία και Μονοθεϊσμός. Η Κατάρα του Κάιν, σε μετάφραση Φώτη Τερζάκη και επιστημονική θεώρηση του Βασίλη Αδραχτά, στις εκδόσεις Φιλίστωρ, Αθήνα 2000. Οι απαρχές της βίας βρίσκονται «στη διαμόρφωση της ταυτότητας» στη «φαντασιακή δημιουργία της ταυτότητας, ως πράξης διακρίσεων και διαχωρισμού από τους άλλους, κατασκευής ορίων και χάραξης γραμμών, είναι η πιο συχνή και θεμελιακή πράξη βίας την οποία διαπράττουμε. Βία δεν είναι μόνο αυτά που κάνουμε στον άλλο. Είναι και κάτι πιο πρωταρχικό. Βία είναι η ίδια η κατασκευή του άλλου. Αυτή η διαδικασία είναι πανούργα: από τη μια η δραστηριότητα των ανθρώπων οι οποίοι ορίζουν τους εαυτούς τους ως ομάδα είναι αρνητική. Η ομάδα υφίσταται ως τέτοια χάρη σ’ εκείνους οι οποίοι δεν ανήκουν σ΄ αυτήν. Από την άλλη, αυτοί οι ξένοι –οι τόσο απαραίτητοι για τον αυτοκαθορισμό εκείνων οι οποίοι ανήκουν στην ομάδα- εκλαμβάνονται επίσης ως απειλή για τους τελευταίους. Κατά ειρωνικό τρόπο ο απόβλητος πιστεύεται ότι απειλεί τα όρια που έχουν χαραχθεί για να τον αποκλείσουν, τα όρια τα οποία η ίδια η ύπαρξή του διατηρεί. Εξ ορισμού εκτός, αλλά πάντοτε απειλώντας να εισβάλλει μέσα, ο άλλος τοποθετείται σε μια ευαίσθητη ζυγαριά η οποία βρίσκεται πάντα εκτός ισορροπίας, επειδή ο φόβος και η επιθετικότητα βαραίνουν συνεχώς στη μια ή στην άλλη πλευρά. Η ταυτότητα που χαλκεύεται εναντίον του άλλου υπαγορεύει τη διαρκή αστυνόμευση των ευπαθών ορίων της. Η ιστορία έχει δείξει ότι στο όνομα των ταυτοτήτων μας –θρησκευτικών, πολιτισμικών, εθνικών, φυλετικών, σεξουαλικών- διαπράττουμε και υφιστάμεθα τις πιο ωμές φρικαλεότητες».

Αλέκος Κοντόπουλος, «Αφηρημένο». ΠΗΓΗ: Paletaart – Χρώμα & Φως