«… ο αντισημιτικός ρατσισμός, από τον οποίον υπέφεραν συχνά οι Εβραίοι της Ευρώπης και ο οποίος στις αρχές του αιώνα μας επρόκειτο να προσλάβει διαστάσεις συλλογικού κινήματος έως ότου ενσωματωθεί εν τέλει στο ολέθριο πολιτικό πρόγραμμα του Ναζισμού, είχε τους δικούς του λόγους να υποστηρίξει, αν όχι την ιδέα της θεοπνευστίας της ιουδαϊκής κληρονομιάς, οπωσδήποτε πάντως την ιδέα μιας υποτιθέμενης ενότητας και ιδιαιτερότητάς της: αν ο “σημίτης” εκπροσωπούσε ένα φαντασιακό κίνδυνο μέσα στις ταραγμένες συνειδήσεις της κοινωνικά εξαθλιωμένης γερμανικής μάζας, έπρεπε αυτός να έχει σαφώς προσδιορισμένα, εξέχοντα χαρακτηριστικά, χαρακτηριστικά τα οποία θα τον καθιστούσαν διαπαντός ένα ιδεότυπο. Έτσι δύο εθνικιστικές ιδεολογίες που στον αιώνα μας βρέθηκαν θανάσιμα αντιμέτωπες, ο σιωνισμός και ο εθνικοσοσιαλισμός, συνήργησαν κατά τρόπο σατανικό στην επικύρωση μιας ήδη καλά εδραιωμένης από την ίδια τη μακραίωνη ιουδαϊκή παράδοση και από τον Χριστιανισμό ιδεολογίας: αυτήν της ιδιαιτερότητας, της ομοιογένειας και της αδιάσπαστης ιστορικής και πνευματικής συνέχειας της περιούσιας φυλής. Ο αντισημιτισμός υπήρξε κατά τρόπο ειρωνικό και τραγικό μαζί ο έσχατος εκ του αντιστρόφου εγγυητής των ίδιων ιδεολογικών θεμελίων της ιουδαϊκής παράδοσης.
»Το έργο μιας κριτικής θρησκειολογικής ματιάς που θέλει να είναι ιστορική (με την υλιστική έννοια του όρου) και ριζωμένη σε οικουμενικά και συγκριτικά ανθρωπολογικά θεμέλεια, οφείλει να ξεκινήσει από την αποδόμηση αυτών των στοιχείων που πάνω τους οικοδομήθηκε ο ιουδαϊκός μύθος. Δεν υπάρχουν περιούσιοι λαοί στην ανθρώπινη ιστορία, ούτε εθνικές ουσίες αμιγείς και αναλλοίωτες στον ιστορικό χώρο και χρόνο. Παντού οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν με την ίδια οξύτητα τις κοινές τους ανάγκες, και κάτω από παρόμοιες συνθήκες τείνουν να προσφεύγουν σε παρόμοιες λύσεις. Όταν το φυσικό, ιστορικό και κοινωνικό τους περιβάλλον αλλάζει για λόγους που υπερβαίνουν τη θέληση και τις προβλέψεις τους, αντιμετωπίζουν με την ίδια αγωνία την αλλαγή και με την ίδια επινοητικότητα πασχίζουν να δώσουν λύσεις: λύσεις που άλλοτε αποδεικνύονται σοφές και απεριόριστα βιώσιμες, άλλοτε τραγικά ανεπαρκείς ή και καταστροφικές. Κάθε παρόμοια λύση είναι εν μέρει ριζωμένη στο παρελθόν, έχει προαναγγελθεί ή δοκιμαστεί κάπου αλλού και από άλλους, εν μέρει συνιστά μια καινοφανή δημιουργία, μια ιστορική θέσμιση με την κυριολεκτική έννοια του όρου. Έτσι πάντοτε κάτι καινούργιο εισάγεται στην ιστορία, το οποίο θα προκαλέσει νέους απρόβλεπτους συσχετισμούς και καταστάσεις – όπως μια κίνηση στο σκάκι διακυβεύει κάθε φορά εκ νέου την όλη μελλοντική εξέλιξη της παρτίδας. Η συγκεκριμένη πολιτισμική κληρονομιά εμπνέει πάντοτε ειδικούς τρόπους απάντησης, από την άλλη μεριά όμως οι μεγάλες ιστορικές αναμορφώσεις που καθορίζουν, κάποτε εξαιρετικά βίαια, τα πεπρωμένα των ανθρώπινων ομάδων διασχίζουν εγκάρσια τους πολιτισμούς και, τηρουμένων κάποιων αναλογιών, παρόμοιες διαμορφώσεις εμφανίζονται στο εσωτερικό τους. Το ίδιο ισχύει λοιπόν και για τον λαό του Ισραήλ. Αν μπορέσει κάποιος να ανασυγκροτήσει υλιστικά την ιστορία του, θα διαπιστώσει σε ποιο βαθμό είναι αυτή αδιαχώριστα συμπεπλεγμένη με την ιστορία της ανατολικής Μεσογείου, με αυτή των αυτόχθονων λαών της Χαναάν, των αναπτυσσόμενων αυτοκρατοριών της περιοχής και του ελληνικού στοιχείου – και σε ποιο βαθμό οι συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες που επηρέασαν την πνευματική του διαμόρφωση ήταν με τον ίδιο τρόπο παρούσες και αλλού, οδηγώντας άλλοτε σε παρόμιες άλλοτε σε διαφορετικού τύπου λύσεις, που όλες ωστόσο κινούνται με βάση την ίδια εμμενή ιστορική λογική. Αν απόλυτες τομές δεν υπάρχουν, είναι γιατί πολύμορφες, ανισόβαθες, ασύμμετρα κατανεμημένες αλλά και με την ίδια συχνότητα εμφανιζόμενες τομές θα συναντήσουμε παντού».
ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ. (1997). «Ιουδαιοχριστιανικά», στο: Μελέτες για το Ιερό. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σσ. 261-263.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου