Ο Οδυσσέας Ελύτης στη Γ΄ Λυκείου

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Μια συζήτηση για τον Ελύτη και τις βυζαντινορθόδοξες καταβολές του, η οποία έγινε πρωί – πρωί, πρώτη διδακτική ώρα, την προηγούμενη εβδομάδα σ' ένα τμήμα της Γ΄ Λυκείου, έφερε στην επιφάνεια το πρόβλημα που έχει μεγάλη μερίδα τελειοφοίτων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τον νομπελίστα ποιητή: αγνοούν παντελώς τη θέση που έχει η μακραίωνη ελληνορθόδοξη παράδοση στο έργο του. Παίρνοντας αφορμή από τη θρησκευτική εκπαίδευση των προηγούμενων μαθητικών τους χρόνων (δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο), τους ρώτησα αν θυμούνται στιγμές από τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών, με αναφορές στην ποίηση και στη λογοτεχνία γενικότερα. Οι περισσότεροι, πράγματι, απάντησαν πως αρκετές ήταν αυτές οι στιγμές, οι οποίες, όμως, αφορούσαν τον θρησκευτικό εγγραμματισμό τους μόνο στο λύκειο. 

Με μεγάλη λύπη διαπίστωσα πως στο δημοτικό και στο γυμνάσιο η θρησκευτική εκπαίδευση - παρότι κατά τα τελευταία χρόνια έχει κάνει τεράστια βήματα προς τα εμπρός, θετικά ως προς το περιεχόμενο και το χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών, με τη διαθεματικότητα να κατέχει σημαντική θέση στη διδασκαλία – πάσχει από την ενδημική νόσο της πλήρους αποξένωσης από τα πολιτισμικά αγαθά που πλουσιοπάροχα παρέχει η ελληνική και ξένη λογοτεχνία, ως προς τη σχέση της θεολογίας με αυτή.

Επ’ αυτού του προβλήματος, κι ένω βρισκόμασταν στα μισά της διδακτικής ώρας, άρχισα να ξεδιπλώνω στους μαθητές μου το ποιητικό παράδειγμα του Ελύτη: τις βυζαντινορθόδοξες και ελληνορθόδοξες γενικά καταβολές στο έργο του. Υπό την εξής, ωστόσο, επισήμανση και στόχευση: να μη θεωρηθεί ο Ελύτης και οι περί των Ελύτη λογοτέχνες της γενιάς του ’30 (Γιώργος Σεφέρης, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Σικελιανός κ.ά.) ως «ορθόδοξοι» συγγραφείς. Για ετούτη, άλλωστε, τη θεώρηση, παλαιότερα ο μακαρίτης Σάββας Αγουρίδης πολλά έχει γράψει, όπως, βέβαια, και ο καλός φίλος και συνάδελφος Παντελής Καλαϊτζίδης, επισημάνοντας και οι δύο τους ότι, Ορθοδοξία και Ελληνισμός παρότι αναμεταξύ τους συνδέθηκαν, οιαδήποτε ταύτισή τους δεν μπορεί σοβαρά να υποστηριχθεί. Άρχισα, λοιπόν, να ξεδιπλώνω στους μαθητές μου σελίδες και στίχους από το Μικρό Ναυτίλο. Ομολογώ πως ένιωσα την έκπληξη στα μάτια τους, όταν για πρώτη φορά άκουγαν αναφορές του ποιητή μας σε βυζαντινά πρόσωπα και γεγονότα. Βγαίνοντας από την τάξη, κι ενώ είχε χτυπήσει το κουδούνι, μαθήτρια με πλησίασε ρωτώντας που μπορεί να βρει περισσότερα στοιχεία για αυτό το θέμα. Σκέφτηκα να της προτείνω κάποιες μελέτες για τον Ελύτη, αλλά προτίμησα να της δώσω κάτι από την ντόπια βιβλιογραφία, τη «Μυτιληνιά», όπως συνήθως τη λένε εδώ στη Λέσβο. Υποσχέθηκα να της δώσω το ωραίο άρθρο της συναδέλφου Γεωργίας Κοκκινογένη, φιλολόγου και διευθύντριας στο Καλφαγιάνειο Γυμνάσιο Φίλιας, το οποίο και παραθέτω ευθύς αμέσως. Δημοσιευμένο στα ΑΙΟΛΙΚΑ ΦΥΛΛΑ, τχ. 47ο (Οκτώβριος 1997), με τίτλο: «Το βυζαντινό στοιχείο στον “Μικρό Ναυτίλο” του Ελύτη», σε πολλούς άγνωστο, έχω τη γνώμη πως όποιος διαβάζει και διδάσκει Οδυσσέα Ελύτη, θα το λάβει υπόψη του.

Η συνέχεια του άρθρου εδώ