1987 - 2024: Σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα!!!

 

ΠΗΓΗ: Terisflo Greek Movies

Άρχισαν οι Πανελλαδικές Εξετάσεις!!!

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Σήμερα άρχισαν οι Πανελλαδικές Εξετάσεις στα ΕΠΑΛ και αύριο αρχίζουν στο Γενικά Λύκεια. Το ερώτημα καίριο· απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν μαθητές στα ιδιαίτερα μαθήματά τους: τους έχουν ποτέ δείξει το δρόμο ότι ως ανθρώπινα υποκείμενα που είναι, μπορούν να ορίζουν τη ζωή τους με ελευθερία και υπευθυνότητα, να συγκροτούν τις γνώσεις και το αξιακό τους σύστημα, σύστημα που να βασίζεται στην ηθική και συνειδησιακή αυτονομία τους; Πιστεύω πως ΟΧΙ. Εκφράζω προσωπική θέση γιατί γνωρίζω το έδαφος που κινούμαι.

Κι όμως, στο ερώτημα υπάρχει απάντηση. Τη δίνει ο Έριχ Φρόμ, στο κλασικό βιβλίο του Να Έχεις ή να Είσαι; Μεταφρασμένο από την Ελένη Τζελεπόγλου, στις εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1978. Αν και ο Φρομ γράφει για σπουδαστές, έχω τη γνώμη ότι οι σκέψεις του αφορούν και μαθητές. Οποιαδήποτε διαφωνία με τα γραφόμενά του είναι περιττή. Α.Ι.Κ.

Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (29 Μαΐου 1453) και η Δύση

«Η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους αποτελεί για την ιστορία του ελληνικού έθνους την συμβατική αρχή της περιόδου της τουρκοκρατίας, έστω και αν τα λείψανα της βυζαντινής αυτοκρατορίας εξακολουθούν να επιζούν ακόμα για μερικά χρόνια, όπως π.χ., το δεσποτάτο του Μορέως και η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, και αν άλλες ακόμη ελληνικές χώρες μένουν κάτω από την εξουσία των Φράγκων ηγεμόνων ή φραγκικών κρατών, όπως π.χ., η Κρήτη υπό τους Βενετούς κ.λπ. Κι αυτό γιατί η πτώση της Πόλης προδικάζει την τύχη όλων των άλλων λειψάνων της μεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρατορίας».

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Ε. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ. (1961). Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. Αρχές και διαμόρφωσή του, τ. Α΄. Θεσσαλονίκη, σσ. 335-336.

«[…]ενώ τα γεγονότα της 29ης Μαΐου του 1453 έκαναν αίσθηση στους απανταχού ορθοδόξους, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για τη Δύση. Ως επί το πλείστον, τα δάκρυα της Ευρώπης ήταν αποσπασματικά, αν όχι υποκριτικά, και γρήγορα αντικαταστάθηκαν από πιο άμεσα συμφέροντα και έγνοιες. Στην ουσία, ο δυτικός πολιτισμός βρισκόταν στα πρόθυρα ριζικής αλλαγής, που ήταν συνέπεια, μεταξύ άλλων, της αναβίωσης της ανθρωπιστικής κληρονομιάς της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης στη βόρια Ιταλία. Μια πολιτισμικά λαμπρή περίοδος και μια εποχή γεμάτη αυτοπεποίθηση ανέτειλαν στην Ευρώπη στις παραμονές της άλωσης της Κωνσταντινουπόλεως. Και η δημιουργία ξένων αποικιών και αυτοκρατοριών (με εξάπλωση σε άλλες ηπείρους) που προέκυψε στη συνέχεια δεν άργησε να δώσει στη Δύση νέο αίσθημα αυτάρκειας, ασφάλειας και αλαζονείας, που δεν κατάφερε να εξαλείψει ούτε η συντριπτική ρήξη της Μεταρρύθμισης. Όλες αυτές οι αλλαγές ήταν τα πρώτα δείγματα μιας προφανούς εκκοσμίκευσης, που έμελλε να ανθίσει παντού στην καινούργια Ευρώπη. Αυτή εκκοσμίκευση είχε αντίκτυπο και στη δυτική Εκκλησία».

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ με τη συνεργασία του JOHN MEYENDORF. (2003). Η Χριστιανική Ανατολή και η άνοδος του Παπισμού. Η Εκκλησία από το 1071 ως το 1453, μτφρ. Στέφανος Ευθυμιάδης. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σσ. 612-613.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος ο αυτοκράτωρ των Ελληνορωμαίων εξέρχεται άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαΐου 29».

Ποιά Ευρώπη; Των «Ευρωλιγούρηδων».;

Του ΜΑΝΩΛΗ ΒΑΡΔΗ

Για να δούμε, λοιπόν, τι είναι η Ευρώπη; Είναι εκ των πραγμάτων μία «αποικία» των ΗΠΑ, μία γεωπολιτική «μαριονέτα». Είναι τόσο υπόδουλη που δίπλα στη σημαία - ανοησία της Ε.Ε., κυματίζει η ουκρανική σημαία, όπως πιο πριν η σημαία των ΛΟΑΤΚΙ. Είναι αντι-αισθητική, διότι στο πολυπολιτισμικό της «χωνευτήρι» χυλοποιούνται οι διαφορετικοί πληθυσμοί. Είναι πλέον απόλυτα άθεη και καταναλωτική, αρκεί να δει κανείς τους εργαζόμενους στα όργανά της (από κοσμοπολίτικα φρικιά μέχρι κάτι τεχνοκράτες του κερατά). Οπωσδήποτε είναι πλούσια. Και βέβαια, αντι-πατριωτική. Ακόμα και τον δήθεν πόλεμο κατά της Ρωσίας τον διεξάγει στη βάση κάποιων ιδεολογημάτων περί δημοκρατίας και ανοχής, δεν κάνει καμία αναφορά σε πατρίδες. Είναι αρκούντως κακομαθημένη, αλλά σε λίγο θα πάψει όταν θα αντιμετωπίσει στο πεδίο τα κλιματικά και τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Είναι γερασμένη και πεθαίνει, κάνοντας ότι δεν το ξέρει, όμως τόσο πολύ το ξέρει που εισάγει καραβιές Σομαλών και Αράβων, Τούρκων κ.λπ. Αυτή την Ευρώπη λοιπόν επιθυμούν οι στην αποικία «Ευρωλιγούρηδες».

ΠΗΓΗ: manolisgvardis

Μόνο Βινύλιο!!!

ΠΗΓΗ: VINYL LOUNGE

Ο μυθικός και επικός Rory Gallagher!!!

 

ΠΗΓΗ: Music is...

Στις 09 Ιουνίου... Ψηφίσουμε

 

ΠΗΓΗ: Dimitris Mitsotakis Official

Στη θέση του άλλου

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

Κανείς δεν μπορεί να μπει στη θέση του άλλου. Ποιος από όσους περπατάμε, τρέχουμε και κολυμπάμε μπορεί πραγματικά να μπει στη θέση ενός παιδιού που γεννήθηκε παράλυτο; Αν όμως αυτό είναι οντολογικά και ψυχικά αδύνατο, υπάρχει κάτι άλλο που, αν και εξαιρετικά σπάνιο, υπήρξε δυνατό: να πάρει κανείς τη θέση του άλλου, ενός άγνωστου άλλου, όταν απειλείται η ζωή του. Αυτό έχει γίνει στην Ιστορία, είναι υπαρκτό γεγονός, ξέρουμε ανθρώπους που το έκαναν – θα υπάρχουν ασφαλώς και άλλοι που το έπραξαν και δεν τους ξέρουμε. Ενα από τα κορυφαία σχετικά παραδείγματα είναι του Πολωνού φραγκισκανού ιερέα Μαξιμιλιανού Κόλμπε, κρατούμενου στο Αουσβιτς, ο οποίος ζήτησε και πήρε τη θέση ενός συγκρατούμενού του, παντρεμένου με παιδιά, ο οποίος, μαζί με άλλους εννιά, είχε επιλεγεί να πεθάνει στο υπόγειο μπούνκερ του στρατοπέδου από πείνα και δίψα –δεν είχαν ξεκινήσει ακόμη οι θάλαμοι αερίων του Μπιρκενάου– και πέθανε εκεί, στη θέση του άλλου, στις 14 Αυγούστου 1941. Πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό του Αρνό Μπελτράμ, αντισυνταγματάρχη της γαλλικής χωροφυλακής, ενός «μπάτσου» στην ιδιόλεκτο ορισμένων, ο οποίος στις 23 Μαρτίου 2018, κατά την τρομοκρατική επίθεση στην κωμόπολη Τρεμπ της νότιας Γαλλίας, ζήτησε από τον ισλαμιστή τρομοκράτη να απελευθερώσει την ταμία του σούπερ μάρκετ που κρατούσε όμηρο και να πάρει εκείνον στη θέση της. Ο Μπελτράμ πήρε πράγματι τη θέση της Ζιλί Γκραν και έχασε τη ζωή του στη θέση της. Ηταν τότε σαράντα τεσσάρων χρόνων και ετoιμαζόταν να παντρευτεί τη γυναίκα που αγαπούσε. Ο Μπελτράμ δεν ήθελε να πεθάνει ούτε επιζητούσε τον στέφανο του μαρτυρίου, ήθελε μόνο να κάνει το καθήκον του, ήθελε να προστατέψει τη ζωή. Η θυσία του συγκίνησε βαθιά τη Γαλλία, του αποδόθηκαν οι οφειλόμενες τιμές, έχουν εκδοθεί ήδη έξι βιβλία γι’ αυτόν, πολλοί δρόμοι και πλατείες έχουν πάρει το όνομά του. Πριν από λίγο βγήκε και ένα βιβλίο που έγραψε η ίδια η όμηρος για την περιπέτειά της: «Sa vie pour la mienne» («Η ζωή του για τη δική μου», Artège, Ιανουάριος 2024). Η Ζιλί Γκραν, μετά την τρομερή αυτή εμπειρία, έζησε μια ζωή γραφειοκρατικών ταλαιπωριών, ψυχικής αναστάτωσης, οικογενειακής διάλυσης, ώσπου μια μέρα, τον Ιούνιο του 2021, διαβάζει το γράμμα ενός ιερέα από το μοναστήρι του Λαγκράς, το οποίο είχε λάβει λίγες εβδομάδες μετά το τρομοκρατικό χτύπημα, αλλά δεν του είχε δώσει τότε σημασία. Ο ιερέας αυτός ήταν ο πνευματικός του Μπελτράμ και τον προετοίμαζε πνευματικά για τον (θρησκευτικό) γάμο του. Ο Μπελτράμ είχε στα τριάντα τρία του μεταστραφεί στη χριστιανική πίστη (δεν θα συζητήσω εδώ τη σχέση του με τον τεκτονισμό). Η Ζιλί πήγε να συναντήσει τον ιερέα στο μοναστήρι του και άρχισε σιγά σιγά και η δική της μεταστροφή στον χριστιανισμό, τον οποίο μέχρι τότε αγνοούσε παντελώς και χλεύαζε. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα τι οδήγησε τη γυναίκα αυτή στην πίστη, αλλά δεν θα πέφταμε έξω αν λέγαμε ότι κεντρικό ρόλο εν προκειμένω έπαιξε το πρόσωπο του Μπελτράμ. Ο χριστιανισμός στην Ευρώπη δεν είναι πια, εδώ και πολλές δεκαετίες, πιστευτός. Για τους χριστιανούς, όσοι απομένουν, το βασανιστικό ερώτημα είναι άλλο: Πόσο οι ίδιοι είναι πιστευτοί ως χριστιανοί; Η Ζιλί Γκραν μεταστράφηκε στον χριστιανισμό όχι επειδή ο Αρνό Μπελτράμ ήταν χριστιανός, αλλά επειδή ήταν πιστευτός χριστιανός. Ο μόνος τρόπος για να είναι η πίστη σου πιστευτή και από άλλους είναι ασφαλώς η ίδια η ζωή σου. Μετά το τέλος του κοινωνιολογικού χριστιανισμού στην Ευρώπη, οι χριστιανοί της είναι πολύ συχνά μεταστραφέντες, με την τρέχουσα έννοια του όρου, γιατί η αληθινή πίστη είναι πάντοτε διηνεκής μεταστροφή και επιστροφή. Η Ζιλί Γκραν, χωρίς να λύσει όλες τις απορίες της, έκανε και αυτή την αποφασιστική κίνηση της μεταστροφής.

Πολλοί νομίζουν ότι μετά τη μεταστροφή στην πίστη λύνονται όλα τα ζητήματα και παύουν οι αγωνίες. Η Ζιλί Γκραν δεν είναι αφελής για να πιστεύει κάτι τέτοιο. Το Ευαγγέλιο δεν είναι βιβλίο feelgood ούτε η προσευχή είναι πρακτική για την επίτευξη ψυχικής ευεξίας, η πίστη δεν είναι μαγικό ραβδί. Είναι τίμια και ειλικρινής: «Πήγαινα εκκλησία εδώ και πολλούς μήνες ήδη, αλλά το βάρος της ζωής μου συνέχιζε να με βαραίνει. […] Μου είναι ακόμη αδύνατο να σκεφτώ ειρηνικά το μέλλον. Κάθε μέρα, ο δρόμος που οδηγεί στην εκκλησία είναι όλο και μακρύτερος, όλο και πιο κοπιαστικός. […] Η προοδευτική είσοδος στην πίστη δεν κατάφερε να απαντήσει σε όλες τις αγωνίες μου. […] Στην περίπτωσή μου δεν υπήρξε ριζικό θαύμα, δεν υπήρξε θεαματική και αιφνίδια θεραπεία. Στην περίπτωσή μου, οι δοκιμασίες εξακολουθούν να πέφτουν βροχή και αρχίζω να σκέφτομαι ότι τίποτε δεν θα με βγάλει από όλα αυτά, όχι τουλάχιστον χωρίς πόνο και βραδύτητα. Ούτε ο ίδιος ο Θεός που αφήνεται και αυτός να ανακαλύπτεται λίγο λίγο» (σ. 133-134).

Μια μέρα όμως, στις αρχές του 2022, εξαντλημένη και κουρασμένη, η Ζιλί Γκραν αφήνει στην άκρη όλα τα όπλα και τα κουπιά της, και ζητάει από τον Θεό να κωπηλατήσει αυτός στη θέση της. Δεν αντέχει άλλο (σ. 135). Στην πορεία της προς την πίστη αυτή η στιγμή της απόλυτης παραίτησης και παράδοσης, το «παραρριπτείσθαι» του ψαλμού (83:11), έχει κρίσιμη σημασία. Τα βάσανα δεν θα λείψουν, αλλά τώρα έχει σημείο αναφοράς, έχει πού να τα αποθέσει, με εμπιστοσύνη. Την επόμενη χρονιά, τον Απρίλιο του 2023, ανήμερα το Πάσχα, η Ζιλί Γκραν βαφτίστηκε και ύστερα από λίγους μήνες παντρεύτηκε. Δεν ξέρουμε πώς θα συνεχιστεί η ιστορία της, όπως δεν ξέρουμε και για την ιστορία κανενός μας.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Το όνομα Μακεδονία δεν διαγράφεται από τη μνήμη του ελληνικού λαού

ΠΗΓΗ: Σάββας Καλεντερίδης

Ο Μανώλης Κοττάκης, ένας από τους πιο έγκυρους σήμερα δημοσιογράφους, στη συνέντευξή του (13.38΄) παραλληλίζει το Σκοπιανό Ζήτημα με το γεγονός των Ιμίων· το θεωρεί ισοδύναμο. Στα Ίμια, υποστηρίζει, αμφισβητήθηκε εθνικό μας έδαφος ενώ με την Συνθήκη των Πεσπών δεν παραδώσαμε έδαφος, παραδώσαμε «τίτλο εθνικής μας κληρονομιάς. Αυτό δεν διαγράφεται από τη μνήμη του ελληνικού λαού». Κι έχει απόλυτο δίκιο.

«Είναι επομένως προφανές ότι ο σφετερισμός από τα Σκόπια του ονόματος της Μακεδονίας, πάνω στο οποίο έχουν στηρίζει όλη την προπαγάνδα τους αλλά και την εθνική τους ταυτότητα, δεν ανταποκρίνεται ούτε καν στη δική τους εθνική ταυτότητα, αφού το κρατικό μόρφωμα, δεν παρουσιάζει καμιά εθνική ομοιογένεια. Ο σφετερισμός του ονόματος, η “αντιποίηση σήματος”, προσκρούει σε κάθε αρχή δικαίου, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και εγκυμονεί κινδύνους για το μέλλον, καθώς μάλιστα υποκρύπτει άλλες σκοπιμότητες, που θίγουν άμεσα τον Ελληνισμό, όπως δείχνει και η συνεχιζόμενη προπαγάνδα». Αυτά από το βιβλίο της ΜΑΡΙΑΣ ΝΥΣΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ – ΠΕΛΕΚΙΔΟΥ. (1993). Το «Μακεδονικό Ζήτημα». Ιστορική θεώρηση του προβλήματος. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σ. 58.

«Το υπαρξιακό πρόβλημα της Ελλάδας και το ζήτημα της ερμηνείας»

ΠΗΓΗ: Cosmosystème - Cosmosystem - Κοσμοσύστημα

«Οι εξετάσεις έχουν αρχίσει πριν ακόμα αρχίσουν οι εξετάσεις»

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Οι εξετάσεις έχουν αρχίσει πριν ακόμα αρχίσουν οι εξετάσεις». Ενδοσχολικές, απολυτήριες και πανελλαδικές εξετάσεις, εδώ και τρεις μήνες –για να μη πω ότι κάθε μήνα, από την αρχή του σχολικού έτους, δεν υπάρχει σχολική τάξη, που οι μαθητές να μην γράφουν διαγωνίσματα και test- ο μαθητόκοσμος ζει στον αστερισμό του ιδεολογήματος της καλής χρήσης των εξετάσεων, με στόχο να πετύχει καλούς βαθμούς στο Γυμνάσιο – Λύκειο και να περάσει σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή. 

Τι αποτελέσματα έχει ετούτο το άκρως εξεταστικοκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης; Δύο είναι κυρίως τα αποτελέσματα. Πρώτον, διαχωρίζει τους μαθητές σε «καλούς» και «κακούς»· οι «καλοί» θα πετύχουν, ενώ οι «κακοί» θα αποτύχουν. Η βεβαιότητα της πλειονότητας, στους πρώτους προσδίδει την αισιοδοξία της νίκης, ενώ στους δεύτερους της ήττας. Με τους δεύτερους, τους ηττημένους, μετά τις εξετάσεις κανείς δεν ασχολείται. Μόνο οι πρώτοι προβάλλονται και διαφημίζονται, ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πανελλαδικών εξετάσεων. Οι δεύτεροι, οι «κακοί» μαθητές εξαιρούνται των ευκαιριών, είναι αποτυχημένοι και ποτέ δεν επιβραβεύονται. Όμως, «ουδείς ανώτερος ουδενός από γεννησιμιού του». Δεύτερο αποτέλεσμα του εξεταστικοκεντρικού συστήματος: ακυρώνει στην πράξη το ρόλο του εκπαιδευτικού ότι, δηλαδή, πρωτίστως είναι παιδαγωγός κι όχι μόνο διδάσκων ένα μάθημα, μάθημα που, τελικά, όπως διδάσκεται και όπως αξιολογείται, παραπέμπει στη χρησιμοθηρία. 

Εδώ, αξίζει να αναφερθώ στην άποψη που προβάλλεται αρκετές φορές και θεωρεί ότι η αξιολόγηση μόνο μέσω διαγωνισμάτων και test είναι αξιόπιστη, ότι βοηθά τον μαθητή να δει αδυναμίες του και να γίνει καλύτερος, με έπαινο μόνο τους καλούς βαθμούς. Για τη βαθμολογία όπως γι' αυτή γίνεται πολύς λόγος, ένας πανεπιστημιακός μου δάσκαλος έλεγε πως, κι αυτός μικρός κυνηγούσε τους βαθμούς αλλά δεν σήμαινε διόλου ότι δεχόταν το ανόητο και φθοροποιό αυτό σύστημα. Στην μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του -ένα βιβλίο που διαβάζω και ξαναδιαβάζω γιατί θεωρώ σημαντική την παιδαγωγική και διδακτική επιρροή που άσκησε αυτός ο προικισμένος δάσκαλος πάνω μου- διακωμωδεί τους δασκάλους που μετρούν τους βαθμούς, τους προσθέτουν, τους πολλαπλασιάζουν και τους διαιρούν, θυμίζοντας τα θερμόμετρα στα νοσοκομεία που μετράνε μονάχα αρρώστιες. 

Η άποψη που θέλει την βαθμολογία να υπηρετεί την ευγενή άμιλλα, νομίζω, ότι είναι το πιο υποκριτικό και ανόητο πράγμα. Συνιστά κάλπικη παιδαγωγική μέθοδο και αποθεώνει τον παπαγαλισμό. Μαραζώνει την πνευματική ανάπτυξη του μαθητή. Και το κυριότερο, κάνει κάθε εκπαιδευτικό -ως προς τον προσδιορισμό της επιστήμης που διδάσκει- αρνητή της γνώσης που είναι καλλιεργημένη και θιασώτη της «γνώσης» που είναι στερεότυπη και χρησιμοθηρική. Κάπως έτσι το υπονοεί και ο Πωλ Φεγεράμπεντ, ο αναρχικός φιλόσοφος της επιστήμης. Στο κλασικό έργο του Ενάντια στη Μέθοδο υποστηρίζει ότι πάντοτε θα υπάρχουν άνθρωποι που θα «προτιμούν να είναι επιστήμονες αντί να είναι αφεντικά της μοίρας τους και πρόθυμοι να υποκύπτουν στο πιο σκληρό είδος (πνευματικής και θεσμικής) σκλαβιάς», θα παράγουν δούλους «στα πανεπιστήμια και στα εργαστήρια» για να μας προμηθεύουν «χάπια, γκάζι, ηλεκτρισμό, ατομικές βόμβες, κατεψυγμένα φαγητά και κάπου μερικά ενδιαφέροντα παραμύθια». Από μια τέτοια εκπαίδευση, δυστυχώς, δεν μπορούμε να απαλλαγούμε όσο στην πρωτοκαθεδρία του σχολείου προεξάρχουσα θέση θα έχει η χρησιμοθηρία της γνώσης.

Υ.Γ. Σε ανύποπτο χρόνο, ρώτησα κάποτε συνάδελφο αν συμφωνεί με την άποψη ότι το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων δεν είναι και τόσο αδιάβλητο, ούτε είναι και τόσο αντικειμενικό ως προς την αξιολόγηση, όπως χρόνια μας το παρουσιάζουν· κάπου δηλαδή υπάρχει το τρυπάκι της διαβλητότητας, ελάχιστο μεν, υπαρκτό δε. Συμφώνησε!

ΗΛΙΑ ΔΕΚΟΥΛΑΚΟΣ, «Φυτό», λάδι σε μουσαμά. ΠΗΓΗ: ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΝ

ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΕΣ: Άνδρες Δολοφόνοι. Γιατί;

Είναι γυναίκες που κοντά τους γεννιέται η άνοιξη

Και γίνεται ο τόπος όπου κυλάν οι μέρες

Σαν τα ζουμπούλια μέσα στα χέρια της πρώτης

        νιότης

Είναι οι μέρες τότε περισσότερο ξανθές

Κι απ' τα μαλλιά μιας κόρης

Που το σκοτάδι δεν φοβούνται

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ. (1997). «Είναι γυναίκες…», στο: Στη δόξα των πουλιών. Αθήνα: Ίκαρος, σ. 118.

Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου

Ν. ΜΑΣΤΟΡΟΠΟΥΛΟΣ. (2007). «Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου», στο: Ο Φάρος της Ανατολής, 17:259.

Π. Γ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ. (2007). «Βαρβαρότητα στον Πόντο 19η Μαΐου», στο: Ο Φάρος της Ανατολής, 14:215.

Κυριακή των Αγίων Μυροφόρων Γυναικών. Γιορτάζει ο Ταξιάρχης του Μανταμάδου

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Ο παπα-Στρατής κάνει λόγο για θαύματα! Και πράγματι είναι πολλά τα θαύματα που γίνονται και θα συνεχίσουν να γίνονται στο λαμπρό Ιερό Προσκύνημα του Ταξιάρχη στον Μανταμάδο. Είδα και άκουσα προσεχτικά όσα λέγει στο βίντεο ο παπα-Στρατής. Το θαύμα εμπεριέχει την ελπίδα για το επέκεινα. Προϋποθέτει πίστη και ταπεινότητα· αλλά και αποστασιοποίηση από την κυριαρχία της λογικής ότι, δηλαδή, όλα μπορούν να εξηγηθούν με λογικά επιχειρήματα. Ο πιστός άνθρωπος μπορεί να σταθεί όρθιος σε καταστάσεις πόνου, να τις αντέξει και να ελπίσει στο θαύμα. Οπότε η μεγαλύτερη χάρη που προσφέρει ο Θεός είναι να τον κάνει να αντέξει στον πόνο και να ελπίσει στο θαύμα.

Βλέποντας και ακούγοντας όσα λέγει ο παπα-Στρατής ήρθαν στο νου-μου οι συμβουλές προς τους ενορίτες-του του «παπά των αγρών», στο μικρό διήγημα του Πέτρου Χάρη: «Όταν οι Άγιοι κατεβαίνουν στη γη» -ο αναγνώστης μπορεί να το διαβάσει στο ομώνυμο βιβλίο-του που εκδόθηκε από τον οίκο Γεωργίου Φέξη στα 1965- στο οποίο ο πολυγραφότατος συγγραφέας και ακαδημαϊκός διηγείται ένα θαύμα που έγινε στους κατοίκους του χωριού Κάτω Περιβόλια, όταν ένας εργάτης γυρίζοντας από την Αθήνα στο χωριό-του διηγήθηκε στους συγχωριανούς-του το θαύμα πως, το κλεινόν άστυ «γέμισε από Αγίους, που τους έβλεπαν οι άνθρωποι στα τζάμια και στα κρύσταλλα μεγάλων και μικρών σπιτιών». Το πεντασέλιδο διήγημά του ο Πέτρος Χάρης το τελειώνει τις συμβουλές του ταπεινού παπά των Κάτω Περιβολιών: «Πηγαίνετε ήσυχοι στα σπίτια-σας, χριστιανοί. Αφού είδε την Παναγία και τους Αγίους ο Παναγιώτης, ο Γιώργης, ο Θανάσης και η Μαριγούλα, θα πει πως δεν είμαστε όλοι αμαρτωλοί. Και τα Κάτω Περιβόλια θα σωθούν». 

Πολύ καλά τα λέγει ο παπα-Στρατής: «...όπου υπάρχει πόνος, υπάρχει πίστη και ελπίδα· όταν καλοπερνάς, η πίστη αμβλύνεται· όταν υποφέρεις, η πίστη γίνεται πιο δυνατή». Τη βλέπουν και τη ζουν αυτήν την πίστη καθημερινά στο Ιερό Προσκύνημα του Ταξιάρχη στον Μανταμάδο. 

Ο Πέτρος Χάρης όταν έγραφε το παραπάνω διήγημα ήταν εποχή μετά τον πόλεμο: «Ήταν η εποχή που άρχισαν να γίνονται η μια έπειτ’ από την άλλη οι μεταπολεμικές εφευρέσεις και τη μια μέρα έδιναν ελπίδα στον κόσμο και την άλλη τον προετοίμαζαν για τη Δευτέρα Παρουσία. Ο πόλεμος είχε τελειώσει, μα η Χιροσίμα ήταν πάντα ο μεγάλος τρόμος-μας, η μαύρη φτερούγα που σκέπαζε στεριές και θάλασσες και πουθενά δεν άφηνε τη σκέψη ήρεμη και ήσυχο τον ύπνο. Κ’ ένα πρωί ήρθε στην Αθήνα το μεγάλο μήνυμα. Το έδινε η Παναγία, το έδιναν οι Άγιοι κι ο άγγελος με τη σάλπιγγα που θα καλούσε ζωντανούς και πεθαμένους. Δεν ήταν ακόμα η ώρα. Δεν ήταν όμως και πολύ μακρυά. Οι άνθρωποι αμάρτησαν πολύ, δεν άντεχε πια ο Κύριος να τους βλέπει στο δρόμο που είχαν πάρει, τους φώναξε να κρατηθούν στον κατήφορο, να μην κάνουν το τελευταίο βήμα, το ολέθριο, το αμετάκλητο. Είχαν απλώσει τα χέρια-τους και λίγο έλειπε ακόμα για να εξουσιάσουν το μυστικό που ήταν και δύναμη απίστευτη και θάνατος του γένους, όλου του ανθρώπινου γένους. [...] Και τα σημάδια της αμαρτίας που δεν είχε συχώρεση, όποιος είχε καθαρό μάτι τάβλεπε και στην άλλη προετοιμασία του ανθρώπου, στην άλλη τρέλα-του, που ζήταγε να τον στείλει ψηλά, πολύ ψηλά στον ουρανό, να τον ξεπεράσει τον ουρανό, να τον τρυπήσει, να βγάλει την κεφαλή-του, να δει το Θεό και λίγο - λίγο να πάει να καθίσει πλάι-του. Ήταν, λοιπόν, μικρή η προθεσμία που είχαν οι αμαρτωλοί για νάρθουν στο σωστό δρόμο. Και κατέβηκαν οι επουράνιες δυνάμεις να τους βοηθήσουν». 

Το λέγει στο βίντεο κι ο παπα-Στρατής: «...η ελπίδα που φυτρώνει κοντά στο Θεό, κοντά σε τόπους που λατρεύεται ο Θεός είναι ζωντανή».  Κανένας λαός όσο ο ελληνικός δεν σηκώνει τόση και τέτοια παράδοση. Ας την προσέχουμε, ας την τιμούμε κι ας την μεταδίδουμε στα παιδιά-μας, για να προσθέτουν κι αυτά πάνω σ' αυτή το δικό-τους λιθαράκι.

Και του χρόνου, στη Γιορτή των Μυροφόρων στο Ιερό Προσκύνημα του Ταξιάρχη, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ με τις φτερούγες και τη σπάθα-του να μας καλεί στο «ήμαρτον, Κύριε, ήμαρτον»! 

Χριστός Ανέστη!

ΠΗΓΗ: Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μανταμάδου

SPANDAU BALLET: Only When You Leave!!!

Tony Hadley!!!

Ο Αραβικός κόσμος μέσα στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ 

Εκδήλωση με θέμα: «Ο Αραβικός κόσμος μέσα στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη» και ανάγνωση αποσπασμάτων από την Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη οργανώνει η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη. Η εκδήλωση θα γίνει στο πλαίσιο της 20ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.

Ομιλήτρια θα είναι η κα Δρ Αικατερίνη Ζωγραφιστού, Πρόεδρος του Παραρτήματος Ελλάδας της ΔΕΦΝΚ και αναγνώστες /αναγνώστριες της Οδύσσειας θα είναι οι: κα Έλενα Αβραμίδου (στ. Α 74-123), κα Αγγελική Ταλιγκάρου (στ. Γ 1-22), κα Βίκυ Κατσαρού (στ. Η 781-807), κ. Νίκος Σκεντέρης (στ. Μ 1-25), κ. Νίκος Χρυσός (στ. Π 1209-1246) και κα Αικατερίνη Ζωγραφιστού (στ. Ψ 1-38). 

Παρασκευή 17 Μαΐου 2024. Ώρα: 13.00

Η εκδήλωση θα είναι ταυτόχρονα σε Live Streaming· περισσότερες πληροφορίες στο Link https://www.thessalonikibookfair.gr/event/1170 και το κανάλι μετάδοσης στο Youtube θα είναι https://www.youtube.com/@cosmos-stage-gr

Η Μονή της Χώρας και η ιστορία μιας λέξης

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ· Δρ Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης.

Ο πρώτος ναός βρισκόταν έξω από τα τείχη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, εξ ου και το όνομα. Η ονομασία της Μονής της Χώρας, που πρόσφατα μετατράπηκε σε τζαμί, συνοψίζει τη δραματική ιστορία της: «Χώρα» ονόμαζαν στο Βυζάντιο την πεδιάδα έξω από τα τείχη της πόλεως. Ο πρώτος ναός βρισκόταν έξω από τα τείχη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, εξ ου και το όνομα. Οι μεταγενέστεροι ναοί βρίσκονταν εντός των τειχών του Θεοδοσίου Β΄ και αποτελούσαν μέρος του περιβόλου των οχυρώσεων. Η «χώρα» είχε συμπέσει με το τείχος, που έσωζε την Πόλη μέχρι την ανακάλυψη της πυρίτιδας.

Ο σωζόμενος ναός έχει κτιστεί το 1077-1081 από τη Μαρία Δούκαινα, συγγενή του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού, και ανακαινίστηκε το 1310-1317 περίπου από τον Θεόδωρο Μετοχίτη, ο οποίος τον διακόσμησε με τα διάσημα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες. Ο Θεόδωρος Μετοχίτης (1270-1332), αστρονόμος, φιλόσοφος και «μεσάζων», δηλαδή πρωθυπουργός επί αυτοκρατορίας Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1282-1328), έδωσε στον όρο «χώρα» συμβολικό περιεχόμενο: Ο Χριστός εικονίστηκε ως η «Χώρα των Ζώντων» και η Θεοτόκος ως η «Χώρα του Αχωρήτου». Ο Πλάτων είχε χρησιμοποιήσει τον όρο «χώρα» για να περιγράψει την ύλη ως έναν «χώρο» όπου προβάλλονται οι ιδέες.

Ο Θεόδωρος Μετοχίτης, γνώστης του Πλάτωνος και υπομνηματιστής του Αριστοτέλους, ονόμασε την εικονιζόμενη Παναγία «Χώρα του Αχωρήτου», επειδή, κατά τη βυζαντινή θεολογία, προσφέρει τον «χώρο» για να ενσαρκωθεί ο καθ’ εαυτόν «αχώρητος» Θεός. Πρόκειται για μια χριστιανική ερμηνεία του πλατωνισμού, που ανατιμά την ύλη: Στον πλατωνισμό, η «χώρα» είναι μια φιλοσοφική εκδοχή του χάους του Ησιόδου, μια οθόνη όπου προβάλλονται οι ιδέες, χάνοντας την ενάργειά τους και υφιστάμενες διάθλαση και ποικίλες στρεβλώσεις. Στον χριστιανισμό, ο Λόγος γίνεται ο ίδιος ύλη με τη συνδρομή μιας γυναίκας. Ο Χριστός ονομάζεται εσχατολογικώς «Χώρα των Ζώντων», επειδή, κατά τη χριστιανική πίστη, μετά την κοινή ανάσταση στο τέλος της Ιστορίας θα χωρέσει στην καθολική ανθρώπινη φύση του όσους θα ζουν αιώνια.

Ο στόχος είναι η «περι-χώρησις», ένας αστρονομικός όρος που αρχικά σήμαινε την κυκλική τροχιά γύρω από ένα σώμα, κατέληξε, όμως, διά μέσου των στωικών, να σημαίνει έναν υπαρξιακό «εναγκαλισμό» και εν τέλει τη δυνατότητα συμβίωσης και συνύπαρξης διαφορετικών προσώπων που μπορούν να μοιραστούν τον ίδιο χώρο, αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε «ενσυναίσθηση». Η φιλόσοφος Τζούλια Κρίστεβα εισήγαγε τον όρο «χώρα» στις φεμινιστικές σπουδές, προκειμένου να δηλώσει ένα πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, όπου το νεογνό δεν έχει αίσθηση ορίων, συγχεόμενο με το μητρικό σώμα. Πρόκειται για μια εμβίωση της γυμνής υλικότητας της ύπαρξης, κοντά στο κατά Λακάν «Πραγματικό». Η Κρίστεβα επανερμηνεύει με μεταμοντέρνο τρόπο τη χριστιανική καταξίωση της ύλης: Θεωρεί τη «χώρα» ως μια «θηλυκή» και γόνιμη υπονόμευση των ορίων του λόγου στην κατεύθυνση της δημιουργικής αμφισημίας.

Η «περι-χώρηση» υπήρξε διηνεκές πολιτικό διακύβευμα. Ο Θεόδωρος Μετοχίτης έπεσε σε δυσμένεια μετά τον εμφύλιο ανάμεσα στον Ανδρόνικο Β΄ και τον εγγονό του Ανδρόνικο Γ΄ και πέθανε ως μοναχός της Μονής που προίκισε με τη βιβλιοθήκη του. Οι εμφύλιοι των Παλαιολόγων εξασθένησαν το Βυζάντιο με αποτέλεσμα την επικράτηση της οθωμανικής δυναστείας. Η Μονή μετατράπηκε το 1511 σε «Καριγιέ» τζαμί επί Βαγιαζίτ Β΄. Το 1945 έγινε μουσείο σύμφωνα με την πολιτική του κεμαλικού εκσυγχρονισμού, ενώ τις εργασίες επανεύρεσης των ψηφιδωτών ανέλαβε ως το 1958 το αμερικανικό Κέντρο Βυζαντινών Σπουδών Dumbarton Oaks.

Επί των ημερών του προέδρου Ρετζέπ Ερντογάν εφαρμόζεται μια αντικεμαλική πολιτική «ανακατάκτησης» βυζαντινών ναών, που λειτουργούσαν ως μουσεία. Η χρονική συγκυρία της συγκεκριμένης υλοποίησης απόφασης του τουρκικού Συμβουλίου Επικρατείας απευθύνεται σε τρεις αποδέκτες:

α) Στο εσωτερικό της Τουρκίας, σημαίνει κατάργηση του δυτικού εκσυγχρονισμού του Κεμάλ Ατατούρκ και επικράτηση του νεο-οθωμανισμού. Η έννοια του μουσείου αποτελεί μία εμβληματική εφεύρεση της νεωτερικότητας, συνδεόμενη με τον Μέγα Ναπολέοντα, που εισήγαγε θρησκευτική τέχνη σε εθνικά μουσεία από κοινού με την κοσμική. Στην Τουρκία, ήταν ο εκσυγχρονιστικός κεμαλισμός που προώθησε την εκκοσμίκευση και την προσφορά μιας συνολικής πολιτισμικής κληρονομιάς στο εξωτερικό βλέμμα. Ο Ερντογάν παρουσιάζεται ως νέος Μωάμεθ Πορθητής, που «αλώνει» ξανά την Κωνσταντινούπολη αυτή τη φορά ως κέντρο ευρωπαϊκού και διεθνούς κοσμοπολιτισμού που παραδίδεται στη βαθιά μουσουλμανική Τουρκία της Ανατολίας.

β) Προς την Ελλάδα, ο Ερντογάν λειτουργεί ως διαπραγματευτής-«μποξέρ», που αποσταθεροποιεί τον αντίπαλο συνομιλητή, με ταυτόχρονη επίδειξη πυγμής και πρόταση φιλίας.

γ) Προς τη Δύση, δεδομένου ότι η αναστήλωση της Μονής της Χώρας υπήρξε αμερικανικό εγχείρημα, η κίνηση εντάσσεται σε θεαματικό «πολιτισμικό πόλεμο» στη Μέση Ανατολή, όπου ο τούρκος πρόεδρος προβάλλεται ως υπέρμαχος των μουσουλμάνων.

Η ίδια η οθωμανική αυτοκρατορία υπήρξε εξόχως πολυπολιτισμική, καθώς βασιζόταν στον διαχωρισμό ανάμεσα σε μουσουλμάνους που πολεμούσαν και σε ραγιάδες-φορολογικά υποκείμενα. Οι αλλόθρησκοι έπρεπε οπωσδήποτε να διασωθούν ως ενθυλακωμένες ετερότητες, για να πληρώνουν φόρους. Το Βυζάντιο, αντιθέτως, απαιτούσε ιδεολογική ομοιογένεια και για αυτό ηττήθηκε από το Ισλάμ. Κατά την πρώιμη νεωτερικότητα, οι δυτικοί περιηγητές σκανδαλίζονταν από την ανεκτική πολυπολιτισμικότητα των Οθωμανών έναντι της ομοιογένειας του νεωτερικού κράτους. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση, η οθωμανική «πολυπολιτισμικότητα» είχε ως συνέπεια το να αποτελούν ξένες μειονότητες την αστική τάξη, γεγονός που οδήγησε με τη σειρά του στις γενοκτονικές πολιτικές των αρχών του 20ού αιώνα, προκειμένου να αναδυθεί τουρκική αστική τάξη. Ο νεο-οθωμανισμός του Ερντογάν στερείται την πολυπολιτισμικότητα του οθωμανικού προτύπου, βασιζόμενος σε εντόπια αστική τάξη. Αποτελεί μια πολυσυλλεκτική ιδεολογία, με την οποία ο Ερντογάν προβάλλεται ως εκπρόσωπος άλλοτε του σουνιτικού Ισλάμ (βλ. Παλαιστίνη), άλλοτε του παντουρανισμού (Κεντρική Ασία), και άλλοτε ως αναβιωτής της οθωμανικής σφαίρας (Βαλκάνια, Αφρική ως Σομαλία).

Η μετατροπή ενός μουσείου ξανά σε θρησκευτικό χώρο αποτελεί μία συμβολική άρση της εκκοσμίκευσης που έχει συνδυαστεί με τη μουσειοποίηση των πολιτισμικών κληρονομιών. Πρόκειται για μια επιθετική πολιτική τουρκικής ομογενοποίησης, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως σύμπτωμα αδυναμίας ενός καθεστώτος που αντιμετωπίζει εσωτερικές δυσκολίες, τις οποίες υπεραναπληρώνει με θεαματικές κινήσεις, αλλά ταυτοχρόνως παράγει επιτελεστικώς αλλαγές τις οποίες το όποιο διάδοχο καθεστώς θα δυσκολευτεί πολύ να αναιρέσει.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ: Σταθερή Αξία!

Το ανεξάλειπτο μερίδιο του Θωμά

Ο κοινός λόγος «κάθε θαύμα τρεις ημέρες, το μεγάλο τέσσερις» ισχύει, πιστεύω, και για το κορυφαίο των θαυμασίων: την ανάσταση. Είτε για την ανάσταση της κόρης του Ιαείρου πρόκειται ή του Λαζάρου είτε του ίδιου του Ιησού, η ιστορία των εμπειριών του ανθρώπου τον φέρνει αντιμέτωπο της πίστης του. Θέλει να πιστέψει πως η ανάσταση τον συμπεριλαμβάνει, πρωτίστως για να ξανανταμώσει τους αγαπημένους του. Συνειδητοποιεί, όμως, ότι το μερίδιο του Θωμά μέσα του παραμένει μεγάλο, ανεξάλειπτο, ακόμα κι αν τηρεί την παράδοση και επί σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα αντικαθιστά με το «Χριστός ανέστη» όλους τους χαιρετισμούς, το καλημέρα, το καλησπέρα, το καληνύχτα, προσδοκώντας ν’ ακούσει το επικυρωτικό «Αληθώς ο Κύριος». Αν πίστευαν περισσότεροι στην ανάσταση, δηλαδή στην Κρίση, ίσως οι κακοί να ήταν λιγότεροι. Ή λιγότερο κακοί.

Τη ζωή μας την πλημμυρίζουν οι απώλειες. Και την οργανώνει ή τη διαλύει η λύπη. Πάνω μας δεσπόζει ο θάνατος. Ο «άφευκτος» θάνατος, όπως συμφωνούν οι αρχαίοι ποιητές, που δοκίμασαν, με τον κοινότοπο χαρακτηρισμό του ως αναπόφευκτου και αναπόδραστου, να μετριάσουν τον τρόμο που προκαλεί ως απειλή και να οριοθετήσουν τη θλίψη ή και κατάθλιψη που τον ακολουθεί. Κατάθλιψη που έχει τα γνωρίσματα του εξισωτή θανάτου. Πλήττει ταπεινούς και ηγεμόνες. Παράδειγμα ο Αλέξανδρος ο Μέγας.

Το 328 π.Χ., ο στρατηλάτης βρίσκεται στη Σαμαρκάνδη. Δύο χρόνια νωρίτερα είχε διατάξει να εκτελεστεί, ως αρχισυνωμότης, ο Φιλώτας, τελευταίος επιζών γιος του Παρμενίωνα. Ο θανάσιμος κολασμός αφορούσε και τον πατέρα, μολονότι ο Παρμενίων, συμπολεμιστής επί τριάντα χρόνια του Φιλίππου και του γιου του, ήταν αμέτοχος.

Στο στόχαστρο του Αλέξανδρου είναι πια ο σωματοφύλακάς του Κλείτος, παρότι το 334 π.Χ. τού είχε σώσει τη ζωή, στη μάχη του Γρανικού, όταν ο βασιλιάς κινδύνευσε ανάμεσα σε δύο Πέρσες μαχητές, τα αδέλφια Ροισάκη και Σπιθριδάτη. Ο Πλούταρχος γράφει στον «Βίο» του Μακεδόνα ότι «ήταν λιγότερο παραδομένος στο κρασί απ’ ό,τι πιστευόταν», ο θυμός και η μέθη πάντως τού πρόσφεραν την αναγκαία πρόφαση για να σκοτώσει τον Κλείτο, εξαπολύοντας καταπάνω του μια λόγχη. Προσπάθησε μάλιστα να αυτοκτονήσει με το ίδιο όπλο, αλλά τον πρόλαβαν. Τον κυρίεψε όμως η θλίψη της ενοχής και της συντελεσμένης βαρύτατης αδικίας και πέρασε άσχημα όλη τη νύχτα, κλαίγοντας: «Την τε νύκτα κακώς κλαίων διήνεγκε».

Όταν ξημέρωσε, οι φίλοι του τρόμαξαν ακούγοντας από τη σκηνή του μόνο «βαρείς στεναγμούς» και λέξη καμία. Οι θρήνοι και τα κλάματα είχαν εξαντλήσει τον βασιλιά. Πιστεύοντας πως η αντικαταθλιπτική συμπαράστασή τους δεν αρκεί, κατέφυγαν στη συνδρομή δύο φιλοσόφων, του Καλλισθένη, ανιψιού του Αριστοτέλη, και του Αβδηρίτη Ανάξαρχου, συμμεριζόμενοι τη διάχυτη στους Έλληνες αντίληψη ότι το καλύτερο φάρμακο για τον ψυχικό πόνο είναι ο λόγος. «Κράτιστον δη προς αλυπίαν φάρμακον ο λόγος», συμπεραίνει αλλού ο Πλούταρχος.

Θα μπορούσαν, βέβαια, να προσφύγουν και στην «τέχνη της ποιήσεως, που «κάπως ξέρει από φάρμακα», κατά το μετριοπαθές πόρισμα του Κ. Π. Καβάφη, που σαν να συμμερίζεται εδώ την έμπειρη γνώμη του λαϊκού ποιητή-τραγουδιστή: «Και τα τραγούδια λόγια ‘ναι, τα λεν οι πικραμένοι, / πάσχουν να βγάλουν το πικρό μα το πικρό δεν βγαίνει». Εντούτοις, στην άγρια λογομαχία Κλείτου και Αλέξανδρου η ποίηση έδρασε πυροδοτικά, όχι κατευναστικά.

Στο συμπόσιο, «οι νεαρής ηλικίας συνδαιτυμόνες ήπιαν πολύ και τραγούδησαν ποιήματα κάποιου Πρανίχου, ή, όπως υποστηρίζουν άλλοι, του Πιερίωνος, γραμμένα (προς ντροπή και κοροϊδία) για τους στρατηγούς που πρόσφατα είχαν ηττηθεί από τους βαρβάρους. Και ενώ οι πλέον ηλικιωμένοι δυσαρεστήθηκαν και ονείδιζαν και τον ποιητή κι εκείνον που τραγουδούσε, ο Αλέξανδρος και όσοι ήταν γύρω του τα άκουγαν με ευχαρίστηση και τον παρακινούσαν να συνεχίσει» (στη μετάφραση του Θανάση Γεωργιάδη, Σύγχρονοι Ορίζοντες, 2005).

Ο Κλείτος δεν άντεξε την προσβολή. Λίγο πριν, με τους χαλινούς του κομμένους και από το κρασί, είχε κατειρωνευτεί τον Αλέξανδρο: «Μακαρίζουμε», του είπε, «όσους ήδη έχουν πεθάνει, πριν δουν τους Μακεδόνες να δέρνονται με μηδικά ραβδιά και να χρειαζόμαστε τους Πέρσες ώστε να έρθουμε σε επαφή με τον βασιλιά». Τώρα, επιστρέφοντας στη σκηνή, συνεχίζει την επίθεσή του, με όπλο του «ιαμβεία» από την «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη. Ο Πλούταρχος παραθέτει έναν μόνο στίχο: «Οίμοι, καθ’ Ελλάδα ως κακώς νομίζεται». Πρόλαβε άραγε να πει και τους επόμενους ή το βασιλικό κοντάρι άσκησε ακαριαία τη θανάσιμη λογοκρισία του; Αγνωστο. Ιδού πάντως ακέραιο το ευριπιδικό πορτρέτο του σφετερισμού αλλότριας δόξας, σε μετάφραση του Θρασύβουλου Σταύρου:

«Κακή είν’ αυτή η συνήθεια στην Ελλάδα: / Νικά ο στρατός εχθρούς και τρόπαια στήνει; / Δε λένε “είν’ έργο αυτών που αγωνιστήκαν”, / όλη τη δόξα ο στρατηγός την παίρνει· / σαν άλλους μύριους παίζει το κοντάρι, / τίποτε πιο πολύ δεν κάνει απ’ ό,τι / κάνει ένας άλλος, μα δική του η φήμη». Ο υπέρ αγνώστου στρατιώτη λόγος εξαπολύεται από τον Πηλέα, τον πατέρα του Αχιλλέα, κατά του Μενέλαου.

Δυστυχώς, ούτε του Καλλισθένη η προσπάθεια ωφέλησε ψυχοπνευματικά τον Αλέξανδρο ούτε του Ανάξαρχου. Για διαφορετικούς λόγους. Ο Καλλισθένης «αποπειράθηκε με πραότητα, και μιλώντας του περί ηθικής, να καταλαγιάσει το πάθος χωρίς να τον λυπήσει». Μάταια. Αλλωστε ο Αλέξανδρος αντιπαθούσε σφόδρα τον Καλλισθένη, συντάκτη των «Βασιλείων Εφημερίδων» εκτός των άλλων, γιατί «απέρριψε έντονα και με φιλοσοφικό τρόπο την προσκύνηση του βασιλιά και μόνος αυτός εξέφρασε φανερά όσα στα κρυφά έκαναν ν’ αγανακτούν όλους τους αρίστους και τους πλέον ηλικιωμένους Μακεδόνες».

Ο Ανάξαρχος πάλι, μαλαγάνας ολκής, είπε στον βασιλιά όσα ήθελε ν’ ακούσει. Ότι αυτός είναι ο νόμος, αυτός και «ο όρος που καθορίζει το δίκαιο», άρα προς τι η ενοχή και η θλίψη; «Δεν ξέρεις», κατέληξε, «ότι πλάι στον Δία κάθονται η Δίκη και η Θέμιδα, ώστε οτιδήποτε πράττει ο εξουσιαστής να είναι θεμιτό και δίκαιο;». Νόμος είναι το δίκιο του αφέντη. Τότε και τώρα.

Τότε και τώρα επίσης, ψευτοφάρμακα όπως αυτό του Ανάξαρχου ίσως βοηθούν πρόσκαιρα, σε βάθος χρόνου ωστόσο λειτουργούν σαν διαβρωτικά συνειδήσεων και διαλυτές αναστολών. Με τέτοια λόγια, λέει ο Πλούταρχος, ο Ανάξαρχος ανακούφισε το πάθος του βασιλιά, τον έκανε όμως «χαυνότερον και παρανομώτερον». Το βλέπουμε και τώρα. Παντού όπου οι κόλακες λιπαίνουν την εξουσία. Όσο για τον Καλλισθένη, έναν Θωμά, δεν πέρασε καιρός και ο Αλέξανδρος πρόσταξε να τον σκοτώσουν κι αυτόν. Δίχως να κλαίει πια.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η αδυνατότητα των πολιτικών να συγκροτήσουν λόγο ενότητας σημαίνοντος και σημαινόμενου

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Στην τηλεόραση βλέπω την εικόνα του Πρωθυπουργού της πατρίδας μας απέναντι στον Ταγίπ Ερντογάν. Αναδίδει αίσθηση μιζέριας. Η ήττα είναι δεδομένη: ο Τούρκος Πρόεδρος κυριαρχεί, ενώ ο της πατρίδας μας ηγέτης είναι άβολος και άβουλος. Δεν έχει τα κότσια, φοβάται να κουνηθεί παραπέρα, να διακινδυνεύσει την αποφασιστικής σημασίας ρήξη με τον αντίπαλο, με στόχο την νίκη, μέσα στο γήπεδό του. Αναρωτιέμαι, ο Πρωθυπουργός της πατρίδας μας, μιλώντας για την Μονή της Χώρας των Ζώντων, αν είχε διαβάσει όσα γι' αυτήν έχει γράψει ο Θεόδωρος Μετοχίτης -αυτός ο άρχοντας και Μέγας Λογοθέτης του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄, που απεικονίζεται στο περιώνυμο ψηφιδωτό πάνω από τη θύρα του δεύτερου νάρθηκα, όπου ο Χριστός κάθεται σε θρόνο και δεξιά του γονατιστός κάθεται ο πανεπιστήμονας και διακεκριμένος ανθρωπιστής του 14ου βυζαντινού αιώνα, προσφέροντας το εν σμικρύνσει ομοίωμα της Μονής της Χώρας στον Παντοκράτορα Χριστό- θα είχε να πει κάτι διαφορετικό απ’ αυτά που ψέλλισε και που είναι μόνο για εσωτερική κατανάλωση;

Ο Μετοχίτης, στο ποίημά του: «Δοξολογία εις Θεόν και περί των καθαυτόν και της Μονής της Χώρας» -πλήρη έκδοσή του ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει εδώ- αναφερόμενος στην εικονογράφηση της Μονής κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο αριστούργημα της βυζαντινής τέχνης που κοσμεί το παρεκκλήσιο, την Ανάσταση του Χριστού. Στους στίχους 1094 – 1103 γράφει για τον Χριστό που «κατήλθε στον Άδη και τον κατέλυσε παίρνοντας ως λεία όλους τους νεκρούς που εκεί ήταν φυλακισμένοι και καθηλωμένοι από αρραγή δεσμά». «Άπαντες», συνεχίζει ο Μετοχίτης, «αναστήθηκαν αφού πρώτα αναστήθηκε ο Χριστός. Αυτά τα γεγονότα απεικονίστηκαν από αγιογράφους, οι οποίοι με μόχθο ιστόρησαν αυτές τις εικόνες».

Αξίζει, εδώ, να σημειώσω ότι ο Μετοχίτης ήταν και πολιτικός: Μέγας Λογοθέτης, επικεφαλής δηλαδή της πολιτικής διοίκησης τους βυζαντινού κράτους. Ο Βασίλειος Ν. Τατάκης, οξυδερκής στη φιλοσοφική κι όχι μόνο σκέψη του, στο κλασικό έργο του Η Βυζαντινή Φιλοσοφία (Αθήνα 1977), γράφει για το πολιτικό αισθητήριο του Μετοχίτη τα εξής αποκαλυπτικά: «Δάσκαλος του Γρηγορά και ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της βυζαντινής γραμματείας, ο Μετοχίτης έχει έντονο το αίσθημα ότι είναι Έλληνας και μια εξίσου αίσθηση των κινδύνων που απειλούν την πατρίδα του, κίνδυνοι οι οποία τον έστρεψαν στην πολιτική. Όταν η πατρίδα κινδυνεύει, μόνο οι αδιάφοροι έχουν το θάρρος να μείνουν μακριά από την πολιτική ζωή. Ο Μετοχίτης συλλαμβάνει σε βάθος την αξία του πολιτισμού της χώρας του και την αξία της συντελούμενης αναγέννησης, αλλά συγχρόνως η καθαρή ματιά του τον κάνει να βλέπει τον επερχόμενο εχθρό, που μέλλει να καταλύσει τα πάντα. Γι’ αυτό φτάνει να καταραστεί την ημέρα που παντρεύτηκε και την ημέρα που έγινε πατέρας. Το τραγικό αυτόν τόνο τον ξαναβρίσκουμε σ’ όλους τους μεγάλους ανθρωπιστές των δύο τελευταίων αιώνων».

Να γιατί και πως πρέπει να είναι ένας πολιτικός όταν η πατρίδα του κινδυνεύει από εχθρούς. Σήμερα, όμως, το θηριώδες πρόβλημα των πολιτικών μας, κάθε λογής και απόχρωσης, η έννοια πατρίδα, για όλους τους, είναι βαρίδι.

Ο Θεόδωρος Μετοχίτης προσφέρει στον Χριστό ομοίωμα της Εκκλησίας. ΠΗΓΗ: ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΤΑΛΜΠΟΤ ΡΑΪΣ. (1994). Βυζαντινή Τέχνη, μτφρ. Ανδρέας Παππάς. Αθήνα: Υποδομή, εικ. 205.

Υ.Γ. Ο Μετοχίτης πιθανόν εικονίζεται και σε μια άλλη παράσταση της Μονής της Χώρας. Σύμφωνα με την Δρ. Μυρτάλη Αχειμάστου – Ποταμιάνου, παλαιοτέρα Διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, στην καμάρα του κεντρικού διαμερίσματος του παρεκκλησίου «Η Δευτέρα του Χριστού Παρουσία», στο «Θρόνο της Ετοιμασίας μπροστά προσκυνούν ο Αδάμ και η Εύα, ενώ πιο κάτω τελείται η Ψυχαστασία. Στα γωνιακά μέρη, σάμπως σε λοφία τρούλου, είναι δυτικά η έγερση των νεκρών στην ξηρά και στη θάλασσα, και άγγελος προστάτης που άγει στην κρίση την ψυχή – πιθανώς του Μετοχίτη, καθώς σε γραπτή του επίκληση στον αρχάγγελο Μιχαήλ επιζητούσε». Βλ. ΜΥΡΤΑΛΗ ΑΧΕΙΜΑΣΤΟΥ – ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ. (1995). Βυζαντινές Τοιχογραφίες. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, εικ. 129, περιγραφή και σχολιασμός σ. 244.

Κωστής Μοσκώφ: κέντρο του χρόνου είναι το Πάσχα, η Λαμπρή…

Η τριαδικότητα της Θεότητας –αυτού του σχήματος της Ολότητας- θα τονίζεται στην Ανατολή ακριβώς για να μην τονιστεί η ενότητα της Φύσης σε βάρος της προσωπικής πληρότητας του κάθε συμβόλου. Ο ιδεολογικός συμβιβασμός θα λειτουργήσει έτσι ώστε να μη δώσει στη διατύπωση της «θείας» Φύσης το χαρακτήρα μιας ουσίας κλειστής, «εν εαυτή». Η θεότητα θα εκχέει την ουσία της με την «ενέργειά» της, με διάμεσο το τρίτο πρόσωπο αυτής της Θεότητας, το Πνεύμα, «με το οποίο είναι δυνατό να γεμίσει το σύνολο της κτιστής ζωής».

Ο λαός αντίθετα οικοδομεί μια χριστιανοκεντρική αίσθηση της Τριάδας όπου κύριο πρόσωπο είναι ο Υιός. Μέσα από αυτόν και τη μητέρα του, μέσα από τους αγίους, τους φίλους του, οικοδομεί ο ελλαδικός χριστιανός την ιδεολογία του, την αίσθησή του, συμπύκνωση του γύρω κόσμου του. «Οι χριστιανοί κατανοούν πρώτα το πρόσωπο του Χριστού… πίσω του βλέπουν την Τριάδα», θα πει ο Θεοφάνης, ο πνευματικός της Ορθοδοξίας του 19ου αιώνα. Ο Θεός καταργείται στη λαϊκή Ορθοδοξία σαν κάτι ιστάμενο ψηλότερα από τον κόσμο, την Εκκλησία· ο Πατέρας υποβιβάζεται σε δεύτερη μοίρα, ενώ ο Χριστός γίνεται το κέντρο της ιδεολογικής ζωής. Ο Χριστός, η Εκκλησία, ομοούσιος τω Πατρί, όπως επιβάλλεται από την Α΄ Οικουμενική της Νίκαιας που καταδικάζει την Αρειανή διδασκαλία για την απουσία από τον Χριστό μιας a rpiori θείας Φύσης, παραμένει ομοούσιος αλλά γίνεται και επίκεντρος. Το πρόσωπο του Πατέρα στη Θεότητα παραγκωνίζεται από τη λαϊκή ανάγνωση της ιδεολογίας. Η Αγία Σοφία μένει απλώς σαν το όνομα του παλιού καθεδρικού ναού του γένους, σύμβολο της Απελευθέρωσης, ή συγχέεται στη λαϊκή δοξασία με το όνομα μιας κάποιας αγίας. Ο Χριστός, η Εκκλησία, γίνεται τώρα το σώμα του γένους - σχηματοποίηση της εθνικής υπόστασης, ραγιάς αλλά μαζί και λεβέντης και ανυπότακτος. Είναι αυτός που πάσχει αλλά και αυτός που ανασταίνεται, προσδοκία μιας απελευθέρωσης συγκεχυμένης. Η ιδέα της Ανάστασης γίνεται κυριαρχική Ιδέα. Μέσα στη δοξαστική της λαϊκής Ορθοδοξίας ο Χριστός δεν είναι παράδειγμα μιας ενάρετης ζωής, ούτε ακόμα ο πλήρης πάθους θάνατος του γένους, αλλά κυρίως η Ανάστασή του - όχι μόνο η εθνική. Κέντρο του χρόνου είναι το Πάσχα, η Λαμπρή…

Το γένος, όπως υπάρχει και αισθάνεται μέσα στη διάρκεια της δουλείας, βρίσκει το σχήμα του μέσα στο σώμα του «ζωντανού Χριστού», αισθάνεται ότι αποτελεί ένα οργανισμό, ένα σώμα αλληλοσυνδεδεμένων ατόμων που έχει συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στη ζωή. Συγκεκριμένη λειτουργία που αντανάκλαση, συμπύκνωση και σύμβολό της είναι το Πάθος – Ανάσταση. Το Πάθος όμως διαλεκτικά ιδωμένο. Το Πάθος δεν είναι Πάθος αν δεν επιζητεί την Κάθαρση… Η τέτοια νεοελληνική Ορθόδοξη αίσθηση δίνει όλη την έμφαση στη λειτουργία, σαν βίωση, σαν δρώμενο και όχι στη μίμηση, ακόμα λιγότερο στη διδασκαλία του Ευαγγελίου.

Την αμεσότητα αυτή της λαϊκής Ορθοδοξίας, όπως γεννήθηκε και όπως την έζησε ως τις αρχές του αιώνα μας ο ακόμα αλώβητος, από τις επιδράσεις του φιλελευθερίζοντος μεταπρατικού κατεστημένου και της συλλογικής Μητρόπολης, λαός, την εκφράζει η ελλαδική αίσθηση της Τριάδας. Το γένος δεν είναι ένας οργανισμός, ένα σώμα ανθρώπων που ενώνονται από το Άγιο Πνεύμα, ένα Θεό δηλαδή της Αγάπης αλλά αφηρημένο δίχως άλλες προσωπικές ιδιότητες, απόμακρο από τον Άνθρωπο. Είναι ο συγκεκριμένος Χριστός όπως υπήρξε μέσα στους άλλους συνανθρώπους του, όπως βιώθηκε σαν τόπος της συνολικής απελευθέρωσης, τρόπος της Θέωσης.

ΚΩΣΤΗΣ ΜΟΣΚΩΦ. (1979). «Τα σχήματα της ιδεολογίας της Ελλάδας», στο: Δοκίμια, Ι. Αθήνα: Εξάντας, σσ. 62-64.΄

Σ Χ Ο Λ ΙΟ

Έξοχο κείμενο. Μπορεί να λειτουργήσει ως απόπειρα κατανοήσεως του σημερινού ελλαδικού «φιλελευθερίζοντος μεταπρατικού κατεστημένου». Κείμενο απολύτως απαραίτητο και για την κατανόηση της σημερινής ελλαδικής εκκλησιαστικής, πολιτικής και κοινωνικής γύμνιας των ημερών μας. Επιπροσθέτως, το παραπάνω κείμενο, στον αναγνώστη πρέπει να λειτουργήσει ως μύηση, όπου μύηση σημαίνει το βλέπειν με κλειστά μάτια, πέρα από αυτά που φαίνονται, πέρα από τα φαινόμενα. Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Αυτά για την Ελληνίδα Μάνα!

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Από τη λογοτεχνία μας μαθαίνουμε πως οι άνθρωποι απελπισμένοι πια στα ζητήματα του πόνου, της απελπισίας και του θανάτου, έβρισκαν σταθερό στήριγμα στην μητρική αγκαλιά. Η μάνα είναι η φύτρα της ζωής σ’ όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Η 12η Μαΐου είναι ημέρα αφιερωμένη στη μάνα. Ασχέτως κι αν η προέλευση αυτής της γιορτής είναι αγγλοσαξονική, για τον Ελληνισμό όπου γης, έχει σημασία μόνο όταν δεν προβάλλεται η ηθικολογία και η τυπολατρεία στο πρόσωπο της μάνας. 

Αρκετοί οι Έλληνες λογοτέχνες που γράφουν για τη μάνα: Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαντζάκης, Ηλίας Βενέζης. Από τον τελευταίο αντλώ ένα απόσπασμα, από το έργο του Γαλήνη. Η σκηνή είναι ιδιαίτερα συγκινητική: διασταυρώνει τη μάνα του Αντρέα με τη Παναγία: «την πάσαν ελπίδα μου εις σε ανατίθιμι, μήτερ του Θεού, φύλαξόν με υπό την σκέπην σου»… Στην πατρίδα μας, οι Ρωμιοί μέσα στους αιώνες της παρουσίας τους πάνω στη φλούδα της γης τους, με κόπους πολλούς και πολέμους κατάφεραν να γεύονται τους καρπούς της μητρικής αγκαλιάς και με σεβασμό στην παράδοση να επιζούν από γενιά σε γενιά.

Το άγαλμα της Μικρασιάτισσας Μάνας στην Επάνω Σκάλα της Μυτιλήνης.

Oh Jesus if I'm still your friend

 

Open up, open up, to the Lamb of God

 

Δημοκρατία: θεμελιώδες συστατικό των Ευρωεκλογών

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ

«Μην θεωρείτε την Ευρώπη δεδομένη. Υπερασπιστείτε την. Διαμορφώστε την. Γίνετε η Ευρώπη. Ψηφίστε». Ρομπέρτα Μέτσολα, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Όσο κι αν οι παραπάνω λέξεις λέγονται από μια τεχνοκράτισσα Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έχουν την αξία τους, όπως και το εξής βίντεο: Παρακολουθήστε το βίντεο | Αρχική έκδοση | Ελληνικά (europa.eu), με ευρωπαίους πολίτες εκπροσώπους μιας γενιάς που γεννήθηκαν σε καιρό πολέμου και της σημερινής γενιάς νέων που, σε μεγάλο βαθμό, απαξιώνει την επικρατούσα πολιτική τάξη –και καλά κάνει. Γιατί έχει σημασία κάθε λέξη της Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Καλύτερη απάντηση, νομίζω, πως κανείς μπορεί να βρει στα γραφόμενα του Γάλλου κοινωνιολόγου και φιλοσόφου Ζαν Μπωντριγιάρ: «η λέξη μού φαίνεται ότι περιγράφει αρκετά καλά έναν οιονεί μυητικό τρόπο για να μπούμε στο εσωτερικό των πραγμάτων, χωρίς ωστόσο να δώσουμε και έναν κατάλογό τους. Γιατί οι λέξεις είναι φορείς, γεννήτορες ιδεών, πιθανόν ακόμα περισσότερο από το αντίθετο. Τελεστές γοητείας, τελεστές μαγικοί, όχι μόνο μεταβιβάζουν αυτές τις ιδέες κι αυτά τα πράγματα, αλλά κι αυτές οι ιδέες γίνονται μεταφορικές, μετατρέποντας οι μεν στις δε, με κάτι σαν ελικοειδή εξέλιξη. Έτσι, είναι πορθμείς ιδεών». ΖΑΝ ΜΠΩΝΤΡΙΓΙΑΡ. (2002). Συνθήματα, μτφρ. Βασίλης Τομανάς. Σκόπελος: Νησίδες, σ. 11.

Θεμελιώδες συστατικό των εκλογών είναι η Δημοκρατία. Συνειδητά ή ασυνείδητα ας μην αφήσουμε σε ακροδεξιά πολιτικά μορφώματα να την ποδοπατήσουν. Στους βάρβαρους καιρούς που ζούμε, πολιτική και πολιτικοί εκπέμπουν μια βαριά ραθυμία, και δυσωδία συνάμα, η οποία ναρκώνει ακόμη και την ικανότητα των λίγων να τη δουν. Αυτό είναι προφανές και ουδεμία αμφισβήτηση επιδέχεται. Γιατί; Διότι το προφανές, παρότι είναι πασίδηλο, δεν είναι αόρατο: μοναδική ικανότητά του είναι να παρασιτεί στην καθημερινότητά μας. Η προφάνεια είναι παρασιτική της σκέψης. 

Νέοι και νέοι, μάθετε να αντιμάχεστε την αφέλεια, την επιπολαιότητα και τη θανατίλα ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει.

Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει

Του ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΑΜΟΥΛΗ

Αναστάσεως ημέρα και

λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει

και αλλήλους περιπτυξώμεθα.

Είπωμεν, αδελφοί,

και τοις μισούσιν ημάς

συγχωρήσωμεν πάντα

τη Αναστάσει

και ούτω βοήσωμεν

Χριστός Ανέστη εκ νεκρών

θανάτω θάνατον πατήσας

και τοις εν τοις μνήμασιν

ζωήν χαρισάμενος.

Η συγχώρηση είναι δημιουργία, κίνηση και τέχνη, έξοδος από τον κλειστό εαυτό και είσοδος στον αστερισμό του άλλου, που επιτρέπει την ύπαρξη επί το αυτό εν αμερίστω καρδία. Ένας πυρετός είναι η συγχώρηση και μια αντρειοσύνη, που παλεύει τα σκοτάδια της ηρωοποίησης της μοναξιάς· τα σκοτάδια της αδράνειας και της διαστρέβλωσης, αποτέλεσμα στείρων συναισθηματικών προσποιήσεων που φτάνουν έως και την κόλαση της υποκρισίας. Από τη μια η λεβεντιά, το γύμνωμα του μέσα μας ψεύδους και από την άλλη το ντύσιμο, το χτίσιμο της μεγάλης μας γύμνιας. Από τη μια η δημιουργικότητα και η τέχνη της εξόδου στο φως και από την άλλη η κακοτεχνία της διαίρεσης και η εκβολή στο σκότος της κόλασης. «Φεύγετε ουν τας κακοτεχνίας και ενέδρας του άρχοντος του αιώνος τούτου, μήποτε θλιβέντες τη γνώμη αυτού εξασθενήσετε εν τη αγάπη», λέγει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος και συμπληρώνει, δείχνοντας το δρόμο για το φως: «αλλά πάντες επί το αυτό γίνεσθε εν αμερίστω καρδία», διότι οι μερισμοί είναι «αρχή κακών».

Υπήρχε κάποτε, στα χρόνια του Ανδρόνικου του Παλαιολόγου, ένας όσιος, ο Μάξιμος ο Καυσοκαλύβης, ο οποίος «υπεκρίνετο μωρίαν, και εφαίνετο εις τους ανθρώπους σαλός, ο κατά αλήθειαν σοφός, διά να μην του αποτίναξη τον καρπόν της αρετής ο άνεμος της ανθρωπαρεσκείας». Τι έκανε, λοιπόν, ο τρελός για τη χάρη του Θεού. Τριγυρνούσε στις ερημιές του Αγίου Όρους, έφτανε κάπου, έφτιαχνε μια καλύβα και μετά από λίγο της έβαζε φωτιά και έφευγε. Πήγαινε παραπέρα και έκανε πάλι τα ίδια, δεύτερη καλύβα και δεύτερη φωτιά και μετά ξανά από την αρχή, εξ ου και Καυσοκαλύβης. Οι άλλοι τον έλεγαν τρελό, μα τούτος, φλεγόμενος από έρωτα για τον Θεό, καίγοντας την καλύβα του, έκαιγε τη βεβαιότητα που αυτή κάθε φορά γεννούσε και ζούσε ως άνθρωπος «πάροικος και παρεπίδημος», άνθρωπος βιβλικός, γεμάτος έρωτα και πίστη. Άλλωστε, «Ο χωρών “χωρείτω”. Τόπος μηδένα φυσιούτω», όπως λέγει και πάλι ο άγιος Ιγνάτιος διότι «το γαρ όλον πίστις και αγάπη, ων ουδέν προκέκριται». Και έχει σημασία αυτό σε μια εποχή που το δικαίωμα -το άγιο κατά τα άλλα δικαίωμα- γεννά απανθρωπία, γεννά διαίρεση και μαρασμό. «Το δίκαιο», γράφει ο άλλος τρελός, ο τρελός της ευθύνης, ο κυρ Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, στο εξαιρετικό του, Ο πεθαμένος και η Ανάσταση, «μειώνει το μέγεθος του κόσμου που ζητώ ν’ αγκαλιάσω». Το δίκαιο και το δικαίωμα, συγγενείς εξ αίματος, το λιγότερο αδελφοποιτοί. Μαζί και η αυτοδικαίωση, που ακολουθεί την αυτοερωτικότητα και την αυτοϊκανοποίηση, στον τόπο που νομίζω πως έχω, νομίζω πως είμαι, αλλά εν τέλει ούτε έχω, ούτε είμαι. Το δίκαιο και το δικαίωμα, μαζί και η ελευθερία, χωρισμένα από την αγάπη -και το λέγω τούτο, διότι δεν είπε «μείζων δε τούτων η ελευθερία, μήτε το δικαίωμα, μήτε το δίκαιο», ούτε καν η πίστη ή ελπίδα, αλλά «μείζων δε τούτων η αγάπη»-, οδηγούν τον άνθρωπο στο «υπόγειο» της ύπαρξης, όπου τελείται το έγκλημα της αφαίμαξης της αγάπης. Και είναι αυτή η αγάπη που χωράει τα πάντα· που συγχωρεί τα πάντα και τα συγκινεί, που τα κάνει να γεμίζουν από το φως του μαζί. Εκεί όπου ο τόπος μου δεν γίνεται το υπόγειο της φυσίωσης, αλλά ο χώρος της ομοήθειας, που πλατύνεται, συνεχώς πλατύνεταικαι πλαταίνει και χωρά τα αχώρετα, ως άλλη Θεοτόκος.

Ναι, η συγχώρεση είναι ήττα. Μια ήττα που ελπίζει και προσδοκά. Μια ήττα που μπορεί να κραυγάζει πως «νυν πάντα πεπλήρωται φωτός». Μια ήττα γεμάτη από αγάπη, σαν τον Χριστό που είναι η αγάπη, η ανάσταση και η ζωή, που ανθίζει μέσα από την καρδιά του Άδη και βγαίνει στο φως κρατώντας από τα χέρια τον Αδάμ και την Εύα όλων των εποχών.

Αυτή την ήττα να μη την αρνηθούμε. Το είπε, άλλωστε και η ποιήτρια.

Θ’ απαρνηθείς την ήττα;

Η ήττα είναι παράδοση

μιλιέται από σώμα σε σώμα διαιωνίζεται.

Είδες ποτέ κανένα όνειρο

μεταμοντέρνας νίκης να διαρκεί;

Αν δεν τρωθείς

πού θα σε βρει η αγάπη.

Το βέλος θα την οδηγήσει στην πληγή σου.

Για ποιόν νομίζεις ξεκινάει από το μακρινό

το έρημο το αβέβαιο όνομά της;

Όχι για το αξέχαστο βλέμμα του τοξότη

στης έλξης το φαρμάκι βουτηγμένο.

Για να τραφεί απ’ την πληγή σου ξεκινάει

η πεινασμένη ύπαρξή της.

Αβέβαια ζήσε.

Τίμα την προέλευσή σου.

(Κική Δημουλά).

Δημοσιευθηκε και στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» | Μ. Σάββατο 4 – Κυριακή Πάσχα 5 Μαίου 2024.

ΠΗΓΗ: ANTIDOSIS

Οικειότητα Ιησού

«/14/ με τι βιασύνη προχωρεί ο Ιησούς
     εφέτος
προς την Ανάσταση...
Παραμερίζει πανέρια τεράστια
    γιομάτα βιολέτες
σπρώχνει τους αέναους
    παπάδες
τινάζει νευρικά προς τα πίσω
    τη μαλλούρα του
το γεγονός είν' ολοφάνερο:
    βαρέθηκε».

ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ. (1991). Τα Ποιήματα (1979 – 1991). Αθήνα: Ίκαρος, σ. 144.

ΣΧΟΛΙΟ: 

Δεν χωρά αμφιβολία πως είμαστε λαός «γεμάτοι αντιφάσεις, οι οποίες μπορεί να γίνονται απανθρωπιά, σε κρίσιμες στιγμές» γράφει ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου σ’ ένα άρθρο του για τον Γολγοθά. Η Μεγαλοβδομάδα και, κυρίως, οι μέρες της κορύφωσης του Πάθους του Χριστού, μαζί με την Ανάστασή του (Μ. Πέμπτη, Μ. Παρασκευή και Μεγάλο Σάββατο), σε μεγάλους ναούς πόλεων, οι σκηνές φολκλόρ δεν έχουν προηγούμενο: στρατιωτικές και αστυνομικές μπάντες, πολιτικοί, τοπικοί άρχοντες και κάθε παρατρεχάμενος συνοδός τους καταλαμβάνουν θέσεις δίπλα στον Εσταυρωμένο, στον Επιτάφιο και στην εικόνα της Ανάστασης του Χριστού, με τα τηλεοπτικά κανάλια να τους αποθανατίζουν για να έχουν να πουν κάτι για δαύτους στις ψεύτικες ειδήσεις τους. Η γελοιότητα αυτή, κυρίως, κορυφώνεται κατά την περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους των πόλεων. Ετούτο το προνομιακό καθεστώς των παραπάνω προσωπικοτήτων προκαλεί την αίσθηση μιας στενάχωρης θρησκευτικότητας, που καμιά απολύτως σχέση δεν έχει με την παράδοση της Εκκλησίας. Σε ποιόν από τους παραπάνω πολιτικούς κυρίως, να θεολογήσει κάποιος, λέγοντάς τους ότι αν ο Χριστός δεν πέθαινε με τον τρόπο που πέθανε, ατιμωτικό και οδυνηρό, θα είχε κάνει απλά ένα πέρασμα από τη ζωή κάθε ανθρώπου, θα την είχε παρατήσει, αλλά δεν θα την είχε κάνει σάρκα του –και άρα, δεν θα την οδηγούσε σε ανάσταση.

Φίλες και φίλοι αναγνώστες, δυστυχώς, η Εκκλησία τις μέρες της Μεγαλοβδομάδας που πέρασαν και που θα ξανάρθουν του χρόνου, σε μεγάλο βαθμό, καθώς φαίνεται, καίγεται μόνο για να μην χάσει αυτό το «ποίμνιο» του σφιχταγκαλιάσματος με την πολιτική εξουσία, το οποίο σωρηδόν λίγο πριν την έξοδο του Επιταφίου και λίγο πριν το Χριστός Ανέστη μεταβαίνει στους ναούς για να φωτογραφηθεί και να παίξει στα τηλεοπτικά κανάλια. Ευτυχώς είναι λίγοι εκείνοι που κάνουν σταθερά βήματα αυτογνωσίας προς την Εκκλησία. Σε πολλές περιπτώσεις όμως βρίσκουν τα παραπάνω εμπόδια τόσο απ’ έξω όσο και μέσα στην Εκκλησία. Ένα μυστικό ειδύλλιο μεταξύ Αναστημένου Χριστού και των παραπάνω θλιβερών προσωπικοτήτων, δείχνει δρόμο ανηφορικό και δύσκολο στους λίγους, τους υποψιασμένους, οι οποίοι παραβλέπουν του κόσμου τα κουσούρια και τα ελαττώματα κι αναζητούν την ελπίδα, το ποθούμενον, το «προσδοκώ Ανάστασιν νεκρών». ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ! 

Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας

Ο Ενδότοπος σάς εύχεται ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ και ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ. «Απ’ αφορμή το Πάσχα», στο: Συνοδεία. Πεζογραφήματα 1936 – 1968. Θεσσαλονίκη: Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις Α.Ε., σσ. 49-55.