Κωστής Μοσκώφ: κέντρο του χρόνου είναι το Πάσχα, η Λαμπρή…

Η τριαδικότητα της Θεότητας –αυτού του σχήματος της Ολότητας- θα τονίζεται στην Ανατολή ακριβώς για να μην τονιστεί η ενότητα της Φύσης σε βάρος της προσωπικής πληρότητας του κάθε συμβόλου. Ο ιδεολογικός συμβιβασμός θα λειτουργήσει έτσι ώστε να μη δώσει στη διατύπωση της «θείας» Φύσης το χαρακτήρα μιας ουσίας κλειστής, «εν εαυτή». Η θεότητα θα εκχέει την ουσία της με την «ενέργειά» της, με διάμεσο το τρίτο πρόσωπο αυτής της Θεότητας, το Πνεύμα, «με το οποίο είναι δυνατό να γεμίσει το σύνολο της κτιστής ζωής».

Ο λαός αντίθετα οικοδομεί μια χριστιανοκεντρική αίσθηση της Τριάδας όπου κύριο πρόσωπο είναι ο Υιός. Μέσα από αυτόν και τη μητέρα του, μέσα από τους αγίους, τους φίλους του, οικοδομεί ο ελλαδικός χριστιανός την ιδεολογία του, την αίσθησή του, συμπύκνωση του γύρω κόσμου του. «Οι χριστιανοί κατανοούν πρώτα το πρόσωπο του Χριστού… πίσω του βλέπουν την Τριάδα», θα πει ο Θεοφάνης, ο πνευματικός της Ορθοδοξίας του 19ου αιώνα. Ο Θεός καταργείται στη λαϊκή Ορθοδοξία σαν κάτι ιστάμενο ψηλότερα από τον κόσμο, την Εκκλησία· ο Πατέρας υποβιβάζεται σε δεύτερη μοίρα, ενώ ο Χριστός γίνεται το κέντρο της ιδεολογικής ζωής. Ο Χριστός, η Εκκλησία, ομοούσιος τω Πατρί, όπως επιβάλλεται από την Α΄ Οικουμενική της Νίκαιας που καταδικάζει την Αρειανή διδασκαλία για την απουσία από τον Χριστό μιας a rpiori θείας Φύσης, παραμένει ομοούσιος αλλά γίνεται και επίκεντρος. Το πρόσωπο του Πατέρα στη Θεότητα παραγκωνίζεται από τη λαϊκή ανάγνωση της ιδεολογίας. Η Αγία Σοφία μένει απλώς σαν το όνομα του παλιού καθεδρικού ναού του γένους, σύμβολο της Απελευθέρωσης, ή συγχέεται στη λαϊκή δοξασία με το όνομα μιας κάποιας αγίας. Ο Χριστός, η Εκκλησία, γίνεται τώρα το σώμα του γένους - σχηματοποίηση της εθνικής υπόστασης, ραγιάς αλλά μαζί και λεβέντης και ανυπότακτος. Είναι αυτός που πάσχει αλλά και αυτός που ανασταίνεται, προσδοκία μιας απελευθέρωσης συγκεχυμένης. Η ιδέα της Ανάστασης γίνεται κυριαρχική Ιδέα. Μέσα στη δοξαστική της λαϊκής Ορθοδοξίας ο Χριστός δεν είναι παράδειγμα μιας ενάρετης ζωής, ούτε ακόμα ο πλήρης πάθους θάνατος του γένους, αλλά κυρίως η Ανάστασή του - όχι μόνο η εθνική. Κέντρο του χρόνου είναι το Πάσχα, η Λαμπρή…

Το γένος, όπως υπάρχει και αισθάνεται μέσα στη διάρκεια της δουλείας, βρίσκει το σχήμα του μέσα στο σώμα του «ζωντανού Χριστού», αισθάνεται ότι αποτελεί ένα οργανισμό, ένα σώμα αλληλοσυνδεδεμένων ατόμων που έχει συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στη ζωή. Συγκεκριμένη λειτουργία που αντανάκλαση, συμπύκνωση και σύμβολό της είναι το Πάθος – Ανάσταση. Το Πάθος όμως διαλεκτικά ιδωμένο. Το Πάθος δεν είναι Πάθος αν δεν επιζητεί την Κάθαρση… Η τέτοια νεοελληνική Ορθόδοξη αίσθηση δίνει όλη την έμφαση στη λειτουργία, σαν βίωση, σαν δρώμενο και όχι στη μίμηση, ακόμα λιγότερο στη διδασκαλία του Ευαγγελίου.

Την αμεσότητα αυτή της λαϊκής Ορθοδοξίας, όπως γεννήθηκε και όπως την έζησε ως τις αρχές του αιώνα μας ο ακόμα αλώβητος, από τις επιδράσεις του φιλελευθερίζοντος μεταπρατικού κατεστημένου και της συλλογικής Μητρόπολης, λαός, την εκφράζει η ελλαδική αίσθηση της Τριάδας. Το γένος δεν είναι ένας οργανισμός, ένα σώμα ανθρώπων που ενώνονται από το Άγιο Πνεύμα, ένα Θεό δηλαδή της Αγάπης αλλά αφηρημένο δίχως άλλες προσωπικές ιδιότητες, απόμακρο από τον Άνθρωπο. Είναι ο συγκεκριμένος Χριστός όπως υπήρξε μέσα στους άλλους συνανθρώπους του, όπως βιώθηκε σαν τόπος της συνολικής απελευθέρωσης, τρόπος της Θέωσης.

ΚΩΣΤΗΣ ΜΟΣΚΩΦ. (1979). «Τα σχήματα της ιδεολογίας της Ελλάδας», στο: Δοκίμια, Ι. Αθήνα: Εξάντας, σσ. 62-64.΄

Σ Χ Ο Λ ΙΟ

Έξοχο κείμενο. Μπορεί να λειτουργήσει ως απόπειρα κατανοήσεως του σημερινού ελλαδικού «φιλελευθερίζοντος μεταπρατικού κατεστημένου». Κείμενο απολύτως απαραίτητο και για την κατανόηση της σημερινής ελλαδικής εκκλησιαστικής, πολιτικής και κοινωνικής γύμνιας των ημερών μας. Επιπροσθέτως, το παραπάνω κείμενο, στον αναγνώστη πρέπει να λειτουργήσει ως μύηση, όπου μύηση σημαίνει το βλέπειν με κλειστά μάτια, πέρα από αυτά που φαίνονται, πέρα από τα φαινόμενα. Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ