Εκπαίδευση και Αξιοκρατία

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Για ένα χρόνο στις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θα επιλεγούν υπηρεσιακοί Διευθυντές. Εχθές ανακοινώθηκε το Συμβούλιο που θα τους κρίνει και θα τους επιλέξει. Πρόεδρός του είναι ο Παναγιώτης Πανταζάκος, Καθηγητής Φιλοσοφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ, με διδασκόμενο γνωστικό αντικείμενο την Ηθική. Στο πλούσιο συγγραφικό έργο τού Ελλογιμωτάτου Καθηγητή συγκαταλέγονται δύο βιβλία. Για όποιον αγαπά την Ηθική και τη Φιλοσοφία εν γένει, καλό είναι να τα διαβάσει: το πρώτο - ογκωδέστατο (πάνω από 500 σελίδες) - έχει τίτλο Ηθική και Μεταηθική και το δεύτερο, Περί Καθήκοντος. Δοκίμια Σύγχρονης Συστηματικής Ηθικής Φιλοσοφίας· και τα δύο κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καρδαμίτσα.

Στα Διαδικτυακές ειδήσεις πολλοί είναι εκείνοι που καλούν τον Δάσκαλο Παναγιώτη Πανταζάκο να εφαρμόσει αυτά που διδάσκει στους φοιτητές του: τη στηλίτευση έλλειψης ηθικής. Έχω τη γνώμη ότι γι’ αυτό ουδείς πρέπει να αμφιβάλλει. Για έναν Δάσκαλο θα ήταν παράδοξο να μην εφαρμόζει αυτά που διδάσκει και, μάλιστα, έναν Δάσκαλο Φιλοσοφίας. Αλλού οφείλουμε να αναζητήσουμε τη λύση τού χρόνιου προβλήματος: την επιλογή για τέτοιες θέσεις μετριοτήτων, των κοινώς χαρακτηριζόμενων κομματάνθρωπων κι όχι των αρίστων. Παρά ταύτα ευχόμαστε να επιλεγούν άξιοι Διευθυντές Εκπαίδευσης, με αξιοκρατικά κριτήρια. Ας πρυτανεύσει κάποτε σ’ αυτόν τον τόπο το κριτήριο της αξιοκρατίας. Είναι από τα desiderata στο χώρο τής εκπαίδευσης.

Όμως, παρά τις ευχές που προφανώς πολλοί κάνουμε, δυστυχώς, η πραγματικότητα φοβάμαι ότι θα είναι θολή. Το αίτημα για αξιοκρατία θα θαφτεί κάτω από το τραπέζι, και για ακόμη μια φορά το θεμελιώδες ζήτημα τι στελέχη εκπαίδευσης θέλουμε, θα αντανακλά την περιβάλλουσα κουλτούρα, η οποία με αριστοτεχνικό ύφος καταγράφεται ευθύς αμέσως: «Το να σε κάνουν αρχηγό με το ζόρι, χωρίς να σε ξέρουν, είναι άγνοια που σημαίνει θα μάθεις να διοικείς στου κασίδη το κεφάλι και αυτοί ας υποστούν τη μοίρα τους. Το να σε κάνουν αρχηγό σπρώχνοντας, ξέροντας με ποιόν έχουν να κάνουν σημαίνει αυξημένο αίσθημα ευθύνης εκ μέρους τους και ότι βρέξει ας κατεβάσει· που σημαίνει εκ μέρους σου, ότι έχεις το δικαίωμα να τους αλλάξεις τον αδόξαστο, μπορείς και να πετύχεις πύρρεια νίκη. Το να σε κάνουν αρχηγό επειδή ήρθε η σειρά σου σημαίνει no fucking choice· στην ανοβρία καλό είναι και το χαλάζι· προσπάθησε να διαψεύσεις κάθε προκατειλημμένη αντίληψη για τον εαυτό σου· μπορεί να αποδειχθείς, ο ηγέτης. Το να σε κάνουν αρχηγό επειδή το αξίζεις αλλά και το ήθελες σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αιτιολογίες για αποτυχίες, πρέπει να σε φάνε». ΣΑΒΒΑΣ ΤΣΙΛΕΝΗΣ. (2002). «Πατρικός μονόλογος ή δεκαπέντε συμβουλές προς ναυτιλλόμενους», στο: Η Κινστέρνα, τχ. 1ο & 2ο (Δεκέμβριος), σσ. 119-120.

Μακάρι οι παραπάνω αράδες να διαψευστούν. Όμως, όσοι διακονούμε την εκπαίδευση αξίζει συχνά να προβληματιζόμαστε όχι μόνο βάσει των παραπάνω συμβουλών προς ναυτιλλόμενους αλλά και με βάση τα δύο παρακάτω ερωτήματα του Πλάτωνα: «Οίσθ’ ουν, ην δ’ εγώ, ότι και ανθρώπων είδη τοσαύτα ανάγκη τρόπων είναι, όσαπερ και πολιτειών; ή οίει εκ δρυός πόθεν ή εκ πέτρας τας πολιτείας γίγνεσθαι, αλλ᾽ ουχί εκ των ηθών των εν ταις πόλεσιν, α αν ώσπερ ρέψαντα τάλλα εφελκύσηται;»· που σημαίνουν: «Γνωρίζεις λοιπόν ότι κατ’ ανάγκη θα υπάρχουν και άλλα τόσα είδη ανθρώπινων χαρακτήρων, όσα και πολιτειών; Ή νομίζεις ότι οι πολιτείες γίνονται από δρυ τάχα ή από πέτρα, και όχι από τα ήθη των πολιτών, όσα κατά τη διεύθυνση που θα πάρουν θα παρασύρουν στον ίδιο δρόμο και όλα τα άλλα;», Πλάτων, Πολιτεία, VIII, 544d,e.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΓΚΑΡΑΣ. «Το πανηγύρι της Παναγιάς», λάδι σε μουσαμά, 83Χ98cm.