Το προσφυγικό ζήτημα και η εκπαίδευση

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η Πανελλήνια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε το 1994 και εορτάζεται κάθε 5η Απριλίου. Η πρωτοβουλία ανήκε σε μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στο Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων της Εκκλησίας της Ελλάδας και στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και του Γραφείου της Αθήνας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. 

Για την πατρίδα μας η ημέρα αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον η προσφυγιά και οι εθνικές εκκαθαρίσεις αποτελούν τη βάση όπου συγκροτήθηκε το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Σωστά έχει υποστηριχθεί ότι τον 11ο αιώνα ολάκερος ο Ελληνισμός έχασε τον δυτικό κορμό του· τον ίδιο ακριβώς αιώνα, με τη μάχη του Ματζικέρτ (1071), σταδιακά άρχισε να αποχωρεί και από την Ανατολή. Αυτή η μάχη υπήρξε η αφετηρία της «μεγάλης εξόδου» από την Ανατολή, «έξοδος που ολοκληρώθηκε μέσα σε φωτιά και αίμα το 1922»[1]. Τότε, ενάμιση εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες - όσοι επέζησαν από τις εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποίησε ο τούρκικος εθνικισμός - από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη, ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Αναδιφώντας στο αρχείο των περιοδικών της βιβλιοθήκης μου, έπεσα πάνω σ’ ένα τεύχος [αρ. 18 (Ιανουάριος Μάρτιος 2000)] της Φιλολογικής, τρίμηνης περιοδικής έκδοσης ενημέρωσης και προβληματισμού της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ). Η αφίσα του εξωφύλλου είναι του Μιχάλη Δολαψάκη, μαθητή της Β΄ Λυκείου Ενιαίου Λυκείου Ηρακλείου Κρήτης, και βραβεύτηκε στα πλαίσια του Πανελλήνιου Μαθητικού Διαγωνισμού (19 – 23 Απριλίου 1999) για τους πρόσφυγες. 

Σ' αυτόν το διαγωνισμό διακρίθηκαν και πρώτευσαν 23 μαθητές και μαθήτριες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης[2] από διάφορα σχολεία της Ελλάδας. Μεταξύ αυτών και η Μαντώ Ραχωβίτσα, μαθήτρια τότε του 3ου Λυκείου Μυτιλήνης - με βραβείο χρονογραφήματος - ανιψιά της συζύγου μου, σήμερα διακεκριμένη Νομικός και Λέκτορας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Qatar της Ολλανδίας, όπου διδάσκει Διεθνές Δίκαιο και Ανθρώπινα Δικαιώματα.

[1] ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ. (1987). Μεσαίωνας. Ελληνικός και Δυτικός. Αθήνα: Εποπτεία, σ. 225. 

[2] Βλ., όλα τα ονόματα στη σ. 4 του περιοδικού Φιλολογική.