Καλοτάξιδη να είναι η ιστοσελίδα του αγαπητού συναδέλφου Νίκου Κάσδαγλη

Πεντζίκεια αύρα

«Ανάσταση νεκρών. Ιάσεις ασθενών. Χορτασμός πεινασμένων. Η ενσάρκωσή του προσφορά παραδειγματίζουσα. Υπόμεινε καταδιωγμούς και μαρτύρια. Προσευχήθηκε. Ακάνθινο στεφάνι φόρεσε και πορφύρα εμπαιγμού. Ανέβηκε τον Γολγοθά. Στο Σταυρό προσηλώθηκε και πληγή στα πλευρά κεντήθηκε. Ετάφη σε τάφο σφραγισμένο με βούλα, που φρουρά από στρατιώτες φύλαγε. Η βαριά πλάκα κυλίστηκε από τον Άγγελο, που σε σχήμα εφήβου λαμπρού, με το πρόσωπο απαστράπτον ήρθε και κάθισε δεξιά, για να δείξει πως ο τάφος ήταν κενός, με μόνο τ’ απορριγμένα σάβανα, στους ανθρώπους που θα ‘ρχονταν να προσκυνήσουν. “Ουκ έστιν ώδε αλλ’ εγήγερται”. Γιατί χωρίς ανάγκη βοήθειας σε πρόσκομμα υλικό, η Ανάσταση γίνηκε μοναχιά της. Οι πύλες του Άδη έσπασαν. Άνοιξαν, ξέφυγαν οι μεντεσέδες. Τα καρφιά που κρατούσαν τα πορτόφυλλα, κατάπεσαν και πατήθηκαν δια του Σταυρού. Εξήγειρε και ανήγειρε τους προγόνους, τον Αδάμ και την Εύα, ο Χριστός εκ του τάφου. Δύναμη, πλούτος, ισχύς, βασιλεία εγκόσμια, στην αλήθεια που εννοώ ακουμπούν και στηρίζονται. Στέκουν οι βασιλείς, ακούν τα παραγγέλματα, υπακούουν, σκύβουν, ταπεινώνονται μπροστά στο Θεοφόρο άνθρωπο. Γονυπετούν. Σηκώνουν πόλεμο. Στρατιές μάχονται για την κατοχή της Οσίας κεφαλής, λευκασμένων οστών. Εγκαταλείπουν ανάκτορα, ιερά παλάτια, την εγκόσμια αίγλη και λαμπηδόνα. Γόνοι εκλεκτοί φεύγουν. Από τύψη αυτοτιμωρούνται. Κατάγυμνοι αναχωρούν στην έρημο. Κατάκοποι, προσεύχονται. Κάνουν μετάνοιες σαράντα και εκατό. Διδάσκονται. Την ώρα που γεύονται ένα ξερό κομμάτι ψωμί βρεγμένο με ξίδι, ομολογούν ότι ουδέποτε δοκίμασαν τέτοια αμβροσία. Ουδέποτε έφαγαν με περισσότερη ευδαιμονία και χαρά. Ελπίζουν ότι είναι κοντά να γνωρίσουν, να δουν την απανταχού του Χριστού παρουσία».

ΝΙΚΟΣ ΓΡΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ. ( 1987). Ο πεθαμένος και η ανάσταση. Αθήνα: Άγρα, σσ. 94-95.

«Μια διαφορετική Ανάσταση» με τον κ. Χρυσόστομο Σταμούλη

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 

Εδώ, όπου καθημερινά επιβεβαιώνεται η υπεροχή του φόβου έναντι της ελπίδας, της ηθικολογίας έναντι του ήθους, της τυπολατρίας έναντι της ουσίας, του ιδιωτικού έναντι του συλλογικού… εδώ, όπου ετούτες τις ημέρες της πανδημίας του κορονοϊού, τα περί Εκκλησίας και Θεολογίας, ο «άγριος» κι «επιθετικός» Ορθόδοξος φονταμενταλισμός, που όλο και περισσότερο στις ημέρες-μας θεριεύει, για ακόμη μια φορά στη μακρά ιστορία του νεοελληνικού βίου, με έναν τρόπο αλαζονικό θα ‘λεγα, ετούτος ο φονταμενταλισμός εξακολουθεί να υποκαθιστά την αγάπη, την ελπίδα κι εκείνη τη γιομάτη ομορφιά και κάλλος ρήση του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη: «το εγώ μου είν’ ένας άλλος». Δεν είναι της ώρας να ασχοληθώ με την πολιτική και τη θεολογική διάσταση της πανδημίας. Και τις δύο διαστάσεις του προβλήματος, νομίζω, επαρκώς και με νηφάλιο τρόπο έχουν αναδείξει ουκ ολίγοι ειδικοί επιστήμονες, πολιτικοί, θεολόγοι και ιεράρχες, νηφάλιοι κι αυτοί, όσοι βέβαια έχουν απομείνει σ’ αυτόν τον τόπο. 

Εκείνο που εδώ θέλω να αναδείξω είναι το εξής: τη χαρά και την πολύτιμη ευκαιρία που είχαν οι συνάδελφοι θεολόγοι του Βορειανατολικού Αιγαίου, ημέρα Μεγάλου Σαββάτου, μέσω τηλεδιάσκεψης, να μοιραστούν την αγωνία-τους για όλα αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό, συζητώντας με τον κ. Χρυστόστομο Σταμούλη, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης, αλλά και μουσικό. Η πρωτοβουλία ανήκε στον κ. Νικόλαο Ματθαίου, Συντονιστή Θεολόγων της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου, ο οποίος προσκάλεσε τον κ. Σταμούλη, μέσω τηλεδιάσκεψης, να γνωριστεί και να συζητήσει με συναδέλφους θεολόγους της Λέσβου, της Λήμνου και του Αγίου Ευστρατίου, της Χίου, των Ψαρών και των Οινουσσών, της Σάμου, της Ικαρίας και των Φούρνων. 

Στην εν λόγω τηλεδιάσκεψη, που είχε τίτλο: «Μια διαφορετική Ανάσταση», για δύο απογευματινές ώρες (19:00 – 21:00) του Μεγάλου Σαββάτου ο κ. Σταμούλης με 30 περίπου συναδέλφους θεολόγους, συζήτησε το κυρίαρχο θέμα της επικαιρότητας, τη θέση της Εκκλησίας έναντι της πανδημίας του κορονοϊού, αλλά και το ζήτημα που απασχολεί την θεολογική εκπαιδευτική κοινότητα (κι όχι μόνο τη θεολογική), τη μελλοντική θέση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, όπως αυτή έχει διαγραφεί μετά τις ακυρωτικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών. 

Όσον αφορά στην πανδημία του κορονοϊού, ο κ. Σταμούλης επισήμανε ότι ο νεοφανής ιός κλόνισε τις μέχρι σήμερα βεβαιότητές μας, σ’ όλους τους τομείς: κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό. Εξού και ο διάλογος που γίνεται δύο μήνες στη «δημόσια πλατεία», αλλά και στον ιδιωτικό χώρο για τη στάση της Εκκλησίας έναντι της πανδημίας, διάλογο που ουκ ολίγοι τόσο στον πολιτικό όσο και στον ίδιο το θεολογικό και εκκλησιαστικό χώρο, με τις εξόκειλες πράξεις-τους προσπάθησαν να ακυρώσουν, ενδεδυμένοι ο καθένας την τήβεννο της παντογνωσίας, αλυσοδένοντας τη θεολογική - εκκλησιαστική από τη μια και την επιστημονική από την άλλη μεριά γνώση, ακυρώνοντας έτσι το νηφάλιο διάλογο και καθιστώντας το κορυφαίο γεγονός του εκκλησιαστικού σώματος, τη Θεία Ευχαριστία, ως κάτι που τελείται και βιώνεται με μαγικό τρόπο, συμβολικό, μεταφορικό ή κάτι παρεμφερές. Στο ερώτημα που τέθηκε για συζήτηση, γιατί σε παρόμοιες περιπτώσεις πάντοτε κυριαρχούν ακραίες και φονταμενταλιστικές απόψεις, η απάντηση του κ. Σταμούλη ήταν ότι ένα μεγάλο μέρος του λαού-μας, δυστυχώς, παραμένει ακατήχητο. Και, νομίζω, πως έχει απόλυτο δίκιο. 

Σ’ ότι αφορά στο ζήτημα του μαθήματος των Θρησκευτικών (μτΘ), μετά τις ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (ΝΠΣ), ο κ. Σταμούλης επισήμανε την άδικη κριτική που αυτά δέχθηκαν από ακραίους εκκλησιαστικούς και θεολογικούς κύκλους, γεγονός που, τελικά, οδήγησε την παιδαγωγική και θεολογική αξία του μαθήματος των Θρησκευτικών να την προσδιορίζουν μόνον οι δικαστικές αποφάσεις. Δυστυχώς, κι αυτό είναι σχεδόν βέβαιο, με την ακύρωση των ΝΠΣ από τη νέα σχολική χρονιά το μτΘ θα μπει σε μια τροχιά αρκετά δύσκολη, όχι μόνο λόγω των απροϋπόθετων απαλλαγών, αλλά και λόγω του ότι είναι πιθανό να δίνεται το δικαίωμα σε κάθε θρησκευτική κοινότητα να διδάσκει το δικό-της μτΘ στο σχολείο, αφού για τους Ορθόδοξους μαθητές το μτΘ από τούδε και εξής θα έχει ομολογιακό χαρακτήρα. Ο κ. Σταμούλης μάλιστα, δεν παρέλειψε να θυμίσει τις θέσεις του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, όταν το καλοκαίρι του 2008 – πριν ακόμη υπάρξουν τα ΝΠΣ – το τότε Υπουργείο Παιδείας, επί υπουργείας Ευριπίδη Στυλιανίδη με εγκυκλίους άφηνε ανοικτό το πεδίο των και τότε απροϋπόθετων απαλλαγών. Δεδομένης εκείνης της κατάστασης που ήταν και η αρχή λαβώματος του μτΘ, το Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ πρότεινε την ύπαρξη ενός μτΘ με σαφή πολιτιστικό, γνωσιακό και οικουμενικό χαρακτήρα, το οποίο θα είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν όλοι οι μαθητές – αυτό, άλλωστε, επιδίωξαν και τα ΝΠΣ - ταυτόχρονα, όμως, ως εναλλακτική δυνατότητα πρότεινε και την ύπαρξη δεύτερου μαθήματος διαθρησκειακού χαρακτήρα, το οποίο θα παρακολουθούν μαθητές που θα παίρνουν απαλλαγή για λόγους συνείδησης. 

Εν κατακλείδι, η διαδικτυακή παρουσία του κ. Χρυσόστομου Σταμούλη και η συζήτηση που έκαμε με συναδέλφους θεολόγους του Βορειοανατολικού Αιγαίου ήταν γόνιμη και εποικοδομητική. Σε καιρό χαλεπό όπου η κληρονομιά που θα αφήσει η πανδημία του κορονοιού, ενώ θα έχει και θετικές επιπτώσεις, αν τη δούμε ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της σχέσης-μας με τους «άλλους» και με τον ίδιο τον εαυτό-μας, θα έχει όμως και αρνητικές επιπτώσεις, αφού στον εκκλησιαστικό και θεολογικό χώρο δεν θα πάψουν να κυριαρχούν οι ζηλωτές, ευσεβιστές, ζητορθόδοξοι, ενθυμούμενοι την «ελληνοχριστιανική» κληρονομιά τους. Πάντως το βιβλίο του κ. Σταμούλη: Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι; θα συνεχίσει να είναι επίκαιρο!

Για τις θρησκευτικές οργανώσεις: «Τι να πρωτοσυμμαζέψει κανένας από τα ασυμμάζευτα; Μωραίνει Κύριος»

«Σήμερα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Χθες, παραμονή χτύπησαν στο Κεφαλάρι την εκκλησιά της Μεταμόρφωσης οι λεγόμενες θρησκευτικές οργανώσεις, για τις οποίες ο Κοζάνης Διονύσιος (Ψαριανός) είχε γράψει το 1962: “Μια είναι η αλήθεια, ότι η Εκκλησία είναι Σώμα και αι θρησκευτικαί Οργανώσεις είναι Σωματεία, δηλαδή παρασιτικοί οργανισμοί εις το Σώμα. Και άλλη μια είναι η αλήθεια σχετικά με τις θρησκευτικές Οργανώσεις, ότι όλαι ανεξαιρέτως, παρασυρόμεναι από έναν κατ’ αρχήν ειλικρινή ζήλον, καταλήγουν εις φανατισμόν και μισαλλοδοξίαν εναντίον ταύτης της Εκκλησίας…”. Αυτές είναι οι δύο αλήθειες για τις θρησκευτικές οργανώσεις. Παραλείποντας τις λεπτομέρειες, αρχίζομε τώρα να καταλαβαίνουμε τις συνέπειες του χωρισμού-μας από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης στα 1833 – και την υποταγή της Εκκλησίας στο Κράτος – αντίθετα με την πολιτική του Καποδίστρια (τον δολοφονήσαμε στα 1831), αλλά σύμφωνα με τη γνώμη του Κοραή (που πεθαίνει την ίδια χρονιά 1833) και με τους Βαυαρούς. Από μια παραξενιά της τύχης το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης περιμένουμε σήμερα να ειρηνέψει την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδας – αυτοκέφαλη, αλλά που έχασε το κεφάλι-της – χωρισμένη πάντα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά πάντα αχώριστη από το Ελληνικό Κράτος και κρίσιμα διαβρωμένη από τις θρησκευτικές οργανώσεις (προχωρημένες ακόμα και στο Αγιονόρος). Τι να πρωτοσυμμαζέψει κανένας από τα ασυμμάζευτα; Μωραίνει Κύριος». 

ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ. (2009). Collectanea. Αθήνα: Δόμος, σσ. 483-484, [842].

Παραμονή του Αγίου Γεωργίου

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η γιορτή τού Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου), από τις πιο σημαντικές της Εκκλησίας μας, στα λαογραφικά δρώμενα του λαού μας θεωρείται χρονικό σύνορο. Μαζί με τη γιορτή τού Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου), είναι τα δύο «συνόρατα» του χρόνου - ο όρος διασώζεται σε μελέτες της λαογράφου Άλκηστης Κυριακίδου Νέστορος. Αυτό σημαίνει ότι από τη γιορτή τού Αγίου Γεωργίου αρχίζει το θέρος, εξού και οι κτηνοτρόφοι ανεβαίνουν στα βουνά, στις γνωστές καλοκαιρινές τους βοσκές. Κι από του Αγίου Δημητρίου, όταν αρχίζει ο χειμώνας κατεβαίνουν στα χειμαδιά. Για τους Σαρακατσαναίους ο Άγιος Γεώργιος είναι ο προστάτης τους. 

Πλείστα όσα έθιμα διασώζονται στην πατρίδα μας, τα οποία συνδέονται με τη γιορτή τού Αγίου Γεωργίου. Αξιοπαρατήρητο είναι το παρακάτω. Το βρήκα σε ένα περιοδικό όχι και τόσο γνωστό, τη Συνάντηση. Στις σελίδες του ο εκδότης, το Κέντρο Λαογραφικών Ερευνών Λάρισας, παλαιότερα έκαμε δοκιμές μνήμης για την παράδοση, τον καιρό και το όραμα για ένα μέλλον στεριωμένο στην ελληνορθόδοξη παράδοση. 

Συνηθίσαμε οι νεότεροι να θεωρούμε την παράδοση ως κάτι που δεν μας ταιριάζει. Και μάλιστα άκριτα τη γλωσσική παράδοση να την περιγελούμε ως ξεπερασμένη κι άχρηστη. Κι όμως, ο Ι. Θ. Κακριδής θέλοντας να δώσει ουσιαστικό περιεχόμενο σε αυτή, στο φυλλάδιο Δελτίον του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου όπου ήταν Πρόεδρος, στα 1965, έγραφε τα εξής αποκαλυπτικά «ένα πρέπει να ξέρουμε όλοι: στη γλώσσα του λαού, προπαντός της απόμακρης επαρχίας, σώζονται τύποι γραμματικοί και συντάξεις αρχαίες, προπαντός όμως λέξεις ελληνικές ολότελα λησμονημένες στην καθημερινή ομιλία των αστών. Όπως σε όλα τα στοιχεία τού πολιτισμού, το ίδιο και στη γλώσσα ο λαός είναι πιο συντηρητικός από ό,τι οι αστοί. Αυτό θα πη πως εμείς που κολακευόμαστε να μας λένε μορφωμένους, έχουμε νοθέψει τον ελληνικό λόγο πολύ περισσότερο από ό,τι ο απλός λαός», [Ι. Θ. ΚΑΚΡΙΔΗΣ, «Παράδοση Ελληνική», Δελτίον του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, 5-6 (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1965) 1]. Εδώ, να προλάβω κάθε καλοπροαίρετο, θέλω να πιστεύω λάτρη τής «προόδου» - τους λεγόμενους δηλαδή προοδευτικούς –, το «συντηρητικός» που γράφει ο Κακριδής ασφαλώς και σχετίζεται με τη διατήρηση της γλώσσας τού λαού μας και την προσαρμοστικότητά της στα σημερινά πολιτισμικά δεδομένα. 

Το παρόν άρθρο, συνοδευόμενο με «Το τραγούδι του Αγίου Γεωργίου» το αφιερώνω στον κ. Δημήτρη Παπαχρυσό, κάτοικο των Λουτρών Μυτιλήνης, γνωστό στους Μυτιληνιούς και τους Λέσβιους εν γένει, για τις φιλότιμες προσπάθειες που κάμει για διάσωση και προβολή πολύτιμων τεκμηρίων που αφορούν τον Μικρασιατικό Ελληνισμό. 

Υ.Γ. Σύμφωνα με τον Μιχάλη Ψύρρα, μουσικό, αυτό το τραγούδι τού Αγίου Γεωργίου τραγουδιέται στα Λουτρά Μυτιλήνης κατά την παραμονή της γιορτής, μετά τον εσπερινό στην εκκλησία, αφού πρώτα η εικόνα τού αγίου έχει στολιστεί με λουλούδια. Μπορεί να επαναληφθεί δύο ή και τρεις φορές από διαφορετικές ομάδες γυναικών. Οι χωριανοί «Λουτραγώτες» λένε ότι «μόνο στο χουριό μας» λέγεται αυτό το τραγούδι· [στο: ΜΙΧΑΛΗΣ ΨΥΡΡΑΣ, «Η φαντασία του πραγματικού», Συνάντηση, φ.8 (Άνοιξη 1997) 8-10].

Κι ενώ το περί «ελληνοχριστιανικού πολιτισμού» ιδεολόγημα καλά κρατεί ως τις ημέρες μας... ένα επίκαιρο βιβλίο... για να μην ξεχνάμε και για να μαθαίνουμε

«Η δικτατορία, γνωρίζοντας σαφώς τη σημασία της Εκκλησίας ως θεσμού, αφού την έθεσε υπό τον πλήρη έλεγχό της, θέλησε να εκμεταλλευθεί τα ισχυρά ερείσματά της στην κοινωνία. Επιδίωξε και με τη βοήθεια των θρησκευτικών οργανώσεων ιδιοποιήθηκε και προέβαλε τις αξίες του “ελληνοχριστιανικού πολιτισμού”, οι οποίες για τις οργανώσεις αποτελούσαν το ιδεολογικό τους βάθρο. Τι αξίες αυτές η δικτατορία, με τη συνδρομή προσκείμενων στις θρησκευτικές οργανώσεις κληρικών και λαϊκών, ανήγαγε σε ιδεολογική “κορωνίδα” του καθεστώτος, όχι ασφαλώς από έγνοια για τον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό, αλλά για να πετύχει την κοινωνική της διείσδυση και αποδοχή».

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Μ. ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΣ. (2017). Η Εκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση. Πρόλογος: Ιωάννης Μ. Κονιδάρης. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, σσ. 24-25.

Περί των μετά την ανάστασιν

ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ. (2002). Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως. Κείμενο - Μετάφραση - Εισαγωγή - Σχόλια Νίκου Ματσούκα. Θεσσαλονίκη: Πουρναρά, σσ. 328-329.

Το άγιο ελληνικό Πάσχα

«Αν κάποιαν εποχή, όσο και να απέχει από αυτή που περνούμε, αποφασίσει ο άνθρωπος ν’ αναθεωρήσει το ρυθμόν αυτό της πορείας του και καταφέρει ν’ αποτρέψει τον βέβαιο θάνατο, πνευματικό και ηθικό, που τον απειλεί, αναζητώντας με κάθε νέα σωστή απόφαση και κίνηση το σωσίβιό του, που δεν είναι άλλο από τη ριζικήν αλλαγή τού τρόπου ζωής του, τότε, έχοντας περάσει κι’ αυτός την ατέλειωτη περίοδο της δοκιμασίας του, τη μακρά εβδομάδα των δικών του παθών,… 

…, Τότε ακόμα κι ο Καλός Θεάνθρωπος, που κάθε χρόνο γιορτάζουμε την Ανάστασή Του, θα γιόρταζε κι’ Εκείνος με τη σειρά Του, πασίχαρος, τη δική μας ανάσταση, την ανάσταση του ανθρώπου. 

Άμποτε!...»

Μενέλαος ΠΑΛΛΑΝΤΙΟΣ, «Περιμένοντας την Ανάσταση…», Ευθύνη, τχ. 316 (Απρίλιος 1998) 147-148.

Για την εικόνα του Ιησού στον κινηματογράφο

«Μια άλλη διαφορά βυζαντινής και κινηματογραφικής εικόνας είναι ότι η πρώτη ανάγει το θεατή της στα Έσχατα, έχει ως θέμα της το μεταμορφωμένο Χριστό και είναι προϊόν τής εκκλησιαστικής εμπειρίας, γι’ αυτό και ο αγιογράφος συχνά παραμένει ανώνυμος. Η δεύτερη φέρει την ανεξίτηλη υπογραφή (τη νοοτροπία και ιδιοσυγκρασία) του επώνυμου δημιουργού της, ασχολείται με τον ιστορικό Ιησού και προσπαθεί είτε να μεταφέρει με πιστότητα στο παρόν τη δράση τού Ιησού στο παρελθόν, είτε να οσμώσει αυτό το παρελθόν με το παρόν. 

Το μειονέκτημα σε όλες τις συγκρίσεις είναι ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γυριστεί σχετική ταινία με τον Ιησού από σκηνοθέτη της Ανατολής. Ίσως ένας Ταρκόφσκι να μπορούσε να συμφιλιώσει τα δύο αυτά μεγέθη και να φωτίσει την επίγεια πορεία του Ιησού». 

ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ. (2005). «Η εικόνα του Ιησού στον κινηματογράφο», Δελτίο Βιβλικών Μελετών, τ. 23ος, σσ. 188-189.

Μαγδαληνή· μυστηριώδης ελπίδα για μετάνοια

«Τον ξεχώρισα μόλις τον είδα, ήμουνα ταχτική στα κηρύγματά του·

πούλησα κι ένα κτηματάκι της θειας μου για να τον ακολουθήσω.

Όμως όταν πια όλα τα ξόδεψα, αποφάσισα να πουλήσω και το κορμί μου,

στην αρχή στους ανθρώπους των καραβανιών, κατόπι στους τελώνες· 

κοιμήθηκα με σκληροτράχηλους Ρωμαίους κι οι Φαρισαίοι δε μου είναι άγνωστοι. 

Κι όμως μέσα σ’ αυτά δεν ξεχνούσα τα μάτια του. 

Μήνες για χάρη του έτρεχα απ’ το Ναό στο λιμάνι 

κι από την πόλη στο Όρος των Ελαιών. 

Κύριε μυροπώλη, κάντε μου, σας παρακαλώ, μια μικρή έκπτωση. 

Για ένα βάζο αλαβάστρου δε φτάνουν οι οικονομίες μου. 

Κι όμως πρέπει να αποχτήσω αυτό το μύρο με τα σαράντα αρώματα. 

Μ’ αυτό το μύρο θ’ αλείψω τα πόδια του, 

μ’ αυτά τα μαλλιά θα σφουγγίσω τα πόδια του, 

μ’ αυτά τα χείλη, τα πόδια του τα εξαίσια κι άχραντα θα φιλήσω. 

Ξέρω, είναι πολύ αυτό το μύρο για τη μετάνοια, 

ωστόσο για τον έρωτα είναι λίγο. 

Κι αν μια μέρα ασπαστώ το χριστιανισμό, θα είναι για την αγάπη του· 

κι αν μαρτυρήσω γι’ Αυτόν, θα ’ναι η αγάπη του που θα μ’ εμπνέει. 

Γιατί, κύριε, ο έρωτας μου ανάβει την πίστη κι η αγάπη τη μετάνοια 

κι ίσως μείνει αιώνια τ’ όνομά μου σα σύμβολο 

εκείνων που σώθηκαν και λυτρώθηκαν ότι ηγάπησαν πολύ». 

ΝΤΙΝΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ. (1990). «Μαγδαληνή», στο: Το τραμ, τχ. 11-12, Θεσσαλονίκη, σ. 82.

Επίκαιρη ανάγνωση της Μεγάλης Δευτέρας

ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ. (2007). Ανάγνωση του Κατά Ματθαίον Ιερού Ευαγγελίου. Αθήνα: Ο Μικρός Αστρολάβος / 14, σσ. 72-75.

Σαν σήμερα 13 Απριλίου 1204, οι Λατίνοι Σταυροφόροι άλωσαν την Κωνσταντινούπολη

«Κι ενώ αναζωπυρώνονται οι διαφιλονικείς, ο βασιλιεύς Αλέξιος που διαδέχθηκε τον Αλέξιο, δολοφονείται από έναν άλλο Αλέξιο, τον φίλο και πρωτοβεστιάριό του Αλέξιο Δούκα, τον επιλεγόμενο Μούρτζουφλο εξαιτίας των πυκνών και σμιχτών του φρυδιών. Ο Μούρτζουφλος αναγορεύεται βασιλεύς, οι Λατίνοι θεωρούν το γεγονός προδοσία, εξαπολύουν γενική επίθεση στις 9 Απριλίου, Παρασκευή του Ακαθίστου Ύμνου, και καταλαμβάνουν την Πόλη στις 13 Απριλίου του έτους 6711 από κτίσεως κόσμου. 

Ήταν ημέρα Δευτέρα της έκτης εβδομάδας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που συχνά αναφέρεται ως “βουβή” επειδή δεν ψάλλονται οι χαιρετισμοί στην Υπεραγία Θεοτόκο. Δεν είχε λοιπόν δίκαιο να παραπονιέται ο Νικήτας Χωνιάτης για τη απουσία σημαδιών και σημείων πριν την άλωση. Η βουβή βδομάδα τίποτα δεν μπορούσε να πει· άφωνη παρακολουθούσε την αδελφοκτονία». 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ. (2013). «Κεφάλαιο 76. Τέταρτη Σταυροφορία», στο: Το Βυζάντιο έχει ρεπό. Αθήνα: Αρμός, σ. 308.

Μνήμη μακαριστού Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής ΙΑΚΩΒΟΥ· 15 χρόνια από το θάνατό του (10 Απριλίου 2005)

Γράφει Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΚΑΙ ΝΟΤΙΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΙΑΚΩΒΟΥ, Τα άπαντα επί πανανθρωπίνων δικαιωμάτων και εθνικών θεμάτων. Ανέκδοτη Αλληλογραφία Ιακώβου με τους Προέδρους των ΗΠΑ και Προέδρους και Πρωθυπουργούς της Ελλάδος. Συμβολή πρωτογενής στην εκκλησιαστική και πολιτική σκέψη και επικοινωνία, Επιμέλεια: Αθανάσιος Αν. Αγγελόπουλος, εκδ. Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού - University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2008, σσ. 1184. 

Αναμφίβολα ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος, ο κατά κόσμον Δημήτριος Κουκούζης, υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Γεννημένος στη μαρτυρική Ίμβρο το 1811, βρέθηκε από πολύ νωρίς κοντά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, σε μια εποχή εντόνων και ραγδαίων αλλαγών για το σύνολο του ρωμαίικου πληθυσμού της Πόλης. Η διακονία του κοντά στον τότε Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Αθηναγόρα και μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη ήταν μια μαθητεία, η οποία καθόρισε και τη μετέπειτα λαμπρή εκκλησιαστική σταδιοδρομία του. Μία επιπλέον σημαντική παράμετρος της προσωπικότητας του Ιακώβου, υπήρξε η συμμετοχή του στο διαχριστιανικό διάλογο, στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ως Αντιπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (Π.Σ.Ε.). Κατά το διάστημα 1955-1958 υπήρξε μέλος των εκκλησιαστικών αποστολών στη Ρουμανία, τη Νέα Ζηλανδία, την Ινδία, την Αιθιοπία, το Ισραήλ, την Ιορδανία, το Λίβανο, τη Συρία, τη Φιλανδία, τη Ρωσία, την Ολλανδία και την Αγγλία. Για τη συνολική προσφορά του στο πλαίσιο δράσης του Π.Σ.Ε., στις 23 Φεβρουαρίου 1995 τιμήθηκε σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στην Ατλάντα. 

Η δράση του ως Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής από το 1956 μέχρι το 1996, εκτός από εκκλησιαστική ήταν πολιτική και διπλωματική. Την περίοδο της ποιμαντορίας του κατάφερε να είναι η κυρίαρχη ηγετική φυσιογνωμία ολοκλήρου του Ελληνισμού των Ηνωμένων Πολιτειών, λόγω του ότι κατέστη ο πλέον κατάλληλος και προνομιακός συνομιλητής τής αμερικανικής ηγεσίας και πολιτικής. Υπ΄ αυτές τις προϋποθέσεις, με το πηγαίο ταλέντο και χαρακτήρα του προσπάθησε να εξασφαλίζει πάντοτε την ευνοϊκή αντιμετώπιση από πλευράς των Η.Π.Α., όλων των θεμάτων ελληνικού εθνικού ενδιαφέροντος. 

Απτή απόδειξη όλων των παραπάνω, είναι το παρουσιαζόμενο εδώ βιβλίο: Τα άπαντα επί πανανθρωπίνων δικαιωμάτων και εθνικών θεμάτων. Εκδιδόμενο από τον εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης University Studio Press και το Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού, περιλαμβάνει σημαντικό μέρος της επιστολογραφίας τού μακαριστού Αρχιεπισκόπου με πολιτικούς ηγέτες των Η.Π.Α., και της Ελλάδας. Η έκδοσή της οφείλετε στην αγάπη και μέριμνα του Ομότιμου Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αθανασίου Α. Αγγελόπουλου, στον οποίο ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος πριν το θάνατό του εμπιστεύθηκε την προσωπική ανέκδοτη αλληλογραφία του προς έκδοση. Στο προλογικό σημείωμα (σσ. XII-XIV), ο επιμελητής του τόμου κ. Αγγελόπουλος ευχαριστεί θερμά τόσο τη Γραμματέα και Υπεύθυνη του Ιστορικού Αρχείου Ιακώβου της Αρχιεπισκοπής Αμερικής στη Νέα Υόρκη κ. Νίκη Καλλέ για την πολύτιμη συμβολή της στη συλλογή του υλικού, όσο και τον Τύπο των Αθηνών, της Θεσσαλονίκης και Νέας Υόρκης, τις εφημερίδες Η Καθημερινή, Απογευματινή, Το Παρόν, Μακεδονία, Εθνικός Κήρυξ, για τις επιμελημένες προδημοσιεύσεις αποσπασμάτων του έργου, υπογραμμίζοντας ότι, ο παρόν τόμος «συνιστά οφειλόμενο ελάχιστο φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης στον Μεγάλο Εκείνο Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο και η έκδοσή του προσφέρεται να υπηρετήσει τους ειδικούς ερευνητές και τους φιλίστορες ευρύτερα που θα θελήσουν τώρα και στο μέλλον να διεισδύσουν και να εισχωρήσουν στο θησαυροφυλάκιο της σκέψεως, της ψυχής και της σύνολης δράσεως του μακαριστού Ιακώβου». Στη συνέχεια στο εισαγωγικό σημείωμά του (σσ. ΧΙΧ-LIV), o κ. Αγγελόπουλος αποτιμά την προσφορά του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου επισημαίνοντας ότι, ο μεγάλος αυτός ιεράρχης διέθετε πολλαπλά πλεονεκτήματα και λειτουργούσε πάντοτε στα πλαίσια της «οικουμενικής αποστολής της Ορθοδόξου Εκκλησίας». Συνεχώς τον απασχολούσαν ζητήματα όπως η ευημερία και δημοκρατία της Ελλάδος, η βελτίωση των ελληνοαμερικανικών και ελληνοτουρκικών σχέσεων, το Κυπριακό και Μακεδονικό Ζήτημα, καθώς επίσης και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως Ύπατη Κορυφή της Ορθοδοξίας. 

Το όλο έργο διαιρείται σε δύο μέρη. Το πρώτο, επιγράφεται Επιστολογραφία Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιακώβου με τους Προέδρους των ΗΠΑ 1959-1998 (σσ. 1-550) και περιλαμβάνει την αλληλογραφία του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου με Αμερικανούς Προέδρους Truman, Eisenhower, Cennedy, Johnson, Nixon, Ford, Carter, Reagan, Bush, Clinton. Ενδεικτικό δείγμα της αλληλογραφία αυτής είναι η αποστολή τηλεγραφήματος στον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον, στις 20 Ιουλίου του 1974, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, όπου ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος με δυναμικό τρόπο επισημαίνει: «Η ειρήνη στον κόσμο διακυβεύεται εν μέρει λόγω του - ελλιπούς αποφασιστικότητας - ρόλου μας στην αποσόβηση πολέμων που φαίνονται στον ορίζοντα. Οι ίδιες οι προσπάθειές σας για ειρήνη στον κόσμο δείχνουν να υπονομεύονται από ένα συμμαχικό έθνος, την Τουρκία. Νιώθοντας βαθύ πόνο και φόβο, σας παροτρύνω εκ μέρους όλων των συμπατριωτών μου στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον κόσμο να ασκήσετε όλη σας την επιρροή διά την κατάπαυση του πυρός που θα επέτρεπε ένα λογικό διάλογο υπέρ της ειρήνης. Η προσευχή μου είναι ο Θεός να σας δώσει τη δύναμη να επέμβετε υπέρ της ελευθερίας με δικαιοσύνη και ειρήνη», (σ. 150). 

Το δεύτερο μέρος (σσ. 551-1088) περιλαμβάνει την αλληλογραφία του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου με Έλληνες ηγέτες, όπως ο Κ. Καραμανλής, ο Γ. Παπανδρέου, ο Κ. Τσάτσος, ο Α. Παπανδρέου και ο Κ. Μητσοτάκης. Στην εν λόγω αλληλογραφία ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος αναδεικνύεται άριστος γνώστης τόσο των αμερικανικών όσο και των ελληνικών και διεθνών πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων, καταφέρνοντας με το δυναμικό χαρακτήρα του να δημιουργεί την αίσθηση στους υψηλούς συνομιλητές του, πως απέναντί τους είχαν έναν άτυπο μεν καταλυτικό δε σύμβουλό τους επί ποικίλων θεμάτων, του οποίου η γνώμη είχε ιδιαίτερη βαρύτητα. 

Το συνεχές ενδιαφέρον του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Ιακώβου για την απανταχού προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών πολιτικών και θρησκευτικών ελευθεριών, υπήρξε κινητήριος μοχλός της πολύπλευρης δράσης του, για την οποία άλλωστε τιμήθηκε το 1980 από τον τότε πρόεδρο των Η.Π.Α., Κάρτερ με το Μετάλλιο της Ελευθερίας. Αξιοσημείωτο στην περίπτωση αυτή είναι το γεγονός πως σε πολλές επιστολές και τηλεγραφήματά του ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος αναφέρεται σε θέματα που αφορούν περιοχές, όπως η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας και οι δυσκολίες που συνεχώς αντιμετωπίζει, αλλά και οι προτάσεις του για τα ανθρωπιστικά ζητήματα προσφύγων του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. 

Του όλου έργου προηγούνται: Προλεγόμενο Μήνυμα του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστοδούλου, Μήνυμα του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου (σσ. XV-XVII), και έπεται αναλυτικό Ευρετήριο Ονομάτων και Πραγμάτων (σσ. 1089-1134). Όπως ήδη παραπάνω ετόνισα, τη γενική εποπτεία της έκδοσης έχει ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και Πρόεδρος του Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη Αθανάσιος Αν. Αγγελόπουλος, ενώ για την επιμέλεια των κειμένων εργάστηκαν ο Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης, Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., ο Βασίλειος Δ. Κουκουσάς, Καθηγητής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., και οι Παναγιώτης Ν. Τζουμέρκας, Θωμάς Παπαστεργίου, Γρηγόριος Λιάντας.

Σαν την Πασχαλιά των παιδικών χρόνων

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ. (1984). «Τρίτη, 7» - «Τρίτη, 7β», στο: Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου. Αθήνα: Ύψιλον, σσ. 18—19.

Κέντρο Μητρ. Παντελεήμων Παπαγεωργίου. CEMES. Διεθνές Ανοιχτό Διαδικτυακό Σεμινάριο με θέμα: «Θρησκευτικές Κοινότητες και Εκκλησία σε Περίοδο Πανδημίας»

Ηλεκτρονικό Σεμινάριο με θέμα «Θρησκευτικές Κοινότητες και Εκκλησία σε Περίοδο πανδημίας» διοργανώνει το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES). Ελπίζοντας πως ο COVID-19 δεν πρέπει να επηρεάσει τον πυρήνα της ταυτότητας της Εκκλησίας μας, το Κέντρο θεωρεί την παρούσα κρίση ως ευκαιρία προβληματισμού και ανανέωσής της.

Το Σεμινάριο αυτό θα εγκύψει στις διάφορες πτυχές της εκκλησιαστικής ζωής, με την ανταλλαγή πληροφοριών και επιστημονικών απόψεων σε 5 τομείς, που περιλαμβάνουν όλο σχεδόν το φάσμα του θεολογικού επιστητού. Θα αρχίσει την Δευτέρα, 6 Απριλίου 2020 στις 7 μ.μ., με τις επιπτώσεις στην Λειτουργική ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας επιχειρώντας να αναλύσει την βαθύτερη σημασία και τις διάφορες πρακτικές στην ιστορία της του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, αλλά και του Ευχαριστιακού εν γένει γεγονότος, στην παρούσα φάση της εκδήλωσης της ιώδους πανδημίας αλλά και του επιστημονικά επιβληθέντος υποχρεωτικού εγκλεισμού.

Θα συνεχίσει τις επόμενες τέσσερις μέρες της εβδομάδος, έως τις 10 Απριλίου, την ίδια πάντα ώρα. Με ιστορική καταγραφή των μεγάλων επιδημιών και των επιπτώσεων και συμπεριφορών στην ζωή της Εκκλησίας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Με τη θεολογική προσέγγιση, τόσο στο παρελθόν όσο και στις μέρες μας, αναφορικά με το Μυστήριο της Εκκλησίας, την Ευχαριστιακή και Βαπτισματική Θεολογία, το ρόλο του Βασιλείου ιερατεύματος, αλλά και το Μυστηρίου του Θανάτου. Με την οικουμενική καταγραφή και τις διάφορες συμπεριφορές, ιστορικά και θεολογικά, των άλλων Εκκλησιών και Θρησκειών, με έμφαση στην πορεία προς την ορατή ενότητα της Εκκλησίας. Και την Ιεραποστολική της μαρτυρία, την οποία ανά τους αιώνες κατέθετε ο χριστιανικός κόσμος σε περιόδους επιδημικών / πανδημικών αλλά λοιπών παρόμοιων κρίσεων.

Το Σεμινάριο διενεργείται στα πλαίσια του Διορθοδόξου Μεταπτυχιακού Προγράμματος του Κέντρου “Orthodox Ecumenical Theology” του Διεθνούς Ελληνικού Πανεπιστημίου (ΙΗU), μέσω της σύγχρονης συγχρονικής πλατφόρμας zoom. Έχουν προσκληθεί προς τούτο ειδικοί επιστήμονες της Ελλάδος και του εξωτερικού, αλλά έγινε και ηλεκτρονική πρόσκληση (call for papers) σε κάθε ενδιαφερόμενο ειδικό και μη. Μέχρι στιγμής ανταποκρίθηκαν επιστήμονες από πολλά μέρη του κόσμου και τις περισσότερες εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες.

Το προσφυγικό ζήτημα και η εκπαίδευση

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η Πανελλήνια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε το 1994 και εορτάζεται κάθε 5η Απριλίου. Η πρωτοβουλία ανήκε σε μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στο Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων της Εκκλησίας της Ελλάδας και στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και του Γραφείου της Αθήνας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. 

Για την πατρίδα μας η ημέρα αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον η προσφυγιά και οι εθνικές εκκαθαρίσεις αποτελούν τη βάση όπου συγκροτήθηκε το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Σωστά έχει υποστηριχθεί ότι τον 11ο αιώνα ολάκερος ο Ελληνισμός έχασε τον δυτικό κορμό του· τον ίδιο ακριβώς αιώνα, με τη μάχη του Ματζικέρτ (1071), σταδιακά άρχισε να αποχωρεί και από την Ανατολή. Αυτή η μάχη υπήρξε η αφετηρία της «μεγάλης εξόδου» από την Ανατολή, «έξοδος που ολοκληρώθηκε μέσα σε φωτιά και αίμα το 1922»[1]. Τότε, ενάμιση εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες - όσοι επέζησαν από τις εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποίησε ο τούρκικος εθνικισμός - από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη, ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Αναδιφώντας στο αρχείο των περιοδικών της βιβλιοθήκης μου, έπεσα πάνω σ’ ένα τεύχος [αρ. 18 (Ιανουάριος Μάρτιος 2000)] της Φιλολογικής, τρίμηνης περιοδικής έκδοσης ενημέρωσης και προβληματισμού της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ). Η αφίσα του εξωφύλλου είναι του Μιχάλη Δολαψάκη, μαθητή της Β΄ Λυκείου Ενιαίου Λυκείου Ηρακλείου Κρήτης, και βραβεύτηκε στα πλαίσια του Πανελλήνιου Μαθητικού Διαγωνισμού (19 – 23 Απριλίου 1999) για τους πρόσφυγες. 

Σ' αυτόν το διαγωνισμό διακρίθηκαν και πρώτευσαν 23 μαθητές και μαθήτριες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης[2] από διάφορα σχολεία της Ελλάδας. Μεταξύ αυτών και η Μαντώ Ραχωβίτσα, μαθήτρια τότε του 3ου Λυκείου Μυτιλήνης - με βραβείο χρονογραφήματος - ανιψιά της συζύγου μου, σήμερα διακεκριμένη Νομικός και Λέκτορας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Qatar της Ολλανδίας, όπου διδάσκει Διεθνές Δίκαιο και Ανθρώπινα Δικαιώματα.

[1] ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ. (1987). Μεσαίωνας. Ελληνικός και Δυτικός. Αθήνα: Εποπτεία, σ. 225. 

[2] Βλ., όλα τα ονόματα στη σ. 4 του περιοδικού Φιλολογική.

5 Απριλίου· Πανελλήνια Ημέρα Προσφύγων

«“Το Τραγούδι των Προσφύγων” είναι ένα ποίημα κι’ αυτό επικαιρότητας θα λέγαμε. Πρωτοδημιοσιεύθηκε στο περιοδικό “Moύσα” τον Ιανουάριο του 1923 και έχει το ίδιο ημερομηνία 3 Νοεμβρίου 1922. Στις 8 Δεκεμβρίου 1922 απαγγέλθηκε από την κ. Κούλα Ζερβού Αγκωνάκη σε μια προεσπερίδα που ωργάνωσε για τους πρόσφυγες ο φιλολογικός σύλλογος “Παρνασσός”. Οι στιγμές δηλαδή ήταν ακόμα γεμάτες από τον έντονο αντίκτυπο και από τις τραγικές συνέπειες μιας μεγάλης εθνικής συμφοράς. 

»Ξεριζωμένοι μυριάδες οι άλλοτε αλύτρωτοι Έλληνες, λαβωμένοι και με τις πληγές τους χαίνουσες ακόμα από το μαρτυρικό χαμό τόσων και τόσων δικών τους, αποβράσματα μιας φουρτούνας που δεν την είχε ξαναδοκιμάσει το γένος μας, απορριγμένοι στις ακρογιαλιές της ελεύθερης πατρίδας, γέμιζαν πια με τον πόνο και τα κουρέλια τους λιμάνια, δρόμους, πλατείες των ελληνικών πόλεων, σαστισμένοι μπροστά στο κακό που τους βρήκε, ένα κακό ακατανόητο στην εκδήλωσή του, ασύλληπτο στις επιδράσεις και στις συνέπειες που μπορούσε νάχη πάνω σ’ αυτούς που το πάθανε, αλλά και πάνω στους Έλληνες όλους γενικώτερα. Γεγονότα απόλυτα συγκλονιστικά χωρίς και την παραμικρότερη υπερβολή για το πανελλήνιο. 

»Ο Ποιητής όπως μας εξομολογείται ο ίδιος στον πρόλογο της συλλογής του “Πεντασύλλαβοι και Παθητικά Κρυφοφηλίματα”, όπου περιέλαβε και “Το Τραγούδι των Προσφύγων” στη σειρά που χαρακτηριστικώτατα την επέγραψε “Επικοί Καιροί” τάνιωσε τα γεγονότα εκείνα σαν παθητικά αντιλαλήματα εθνικής καταστροφής και τα γκρεμίσματά της τ’ αγκάλιασε “σαν δικά του με φλογισμένα από τα δάκρυα μάτια στην απόκοσμη νυχτερινή μοναξιά” του· και μας έδωσε τους “Λύκους” και “Το Τραγούδι των Προσφύγων”, δύο τυρταιϊκά δημιουργήματα ξεχωριστά ανάμεσα στο τόσο πλούσιο και τόσο ποικίλο έργο τού Κωστή Παλαμά· δυο τραγούδια εμπνευσμένα από την ίδιαν σκέψη και το ένα σα συνέχεια στο άλλο, όχι μονάχα χρονολογικά». 

ΝΙΚΟΣ Ε. ΜΗΛΙΩΡΗΣ. (1950). Ο Παλαμάς και οι Πρόσφυγες. Αθήναι, σ. 16.

Γεγυμνασμένα αισθητήρια

ΚΥΡΙΑΚΗ, 5 

ΞΑΦΝΟΥ, ΜΕ ΤΟ ΠΟΥ ΑΝΟΙΞΑ τα ξεχαρβαλωμένα πα- 

αθυρόφυλλα, μεγάλωσε η αυλή. Το αλεξίπτωτο που 

κατέβαινε δεν το 'βλεπε άλλος κανείς. Μόνον κάτι 

πρόγονοί μου αγριωποί και ταλαιπωρημένοι παρακο- 

λουθούσανε τη σκηνή από την άλλη όχθη και κάθε το- 

σο ρίχνανε μπαλωθιές στον αέρα. 

Γέμισε ο τόπος λέξεις ελληνικές ανορθόγραφες, από 

παλιά προικοσύμφωνα και όρκους Φιλικών. Όπου πήρα 

να δακρύζω έτσι καθώς είχα δει κάποτε τον πατέρα 

μου, τον Αύγουστο του '22. 

Ύστερα φάνηκαν από μακριά να 'ρχονται ο ενωμοτάρ- 

χης με τον τοπογράφο της περιοχής κι ευθύς η αυλή 

ξαναπήρε τις αληθινές της διαστάσεις. 

ΚΥΡΙΑΚΗ, 5 β 

                                        Το τέλος του Αλέξανδρου

ΔΙΠΛΩΣΕ ΤΙΣ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ εποχές κι απόμεινε σαν δεν- 

τρο που του σώθηκε ο αέρας.

Ανακάθισε ύστερα κι έβαλε ήρεμα στο πλάι του τον 

γκρεμό. 

Από τ' άλλο μέρος άπλωσε προσεχτικά ένα κομμάτι 

θάλασσας, όλο ριπές γαλάζιες. 

Ώρες πέρασαν ώσπου, κάποια στιγμή, των γυναικών 

τα μάτια σκαρδαμύσανε. 

Τότε μπήκε η Κερά κι αυτός ξεψύχησε. 

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ. (1984). «Κυριακή, 5» - «Κυριακή, 5β», στο: Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου. Αθήνα: Ύψιλον, σσ. 16—17.

Επίκαιρος Αντρέι Ταρκόφσκι

«Δύσκολα μπορούμε να ονομάσουμε ευτυχία ένα επίκτητο και ιδιοποιημένο ιδεώδες. Όπως είπε κάποιος ποιητής, “δεν υπάρχει ευτυχία στη γη, υπάρχει μόνο γαλήνη και θέληση”. Αρκεί να κοιτάξουμε προσεχτικά τα αριστουργήματα της τέχνης, εισχωρώντας στη ζωογόνο και μυστηριακή δύναμή τους, και θα δούμε καθαρά το διφορούμενο και μαζί ιερό νόημά τους. 

»Τα έργα αυτά αρθρώνονται στο μονοπάτι του ανθρώπου σαν σύμβολο καταστροφής, αναγγέλλοντας: “Απαγορεύεται η είσοδος! Κίνδυνος θάνατος!” Παρατάσσονται σε τόπους πιθανών ή επικείμενων ιστορικών κατακλυσμών, σαν προειδοποιητικό σήμα στο χείλος κάποιου γκρεμού ή στην άκρη ενός βάλτου. Προσδιορίζουν, διογκώνουν και μετασχηματίζουν το διαλεκτικό έμβρυο του κινδύνου που απειλεί την ανθρωπότητα και σχεδόν πάντοτε γίνονται προάγγελοι της σύγκρουσης παλαιού και νέου. Ρόλος ευγενικός, μα ζοφερός».

ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ. (1987). Σμιλεύοντας το χρόνο, μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας. Αθήνα: Νεφέλη, σ. 73.

«Πως να αποφεύγετε τις μεταδοτικές ασθένειες». Όταν ο Ουμπέρτο Έκο έγραφε το: Δεύτερο ελάχιστο ημερολόγιο

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ. (1993). «Πώς να αποφεύγετε τις μεταδοτικές ασθένειες», στο: Δεύτερο ελάχιστο ημερολόγιο, μτφρ. Έφη Καλλαφατίδη. Αθήνα: Γνώση, σσ. 118-121.