«Πολύ συχνά οι παρεκβάσεις του Τολστόι ή του Ντοστογιέφσκι στην πολιτική θεωρία, τη θεολογία και τη μελέτη της ιστορίας έχουν απορριφθεί ως εκκεντρικότητες της ιδιοφυΐας ή ως εκείνες οι παράδοξες στιγμές τυφλότητας τις οποίες δικαιούνται τα μεγάλα πνεύματα. Όποτε ερευνήθηκαν σοβαρά, γινόταν πάντα διάκριση ανάμεσα στον φιλόσοφο και τον λογοτέχνη. Αλλά στην ώριμη τέχνη η τεχνική και η μεταφυσική είναι όψεις του ίδιου πράγματος, μιας ενότητας. Στον Τολστόι και στον Ντοστογιέφσκι και, ίσως, στον Δάντη, η ποιητική και η μεταφυσική, η ενόρμηση για δημιουργία και για συστηματική γνώση, υπήρξαν διαφορετικές αλλά αδιαχώριστες αποκρίσεις στην πίεση της εμπειρίας. Η θεολογία και η κοσμοθεωρία που περικλείονται στα μυθιστορήματα και τα διηγήματα του Τολστόι έχουν περάσει από το ίδιο κόσκινο των πεποιθήσεων. Το Πόλεμος και Ειρήνη είναι ένα ποίημα για την ιστορία, αλλά για την ιστορία ιδωμένη υπό το συγκεκριμένο φως, ή, αν προτιμάτε, το συγκεκριμένο σκοτάδι του τολστοϊκού ντετερμινισμού. Η ποιητική του μυθιστοριογράφου και ο μύθος των ανθρωπίνων πραγμάτων που υποβάλλει έχουν ισάξιες απαιτήσεις στην κατανόησή μας. Η μεταφυσική του Ντοστογιέφσκι έχει εσχάτως αποτελέσει αντικείμενο προσεκτικής έρευνας· είναι μία από τις βασικές πηγές του σύγχρονου υπαρξισμού. Όμως ελάχιστα πράγματα έχουν ειπωθεί για την κρίσιμη αλληλεπίδραση ανάμεσα στο μεσσιανικό και αποκαλυπτικό όραμα του συγγραφέα και τις πραγματωμένες μορφές του έργου του. Πως εισέρχεται η μεταφυσική στη λογοτεχνία και τι συμβαίνει όταν βρεθεί εκεί; Στο τελευταίο κεφάλαιο του δοκιμίου μου θα ασχοληθώ με αυτό το πρόβλημα, που αναδεικνύεται παραδειγματικά σε έργα όπως η Άννα Καρένινα, η Ανάσταση, οι Δαιμονισμένοι και οι Αδελφοί Καραμαζώφ».
ΤΖΩΡΤΖ ΣΤΑΪΝΕΡ. (2015). Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι, μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης. Αθήνα: Αντίποδες, σσ. 31-32.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου