Του ΜΑΝΩΛΗ ΒΑΡΔΗ
Το ζήτημα του νέου νομοσχεδίου για τα ομόφυλα ζευγάρια έχει σηκώσει πολλή συζήτηση και έχει διχάσει σε σημαντικό βαθμό. Μία διάσταση αυτού του προβληματισμού την οποία δεν θα συναντήσει κανείς εύκολα είναι αυτή της μετανεωτερικής έννοιας του έρωτα και της οικογένειας, κάτι που αναπόφευκτα συμπαρασύρει και τα φύλα. Το έσχατο επιχείρημα των «συγκρατημένων» της υπεράσπισης των ομοφυλοφιλικών πρακτικών οικογενειακού βίου και των συμβάσεων που ακολουθούν είναι ότι, εν τοιαύτη περιπτώσει, η οικογένεια έχει μεταβληθεί στη σημερινή εποχή και η πολιτειακή παρέμβαση θα πρέπει να «επικαιροποιήσει» θεσμικά και τυπικά αυτή τη μεταβολή. Αν προσέξει κανείς θα δει ότι ακόμα και η κυβερνητική νομοθετική επιχειρηματολογία εστιάζει στη συμπόρευση νομικού πλαισίου και κοινωνικής πραγματικότητας. Η εύκολη ένσταση σε αυτό είναι ότι εκλαμβάνει (και θέλει να μας πείσει) τους ανεμόμυλους ως γίγαντες. Πώς και από πότε η ανάγκη «τακτοποίησης» των ομόφυλων ζευγαριών είναι ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα, δεν καταλαβαίνει κανείς. Μάλιστα, αυτός ο πολιτικός σουρρεαλισμός οδηγεί αναπόφευκτα σε σκέψεις περί συνωμοσιών κάποιων φιλελεύθερων καταναλωτικών ελίτ, οι οποίες κάτι επιδιώκουν και θα το αποκαλύψει η Ιστορία.
Ας δούμε λίγο λοιπόν τη σημερινή συνθήκη. «Η διαστροφή (perversion) κατέχει σημαντική θέση τόσο για τον Φουκώ όσο και για τον Ντελέζ, καθώς την βλέπουν ως έναν τρόπο ριζικής αμφισβήτησης της αστικής κοινωνικής τάξης που χαρακτηριζόταν από την "Οιδιπόδεια οικογένεια" της φροϋδικής ερμηνείας. Αλλά υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ του Λακάν και του Φουκώ: ο πρώτος έκανε τη διαστροφή μια καθολική δομή προσωπικότητας, όπου η ομοφυλοφιλία ήταν η πιο αγνή ενσάρκωση, ενώ ο δεύτερος ευνόησε τη μελέτη συγκεκριμένων πρακτικών διεστραμμένης σεξουαλικότητας χωρίς να ανησυχεί μήπως τις εντάξει σε κάποια συγκεκριμένη δομή. ή κατηγορία. Για τον Λακάν, ο ομοφυλόφιλος είναι ένα παράδειγμα εξαιρετικής διαστροφής στον πολιτισμό, ενώ για τον Φουκώ ο ομοφυλόφιλος είναι μια φιγούρα που πρέπει να ξεφύγει, με μια ανατρεπτική ή εφευρετική πρακτική, από την εξευτελιστική ταμπέλα που του έχει βάλει ο κανονιστικός λόγος. Βλέπει κανείς πώς η θέση του Λακάν διαφέρει ριζικά από αυτή των ομοφοβικών γιατρών και ερευνητών. Ο Λακάν συνδέει την ομοφυλοφιλία (τόσο γυναικεία όσο και ανδρική) με τη διαστροφή, αλλά απορρίπτει κάθε είδους μεροληπτική στάση. Στη συζήτησή του, η αναγνώριση της ομοφυλοφιλίας ως διαστροφής δεν οδηγεί ούτε σε μισαλλοδοξία ούτε σε διαχωρισμό. Και ο Λακάν, για τους ίδιους λόγους, δεν καταδίκασε τους ομοφοβικούς […] Επειδή ο Λακάν θεωρούσε την ομοφυλοφιλία διαστροφή, πίστευε ότι οι ομοφυλόφιλοι δεν ήταν "θεραπεύσιμοι". Διακρίνει τη γυναικεία ομοφυλοφιλία, την οποία τοποθετεί κοντά στην υστερία και τη σεξουαλική αντιπαλότητα, από την ανδρική ομοφυλοφιλία, στην οποία βρίσκει τις βάσεις του κοινωνικού δεσμού» (Roudinesco & Pommier, 2001).
Η διαστροφή, ας μείνουμε στον Λακάν, δεν έχει την απαξιωτική- επιτιμητική σημασία που συνήθως έχουμε όλοι μας. H διαστροφή δεν είναι μία παράβαση των νόμων ή της τάξης του καλού, αλλά συνιστά τη βασική δομή σύστασης του ανθρώπινου πολιτισμού. Το διεστραμμένο υποκείμενο έχει υποστεί αλλοτρίωση (alienation) αλλά αποκηρύσσει τον ευνουχισμό (castration), υποφέρει από υπερβολική χαρά (jouissance) και έχει τη μια βασική πεποίθηση ότι ο νόμος και οι κοινωνικοί κανόνες είναι δόλιοι στη χειρότερη περίπτωση και αδύναμοι στην καλύτερη. Θα έλεγε κανείς ότι το διεστραμμένο υποκείμενο είναι στην πρωτοκαθεδρία της ουσιαστικής κριτικής του κατεστημένου πολιτισμού και μάλιστα θέλει να τον υπερβεί. Λακανική «αποθέωση» της ομοφυλοφιλίας ως δομής;
Η ψυχανάλυση του Λακάν σκοπεύει στο «επέκεινα» της φαλλικής απόλαυσης που ανοίγει την οδό της «Αγνωσίας» για την απόλαυση του Άλλου. Προσπαθεί (μέσα από μία δυτική οπτική) να υπερβεί τα στενά, ορθολογιστικά, ωφελιμιστικά και υποκριτικά όρια της κοινωνικής σύμβασης. Είμαστε στα αξιολογικά κατάλοιπα της αμφισβήτησης του δυτικού παραδείγματος. Δεν είναι τυχαίο που οι λακανιανοί αρέσκονται στην ερωτική λογοτεχνία των τροβαδούρων του 12ου αιώνα, που τους βλέπουν και ερμηνεύουν ως ουσιαστικά (όχι τυπικά) ομοφυλόφιλους, διότι απορρίπτουν μέσα από την τέχνη τους τη συγκεκριμένη γυναίκα για μία ιδεατή εικόνα της, η οποία δεν υπάρχει πουθενά (Julien, 1993). Τους αρέσουν επίσης οι μυστικοί του ύστερου Μεσαίωνα και κυρίως οι γυναίκες (όπως για παράδειγμα η Hildegard von Bingen) που ανοίγονται στην απόλαυση του Όντως Άλλου. Πίσω από αυτά λανθάνει ο πόθος του δυτικού ανθρώπου να υπερβεί την κατάρα του διαχωρισμού των φύλων μέσω του ανοίγματος σε μία εντελώς άλλη απόλαυση. Η οντολογία πονηρά μπαίνει στη συζήτηση και τον προβληματισμό. Αφήνω τον αναγνώστη, στ5ο σημείο αυτό, να διερωτηθεί για τη διαφορά της Ορθόδοξης αντίληψης περί φύλων (πως η Παναγία υπερβαίνει την ανθρώπινη φθαρτότητα χωρίς να εγκαταλείπει την αφετηρία του φύλου και χωρίς να γίνεται μία ιδεατή Κυρία των Ουρανών)
Αυτή η ψυχαναλυτική θεώρηση των πραγμάτων θα εκ-χυδαϊστεί. Ό ίδιος ο Λακάν θα σχολιάσει αρνητικά την τάση των ομοφυλόφιλων να θέλουν να ακολουθούν πιστά τις συμβάσεις των ετεροφυλόφιλων, τις συμβάσεις μίας αστικής υποκριτικής κοινωνικής ηθικής. Προέβλεπε τη μαζική άλωση αυτής της αγωνίας που εκείνος εξέφρασε. Ο λαϊκισμός της μετανεοτερικής πώλησης και ο φονταμενταλισμός της παίρνει επιλεκτικά σημεία και όψεις αυτών των προβληματισμών και, ως κολάζ, τα εκθέτει, επικαλούμενος την επιστήμη και την αλήθεια της εποχής. Ανάγει το ζήτημα της ψυχικής υπέρβασης των φύλων σε μία ακόμη διεκδίκηση δικαιώματος και έτσι ευνουχίζει πολιτικά και κοινωνικά την ίδια την ομοφυλοφιλία.
ΠΗΓΕΣ
Elisabeth Roudinesco & François Pommier, (2001). “OTHER” SEXUALITIES – I”. Psychoanalysis and Homosexuality: Reflections on the Perverse Desire, Insult and the Paternal function. https://www.journal-psychoanalysis.eu/articles/other-sexualities-i-psychoanalysis-and-homosexuality-reflections-on-the-perverse-desire-insult-and-the-paternal-function/
Philippe Julien. (1993). Για την Πατρότητα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Κυριάκου Κατζουράκη.
ΠΗΓΗ: Αντίφωνο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου