Εξετάσεις με Μπρεχτ, χωρίς Μπακαλάκο

Του ΤΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

«Και στου Βάρβουλα τον λάκκο παίζουν Μπρεχτ και Μπακαλάκο». Στίχος του Χάρρυ Κλυνν από την εποχή που ο Μπρεχτ κυριαρχούσε στις σκηνές των τότε νεότευκτων ΔΗΠΕΘΕ. Δεκαετία του ογδόντα, ο λαός στην εξουσία, το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, η Μελίνα στον πολιτισμό και ο Μπρεχτ στις πόλεις και στα χωριά της επικρατείας. Με την απόσταση που μας χωρίζει από τότε, θα το λέγαμε ιδεολογική διαπαιδαγώγηση. Με το κύρος ενός από τους διασημότερους θεατρικούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα, ιδρυτή της περίφημης Μπερλίνερ Ανσάμπλ και κατά τα άλλα πιστού στο καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας έως το τέλος της ζωής του. Τι καταλάβαιναν οι θεατές των παραστάσεων από τα έργα του; Την απάντηση τη δίνει ο Χάρρυ Κλυνν: ό,τι καταλάβαιναν και από τον Μπακαλάκο. Ηταν η κουλτούρα της Αριστεράς, βλέπετε, που μονοπωλούσε την «κουλτούρα» του καιρού εκείνου. Έκτοτε ο Μπρεχτ έχει περάσει στην Ιστορία. Ορισμένα έργα του παραμένουν σημαντικά, άλλα μας θυμίζουν την ιδιοφυΐα ενός δημιουργού που μετέτρεψε τη χοντροκομμένη αφέλεια του σοσιαλιστικού ρεαλισμού σε πρωτοποριακό θέατρο. Το ποίημα στο οποίο εξετάστηκαν οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ στο μάθημα νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας ανήκει στην κατηγορία της ποίησης του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Αναφέρεται σε κάποιον ο οποίος περιθάλπει άστεγους. Τους γλιτώνει από το χιόνι, όμως καταλήγει στο συμπέρασμα ότι έτσι ο κόσμος δεν θ’ αλλάξει, «Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης». Συμπέρασμα: οι άστεγοι δεν χρειάζονται ελεημοσύνη. Μόνον η επανάσταση τους σώζει.

Το ποίηµα είναι γραμμένο στα γερμανικά. Οι μαθητές το διαβάζουν στα ελληνικά. Πουθενά δεν αναφέρεται το όνομα του μεταφραστή. Η μετάφραση είναι μέρος της λογοτεχνικής δημιουργίας. Κι αν μιλάμε για λογοτεχνική παιδεία, αυτό θα έπρεπε να το γνωρίζουν οι εξεταστές. Τους ενδιαφέρει, όμως, η ιδεολογική ουσία και ζητούν από τους υποψηφίους να σχολιάσουν τη φράση: «Μα ο κόσμος έτσι δεν θ’ αλλάξει». Πολύ θα ήθελα να διαβάσω κάποιες από τις απαντήσεις που πήραν τις 20 μονάδες, οι οποίες αντιστοιχούν στη «δραστηριότητα». «Ο κόσμος θα αλλάξει όταν εκλείψουν οι συνθήκες που δημιουργούν αστέγους». Απολύτως λογικό. Υποθέτω ότι η σωστή απάντηση κάπου θα υπάρχει στο πρόγραμμα του ΚΚΕ. Δεν χρειάζεται να ξοδέψεις για φροντιστήριο. Κι αν κάποιος γράψει ότι δεν τον ενδιαφέρει αν ο κόσμος θ’ αλλάξει, αλλά τον ενδιαφέρει ο άνδρας που βρίσκει στέγη στους άστεγους τι βαθμό θα πάρει; Το πρόβλημα δεν είναι ο Μπρεχτ. Το πρόβλημα είναι η νοοτροπία των εξεταστών, που διακατέχονται από το πνεύμα της δεκαετίας του ογδόντα. Και θέλουν να το κληροδοτήσουν στους νέους του 2023. Η εκπαίδευση αναπαράγει την κρατική ιδεολογία, κατά τους ριζοσπάστες της Αριστεράς. Στην περίπτωση, την ιδεολογία του βαθέος κράτους της εκπαιδευτικής κοινότητας.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ