Πέμπτη 30 Μαρτίου 2023

Οι Μυτιληνιοί του ΛΑΚΗ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ

Ο Στράτος γινόταν το Στρατέλι, ο Νίκος το Νικολέλι, ο Γιώργος το Γιωργέλι, η Δέσποινα το Δεσποινέλι. Αρσενικοί και θηλυκοί γίνονταν ουδέτερου γένους, σαν τα μωρά, τα μωρέλια. Αυτό το πέρασμα στο ουδέτερο γένος αλλά και η κατάληξη εις «έλι», ήταν σαν ένα χάδι τρυφερότητας πάνω στο όνομα, το γλύκανε κι έκανε τους ανθρώπους που το έφεραν να νιώθουν σαν παιδιά.
Ο περιπτεράς, στην αρχή της αγοράς, δίπλα στο περίφημο καφενείο Πανελλήνιο, το εξηγούσε φιλοσοφικά το θέμα «Έχουμε τον άντρα, τη γυναίκα και το παιδί. Αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο. Ε, εμείς οι Μυτιληνιοί δεν θέλουμε να μεγαλώσουν οι άνθρωποι. Θέλουμε να παραμένουν παιδιά. Γι’ αυτό με το «έλι» τους κάνουμε μικρούς. Να μη μεγαλώσουν ποτέ, για να μην παθαίνουν και ποτέ!».
Αυτή η συνήθεια απάλυνε κάπως τη σκληρότατη καθημερινής ζωής σε ένα νησί όπου η ειρωνεία, η σκωπτικότητα και ο επιθετικός λόγος κυριαρχούν στις ανθρώπινες σχέσεις. Ουδέτερου γένους γίνονταν και τα παρατσούκλια. Οι Μυτιληνιοί εντόπιζαν και μεγέθυναν ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα ή μια παράξενη συμπεριφορά κάποιου και το σταμπάριζαν. Άπειρα τα παραδείγματα.


ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ. (2002). «Το τάλαντο», στο: Η νυχτερίδα πέταξε. Αθήνα: Νεφέλη, σσ. 157-158.

Τρίτη 28 Μαρτίου 2023

ΕΚΛΟΓΕΣ: 21η Μαΐου 2023. Φευ!

«Α! αι εκλογαί, αυτή είναι η μόνη επί εβδομήκοντα έτη ασχολία μας, αφότου ηλευθερώθημεν, αφότου δηλαδὴ μετηλλάξαμεν τυράννους, τους οποίους δια των εκλογών φανταζόμεθα, ότι αντικαθιστώμεν τάχα συχνότερον, όπως μη αποδειχθή ψευδές το δημώδες λόγιον:– "Άλλαξε ο Μανολιός κ’ έβαλε τα ρούχ’ αλλοιώς"».


Νίκος Εγγονόπουλος, Ο Παπαδιαμάντης, 1953.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ. (1998). «Άϊ μου Γιώργη!», στο: Άπαντα, τ. 5ος. Κριτική Έκδοση Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, σσ. 191-192.

Ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας στον Άγιο Θεράποντα Μυτιλήνης. Με αφορμή τη σχολική γιορτή για την Επανάσταση του 1821

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

«Η ιστορία είναι ιστορία του ανθρώπου, και επιμένω σ’ αυτό, γιατί υπάρχει μια τάση να νομίζουμε, πάλι, να ξαναπάμε πίσω στον 18ο αιώνα, και να μιλάμε για histoire naturelle. Δηλαδή μια ιστορία χωρίς τον άνθρωπο πλέον. Αλλά επειδή νομίζω ότι η ιστορία είναι αποκλειστικά ιστορία του ανθρώπου, και η ιστορία του ανθρώπου από την στιγμή που έχει συνείδηση ότι μεταβιβάζει κάτι από την μνήμη-του στις επόμενες γενιές, είναι κατ’ εξοχήν σύνθετη επιστήμη και νομίζω ότι έτσι την είδαν οι μεγάλοι διδάσκαλοι της ιστορίας». Κ. Θ. Δημαράς.

«Όχι απλώς τη μάθαινα την ιστορία, με συγκινούσε η ιστορία, με ενδιέφερε όπως διαβάζει κανείς ένα ωραίο μυθιστόρημα. Τη ζούσα δηλαδή πραγματικά. Θα σας πω ένα συμβάν: Όταν μας δίδασκαν την τελευταία περίοδο του ελληνισμού, με την προσπάθεια του Ιουλιανού, μας εξήγησε ο καθηγητής καλά – στραβά, μάλλον καλά, τον περίφημο χρησμό: “Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ”. Τότε με πήραν τα κλάμα. Ήταν μια βιωματική συμμετοχή στην ιστορία». Νίκος Σβορώνος.


Ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας (Λέσβος 1766 – Πίζα 1828) υπήρξε εξέχουσα προσωπικότητα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Γόνος του Αποστόλου και της Μαλαματένιας, από τα Χρύσαφα της Λακωνίας, που μετανάστευσαν στη Λέσβο πριν τη γέννηση του Ιωάννη (αυτό ήταν το όνομά του πριν γίνει επίσκοπος), έκαμε λαμπρές σπουδές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και 28 ετών χειροτονήθηκε Επίσκοπος Άρτης, ποιμαίνοντάς τη επί έντεκα χρόνια (1794-1805). Οι στενές σχέσεις-του με τον Αλή Πασά λόγω της πολιτικής του ίδιου του Ιγνατίου για προστασία του ποιμνίου-του και η μετέπειτα δράση-του στα Επτάνησα, στη Ρωσία, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες ως Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας (1810-1828), στη Βιέννη και τέλος στην Πίζα, αλλά και η πλούσια συνεισφορά-του στην καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων μέσω της εκπαίδευσης, η πιθανή μύησή του στη Φιλική Εταιρεία και, κυρίως, η γνωριμία-του με τον Ιωάννη Καποδίστρια, ορθότατα τον καθιστούν ως έναν από τους σημαντικότερους στυλοβάτες της Εθνικής Παλιγγενεσίας.
Ο τάφος-του και η προτομή-του βρίσκονται στον ιερό ναό του Αγίου Θεράποντα Μυτιλήνης. Σ΄ αυτόν κάθε χρόνο, παραμονή της 25ης Μαρτίου, μετά τη σχολική γιορτή που γίνεται στα σχολεία πέριξ του Αγίου Θεράποντα, αντιπροσωπίες μαθητών από την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση συμμετέχουν στην επιμνημόσυνη δέηση και καταθέτουν στεφάνια στην προτομή του Ιγνατίου. Σ' αυτή την εκδήλωση συνόδευσα τον σημαιοφόρο και τους παραστάτες της σημαίας του σχολείου-μου. Μετά την κατάθεση των στεφάνων παρέμεινα για λίγο μπροστά στην προτομή του Ιγνατίου ρωτώντας αρκετούς μαθητές αν γνώριζαν κάτι για την προσωπικότητά του. Δυστυχώς κανένας μαθητής δεν είχε κάτι να πει για τον Ιγνάτιο. Ο «στυλοβάτης της παλιγγενεσίας του έθνους», όπως γράφει στην προτομή-του, ήταν άγνωστος στους μαθητές των σχολείων που συμμετείχαν στην επιμνημόσυνη δέηση.


Είναι γνωστή η σχέση των μαθητών με το μάθημα της Σχολικής Ιστορίας· πρόκειται για σχέση «βαρεμάρας» και ουκ ολίγες φορές εχθρικής στάσης-τους ως προς τον τρόπο που διδάσκεται και αξιολογείται η επίδοσή-τους σ’ αυτή. Όπως, επίσης, είναι γνωστή και η μη αξιοποίηση της Τοπικής Ιστορίας στη διδακτική πράξη. Η Τοπική Ιστορία, παρότι στα προγράμματα σπουδών εδώ και δυο – τρεις δεκαετίες γίνεται λόγος γι’ αυτή, δυστυχώς η ιστορική πολιτιστική κληρονομιά κάθε τόπου παραμένει εκτός διδασκαλίας. Και αν κάτι απ’ αυτή διδάσκεται αυτό οφείλεται στην ευαισθησία και στο ιστορικό κριτήριο κάποιου δασκάλου.
Το φταίξιμο, συνήθως, γιατί οι μαθητές βαριούνται το μάθημα της Ιστορίας (στο εξής μτΙ) το ρίχνουμε σ’ αυτούς: οι μαθητές φταίνε γιατί είναι ανιστόρητοι. Πρόκειται για μια νοοτροπία που σ’ ό,τι αφορά στον τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος εκείνο που, συνήθως, θεωρείται πρωτεύον είναι η μέτρηση γύρω από την επίδοσή τους σε βαθμούς. Οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να μάθουν ιστορικά γεγονότα και ημερομηνίες και να εξεταστούν σ’ αυτές για να πάρουν έναν βαθμό, με βαθμολογική κλίμακα στο μεν Δημοτικό από το 1 έως το 10, στο δε Γυμνάσιο και Λύκειο από το 1 έως το 20. Η κατάταξη, βέβαια, γίνεται πάντοτε με τα υποκειμενικά κριτήρια όσων διδάσκουν το μτΙ. Εξού και οι χαρακτηρισμοί σε κακούς, καλούς, μέτριους, πολύ καλούς και άριστους μαθητές. Ποτέ δεν γίνεται έχοντας ως βιάση την αξιολόγηση της μεταδοτικότητας των δασκάλων και αν αυτοί έχουν ισχυρή διδακτική προσωπικότητα, αν εμπνέουν τους μαθητές, αν είναι καλά καταρτισμένοι στο γνωστικό αντικείμενο που διδάσκουν (εδώ στο μτΙ) και αν έχουν τις κατάλληλες ψυχοπαιδαγωγικές γνώσεις.
Για όλα αυτά το ερώτημα που προκύπτει είναι σημαντικό, στοιχειώνει κάθε εκπαιδευτικό που διδάσκει Σχολική Ιστορία: διδάσκουμε Σχολική Ιστορία ως «manager του διδακτικού αντικειμένου», με εκείνο το «επινόημα που ακούει στο σεμνότατο, παράδοξα νηπιώδες όνομα “καλές πρακτικές”», με στόχο να εξετάσουμε τους μαθητές αν γνωρίζουν ιστορικά γεγονότα και ημερομηνίες ή, διδάσκουμε Σχολική Ιστορία γιατί είναι πράξη ιστορικής συνείδησης και ιστορικού κριτηρίου που, και τα δύο αυτά οφείλουν να τα έχουν οι μαθητές, ούτως ώστε να ορίζουν, να αναγνωρίζουν, να εξηγούν, να εκτιμούν και να αξιολογούν όσα συνέβησαν στο ιστορικό παρελθόν της πατρίδας όπου ζουν και που μετέχουν στο σημερινό πολιτισμό-της; Εδώ ταιριάζει το τετράστιχο του Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη: «Ποιο “κράτος”, κύριοι, ποιο “κράτος”; / Σ’ αλλεπάλληλους σωρούς “κρατών” πατάμε. / Δεν καταλαβαίνετε πως με τεχνητά μέσα / κρατάμε την Ιστορία στη ζωή;».
Το πρόβλημα στη Διδακτική της Σχολικής Ιστορίας δεν μπορεί να παραμένει άλυτο. Έναντι του «δογματικού [ιστορικού] καταναλωτισμού στην εκπαίδευση»[*], ο Ιγνάτιος Ουγγρβλαχίας, για να επανέλθω σ’ αυτόν, στους μαθητές της Μυτιλήνης θα μπορούσε να είναι γνωστή προσωπικότητα αν ο χώρος όπου βρίσκεται ο τάφος και η προτομή-του κάθε χρόνο παραμονή της 25ης Μαρτίου γίνονταν χώρος επιτόπιας «σχολικής τάξης» με στόχο την ανάδειξη της συνεισφοράς-του στην Εθνική Παλιγγενεσία και όχι οι μαθητές να είναι απλώς και μόνο θεατές ενός άψυχου κατασκευάσματος από μάρμαρο και μπρούτζο.
Ως δάσκαλοι, στη γιορτή για την Επανάσταση του 1821, στους μαθητές-μας δεν αφήνουμε τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο «πάρεξ ελευθερία και γλώσσα».

[*] Η εντός παρενθέσεων ορολογία προέρχεται από το βιβλίο του: Αντώνη Συρναίου. (2020). Η Ιστορία ως επιπτύχωση. Από μια ιστοριογραφία βουλιμική σε μια υδροκεφαλική Διδακτικής της Ιστορίας. Αθήνα: Γρηγόρη· εντός αγκύλης η προσθήκη είναι δική μου. Τα παραθέματα του Κ. Θ. Δημαρά και του Νίκου Σβορώνου από το βιβλίο: Η μέθοδος της Ιστορίας. Ιστοριογραφικά και αυτοβιογραφικά σχόλια. Συνεντεύξεις με του Στέφανο Παπάζογλου και Νίκο Αλιβιζάτο, εκδ. Άγρα. Αθήνα1995, σσ. 17-18 & 86, βιβλίο πνευματική παρακαταθήκη όχι μόνο για όσους ασχολούνται με την επιστήμη της Ιστορίας αλλά και για όσους τη διδάσκουν στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες.

Σάββατο 25 Μαρτίου 2023

Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας: Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας

4. Μ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπο ὠφέλησε τὸ ἀνθρώπινο γένος πρὶν ἀκόμη ἔρθῃ ὁ καιρὸς τῆς γενικῆς σωτηρίας: Ἀλλὰ κι ὅταν ἦρθε ὁ καιρὸς καὶ παρουσιάσθηκε ὁ οὐράνιος ἀγγελιοφόρος, πάλι ἔλαβε ἐνεργητικὸ μέρος στὴ σωτηρία μὲ τὸ γεγονὸς ὅτι πίστεψε σὲ ὅ,τι τῆς εἶπε καὶ δέχθηχε νὰ ἀναλάβῃ τὴ διακονία ποὺ τῆς ζήτησε ὁ Θεός. Γιατὶ ἦταν κι αὐτὰ ἀπαραίτητα καὶ χρειάζονταν ὁπωσδήποτε γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἂν ἡ Παρθένος δὲν τηροῦσε αὐτὴ τὴ στάση, καμμιὰ πιὰ ἐλπίδα δὲν θὰ ἀπόμενε στοὺς ἀνθρώπους. Δὲν ἦταν βέβαια δυνατό, ὅπως εἶπα πιὸ πάνω, νὰ προσβλέψῃ ὁ Θεὸς μὲ εὐμένεια πρὸς τὸ ἀνθρώπινο γένος καὶ νὰ θελήσῃ νὰ κατέβῃ στὴ γῆ, ἂν δὲν εἶχε προπαρασκευασθῆ ἡ Παρθένος, ἂν δὲν ὑπῆρχε δηλαδὴ ἐκεῖνος ποὺ θὰ τὴν ὑποδεχόταν, καὶ θὰ μποροῦσε νὰ διακονήσῃ στὴ σωτηρία. Κι οὔτε πάλι ἦταν δυνατὸ νὰ πραγματοποιηθῇ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία μας, ἂν δὲν πίστευε σ᾿ αὐτὸ ἡ Παρθένος καὶ δὲν δεχόταν νὰ διακονήσῃ. Αὐτὸ γίνεται φανερὸ ἀπὸ τὸ ὅτι ὁ μὲν Γαβριὴλ μὲ τὸ «χαῖρε» ποὺ εἶπε στὴν Παρθένο καὶ μὲ τὸ γεγονὸς ὅτι τὴν ὀνόμασε «κεχαριτωμένη» τελείωσε τὴν ἀποστολή του, φανέρωσε ὁλόκληρο τὸ μυστήριο. Ὅση ὅμως ὥρα ἡ Παρθένος ζητοῦσε νὰ μάθῃ τὸν τρόπο, μὲ τὸν ὁποῖον θὰ γινόταν ἡ κύηση, ὁ Θεὸς δὲν κατερχόταν. Ἐνῷ τὴ στιγμὴ ποὺ πείσθηκε κι ἀποδέχθηκε τὴν πρόσκληση, ὁλόκληρο τὸ ἔργο μὲ μιᾶς πραγματοποιήθηκε: ὁ Θεὸς πῆρε ἐπάνω Του σὰν ἐνδυμασία τὸν ἄνθρωπο κι ἔγινε μητέρα τοῦ Κτίστου ἡ Παρθένος.
Ἀλλὰ τὸ ἀκόμη πιὸ θαυμαστὸ εἶναι τὸ ἑξῆς: Ὁ Θεὸς οὔτε προειδοποίησε τὸν Ἀδὰμ οὔτε τὸν ἔπεισε νὰ τοῦ δώσῃ τὴν πλευρά, ἀπὸ τὴν ὁποία ἔπρεπε νὰ δημιουργηθῇ ἡ Εὔα. Τὸν ἐκοίμισε κι ἔτσι, ἔχοντάς του ἀφαιρέσει τὶς αἰσθήσεις, τοῦ ἀπέσπασε τὸ μέλος. Ἐνῷ γιὰ νὰ προχωρήσῃ στὴ δημιουργία τοῦ Νέου Ἀδὰμ ἐδίδαξε προηγουμένως τὴν Παρθένο καὶ περίμενε τὴν πίστη καὶ τὴν παραδοχή της. Γιὰ τὴ δημιουργία τοῦ Ἀδὰμ πάλι συσκέπτεται μὲ τὸν μονογενῆ του Υἱὸ λέγοντας: «ποιήσωμεν ἄνθρωπον». Ὅταν ὅμως χρειάσθηκε νὰ «εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον»-αὐτὸν τὸν «θαυμαστὸν Σύμβουλον» -»εἰς τὴν οἰκουμένην», ὅπως λέγει ὁ Παῦλος, καὶ νὰ πλάσῃ τὸν δεύτερο Ἀδάμ, παίρνει στὴν ἀπόφασή του αὐτὴ συνεργάτη τὴν Παρθένο. Ἔτσι τὴ μεγάλη ἐκείνη «βουλὴ» τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὴν ὁποία ὁμιλεῖ ὁ Ἡσαΐας, τὴν ἀνήγγειλε ὁ Θεὸς καὶ τὴν ἐπεκύρωσε ἡ Παρθένος. Καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἡ σάρκωση τοῦ Λόγου ἦταν ἔργο ὄχι μόνο τοῦ Πατρός, ποὺ «εὐδόκησε», καὶ τῆς Δυνάμεώς του, ποὺ «ἐπεσκίασε», καὶ τοῦ Πνεύματος, ποὺ «ἐπεδήμησε», ἀλλὰ καὶ τῆς θελήσεως καὶ τῆς πίστεως τῆς Παρθένου. Γιατὶ, ὅπως χωρὶς ἐκείνους δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ὑπάρξῃ καὶ νὰ προσφερθῇ στοὺς ἀνθρώπους ἡ ἀπόφαση γιὰ τὴ σάρκωση τοῦ Λόγου, ἔτσι χωρὶς τὴν προσφορὰ τῆς θελήσεως καὶ τῆς πίστεως τῆς Πανάγνου ἦταν ἀδύνατη ἡ πραγματοποίηση τῆς θείας βουλῆς.


ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΣΙΛΑΣ. (1995). Ἡ Θεομήτωρ. Τρεῖς Θεομητορικὲς Ὁμιλίες. (Κείμενο - Μετάφραση - Εἰσαγωγὴ – Σχόλια: Παναγιώτης Νέλλας. Ἀθήνα: Ἀποστολικὴ Διακονία, σσ. 131, 133.

Δευτέρα 20 Μαρτίου 2023

Άνθρωπος και Επιστήμη

«Όλες τις εποχές ο άνθρωπος προσέγγιζε το περιβάλλον του με ορθάνοιχτες αισθήσεις και γόνιμο νου· σ’ όλες τις εποχές έκανε απίστευτες ανακαλύψεις· σ’ όλες τις εποχές μπορούμε να διδασκόμαστε από τις ιδέες του».


PAUL FEYERABEND. (21982). Ενάντια στη Μέθοδο. Για μια αναρχική θεωρία της γνώσης, μτφρ. Γρ. Καυκαλάς & Γ. Γκουνταρούλης. Αθήνα: Σύγχρονα Θέματα, σ. 367· [με ωραία εισαγωγή του Γ. Γκουνταρούλη, σσ. 7-31].

Κυριακή 19 Μαρτίου 2023

Ο Νίκος Καζαντζάκης σε γλώσσα Φαρσί (Περσική)

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Από τις πιο όμορφες στιγμές της Επιστημονικής Ημερίδας με θέμα: Ο Ευρωπαίος Νίκος Καζαντζάκης μέσα από τις μεταφράσεις των έργων του, που έγινε το Σάββατο 11 Μαρτίου στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου ήταν η μετάφραση σε γλώσσα Φαρσί (Περσική) αποσπάσματος από το μέχρι πριν ένα έτος ανέκδοτο έργο του μεγάλου Κρητικού: Ο ανήφορος. Τη μετάφραση έκαμε ο μαθητής της Α΄ Λυκείου Ματίν Τζόουα, προσφυγάκι από το Αφγανιστάν, ο οποίος μιλά πολύ καλά την ελληνική γλώσσα. Παρακάτω παραθέτω τη μετάφραση όπως την κατέγραψε στο τετράδιό του.
«-Μου έκαμε μεγάλο καλό ο λόγος αυτός, θα σου τον θυμίσω, είπε ο Κοσμάς. Ένας ραβίνος έλεγε στο μαθητή του; “Όταν προφέρεις μια λέξη, πρέπει να μπαίνεις μέσα στη λέξη με όλο σου το κορμί”. “Και πως μπορεί να μπει ολάκερος ένας άνθρωπος σε μια λέξη;” ρώτησε ο μαθητής. “Όποιος θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από μια λέξη”, αποκρίθηκε ο ραβίνος, “είναι ανάξιος να μιλάει κανείς μαζί του”. Πολλές φορές από τότε αναστορήθηκα μ’ ευγνωμοσύνη τα λόγια τούτα του ραβίνου. Ένιωθα κι εγώ πάντα τη λέξη συμπυκνωμένη δύναμη, όπως λένε σήμερα οι σοφοί πως είναι η ύλη· όχι μάζα νεκρή παρά τεράστιες αντίδρομες δυνάμεις που είναι τόσο ισορροπημένες που φαίνονται ν’ ακινητούν. Τέτοιες κι οι λέξεις. Όποιος διαβάζει ένα κείμενο, αν θέλει να το νιώσει, ένα και μόνο έχει να κάνει: να συντρίβει τη φλούδα, σκληρή ή μαλακιά, της κάθε λέξης και ν’ αφήνει το νόημά της να ξεσπάει μέσα στην καρδιά του. Όλη η τέχνη του δημιουργού είναι να στριγμώνει μαγικά μέσα στα γράμματα του αλφάβητου ανθρώπινη ουσία· κι όλη η τέχνη του αναγνώστη είναι ν’ ανοίγει τις μαγικές αυτές παγίδες και να λευτερώνει το φλογερό και γλυκύτατο περιεχόμενό τους. Κι είμαι βέβαιος, Νοεμή: όποιος μπορεί καλά να κυβερνήσει τη λέξη, μπορεί να σώσει τον κόσμο».

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ. (2022). Ο ανήφορος. Αθήνα: Διόπτρα, σσ. 99-100.

Στην παρατεταμένη κρίση του Πολιτισμού, του Κράτους, της Εκπαίδευσης, της Εκκλησίας... ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙΤΕ

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
    και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
    και λέει: Δόξα σοι ο Θεός.
Αντισταθείτε
στον περσικό τάπητα των πολυκατοικιών
στον κοντό άνθρωπο του γραφείου
στην εταιρεία εισαγωγαί – εξαγωγαί
στην κρατική εκπαίδευση
στο φόρο
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χαιρετάει απ’ την εξέδρα ώρες 
    ατελείωτες τις παρελάσεις
σ’ αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει
έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε πάλι σ’ όλους αυτούς που λέγονται 
    μεγάλοι
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ’ όλα τ’ ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι
σ’ όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
    δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
στις κολακείες τις ευχές στις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό 
    αρχηγό τους.

Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών 
    και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη 
    διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
σ’ αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια
    στα θούρια
στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους
στους θεατές
στον άνεμο
σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ 
    αντισταθείτε.
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την 
    Ελευθερία.

Υστερόγραφο

Η διαθήκη μου πριν διαβαστεί
– καθώς διαβάστηκε –
ήταν ένα ζεστό άλογο ακέραιο.
Πριν διαβαστεί
όχι οι κληρονόμοι που περίμεναν
αλλά σφετεριστές καταπατήσαν τα χωράφια.

Η διαθήκη μου για σένα και για σε
χρόνια καταχωνιάστηκε στα χρονοντούλαπα
από γραφιάδες πονηρούς συμβολαιογράφους.

Αλλάξανε φράσεις σημαντικές
ώρες σκυμμένοι πάνω της με τρόμο
εξαφανίσανε τα μέρη με τους ποταμούς
τη νέα βουή στα δάση
τον άνεμο τον σκότωσαν –
τώρα καταλαβαίνω πια τι έχασα
    ποιος είναι αυτός που πνίγει.

Και συ λοιπόν
στέκεσαι έτσι βουβός με τόσες παραιτήσεις
από φωνή
από τροφή
από άλογο
από σπίτι
στέκεις απαίσια βουβός σαν πεθαμένος:

Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν.



ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ. (91994). «Η Διαθήκη μου», στο: Κατά Σαδδουκαίων. Αθήνα. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, σσ. 61-67.

Πέμπτη 16 Μαρτίου 2023

Αρχέτυπα στις Ελληνικές Βιβλιοθήκες. Καταγραφή - Τεκμηρίωση - Ιστορική πλαισίωση· (Συνέδριο 17 & 18 Μαρτίου 2023)

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ 


Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη διοργανώνει το συνέδριο «Αρχέτυπα στις Ελληνικές Βιβλιοθήκες. Καταγραφή - Τεκμηρίωση - Ιστορική πλαισίωση», την Παρασκευή 17 και το Σάββατο 18 Μαρτίου 2023 στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, 2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου στον Πειραιά.
Θέμα του συνεδρίου είναι τα αρχέτυπα των ελληνικών βιβλιοθηκών, τα έντυπα βιβλία που φτάνουν μέχρι τις μέρες μας από την αυγή της τυπογραφίας, τον 15ο αιώνα. Πάνω από 500 αντίτυπα εντοπίζονται σήμερα σε ελληνικές βιβλιοθήκες δημόσιες, δημοτικές, πανεπιστημιακές, μοναστηριακές, ιδιωτικές.
Ως συνέχεια της ημερίδας που είχε οργανωθεί από το Ίδρυμα τον Απρίλιο του 2019, με θέμα τα αρχέτυπα των αθηναϊκών βιβλιοθηκών, το συνέδριο εστιάζει πλέον στα αντίτυπα βιβλιοθηκών της υπόλοιπης χώρας, τα οποία καταγράφηκαν από την ομάδα του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στη διεθνή βάση Material Evidence in Incunabula το διάστημα 2019-2022. Μετά από 4 χρόνια ταξιδιών, με χαρά θα παρουσιάσουμε επίσης τη νέα ηλεκτρονική ιστοσελίδα - εφαρμογή του Ιδρύματος που συγκεντρώνει τα συνολικά δεδομένα από τις βιβλιοθήκες όλης της Ελλάδας.
Στόχος μας είναι το συνέδριο να αποτελέσει αφορμή συνάντησης και διαλόγου επιστημόνων, ερευνητών και επαγγελματιών από τον χώρο του βιβλίου και των βιβλιοθηκών, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με αφορμή τη μελέτη των αρχέτυπων εκδόσεων και ιδιαίτερα των υλικών μαρτυριών τους. Με το σκεπτικό αυτό, το πρόγραμμα του συνεδρίου αναπτύσσεται γύρω από τρεις βασικές θεματικές: 
  • Παρουσιάσεις ψηφιακών εργαλείων και βάσεων δεδομένων που συμβάλλουν στη μελέτη των αρχέτυπων και παλαίτυπων εκδόσεων.
  • Μελέτες περίπτωσης αρχετύπων που σώζονται σήμερα σε ελληνικές βιβλιοθήκες, και της ιστορικής τους διαδρομής. Στην ενότητα εντάσσονται και παραδείγματα από τις προοπτικές επέκτασης του προγράμματος, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις γειτονικές της χώρες.
  • Ομιλίες ευρύτερου ιστορικού ενδιαφέροντος με αφορμή τα αρχέτυπα των ελληνικών βιβλιοθηκών: για την κυκλοφορία και χρήση έντυπων βιβλίων (και ειδικά των αρχετύπων) στον ελλαδικό χώρο, για την παραγωγή έντυπων εκδόσεων που απευθύνονται είτε σε ελληνόφωνο κοινό είτε σε λόγιους που ενδιαφέρονται για τα ελληνικά, για την ύπαρξη ιδιωτικών και θεσμικών βιβλιοθηκών που περιλάμβαναν και αρχέτυπα, τα οποία σήμερα έχουν χαθεί.
Το συνέδριο πλαισιώνεται από την έκθεση «Η ελληνική γραμματεία στην πρώιμη τυπογραφία», με αρχέτυπες εκδόσεις ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς και επιλεγμένες πρώιμες αριστοτελικές εκδόσεις. Τα αντίτυπα προέρχονται από την πλούσια συλλογή του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη (Συλλογή Bibliotheca Graeca του Σ. Οικονομόπουλου, Συλλογή Π. Λασκαρίδη). Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν στην έκθεση στα διαλείμματα των εργασιών του συνεδρίου.
Τα εγκαίνια της έκθεσης θα τελεστούν από την Α.Ε. την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, την Παρασκευή 17 Μαρτίου, πρώτη μέρα του συνεδρίου.

«Έκφραση» για τα ΤΕΜΠΗ

Γράφει η ΜΑΡΙΤΑ ΣΤΕΦΑΝΕΛΛΗ· Φοιτήτρια στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ

Είχα αποφασίσει να μην γράψω τίποτε για αυτό το θέμα. Μερικές φορές τα λόγια, είτε αυτά που στολίζουν ένα κομμάτι χαρτί, είτε αυτά που γεννιούνται προφορικά, δεν έχουν τη δύναμη να περιγράψουν τις καταστάσεις. Αυτό το κείμενο που γράφω τώρα αποτελεί περισσότερο αποτέλεσμα μιας παρορμήσεως, μιας ανάγκης για έκφραση που μόνο η γραφή θα μπορούσε να κατευνάσει. Σκοπός μου δεν είναι ούτε να καταλήξω στο κοινότοπο συμπέρασμα ότι «ζούμε σε δύσκολους καιρούς», ούτε να προβώ σε άλλη μια καταμέτρηση των ενόχων. Πιστεύω, ή μάλλον θέλω να πιστεύω, πως κάθε λογικός άνθρωπος κατανοεί ότι το δυστύχημα προκλήθηκε εξαιτίας όχι μόνο του «ανθρώπινου λάθους» ενός σταθμάρχη, αλλά και όλων εκείνων που αν και είχαν αναλάβει ευθύνες όσο αφορά το θέμα αδιαφόρησαν. Για άλλη μια φορά, οι παθογένειες που μαστίζουν την, πολιτική κυρίως, ζωή της χώρας μας εκδηλώθηκαν με τον πιο φρικτό τρόπο: την απώλεια ζωών.
Ίσως θα αναρωτιέστε πού προσπαθώ να καταλήξω. Δυστυχώς, αυτή τη φορά ούτε εγώ έχω τη δυνατότητα να σας δώσω μια κάποια απάντηση. Δεν μπορώ ούτε να φανταστώ τον πόνο που βιώνουν οι συγγενείς και φίλοι των θυμάτων, την οργή που δικαίως θα τους κατακλύζει. Έτυχε να μην βρεθώ σε αυτό το τρένο. Έτυχε να μην βρεθεί εκεί ούτε κάποιος αγαπημένος μου άνθρωπος. Έτυχε. Με τεράστια δυσκολία καταφέρνω να διανοηθώ ότι ζω από καθαρή τύχη, και όλα αυτά εξαιτίας των ατόμων -διότι δυσκολεύομαι να τους αποκαλέσω ανθρώπους- που ήταν υπεύθυνα για την ασφάλεια των επιβατών. Εξαιτίας όλων εκείνων που, ακόμη και τώρα, θα καταφέρουν να κρυφτούν και να φορτώσουν σε άλλους την ευθύνη και θα συνεχίσουν τη ζωή τους με ήσυχη συνείδηση. Εκείνων που κατά πάσα πιθανότητα δεν έχουν μπει ποτέ τους σε τρένο και που η ανάγκη για εκσυγχρονισμό του σιδηροδρόμου αποτέλεσε απλά άλλο ένα χαρτί σε μια στοίβα ανιαρών υποχρεώσεων. Δεν θα αναφερθώ καν στον τουλάχιστον απαράδεκτο τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν, ή μάλλον εμπορευματοποίησαν καθοδηγούμενα πάντα από την εκάστοτε πολιτική τοποθέτησή τους, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα γεγονότα. Η ενημέρωση είναι άλλος ένας τομέας που πάσχει στη χώρα μας και αυτό πρόδηλα παρατηρήθηκε και στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Μετά από όλα αυτά, πώς είναι δυνατόν ο λαός να νιώσει εμπιστοσύνη στο κράτος; Ότι ως μέλος αυτής της κοινωνίας, ως πολίτης αυτής της χώρας, ο καθένας μας θα είναι αποδέκτης μιας, στοιχειωδώς έστω, ορθής αντιμετώπισης από τους έχοντες εξουσία; Νομίζω πως το μόνο πράγμα που αξίζει να τονίσει κανείς υπό αυτές τις συνθήκες είναι το εξής: ό, τι κι αν ειπωθεί, ό,τι κι αν γίνει τώρα, τα θύματα θα παραμείνουν θύματα και οι πληγές των παθόντων αθεράπευτες. Αυτό όμως, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως οφείλουμε να δεχτούμε τα γεγονότα ως απόδειξη της αδυναμίας μας και να υιοθετήσουμε μια στάση παθητική θεωρώντας οποιαδήποτε πράξη ανώφελη. Ίσα-ίσα αυτή η μέρα θα πρέπει να αποκτήσει σημαντική θέση στη μνήμη μας και να μετατραπεί σε ισχυρό θεμέλιο για τις αξιώσεις μας έναντι της εξουσίας. Να παλέψουμε ώστε να μην επαναληφθεί ποτέ ξανά μια τέτοια εγκληματική συμπεριφορά με τέτοιες συνέπειες. Να αντιδράσουμε, είτε αυτό σημαίνει να πάμε σε μια πορεία, είτε με την ψήφο μας, καταδικάζοντας τις κυβερνήσεις-διότι δεν είναι μόνο μια- που συνέβαλαν, και εν γένει τηρώντας μια στάση που θα αποσκοπεί στο να αποτραπούν παρόμοια εγκλήματα στο μέλλον.
Κλείνοντας θα ήθελα να παραθέσω ένα ποιητικό κείμενο, το οποίο έγραψα εκείνη τη μέρα. Αυτό που με ώθησε να γράψω δεν ήταν μόνο η φρικτότητα του δυστυχήματος. Ήταν και αυτό που ένιωσα όταν, την ίδια μέρα, μπήκα σε ένα βαγόνι του μετρό και φαινόταν ένα σκοτάδι να πνίγει όλους τους ανθρώπους που είδα εκεί μέσα. Για να το θέσω διαφορετικά, ο σιωπηλός θρήνος που γέμισε εκείνη τη μέρα τις καρδιές όλων και που σταδιακά έγινε και οργή για το άδικο. Αυτή η μαύρη σελίδα της ιστορίας μας θα παραμείνει ανεξίτηλα χαραγμένη στις μνήμες όλων. Από εδώ και πέρα κάτι ράγισε ανεπανόρθωτα μεταξύ πολίτη και εξουσίας. Προστέθηκε άλλο ένα έγκλημα στη μεγάλη λίστα. Χρέος μας είναι να προσπαθήσουμε να μην επαναληφθεί. Εδώ σταματάω αυτή μου την «έκφραση» όπως την αποκάλεσα εξ αρχής.

Πρώτη του Μάρτη
Έμαθα
Και αποφάσισα
να ψάξω.
Κι όμως
Σε όλες τις θάλασσες
Σε κάθε σπιθαμή γης
Σε κάθε σημείο π’ αγγίζει ο αέρας
Ίχνη από το άδικο
Φωνές γεννημένες στο παρελθόν
Και το παρόν
που ουρλιάζουν
ζητώντας δικαιοσύνη
ζητώντας πίσω τη ζωή τους
που άδικα χάθηκε
για να ταΐσει η απώλεια η δική τους
τους δυνατούς
και τους ανεύθυνους.
Μα αυτοί οι λίγοι
με τα ηνία στα χέρια
που κάθονται ψηλά και βλέπουν
αδιαφόρησαν ξανά
έστρεψαν για λίγο το βλέμμα
είπαν δυο λόγια δακρύβρεχτα
έδειξαν με το δάχτυλο
κάποιους «ενόχους»
Κι ας ήξεραν
Πως οι ίδιοι έφταιξαν
Πως στ’ αλήθεια έφταιξαν
και γύρισαν πίσω
στο φαγοπότι.
Οι άλλοι
Οι κοινοί δίχως εξουσία
Με σκυφτά κεφάλια
Πήγαν πάλι στις δουλειές τους.
Ο ουρανός συννέφιασε
Σκοτεινιάζει
Δεν κατάφερα να βρω
Πουθενά το δίκιο
Μόνο πόνο
Και η μέρα αυτή πέρασε
Δεύτερη του Μάρτη.
Τα μάτια των ανθρώπων σκοτείνιασαν.
Απόμεινε η φωνή τους
Που παλεύει
Ν’ αλλάξει τον κόσμο.


Ζωγραφική: Αδριανός (Σωτήρης). ΠΗΓΗ: ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΝ

«“Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου”: Ο καθαγιασμός της βίας στα εκκλησιαστικά κείμενα»

Δ Ε Λ Τ Ι Ο   Τ Υ Π Ο Υ 


Η διαδικτυακή διάλεξη του Καθηγητή Τζωρτζ Δημακόπουλου (Πανεπιστήμιο Φόρντχαμ), που αναβλήθηκε λόγω του δυστυχήματος στα Τέμπη, θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Πέμπτη 9 Μαρτίου 2023, ώρα 7:00 μ.μ. Το θέμα της διάλεξης είναι «“Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου”: Ο καθαγιασμός της βίας στα εκκλησιαστικά κείμενα».
Η διάλεξη θα δοθεί στα αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση και ο συντονισμός της συζήτησης θα γίνει από τον Νίκη Τσιρώνη, βυζαντινολόγο ερευνήτρια του Ελληνικού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
Ο σύνδεσμος για την παρακολούθηση μέσω της πλατφόρμας Zoom είναι https://us06web.zoom.us/j/87270640611
Στη διάλεξη του, ο Τζωρτζ Δημακόπουλος θα παρουσιάσει την γεμάτη εκπλήξεις ιστορία της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου), εστιάζοντας ιδιαίτερα στα γεγονότα της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ηρακλείου. Ο Ηράκλειος, όπως φαίνεται, ήταν αυτός που ζήτησε τη σύνθεση του τροπαρίου της εορτής «Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου», το οποίο σηματοδότησε μια βαθιά αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι χριστιανικοί ύμνοι αντιμετώπιζαν τη βία.
Ο Καθηγητής Τζωρτζ Δημακόπουλος κατέχει την έδρα «Fr. John Meyendorff & Patterson Family» του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Φόρντχαμ, του οποίου είναι συν-ιδρυτής και συν-διευθυντής. Είναι επίσης συν-εκδότης του περιοδικού Journal of Orthodox Christian Studies. Γεννημένος στο Τενεσί, ο Τζωρτζ Δημακόπουλος ήρθε στο Φόρντχαμ το 2002, έχοντας ολοκληρώσει το διδακτορικό του στις Θρησκευτικές Σπουδές από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Τσάπελ Χιλ. Μαζί με τον Αριστοτέλη Παπανικολάου, ο Τζωρτζ Δημακόπουλος ίδρυσε το Κέντρο Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Φόρντχαμ, το οποίο είναι το μοναδικό ερευνητικό πανεπιστημιακό κέντρο για τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Κέντρο διευκολύνει, χρηματοδοτεί και δημοσιεύει επιστημονικές εργασίες που σχετίζονται ευρύτερα με τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Ως εκπρόσωποι του Κέντρου, οι Δημακόπουλος και Παπανικολάου έχουν κερδίσει πολλές επιχορηγήσεις μεγάλου κύρους, όπως από το Αμερικανικό Εθνικό Κληροδότημα Ανθρωπιστικών Επιστημών, το Ίδρυμα Henry Luce, το Βρετανικό Συμβούλιο και το πρόγραμμα Leadership 100.

Τρίτη 7 Μαρτίου 2023

Ο Ευρωπαίος Νίκος Καζαντζάκης μέσα από τις μεταφράσεις των έργων του

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Το Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και η Αντιπεριφέρεια Πολιτισμού Βορείου Αιγαίου, συνδιοργανώνουν Επιστημονική Ημερίδα με θέμα: «Ο Ευρωπαίος Νίκος Καζαντζάκης μέσα από τις μεταφράσεις των έργων του», η οποία θα γίνει το Σάββατο 11 Μαρτίου (ώρα 17.00-21.00), στην Αίθουσα Εκδηλώσεων των Κεντρικών Λυκείων, με την υποστήριξη της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη.
Θα λάβουν μέρος με πρωτότυπες εισηγήσεις τους η κα Νίκη Σταύρου, εγγονή του Καζαντζάκη και κάτοχος πνευματικών δικαιωμάτων έργων Ν. Καζαντζάκη, με θέμα: «Νίκος Καζαντζάκης (1883-2023): Το ακατάσβεστο φως και οι γέφυρες πολιτισμού που ενώνουν την Ελλάδα με όλη την Οικουμένη», ο κ. Θεόδωρος Γραμματάς, Ομότιμος Καθηγητής Θεατρολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, με θέμα: «Υλοζωικός μεταμορφισμός: Τα αντιφατικά ιδεόλεκτα του Νίκου Καζαντζάκη», η κα Αφροδίτη Αθανασοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, με θέμα: «Η ευρωπαϊκή και παγκόσμια εμβέλεια της σκέψης και του έργου του Νίκου Καζαντζάκη», ο κ. Παντελής Κογιάμης, Διευθυντής Ορχήστρας, Μουσικολόγος, χιώτης στην καταγωγή που διαμένει στη Βιέννη, με θέμα: «Οι γερμανικές μεταφράσεις και εκδόσεις των έργων του Νίκου Καζαντζάκη» και ο κ. Απόστολος Πούλιος, δρ Γλωσσολογίας ΕΚΠΑ, Φιλόλογος στο Ράλλειο Γυμνάσιο Θηλέων Πειραιά, με θέμα: «Τα χαρακτηριστικά της πρωτότυπης νεοελληνικής δημοτικής γλώσσας του Νίκου Καζαντζάκη και η πιθανή δυσκολία μονολεκτικής απόδοσης των σύνθετων λέξεων των μυθιστορημάτων του σε αρκετές ξένες γλώσσες». Επίσης, μαθητές και μαθήτριες του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης θα διαβάσουν αποσπάσματα από μεταφρασμένα έργα του Καζαντζάκη σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες. Σημειωτέον ότι τα μεταφρασμένα βιβλία του μεγάλου Κρητικού σε δυσεύρετες εκδόσεις ευρωπαϊκών εκδοτικών οίκων είναι δωρεά στη Σχολική Βιβλιοθήκη του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης από την κα Νίκη Σταύρου, την οποία ο Διευθυντής και ο Σύλλογος Διδασκόντων θερμά ευχαριστούν.
Η Ημερίδα γίνεται στο πλαίσιο συμμετοχής του Πρότυπου ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης στο Πρόγραμμα: «Σχολεία Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. European Parliament Ambassador Schools – EPAS».





Κυριακή 5 Μαρτίου 2023

Το άλγος και το άγος

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

Λένε πως ο χρόνος γιατρεύει πολλά όσο κυλάει. Για τους οικείους των θυμάτων και των αγνοουμένων όμως, συζύγους, μανάδες, πατεράδες, αδέρφια, ξαδέρφια, συντρόφους, φίλους αγαπημένους, ο χρόνος έχει πια παγώσει. Το ρολόι της ψυχής τους, όσα χρόνια κι αν περάσουν, θα δείχνει πάντα μεσάνυχτα 28ης Φεβρουαρίου προς 1η Μαρτίου. Προς μιαν άνοιξη που δεν θα ‘ρθει ποτέ. Ναι, κουτσά-στραβά η ζωή τους θα συνεχιστεί. Θα γυρίσουν στη δουλειά τους ή στη σχολή τους, αύριο – μεθαύριο οι νεότεροι θα παντρευτούν, θα ξαναπεράσουν από τα Τέμπη, δεν γίνεται αλλιώς. Το άλγος τους όμως δεν θα το μερέψουν ποτέ. Θα ξυπνούν πάντα μ’ ένα πελώριο «γιατί;» να τους αναστατώνει και να τους παραλύει. Γιατί τόση συσσώρευση αμέλειας, ανοησίας, κουτοπονηριάς, κερδοθηρίας, πολιτικαντισμού εκεί στη μαύρη τρύπα των Τεμπών, που άρπαξε τους αγαπημένους τους με τον σκληρότερο των πιθανών τρόπων.
Ένα επίσης πελώριο «γιατί;» θα ‘πρεπε να περιμένει στο δικό τους ξύπνημα όσους έφταιξαν λίγο ή πολύ, από το πόστο του ο καθένας. Τους συνυπαίτιους για το άγος των Τεμπών. Τους κυβερνήτες που ετοίμαζαν πανηγυρική εκδήλωση για να διαφημίσουν Κέντρα Τηλεδιοίκησης-Σηματοδότησης, ενώ στις ράγες ηγεμονεύει το «πάμε κι όπου βγει», που δεν ηγεμόνευε ούτε επί «μουντζούρη». Τους υπουργούς, υφυπουργούς, γενικούς γραμματείς και λοιπούς φαρισαίους, που είπαν μια, δυο, δέκα φορές «έλα μωρέ τώρα, κι αύριο μέρα είναι». Κι άφησαν να περνούν τα χρόνια χωρίς αυτοί να κάνουν άλλο καθήκον εκτός από το καθήκον τους προς την ανταποδοτική πελατεία τους. Τους κομματάρχες που κολάκεψαν, πίεσαν, έταξαν, για να προωθήσουν το δικό τους παιδί, να το βοηθήσουν να τρυπώσει οπουδήποτε, να γίνει ακόμα και λιμενάρχης, σταθμάρχης κτλ. – «έλα μωρέ τώρα, δυο κουμπιά είναι, θα τα κατάφερνε κι ο πιτσιρικάς μου».
Τους εργολάβους που για ένα βράδυ παραπάνω στα μπουζούκια ή στο καζίνο, με νόστιμη παρέα, δεν νοιάζονται αν μπορεί να πάρουν στον λαιμό τους κόσμο και κοσμάκη με τις «παρατυπίες» τους, την αχόρταγη πλεονεξία, τη δολιότητα, τα κονέ τους με την εξουσία και με καταφερτζήδες δικολάβους. Και τους δημοσιογράφους-δημοσιολόγους σαν κι αυτούς που λούφαξαν για λίγο, πολύ λίγο, εκτάκτως συγκινημένοι, κι ύστερα ξαναβρήκαν εύκολα τον αυθεντικό εαυτό τους. Κι άρχισαν να επιτιμούν τους συνδικαλιστές για «αδράνεια», γιατί όταν απεργούσαν, όταν διαδήλωναν, όταν κατέθεταν εξώδικα, δεν στράφηκαν να τους ακούσουν.

Πέμπτη 2 Μαρτίου 2023

Προσευχή στα ΤΕΜΠΗ

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ως εδώ και μη παρέκει. Πολιτικοί και ΜΜΕ σκυλεύουν πάνω στα άψυχα σώματα των νεκρών της ανείπωτης τραγωδίας στα Τέμπη. Σαν τους ιεροεξεταστές, συμμετέχουν σε τηλεδίκες χύνοντας κροκοδείλια δάκρυα, με την υποκρισία τους να περισσεύει μπροστά σε γονείς και συγγενείς των νεκρών. Λες και δεν έχουμε ξαναζήσει ανάλογες οδύνες σε αντίστοιχες τραγωδίες. Ας το καταλάβουν: μέσα από τέτοιες τραγωδίες η ανθρωπότητα πάντα θα ζητά το θαύμα και το μυστήριο που, ουκ ολίγες φορές, δοκιμάζεται στην ΠΟΙΗΣΗ. Προτεραιότητα ετούτη τη στιγμή της οδύνης μας για τους νεκρούς είναι η προσευχή και όχι η υποβάθμιση του ανθρώπινου προσώπου.


ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ. (1986). «Προσευχή», στο: Ποιήματα I. Θεσσαλονίκη: Ιανός, σ. 33.

Βρέθηκε τελικά ο ένοχος της τραγωδίας των Τεμπών, ο σταθμάρχης!

Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗ· Ομότιμου Καθηγητή και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου

Η ελληνική κοινωνία πρέπει να διεκδικήσει την πολιτική της ελευθερία εάν δεν θέλει να θρηνήσει και άλλα θύματα του τύπου της Μάνδρας, του Ματιού ή των Τεμπών. 
Τελικά βρέθηκε ο ένοχος της νέας τραγωδίας στα Τέμπη τη φορά αυτή. Ο σταθμάρχης. Δεν αντελήφθη ότι στα δυο του χέρια ακουμπούσε όλη η Ελλάδα και άφησε τον εαυτό του να υποπέσει στο αδίκημα της «κακιάς ώρας». Σύσσωμη η πολιτική ηγεσία από το σύνολο των κομμάτων με κορυφαία την Πρόεδρο του κράτους (της δημοκρατίας, λέει!) εκφράζει τη συντριβή της, υπόσχεται να αποκαλύψει τα αίτια και να τιμωρήσει παραδειγματικά τον πρωταίτιο της καταστροφής. Ήδη ο κέρβερος της δικαιοσύνης, ο γνωστός από το παρελθόν του κ. Ντογιάκος, έχει επιληφθεί προκειμένου να χυθεί άπλετο φως στην τραγωδία.
Πριν από λίγες ημέρες η εφημερίδα «Κυριακάτικη Καθημερινή» είχε αποφανθεί ότι μία άλλη πλευρά της ελληνικής κακοδαιμονίας είναι η ελληνική κοινωνία. Αυτή παρασύρει την πολιτική ηγεσία στον όλεθρο εμποδίζοντάς την να εγγράψει στον σκοπό του κράτους το συμφέρον της χώρας. Ο μακρινός Χαρίλαος Τρικούπης έδωσε γραμμή στο επιχείρημα: «για να πάει μπροστά η Ελλάδα», είπε, «πρέπει ο πολιτικός να ελευθερωθεί του πολίτη».
Ώστε για όλα τα δεινά της χώρας και του ελληνισμού ένοχος είναι ένας: η ελληνική κοινωνία και ένα έκαστο από τα μέλη της. Η μεν κοινωνία διότι τραβάει από το μανίκι την πολιτική τάξη και δεν την αφήνει να εκπληρώσει τον δημόσιο σκοπό του κράτους. Τα δε μέλη επειδή, όπως στην περίπτωση του σταθμάρχη, τους ανατίθεται η τύχη της χώρας (εν προκειμένω της ασφάλειας του σιδηροδρομικού δικτύου) και επιδεικνύουν εγκληματική αδιαφορία. Δεν θα είχα δυσκολία να διευρύνω το σκεπτικό αυτό και να αποδεχθώ ότι φταίνε και οι επιβάτες / θύματα του τρένου που απερίσκεπτα δεν συνεκτίμησαν την «κακιά ώρα» ώστε να μετακινηθούν με «Μαζεράτι» ή κάτι ανάλογο.
Παρουσιάζεται, έτσι, το φαινόμενο σύσσωμη η πολιτική τάξη της χώρας, από καταβολής του ελλαδικού κράτους, να φιλοδοξεί να αφήσει έργο πίσω της, να ανατάξει τη χώρα και τον ελληνισμό στον δρόμο που χάραξαν οι πρόγονοί της από τον Θεμιστοκλή και τον Περικλή, τον Μέγα Αλέξανδρο και τους επιγόνους έως τους Βυζαντινούς Μακεδόνες και τον Καποδίστρια, όμως εντέλει να υποκύπτει στην αυτοκαταστρεπτική μανία που έχει καταλάβει την ελληνική κοινωνία.
Εύλογα, λοιπόν, όλοι μαζί οι πολιτικοί μέντορες της χώρας και μαζί τους οι μύριοι όσοι συνοδοιπόροι τους στον αγώνα τον καλό νομιμοποιούνται να επιδείξουν με κλαυθμούς και οδυρμούς τη συντριβή και την αγανάκτησή τους μπροστά στους νεκρούς, θύματα του δράστη σταθμάρχη. Με τον ίδιο θρηνώδη τρόπο έκλαψαν όλες τις παρελθούσες καταστροφές του ελληνισμού οι ηγήτορες του αθηναϊκού κράτους. Για να μη μακρύνουμε στο απώτερο παρελθόν, ας θυμηθούμε τη λεηλασία και/ή την απαξίωση της Ολυμπιακής, της κραταιάς Πυρκάλ, του ΟΤΕ, της ΔΕΗ, της Λάρκο, των Νοσοκομείων, των Πανεπιστημίων και γενικότερα του εκπαιδευτικού συστήματος, των φυλακών, της εκ συστήματος ερήμωσης της υπαίθρου, της αποκαθήλωσης των συνεταιρισμών, της παράδοσης του αρχαιολογικού κεφαλαίου βορά στην αρχαιοκαπηλία, των πλείστων όσων «πακέτων Ντελόρ», της αποξένωσης, της διασποράς από την ελληνική πατρίδα και του δημόσιου αγαθού στη διαπλοκή και στη διαφθορά και εντέλει την ξεδιάντροπη λεηλασία της χώρας από τη δεκαετία του 1980 που κόστισε την εξορία 2 εκατομυρίων Ελλήνων και την παράδοσή της στους δανειστές και στη διεθνή των αγορών για να την αποτελειώσουν.
Εν ολίγοις, για τη μεταβολή του κράτους σε ιδιωτικό χώρο των λυμεώνων της κομματοκρατίας φταίει η κοινωνία και ένα έκαστο των μελών της. Εάν η πολιτική τάξη είχε αφεθεί απερίσπαστη στο έργο της, οι δημόσιοι θεσμοί, το κράτος στο σύνολό του, θα λειτουργούσαν όπως στις «προηγμένες» χώρες της Ευρώπης και οι Έλληνες θα ευημερούσαν.
Η άποψη αυτή που καλά κρατεί δηλώνει ότι αν το κράτος έχει μεταβληθεί σε γάγγραινα στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας υπαίτια είναι η ίδια και ένα έκαστο των μελών της που δεν συναισθάνονται το καθήκον τους και θέτουν σε δοκιμασία τις καλές προθέσεις του κομματικού συστήματος και του ομόλογου πολιτικού προσωπικού.
Ευλόγως, επομένως, ένας ολόκληρος κομματικός στρατός έχει επιστρατευθεί καθώς πλησιάζουν οι εκλογές για να εγκαλεί όσους διακινούν την ιδέα της αποχής ότι ρίχνουν νερό στον μύλο των εχθρών της «Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας» και, αν δεν είναι χουντικοί, επιδιώκουν να αποφύγουν τις ευθύνες τους ενώπιον του τόπου. Επομένως, μία είναι η λύση για τη σωτηρία της χώρας, η μόνη ικανή να αποτρέψει ασύμμετρες καταστροφές, όπως αυτή της σιδηροδρομικής τραγωδίας των Τεμπών: να τιμωρηθεί παραδειγματικά ο ένοχος σταθμάρχης και να συνταχθούμε με την ψήφο μας πίσω από την κομματική στέγη και τις πολύφερνες ηγεσίες της. Για να μας σώσουν από τον κακό εαυτό μας.
Αυτό άλλωστε προτείνουν οι πάσης φύσεως δεοντολογούντες, διδάσκοντας ότι είναι ζήτημα παιδείας (του λαού) και ευθύνης ενός εκάστου και όχι του πολιτικού συστήματος. Αν, επομένως, η δεοντολογία δεν πέτυχε τον στόχο της επί δύο αιώνες δεν είναι επειδή δεν εισακούεται από τις πολιτικές ηγεσίες, αλλά γιατί δεν ψηφίζουμε το σωστό κόμμα και τον σωστό πολιτικό ηγέτη. Δηλαδή τον κομματικά προσκείμενο.
Στο φτωχό μου μυαλό εγείρονται, ωστόσο, ορισμένα ερωτήματα:
Εάν συμφωνήσουμε ότι η αιτία της σιδηροδρομικής τραγωδίας οφείλεται στη διαχρονική εγκατάλειψη του δικτύου στις συνθήκες του 19ου αιώνα δεν θα έπρεπε πρωταίτιοι του εγκλήματος να θεωρηθούν οι παρόντες και οι πρώην πολιτικοί υπεύθυνοι με πρώτους τους πρωθυπουργούς; Ποιος τους εμπόδισε να εκσυγχρονίσουν το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας ώστε να μην κρέμεται από την όποια ετοιμότητα του εκάστοτε σταθμάρχη; Δεν είναι αυτοί που κατέχουν την πλήρη πολιτική κυριαρχία σε πρώτο και τελευταίο βαθμό; Αναλογίζεται κανείς ότι στην «κακή ώρα» μπορεί να είναι και ο αιφνίδιος θάνατος του υπεύθυνου υπαλλήλου;
Θα διατυπώσω μία απλή υπόθεση: εάν με αφορμή τη δήωση της Ολυμπιακής και τόσων άλλων δημόσιων οργανισμών τη δεκαετία του 1980 είχαν υποστεί τις ποινικές και αστικές συνέπειες οι κατεξοχήν υπεύθυνες κομματικές (συνδικαλιστικές κ.λπ.) ηγεσίες που την οργάνωσαν, εάν δηλαδή η πολιτική τάξη υπέκειτο στη δικαιοσύνη, θα είχε αποτολμήσει να ιππεύσει η ίδια στο πολιτικό σύστημα και να μεταβάλει το κράτος σε λάφυρό της; Εάν η κοινωνία ως συλλογικό υποκείμενο ηδύνατο να αποκαταστήσει το λάθος της στην κάλπη και να ανακαλέσει την πολιτική ηγεσία που εμπιστεύθηκε, η τελευταία θα της κουνούσε το δάκτυλο ή θα μπορούσε να την εξαγοράσει μεταβάλλοντάς την σε κομματικό άθυρμα; Έχω κατά καιρούς θέσει και άλλα συναφή ερωτήματα που οι λάτρεις της κομματοκρατίας αποστρέφονται με περιφρόνηση ή οργή. Σήμερα τι έχουν να πουν; Πώς απαντούν στους νεκρούς νέους και στους οικείους τους;
Εν ολίγοις, όλοι αυτοί που σήμερα και τις επόμενες ημέρες θα οδύρονται ως μοιρολογίστρες επάνω στα θύματά τους γνωρίζουν καλά ότι σε μερικές εβδομάδες θα θέσουν ξανά την κοινωνία αντιμέτωπη ενώπιον του διλήμματος: να τους ψηφίσει για να μην πάει χαμένη η ψήφος της, γνωρίζοντας καλά ότι έτσι θα την κάνουν συμμέτοχη ενός διαρκούς εγκλήματος που παρήγαγε το πολιτικό σύστημα της απολυταρχίας και στη συνέχεια της εκλόγιμης μοναρχίας. Αυτό που σερβίρουν οι μέντορες της κρατικής διανόησης ως αντιπροσωπευτική δημοκρατία για να εγκιβωτίσουν τη σκέψη ενός εκάστου ψηφοφόρου στο επιχείρημα ότι μόνη εναλλακτική λύση στον μοναρχικό «κοινοβουλευτισμό» είναι η χούντα. Αυτό το διαρκές έγκλημα μέλλεται να διαρκέσει όσο το πολιτικό σύστημα της εκφυλισμένης εκλόγιμης μοναρχίας επιτρέπει στην κομματοκρατία να αισθάνεται και να λειτουργεί ως ξένο σώμα έναντι της κοινωνίας και του έθνους.
Με άλλα λόγια, εάν η ελληνική κοινωνία δεν θέλει να θρηνήσει και άλλα θύματα του τύπου της Μάνδρας, του Ματιού ή των Τεμπών και μάλιστα να διασώσει ό,τι ακόμη μπορεί να διασωθεί για τη χώρα, μία λύση υπάρχει: να πάψει να γίνεται συνένοχος του εγκλήματος με την ψήφο της και να αξιώσει να εθνικοποιηθεί το κράτος, δηλαδή να διεκδικήσει την πολιτική της ελευθερία, που επάγεται την ανάληψη έστω κατά μικρόν της ευθύνης της συλλογικής της μοίρας.
Η λογική της εναλλαγής στην εξουσία δοκιμάστηκε επί δύο αιώνες με τραγικά για τον ελληνισμό αποτελέσματα. Όσο και αν η κρατική διανόηση προσπαθεί να τα σκεπάσει κάτω από το χαλί της αλλοτρίωσης και της επινόησης μιας ιστορίας που δεν ανήκει στον ελληνισμό, η πραγματικότητα είναι αδήριτη και διακρίνεται διά γυμνού οφθαλμού. Αρκεί να αναλογισθεί κανείς που ήταν ο ελληνισμός σε συνθήκες εθνικής κατοχής και πού βρίσκεται σήμερα.
Εν κατακλείδι, μπροστά στα άψυχα σώματα τόσων νέων ανθρώπων είναι σκάνδαλο να σκυλεύονται τον θρήνο των οικείων τους οι πρωταίτιοι του εγκλήματος: σύσσωμη η πολιτική τάξη με πρώτη την ηγεσία της κομματοκρατίας. Το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να αποχωρήσει εν σιωπή και μετάνοια. Να ντραπεί αν της απομένει λίγο φιλότιμο. Επιτέλους.

Στο σκουπιδοτενεκέ, ΤΩΡΑ!

Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΝΤΡΙΝΙΑ

Μας καίνε στο Μάτι, μας πνίγουν στη Μάνδρα, μας εξαϋλώνουν στα Τέμπη, στέλνουν κοπάδια ολόκληρα τους νέους μας στις μεταμοντέρνες φάμπρικες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Σαν να βάλθηκαν να μας αφανίσουν γρηγορότερα απ΄ όσο η δημογραφική συρρίκνωση και το γεωπολιτικό στρίμωγμα προϊδεάζουν.
Μας διαβουκολούν, μας εκμαυλίζουν, μας εξαγοράζουν με προσωπικές εξυπηρετήσεις και συντεχνιακά βολέματα, νανουρίζουν τις φαντασιώσεις και τα ελλείμματά μας, για να μας κάνουν συνένοχους και συνεργούς στην ανικανότητα και στη δολιότητά τους, στις διαταραγμένες συμπεριφορές τους.
Μας στέρησαν τα γράμματα, αλλά μας φλόμωσαν στις «δεξιότητες». Μας μπούκωσαν με πλαστικό πολιτισμό μίας χρήσης και ναρκισσιστικές επιδείξεις ελιτιστών και άτεχνων. Και επιπλέον, μας μαστουρώνουν με τόνους τοξικότητας, ψευτιάς και μνησικακίας που διοχετεύουν στα κοινωνικά δίκτυα τα τρόλ τους, για να καεί και το τελευταίο γραμμάριο κριτικής σκέψης και να γίνουμε οι «στρατοί» τους στο σικέ αγώνα της εξουσίας. Σε έναν αγώνα κάθε φορά υπέρ μιας τάχα νέας «εναλλακτικής», που όμως είναι άδεια από εναλλακτικές λύσεις (ή ακόμα χειρότερα, σε κάνει στο τέλος να τραγουδάς «φοβάμαι μην το κατεστημένο είναι καλύτερο από αυτό που περιμένω»).
Το πολιτικό σύστημα της ύστερης μεταπολίτευσης είναι σε όλες του τις εκδοχές και τις εκφάνσεις -κυβερνητικές και αντιπολιτευτικές, δεξιές και αριστερές, συστημικές και αντισυστημικές- βαθιά ανίκανο, κοντόφθαλμο και δόλιο. Ένα παράσιτο που ξεδιψά με τις έσχατες ικμάδες του ελληνισμού και εγκλωβίζει τη χώρα σε ένα καθοδικό σπιράλ παρακμής. Άλλοι για το πουγκί, άλλοι για την ηδονή της εξουσίας, άλλοι για να απολαύσουν τις ιδεοληπτικές ονειρώξεις τους, άλλοι για κάθε πιθανό συνδυασμό των προηγούμενων, όλοι μαζί ζέχνουν αποσύνθεση.
Το ότι οι ευθύνες δεν επιμερίζονται το ίδιο ή το ότι υπάρχουν λίγοι άνθρωποι και ομάδες που στέκουν ακόμα άξιοι και φιλότιμοι, δεν αναιρούν το ακόλουθο γεγονός: όλα τα στοιχεία του πολιτικού συστήματος, ακόμα και τα πιο ετερόκλητα και μεταξύ τους ανταγωνιστικά, βρίσκονται σε σχέση βαθιάς αλληλεξάρτησης, αλυσοδεμένα τόσο σφιχτά το ένα με το άλλο στην παρακμή, που η κίνηση του ενός είναι η αιτία της κίνησης του άλλου, η εκφυλιστική λειτουργία του πρώτου ζωτικό και αναντικατάστατο στοιχείο της ύπαρξης του επόμενου και το αντίστροφο.
Ο ανατροφοδοτούμενος αυτός κύκλος της παρακμής εντός του πολιτικού συστήματος καταδικάζει την κοινωνία μας σε μια ελώδη ακινησία, ακριβώς τη στιγμή που οι προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει είναι τόσο κρίσιμες ώστε να πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση και διαρκή κίνηση. Είναι φανερό ότι σήμερα το περιεχόμενο και η ποιότητα του πολιτικού της συστήματος καθίσταται το σημαντικότερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό το πολιτικό σύστημα, σε όλες τις τρέχουσες εκδοχές, μυρίζει αποσύνθεση και θάνατο και πρέπει να πεταχτεί στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Χρειάζεται να αναδυθούν ριζικά νέες πολιτικές δυνάμεις που θα εκφράζουν τα πραγματικά προβλήματα της χώρας και θα επιθυμούν να ικανοποιήσουν τις πραγματικές ανάγκες της, να θέλουν να δώσουν απάντηση στις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Να αναζωογονήσουν και να δώσουν ουσιαστικό περιεχόμενο σε έννοιες όπως πολιτικός ανταγωνισμός, κυβέρνηση, αντιπολίτευση, κατεστημένο, αντισυστημικότητα κ.ά.
Αν συνεχίσουμε ως πολίτες να παραμένουμε εγκλωβισμένοι στις βολικές αυταπάτες και στην αδράνεια που αναπαράγει η ίδια η παρακμιακή φύση όλων των εκδοχών του σημερινού πολιτικού συστήματος, τότε ας είμαστε προετοιμασμένοι να κλάψουμε ξανά μπροστά στις οθόνες μας. Σε μια έκταση, όμως, συμφοράς και απώλειας που πιθανώς τότε θα ξεφεύγει από το πλαίσιο μιας πυρκαγιάς ή της σύγκρουσης δύο τραίνων, και θα αγγίζει εκείνη ενός ιστορικού δυστυχήματος. Οι καιροί ου μενετοί.